Các kỹ năng làm bài nghị luận văn học

Mục Lục

Cách làm một bài văn nghị luận xã hội

Hình như khi giáo viên hỏi học viên về lí thuyết các bước khi làmmột bài văn nói chung và một bài nghị luận xã hội nói riêng các em đềuđịnh hình được : 4 bước ( 1 / Tìm hiểu đề và tìm ý ; 2 / Lập dàn ý ; 3 / Viết bài ; 4 / Đọc lại bài viết và thay thế sửa chữa ) nhưng thực ra khi tiếp cận một đề tập làmvăn đa số là các em không tuân thủ các bước nói trên mà cố lắm thì tìmmột vài ý cơ bản sau đó nháp phần mở bài rồi cắm cúi viết đến khi trốngđánh hết giờ nộp bài. Chính vì thế vì vậy có những bài viết sa đà, lạc đề, diễn đạt lủng củng theo kiểu nghĩ gì viết nấy, không trau chuốt không gọtdũaTrước tình hình đó, tôi thường dành nhiều thời hạn kiểm tra và rèncho các em với những nội dung sau :Nội dung chính

Cách làm một bài văn nghị luận xã hội
Phân tích đề và tìm ý
CÁC BƯỚC TÌM HIỂU ĐỀ
Cấu trúc của một dàn ý bài nghị luận xã hội
Nội dung liên quan
Video liên quan

Cho đề bài, yêu cầu học sinh phân tích đề bài và tìm ý cho đề bài đóhoặc lập dàn ý cho đề bài trên. Sau phần kiểm tra đó tôi thường cho các emnhận xét, trình bày trước lớp. Phần đa các em trình bày không đầy đủ hoặcphân tích đề rất sơ sài. Thậm chí có em không lập được dàn ý chi tiết. Có emtrao đổi với tôi rằng : Em viết một bài viết thấy dễ hơn nhiều khi phải lậpmột dàn ý, mặc dù chỉ gạch đầu dòng để xác định ý. Điều đó hoàn toànkhông sai, bởi các em chưa có thói quen lập dàn ý. Qua việc kiểm tra hs tôivận dụng tiết chủ đề tự chọn để hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề và lập dàn ývà tôi đã thực hiện như sau:

Bạn đang đọc: Các kỹ năng làm bài nghị luận văn học

Phân tích đề và tìm ý

1.1 Phân tích cho học sinh thấy tầm quan trọng của khâu phân tích đề:

+ Mỗi đề văn nghị luận thường có những đặc thù riêng về hìnhthức và nội dung, không đề nào trọn vẹn giống đề nào do đó không hề sao chép bài làm thuộc đề này sang bài làm thuộc đề khác. Vì vậy trong quátrình làm bài văn nghị luận việc xác lập nhu yếu của đề là việc làm cầnthiết. Tìm hiểu kĩ đề sẽ tránh được thực trạng lạc đề, thừa ý, thiếu ýtrongbài làm. Đề văn có nhiều dạng thức khác nhau tuy nhiên địa thế căn cứ vào nộidung và hình thức cấu trúc ta nhận thấy có những dạng đề sau :

Đề trực tiếp: Có kết cấu rạch ròi, đầy đủ gồm 2 bộ phận. Bộphận A chứa đựng dữ kiện (tiền đề). Bộ phận B chứa đựng điều đề bài yêucầu, bộ phận này thường được diễn đạt dưới dạng một câu cầu khiến (hãyphân tích; hãy chứng minh; Em hiểu thế nào? Cảm nhận của em)

Đề tự do (đề mở): Là những đề bài không có quy định một cáchcụ thể, chặt chẽ các yêu cầu về nội dung và hình thức cũng như phươnghướng cách thức, mức độ phạm vi giải quyết. Do đó về mặt kết cấu, nhữngđề này có đặc điểm là trong bộ phận A thường không có trích văn, bộ phậnB các yêu cầu nêu lên không đầy đủ. Tất cả tùy thuộc vào vốn hiểu biết và trình độ nhận thức của người làm bài.

CÁC BƯỚC TÌM HIỂU ĐỀ

Bước 1: Đọc đề bài. Đây là bước cần thiết để có được nhữngnhận định chung nhất, những dự cảm đầu tiên về nội dung làm bài và nhữngphương hướng giải quyết vấn đề do đề bài nêu lên.

Bước 2: Phân tích, xác định yêu cầu về nội dung và hình thức nghị luận.

Nhận diện xem đề thuộc loại hình nào? ( Đề ttrực tiếp hay đề tựdo). Phân tích đâu là dự kiện cho trước (những tiền đề của tình huống có vấnđề bộ phận A). Sau đó tìm hiểu những yêu cầu về nội dung và hình thức,phương hướng, cách thức, giới hạn giải quyết vấn đề (bộ phận B)
Phải tìm hiểu cặn kẽ ý nghĩa của những từ ngữ quan trọng, vai tròcủa các vế, các câu, phân tích quan hệ ngữ pháp và quan hệ lôgíc ngữnghĩa của chúng. Bắt đầu từ sự phân tích ý nghĩa trực tiếp của câu, chú trọnglời văn trích (nếu có), tập trung chú ý vào những từ ngữ đầu mối then chốtvà ngăn tách các vế trong câu văn để dễ phân biệt. Phải nghiền ngẫm, cố phát hiện cho hết ý nghĩa của các từ, (nghĩa đen và nghĩa bóng)

Ví dụ minh hoạ:

Đề 1T ục ngữ có câu : Đi một ngày đàng, học một sàng khôn. Nhưng cóbạn nói : Nếu không có ý thức học tập thì chắc gì đã có sàng khôn nào. Hãychứng minh rằng câu tục ngữ và quan điểm của bạn em đều có góc nhìn đúng .

Nhận diện đề: Đề trực tiếp.
Kiểu bài: Nghị luận xã hội
Gạch chân các dữ kiện. Đi một ngày đàng, học một sàng khônkhông có ý thức học tậpthì chắc gì đã có sàng khôn nào
Đề đặt ra nhữngvấn đề gì cần giải quyết? (đi học) nghĩa đen, nghĩa bóng
Thao tác nghị luận : Chứng minh (Câu tục ngữ và ý kiến của bạn em đều có khía cạnh đúng), và sử dụng lập luận giải thích để làm sáng tỏ vấn đề.
Nguồn tư liệu để dẫn chứng: Thực tế cuộc sống, tấm gương sángqua sách vở.

Đề 2 Nhà triết học người Anh Phơrăngxit Bêcơn có nói : Tri thức là sức mạnh. Em hiểu câu nói đó như thế nào ?

Nhận diện đề: Đề trực tiếp.
Kiểu bài: Nghị luận xã hội
Gạch chân các dữ kiện. Tri thức sức mạnh. Đề đặt ra những vấn đề gì cần giải quyết? (có tri thức, có sức mạnh)
Thao tác nghị luận : Giải thích, chứng minh
Dẫn chứng: Thực tế cuộc sống.

Đề 3: Sách mở ra trước mắt tôi những chân trời mới (M. Gorki)

Nhận diện đề: Đề tự do
Gạch chân các dữ kiện.
Thao tác nghị luận : Giải thích, Chứng minh
Nguồn tư liệu để dẫn chứng: Thực tế cuộc sống, việc thực, người thực được lưu lại qua sách vở

1.2Tìm ý

Để lập ý cho bài văn nghị luận ta hoàn toàn có thể dựa vào các địa thế căn cứ sau :

Về nội dung, đề bài bao giờ cũng chỉ rõ vấn đề cần nghị luận làgì, từ đó giúp ta xác định được phương hướng lập ý. Chú ý giải thích nghĩa đen và nghĩa bóng.
Xác định luận điểm. Luận điểm chính là linh hồn của bài vănnghị luận. Luận điểm thể hiện rõ quan điểm, chủ trương đánh giá của ngườiviết. Luận điểm của bài văn được thể hiện dưới hình thức những câu vănngắn gọn, là những phán đoán có tính chất khẳng định hoặc phủ định.
Mở rộng vấn đề. (Bàn luận dựa trên cơ sở lập trường đạo đức cách mạng)

Ví dụ minh họa:

Đề 1: Lập ý cho đề bài văn nghị luận sau: Nhà triết học người AnhPhơrăngxit Bêcơn có nói: Tri thức là sức mạnh. Em hiểu câu nói đó như thế nào?

Tìm ý:

Giải thích câu nói nổi tiếng và làm sáng tỏ nội dung câu nói đó. Câu nói có 2 vế: Tri thức và sức mạnh.
Luận điểm 1: Tìm hiểu tri thức là gì, tại sao tại sao tri thức là sức mạnh.
Luận điểm 2: Con người ta khi chưa có tri thức và không có tri thức thì tình trạng như thế nào? Khi có tri thức rồi thì trở thành con người như thế nào?
Luận điểm 3: Câu nói đặt ra nhiệm vụ gì?

Đối với bài văn nghị luận, khi tìm ý tất cả chúng ta phải biết cách đặt câuhỏi và biết cách vấn đáp thắc mắc. Mỗi kiểu bài yên cầu cách đặt câu hỏi thíchhợp để tìm ý đúng với nhu yếu của thể loại. Việc vận dụng câu hỏi phải hếtsức linh động và đúng với từng kiểu bài .

Lập dàn ý

Mục đích của việc lập dàn ý

Gơt-tơ, nhà văn nổi tiếng của Đức quả quyết : Tất cả đều chịu ràng buộc vào bốcục. Còn Đôt-tôi-ep-xki, nhà văn Nga của thế kỉ XX ước ao : Nếu tìm được một bản bố cục tổng quan đạt thì việc làm sẽ nhanh như trượt trên băng. Ix-pen, mộtnhà văn của Thuỵ Điển đã để hẳn một năm lao động thiết kế xây dựng bố cục tổng quan chobản trường ca và ông đã hoàn thành xong bản trường ca đó trong ba tháng. Thậtvậy, để làm một dàn ý tốt không phải dễ. Muốn có một dàn ý tốt thì ngoàiviệc nghiên cứu và điều tra kĩ đề để lĩnh hội nhu yếu của đề còn phải có thói quen bố trícho khoa học. Có nhiều học viên cho rằng : Thời gian làm bài rất hạn chế, chỉ90 phút nếu còn phải lập dàn ý thì tiêu tốn lãng phí mất khoảng chừng thời hạn quý báu ! Sự thật không phải như vậy. Dàn ý là nội dung sơ lược của bài văn. Nói cáchkhác, đó là những mạng lưới hệ thống tâm lý, tìm tòi, nhận xét, nhìn nhận của học sinhdựa trên nhu yếu đơn cử của đề bài. Lập dàn ý trước khi viết bài có những cáilợi sau :

Nhìn được một cách bao quát toàn cục nội dung chủ yếu mà bài làm cầnđạt được, đồng thời thấy được mức độ giải quyết vấn đề sẽ nghị luận và đápứng những yêu cầu đề bài đặt ra, tránh bài làm xa lệch trọng tâm.
Thông qua việc làm dàn ý có điều kiện suy nghĩ sâu xa và toàn diệnhơn để điều chỉnh hệ thống luận điểm. Lập dàn ý sẽ tránh tình trạng bỏ sótnhững ý quan trọng hoặc tránh những ý thừa.
Khi có dàn ý cụ thể người viết chủ động phân chia thời gian cho hợp lí.

READ : Soạn bài Đề văn nghị luận

Tránh thực trạng bài làm mất cân đối đầu voi đuôi chuột .

Cấu trúc của một dàn ý bài nghị luận xã hội

a/ Mở bài:

Dẫn dắt vấn đề: Có nhiều cách, có thể nêu trực tiếp vấn đề, hoặcnêu hoàn cảnh (xã hội, lịch sử) của vấn đề xuất hiện. Cũng có lúc sử dụngcách so sánh, nghi vấn hoặc tương phản.
Nêu vấn đề: Trích dẫn câu văn, câu thơ, câu tục ngữ, câu danhngônđược trích dẫn trong đề bài.

b/ Thân bài

Đối với kiểu bài nghị luận về một vấn đề, hiện tượng kỳ lạ đời sống. thường thì có 4 ý cơ bản

Thực trạng của vấn đề cần nghị luận.
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng xã hội ấy.
Hậu quả hoặc kết quả của vấn đề xã hội đó.
Biện pháp khắc phục hoặc giải pháp cho sự phát triển xã hội.

* Đối với kiểu bài nghị luận về một yếu tố tư tưởng, đạo lí :

Giải thích ngắn gọn luận đề
Chứng minh (giải thích, bình luận) từng luận điểm theo mô hình sau:

( I ) Luận điểm 1 .( 1 ) Luận cứ 1 : Lập luận, dẫn dắt đưa ra các dẫn chứng+ Dẫn chứng 1, dẫn chứng 2 ..+ Phân tích dẫn chứng, tóm tắt và chuyển ý .( 2 ) Luận cứ 2 : Lập luận, dẫn dắt đưa ra các dẫn chứng+ Dẫn chứng 1, dẫn chứng 2 ..+ Phân tích dẫn chứng, tóm tắt và chuyển ý( II ) Luận điểm 2 .( 1 ) Luận cứ 1 : Lập luận, dẫn dắt đưa ra các dẫn chứng+ Dẫn chứng 1, dẫn chứng 2 ..+ Phân tích dẫn chứng, tóm tắt và chuyển ý .( 2 ) Luận cứ 2 : Lập luận, dẫn dắt đưa ra các dẫn chứng+ Dẫn chứng 1, dẫn chứng 2( ) + Phân tích dẫn chứng, tóm tắt và chuyển ý( III ) Mở rộng yếu tố : Tổng hợp yếu tố đã chứng tỏ ( lý giải ,

bình luận), nhấn mạnh tính chặt chẽ không thể bác bỏ được.

Xem thêm: Cách làm chả mực giã tay Quảng Ninh ngon giòn sần sật

c/ Kết bài: Nêu lên suy nghĩ, quan điểm khái quát của mình về vấn đềcần nghị luận, rút ra bài học cho bản thân.

Ví dụ minh họa

Đề 3: Lập dàn ý cho đề bài sau: Sách mở ra trước mắt tôi những chân trời mới (M. Gorki)

a / Mở bài :Giới thiệu khái quát vai trò và tính năng của sách trong đời sống .Trích dẫn câu nói của M. Gorkib / Thân bài :+ Luận điểm 1 : Giải thích ý nghĩa của câu nói ; Về kinh nghiệm tay nghề sản xuất* Sách là gì ?

Là kho tàng trí thức (Về đời sống con người, Về thế giới tự nhiên, Sản phẩm của văn minh nhân loại)
Là sản phẩm tinh thần (Kết quả của lao động trí tuệ,Giúp ta hiểu biết lẽ phải)
Là người bạn tâm tình gần gũi(Làm cho cuộc sống tinhthần phong phú.)

+ Luận điểm 2 :

Sách mở rộng những chân trời mới
Sách giúp ta hiểu biết những kiến thức (Về khoa học xã hội,Về khoa học tự nhiên)

+ Luận điểm 3 : Vì sao ta cần phải đọc sách ?

Đọc sách có nội dung tốt: Góp phần nâng cao hiểu biết, khám pháchính bản thân, chắp cánh cánh ước mơ khát vọng và sáng tạo. Sách chia sẻvới chúng ta mọi kiến thức. Sách dạy ta cảm nhận cuộc đời.
Đọc sách có nội dung không lành mạnh: Hiểu sai sự thật, nhìn nhậnvấn đề lệch lạc, tự hạ thấp nhân cách.

+ Luận điểm 4 : Phải làm gì để trải qua sách hoàn toàn có thể mở được chân trời mới ?

Tạo thói quen và duy trì hứng thú đọc sách.
Cần chọn sách tốt có giá trị khoa học và nhân văn.
Phê phán và lên án những sách có nôi dung không lành mạnh.

c / Kết bài : Khẳng định ý nghĩa của việc đọc sách .

3/Viết bài:

Sau khi lập dàn ý xong các em đựa vào dàn ý để viết bài. Khi viết bài văn nghị luận cần quan tâm :

Sử dụng hệ thống luận cứ và luận chứng sát hợp và thực tế.
Sử dụng các phương tiện liên kết lập luận.
Kĩ năng trình bày luận chứng, nêu luận chứng phải kèm dẫn giải, bình luận, phân tích.

a / Viết phần mở bài :Vị trí và vai trò của phần mở bài : M. Gorki đã từng nói : Khó hơnncả là phần mở bài, đơn cử là câu đầu. Cũng như âm nhạc, nó chi phối giọngđiệu của cả tác phẩm, và người ta thường tìm nó rất lâu. Phần mở bài có vịtrí quan trọng vì :

Nó là phần đầu tiên, phần trước nhất đến với người đọc, gây chongười đọc cảm giác, ấn tượng ban đầu về bài viết, tạo ra âm hưởng chungcho toàn văn bản.
Mở bài rõ ràng, hấp dẫn tạo được sự hứng thú người đọc vàthường báo hiệu một nội dung tốt.
Chức năng của phần mở bài: Nó phản ánh được yêu cầu cơ bản củađề bài. Nó giới thiệu nêu vấn đề trung tâm mà bài nghị luận đề cập và giảiquyết, nó xác định phương hướng, phạm vi, mức độ giải quyết vấn đề.

+ Yêu cầu về nội dung của phần mở bài :

Đưa ra được tiền đề, dữ kiện đòi hỏi phải có lời giải đáp (trongphần thân bài). Đối với đề bài có yêu cầu phê phán, không nên để lộ thiênhướng của người viết (tức là không để lộ điều khẳng định) bài viết sẽ kémsức thuyết phục.
Cấu tạo của phần mở bài ở dạng đầy đủ
- Dẫn vào đề: Nêu xuất xứ của đề, của một ý kiến, một nhậnđịnh có thể bắt đầu bằng một sự kiện đặc sắc, một hình tượng hấp dẫn,một thôn báo thú vị để kích thích trí tưởng tượng của người đọc. Có thể vàothẳng vấn đề mà không cần lời dẫn.
- Đề xuất vấn đề: Đây là bộ phận có nhiệm vụ tạo nên tìnhhuống có vấn đề mà mình sẽ giaỉ quyết trong phần sau (có thể nêu một câuhỏi bất ngờ, một mẫu chuyện để gây cấn hấp dẫn)
- Giới hạn vấn đề: Xác định phương hướng, phương pháp, phạmvi mức độ, giới hạn của vấn đề
Về hình thức: Phần mở bài phải cân xứng với khuôn khổ bài viết,những câu dẫn đề nên viết ngắn gọn, khéo léo, tránh viết dài dòng, cầu kì,tránh viết lan man không ăn khớp với những phần sau.

* Một số phương pháp mở bài :

Mở bài trực tiếp: Giới thiệu ngay vấn đề cần trình bày. Đó làphép mở bài mà người xưa nói: mở cửa sổ thấy núi. Cách mở bài này tiếtkiệm thời gian, nhanh,gọn, tự nhiên, dễ tiếp nhận, thích hợp với những bàiviết ngắn gọn, nhưng nếu không khéo sẽ bị khô khan, ít hấp dẫn.

Ví dụ : Suy nghĩ của em về câu tục ngữ : Tốt gỗ hơn tốt nước sơnMở bài : Bàn về mối quan hệ giữa thực chất và hình thức vẻ bên ngoài củasự vật, hiện tượng kỳ lạ, tục ngữ Nước Ta có câu : Tốt gỗ hơn tốt nước sơn. Nhậnđịnh của câu tục ngữ có đúng trọn vẹn ?

READ : Tình huống sư phạm : Nghi ngờ học viên nghiện ma túy

Mở bài gián tiếp: Không đi ngay vào vấn đề mà thông qua mộtloạt sự dẫn dắt, sau đó mới nêu vấn đề trình bày. Cách này thường dài, tốnthời gian nhưng lại lôi cuốn, hấp dẫn người đọc

Mở bài 1: Trong đời sống hiện nay, không mấy ai không bị hấp dẫnbởi vẻ đẹp bên ngoài, bởi danh vọng, địa vị. Vì thế nhiều người thường bịnhững hình thức bên ngoài ấy che lấp khiến mất khả năng đánh giá chínhxác sự vật, hiện tượng, thậm chí còn đem cả cuộc sống theo đuổi những vinhquang vô bổ. Để răn đời, đồng thời nêu lên một nhận xét chung về vai tròquan trọng của nội dung so với hình thức, tục ngữ có câu: Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.
Mở bài 2: L. Tôn-xtôi từng nói: Người ta đáng yêu không phải vì đẹpmà đẹp vì đáng yêu. Ý của nhà văn muốn đề cao phẩm chất của con người.Cùng quan điểm như vậy, nhưng cách diễn đạt giàu hình ảnh, và có thể hiểumột cách rộng hơn phạm vi đánh giá con người, tục ngữ có câu: Tốt gỗ hơntốt nước sơn.

b/ Viết phần thân bài: Phần thân bài là phần giải quyết vấn đề. Phầnnày thường gồm một số đoạn văn được liên kết với nhau thành một hệ thốngnhằm giải đáp một số yêu cầu của đề bài. Nếu đề bài cho sẵn trình tự yêucầu thì ta giải quyết từng yêu cầu theo một trình tự ấy. Nếu đề bài không chosẵn thì ta phải định ra một trình tự để giải quyết sao cho hợp lôgíc. Khi viếtphần thân bài cần chú ý các điểm sau:

Viết đoạn văn nghị luận: Đoạn văn thường được xây dựng theocâu chủ đề, nó có tác dụng định hướng, triển khai tránh được tình trạng lạcý. Câu chủ đề tức là câu luận điểm đặt ở đầu đoạn ứng với mô hình diễndịch, đặt ở cuối đoạn ứng với mô hình quy nạp. Có khi đoạn văn không cócâu chủ đề. Trong trường hợp này, chủ đề của đoạn văn được ngầm hiểuqua việc khái quát ý của tất cả các câu. Sau mỗi đoạn văn phải giải quyếttrọn vẹn một đề mục. Những chỗ xuống dòng thích hợp rrất cần cho một bàilàm. Giúp cho bài văn sáng sủa, mạch lạc.
Trong quá trình làm bài cần lưu ý vận dụng phép liên kết câu, liên kết đoạn.
Các ý chính (ý trọng tâm) được viết thành các đoạn chiếm tỉ lệthích đáng so với toàn bài. Các ý phụ chỉ nên viết thành những đoạn vănngắn.

c/ Viết phần kết bài:

Phần kết bài không chỉ là tổng kết, tóm lược những luận điểm cơ bảnđã trình bày trong phần thân bài mà còn nhấn mạnh, khẳng định ở tầm nhìncao hơn. Thông thường thì người ta nêu mối tương quan biện chứng giữa cácluận điểm hoặc cũng có thể nêu ý nghĩa, tác dụng chủ yếu về mặt giáo dụcvà nhận thức vấn đề đối với bản thân người viết. Trong phần kết bài nếu cónhững ý sắc sảo độc đáo sẽ gây được ấn tượng mạnh mẽ về sự hoàn tất trọn vẹn, gợi cho những ý nghĩ, cảm xúc sâu sắc, tạo được dư âm cuối cùng ở người đọc.
Phần kết bài có quan hệ hữu cơ với phần mở bài và phần thân bài.Đặc biệt là phần mở bài và phần kết bài thể hiện được mối quan hệ chặt chẽvà thống nhất về mặt nội dung cũng như phong cách diễn đạt.

* Yêu cầu và phương pháp viết kết bài:

Phần kết bài kết tụ được những tinh tuý, cơ bản nhất của vấn đềnghị luận bằng những nét ngắn gọn khái quát nhất có tính nâng cao giúpngười đọc nhứ cái cốt lõi và cái nhìn tổng quát lại toàn bộ vấn đề.
Nếu rút ra bài học thì những bài học liên hệ phải chân thành xuấtphát từ nhận thức, từ kinh nghiệm sống của bản thân. Tránh lối liên hệ gòép, cứng nhắc, giả tạo, lên gân ồn ào hoặc sáo mòn công thức.
Phần kết bài không nên viết dài, dễ lan man trùng lặp với phầntrên. Nên viết cô đúc, súc tích

* Một số kết bài thường gặp:

* Một số dạng kết bài :

Dạng tổng hợp, tóm lược những ý chính đã trình bày ở phầnthân bài. Đây là cách kết bài dễ làm nhất thường gặp trong bài tập làm văn. Viết phần kết bài của đề bài sau: Em hiểu thế nào về câu tục ngữ:

Trăm hay không bằng tay quen

Kết bài: Tóm lại, quan điểm đề cao kinh nghiệm, đề cao thực hành,chống lí thuyết suông trong câu tục ngữ là rất đúng đắn. Nhưng nếu hiểulệch câu tục ngữ mà coi nhẹ lí thuyết thì thật cực đoan, phiến diện. Trình độlao động của mỗi người nói riêng và của toàn xã hội nói chung chỉ có thểphát triển vững chắc và nhanh chóng nếu biết kết hợp lí thuyết với thựchành.

Dạng mở rộng và nâng cao. Là cách kết mở rộng vấn đề đặt ra trong đề bài.

Kết bài: Qua tìm hiểu câu tục ngữ Trăm hay không bằng tay quen,chúng ta thấy kinh nghiệm của ông cha ta để lại thật quý báu, nhưng khônghẳn kinh nghiệm nào cũng xác đáng hoàn toàn. Bởi vậy, trong khi tiếp thukinh nghiệm xưa một cách trân trọng, chúng ta cần vận dụng hiểu biết khoahọc, thực tiễn đời sống hiện nay bổ khuyết cho những thiếu sót, những điểmchưa hoàn chỉnh của kinh nghiệm ấy, góp phần làm giàu vốn tri thức của dân tộc.

Dạng vận dụng: Là cách kết bài nêu ra phương hướng áp dụng cáitốt, cái hay hoặc khắc phục cái xấu, cái dở của hiện tượng hay ý kiến đề cậptrong bài văn vào cuộc sống.

Kết bài: Tiếp thu kinh nghiệm quý báu của người xưa trong câu tụcngữ: Trăm hay không bằng tay quen, chúng ta phải coi trọng kinh nghiệmthực tế và những người có kinh nghiệm thực tế, phải luôn luôn có ý thức vậndụng các hiểu biết lí thuyết vào cuộc sống, không ngừng rrèn luyện kĩ nănglao động. Mặt khác, cũng cần khắc phục lề lối làm việc, ra sức học hỏi líluận khoa học và làm việc theo phương pháp khoa học để nâng cao năngxuất lao động, phát triển kĩ năng thực hành có ý thức, có kế hoạch.

Kết bài: Tóm lại câu tục ngữ Trăm hay không bằng tay quen có mặtđúng nhưng cũng có mặt hạn chế trong quan niệm, trong nhận định, đánh giálại một vấn đề. Câu tục ngữ này đã gợi cho người đọc, người nghe nhữngsuy nghĩ về mối quan hệ gắn bó giữa lí thuyết và thực hành. Qua câu tục ngữchúng ta càng thấm thia lời dạy của Bác Học phải đi đôi với hành, lí thuyếtphải gắn liền thực tiễn. Từ đó chúng ta có quyết tâm học tập tốt, thực hànhtốt những kiến thức khoa học kĩ thuật để góp phần vào công cuộc xây dựngđất nước.

Dạng liên tưởng: Là cách kết bài mượn ý kiến tương tự của dângian, của danh nhân để thay lời tóm tắt của người viết.

Kết bài: Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn chúng ta : Học phải điđôi với hành, lí thuyết phải gắn liền thực tiễn. Đó cũng chính là bài họcchúng ta cần rút ra từ câu tục ngữ: Trăm hay không bằng tay quen.