Nhìn lại khủng hoảng nợ công của Hy Lạp và kinh nghiệm đối với Việt Nam

Nguyên nhân khủng hoảng nợ công Hy Lạp

Vào tháng 01/2010, trong báo cáo Chương trình tăng trưởng và ổn định 2010, Bộ Tài chính Hy Lạp liệt kê 5 nguyên nhân chính gây ra sự bùng phát khủng hoảng nợ Chính phủ tại thời điểm đó và sự gia tăng đáng kể của chỉ tiêu nợ công/GDP trong năm 2009 (so sánh với dự báo một năm trước đó), cụ thể:

Thứ nhất, tăng trưởng kinh tế tài chính sụt giảm và mức tiết kiệm chi phí trong nước thấp. Sau năm 2008, vận tốc tăng trưởng GDP mở màn thấp hơn so với mức mà Cơ quan Thống kê Hy Lạp dự báo. Trong báo cáo giải trình chính thức, Bộ Tài chính Hy Lạp yêu cầu nhu yếu triển khai cải cách kinh tế tài chính để nâng cao năng lượng cạnh tranh đối đầu của quốc gia, trong khi 1 số ít cơ quan khác lại đề xuất giảm tiền lương và phúc lợi xã hội, chuyển nhu yếu tiêu tốn hiện tại của nhà nước từ nghành phi tăng trưởng ( ví dụ : quân sự chiến lược ) sang nghành kích thích tăng trưởng. Ngoài ra, mức tiết kiệm chi phí trong nước thấp khiến nhà nước phải vay nợ quốc tế, góp vốn đầu tư trong nước nhờ vào can đảm và mạnh mẽ vào những dòng vốn quốc tế .
Thứ hai, thâm hụt ngân sách nặng nề. Mất cân đối tài khóa khổng lồ diễn ra trong suốt những năm từ 2004 – 2009, trong đó, sản lượng danh nghĩa tăng 40 %, tiêu tốn công tăng 87 %, mức tăng của lệch giá thuế chỉ ở mức 31 %. Bộ Tài chính Hy Lạp đã đưa ra tiềm năng Phục hồi cân đối tài khóa bằng cách tăng cường cắt giảm tiêu tốn tiếp tục ( mức tiêu tốn chỉ được phép tăng 3,8 % trong quy trình tiến độ 2009 – 2013, thấp hơn mức lạm phát kinh tế dự kiến là 6,9 % ) và tổng thu ngân sách theo kế hoạch sẽ tăng 31,5 % từ năm 2009 – 2013 bằng cách tăng thu thuế và cải cách sâu rộng mạng lưới hệ thống thu thuế vốn không hiệu suất cao. Thâm hụt ngân sách của Hy Lạp liên tục vượt quá mức 3 % GDP được cho phép của Liên minh châu Âu. Hơn nữa, trốn thuế và hoạt động giải trí kinh tế tài chính ngầm ở Hy Lạp cũng là tác nhân làm giảm nguồn thu .
Thứ ba, kỷ luật tài khóa lỏng lẻo. Tuân thủ ngân sách được xem là phải cải tổ can đảm và mạnh mẽ trong tương lai. Đặc biệt, năm 2009, quy trình trấn áp kinh tế tài chính được thực thi tồi tệ, lỏng lẻo hơn mức thông thường, nhất là trong những đợt bầu cử chính trị. Để tăng cường kỷ luật tài khóa, nhà nước thực thi một đợt cải cách mới tăng cường năng lực giám sát và theo dõi tốt hơn sự ngày càng tăng trong những khoản thu và chi ngân sách ở cả chính quyền sở tại Trung ương và địa phương .

Thứ tư, mức độ nợ công ngày càng ngày càng tăng. Mức độ này xấu đi trong năm 2009, do thâm hụt ngân sách cao hơn dự kiến. Tỷ lệ nợ công / GDP đã không giảm trong quy trình tiến độ kinh tế tài chính tăng trưởng không thay đổi ( 2000 – 2007 ) nên nhà nước Hy Lạp không còn nhiều thời cơ để liên tục duy trì mức thâm hụt ngân sách mà ít tác động ảnh hưởng xấu đi đến nền kinh tế tài chính như những năm trước đó ( Hình 1 ). Do tiếp cận được nguồn vốn quốc tế thuận tiện từ khi trở thành thành viên của Eurozone với một hình ảnh quốc gia tăng trưởng không thay đổi và can đảm và mạnh mẽ, nhà nước Hy Lạp đã tiêu tốn quá tay ( phần đông cho hạ tầng ) mà quên đi kế hoạch trả nợ trong tương lai .
Thứ năm, độ đáng tin cậy trong thống kê kinh tế tài chính không được bảo vệ. Với tài liệu không đáng an toàn và đáng tin cậy đã sống sót kể từ khi Hy Lạp trở thành thành viên khối Eurozone năm 1999. Giai đoạn 2004 – 2009, Eurostat ghi nhận những số liệu thống kê tài khóa của Hy Lạp và được báo cáo giải trình là những số lượng này đã được kiểm soát và điều chỉnh. Năm 2010, Bộ Tài chính Hy Lạp báo cáo giải trình sự thiết yếu phải Phục hồi lòng tin của những nhà đầu tư kinh tế tài chính và kiện toàn những yếu tố trong phương pháp luận thống kê trước đó bằng cách xây dựng tổ chức triển khai Thương Mại Dịch Vụ Thống kê vương quốc với tư cách pháp lý độc lập và vô hiệu dần sự can thiệp, kiểm tra của nhà nước để từ đó cải tổ tính đúng chuẩn của những báo cáo giải trình số liệu thống kê kinh tế tài chính .

Diễn biến của khủng hoảng nợ công Hy Lạp

Khủng hoảng nợ công tại Hy Lạp tiềm ẩn những rủi ro tiềm ẩn bùng phát từ trước năm 2009. Nền kinh tế tài chính nước này đã phải đối lập với rất nhiều bất lợi trong quy trình điều hành kinh tế, đơn cử là : Đà suy giảm của tăng trưởng kinh tế tài chính, thâm hụt ngân sách lê dài triền miên, nợ công ngày càng ngày càng tăng, do nhà nước tiêu tốn mạnh tay mà không tạo ra giá trị thật cho nền kinh tế tài chính và hoàn thành xong nghĩa vụ và trách nhiệm nợ, kỷ luật tài khóa lỏng lẻo, thông tin không minh bạch, nền kinh tế tài chính đã thiếu vắng trầm trọng những động lực tăng trưởng. Ngòi nổ của cuộc khủng hoảng nợ công tồi tệ nhất khu vực châu Âu khởi đầu từ năm 2009 và thời kỳ khủng hoảng tập trung chuyên sâu trong ba năm ( 2009, 2010 và 2011 ) với những hệ lụy rất là nghiêm trọng .
Vào tháng 10/2009, niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường Hy Lạp mở màn lung lay với thông tin Thủ tướng George Papandreou công bố ước tính mức thâm hụt ngân sách năm 2009 là 12,7 % GDP, cao hơn nhiều so với số lượng ước tính hiện tại của thị trường lúc đó là 6,7 % GDP. Điều này càng làm giới góp vốn đầu tư chán nản vào thực trạng tài khóa liên tục thâm hụt ở mức cao và hoài nghi năng lực trả nợ của nhà nước. Đến cuối tháng 11/2009, giới nghiên cứu và phân tích dấy lên quan ngại về rủi ro tiềm ẩn vỡ nợ hàng loạt của những vương quốc trong khu vực châu Âu trước sức ép của khủng hoảng kinh tế tài chính toàn thế giới từ năm 2008 và nợ quốc tế của Hy Lạp quá cao. Tình trạng khủng hoảng nợ càng tồi tệ hơn khi tính minh bạch trong công khai thông tin nợ của nhà nước không được bảo vệ. Các hoài nghi về sửa số liệu, che giấu mức độ nợ thật sự đã khiến lòng tin của giới góp vốn đầu tư vào Hy Lạp càng sụt giảm nặng nề .
Mặc dù, đứng trước những bất lợi như vậy nhưng nhà nước Hy Lạp vẫn liên tục chào bán thành công xuất sắc những đợt trái phiếu cơ quan chính phủ nhằm mục đích kêu gọi thêm vốn cho tiêu tốn, đơn cử : nhà nước Hy Lạp đã vay được 10,6 tỷ USD vào tháng 01/2010, 6,7 tỷ USD vào tháng 3/2010 và 2,07 tỷ USD vào tháng 4/2010 với mức lãi suất vay rất cao. Ngoài ra, Hy Lạp còn vay thêm 71,8 tỷ USD bằng những thỏa thuận hợp tác trực tiếp với những nước và tổ chức triển khai kinh tế tài chính quốc tế để giao dịch thanh toán những khoản lãi và nợ gốc mà thời hạn đáo hạn đến gần. Động thái này càng làm cho nợ công của Hy Lạp tăng, trong khi năng lượng trả nợ rất số lượng giới hạn .
Đỉnh điểm là vào cuối tháng 04/2010, Eurostat công bố ước tính thâm hụt ngân sách trong năm của Hy Lạp sẽ đạt mức 13,6 % GDP, cao hơn hẳn ước tính của những cơ quan thống kê của nước này. Các nhà đầu tư ngay lập tức đặt câu hỏi về năng lực trả nợ của nhà nước Hy Lạp so với khoản nợ 11,1 tỷ USD sẽ đến hạn vào tháng 05/2010. Kết quả là, đến ngày 23/04/2010, Hy Lạp công bố mất năng lực trả nợ và chính thức lôi kéo tương hỗ kinh tế tài chính từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế ( IMF ) và những nước thuộc Eurozone .

Để cứu vãn một thành viên không hề tách rời của khối Eurozone, tại cuộc họp tối ngày 20/05/2010, Bộ trưởng Tài chính những nước châu Âu quyết định hành động tương hỗ cho Hy Lạp nhằm mục đích giữ cho nền kinh tế tài chính này thoát khỏi bờ vực sụp đổ. Nhóm nước này chấp thuận đồng ý cho Hy Lạp vay 110 tỷ Euro trong 3 năm với lãi suất vay trung bình là 5 % / năm, trong đó những nước châu Âu tương hỗ 80 tỷ Euro và IMF tương hỗ 30 tỷ Euro. Đổi lại, Hy Lạp phải cam kết cắt giảm thâm hụt ngân sách xuống còn 12 % trong năm 2010 và đưa về dưới mức 3 % theo tiêu chuẩn của Liên minh châu Âu vào năm 2013 ( Trần Thị Thanh Hòa, 2010 ). Tuy nhiên, sau khi được những nước Eurozone và IMF tương hỗ, Hy Lạp vẫn liên tục đứng trước rủi ro tiềm ẩn vỡ nợ cực kỳ cao, nợ công chiếm 172 % GDP ( so với mức 120 % lúc mới khủng hoảng ) ( Hình 2 ), thâm hụt ngân sách vẫn chưa thể cắt giảm triệt để. Vì vậy, Hy Lạp vẫn cần thêm rất nhiều nguồn tương hỗ mới .
Ngày 21/07/2011, Eurozone và IMF liên tục cho Hy Lạp vay 229 tỷ USD với lãi suất vay 3,5 % / năm, đáo hạn 30 năm và hoàn toàn có thể gia hạn thời hạn hoàn trả thêm 10 năm, nhằm mục đích tương hỗ sự phục sinh của nền kinh tế tài chính nước này. Ngoài ra, Eurozone cũng đưa ra một số ít hình thức bảo lãnh so với trái phiếu cơ quan chính phủ của Hy Lạp để những ngân hàng nhà nước của Hy Lạp hoàn toàn có thể liên tục được những Ngân hàng Trung ương châu Âu tương hỗ thanh khoản ( Phạm Thị Thu Hằng, 2011 ) .

Từ sau năm 2012, nhờ các biện pháp tài chính thắt chặt theo yêu cầu của IMF, tình trạng khủng hoảng nợ công ở nước này đã dần hạ nhiệt, tuy nhiên tác động của nó đối với kinh tế Hy Lạp nói riêng và kinh tế châu Âu nói chung cũng như viễn cảnh kinh tế toàn cầu vẫn theo chiều hướng tiêu cực.

Tác động của khủng hoảng nợ công đối với kinh tế Hy Lạp

Thứ nhất, hạ xếp hạng tín dụng thanh toán. Thâm hụt ngân sách triền miên và liên tục vay thêm nợ mới của Hy Lạp trong tiến trình 2009 – 2011 đã khiến giới góp vốn đầu tư quốc tế rất là quan ngại về năng lực giao dịch thanh toán những khoản nợ khổng lồ này. Kết quả là S&P, Moody’s và Fitch liên tục hạ xếp hạng tín dụng thanh toán của trái phiếu cơ quan chính phủ quốc tế, có quá trình hạ xuống mức CCC ( theo Fitch đây là mức cận kề phá sản ) khiến cho việc nhà nước Hy Lạp vay thêm nợ mới rất là khó khăn vất vả .
Thứ hai, lãi suất vay trái phiếu cơ quan chính phủ tăng. Từ năm 1998 – 2011, lãi suất vay trung bình của trái phiếu cơ quan chính phủ Hy Lạp là 5,21 % ( mức cao nhất là 11,39 % vào thời gian tháng 12/2010 và mức thấp nhất là 3,23 % vào thời gian tháng 9/2005 ). Do xếp hạng tín dụng thanh toán liên tục giảm nên giá trái phiếu chính phủ nước nhà cũng giảm theo, do vậy để kêu gọi được vốn từ nguồn này buộc nhà nước Hy Lạp phải liên tục nâng lãi suất vay của những sàn chứng khoán chính phủ nước nhà .
Thứ ba, cắt giảm tiêu tốn can đảm và mạnh mẽ. Đứng trước rủi ro tiềm ẩn vỡ nợ, nhà nước Hy Lạp đã phải vận dụng chủ trương tài khóa ” thắt lưng buộc bụng ” rất là ngặt nghèo để cải tổ tình hình ngân sách. nhà nước đã dữ thế chủ động cắt giảm mạnh những khoản tiêu tốn và ngày càng tăng nguồn thu dữ thế chủ động từ thuế, đơn cử là : Tăng những loại thuế, đánh thuế vào những loại sản phẩm xa xỉ, giảm tiêu tốn công ( tiêu tốn cho giáo dục, quân sự chiến lược và anh sinh xã hội ), tư hữu hóa những doanh nghiệp quốc doanh, sa thải công chức và giảm tiêu tốn y tế .
Thứ tư, lôi cuốn vốn góp vốn đầu tư trực tiếp quốc tế ( FDI ) giảm. Do nhà nước Hy Lạp phải vận dụng chủ trương tài khóa khắc khổ để tiếp cận được những gói tương hỗ của những định chế kinh tế tài chính quốc tế, do vậy việc cắt giảm thâm hụt ngân sách được xem là quan trọng số 1. Để đạt được tiềm năng này, nhà nước nước này phải tăng thuế và giảm tiêu tốn công. Khi tăng thuế, thiên nhiên và môi trường góp vốn đầu tư kém mê hoặc, do vậy ở thời kỳ khủng hoảng nợ công này, FDI vào Hy Lạp liên tục giảm, sức mê hoặc của nền kinh tế tài chính cũng giảm đi .
Thứ năm, tăng trưởng GDP sụt giảm. Tác động rõ nét nhất của khủng hoảng nợ so với nền kinh tế tài chính là làm sản lượng vương quốc sụt giảm, do nền kinh tế tài chính không có đủ động lực về vốn để ngày càng tăng đầu ra. Trước khi xảy ra khủng hoảng, Hy Lạp là một vương quốc có vận tốc tăng trưởng kinh tế tài chính khá ấn tượng trong khu vực, với mức tăng trưởng hàng năm đạt trung bình 4 % ( quy trình tiến độ 2003 – 2007 ) nhưng sau khi khủng hoảng vận tốc tăng trưởng kinh tế tài chính ở Hy Lạp sụt giảm mạnh, đặc biệt quan trọng là trong quy trình tiến độ 2008 – năm trước .
Thứ sáu, thất nghiệp ngày càng tăng. Việc cắt giảm tiêu tốn, tăng thuế sẽ tác động ảnh hưởng xấu đi so với thiên nhiên và môi trường kinh doanh thương mại trong nước làm giảm hoạt động giải trí góp vốn đầu tư, khiến cho công ăn việc làm tạo ra ngày càng ít đi tỷ suất thất nghiệp ngày càng tăng. Cộng với chủ trương “ thắt lưng buộc bụng ” khiến cho thực trạng thất nghiệp tại vương quốc này càng trầm trọng .

Kết luận

Thực tế cuộc khủng hoảng nợ công xảy ra tại Hy Lạp cho thấy, chủ trương quản trị nợ công của Hy Lạp chưa thật sự tương thích, sống sót những điểm yếu nghiêm trọng, nên khủng hoảng nợ công tại nước này là một hiệu quả tất yếu. Các yếu tố của kinh tế tài chính Hy Lạp là tập hợp của nhiều yếu tố trong nước và ngoài nước. Tuy nhiên, những điểm quan trọng nhất vẫn sống sót ngay chính trong bản thân quốc gia này, đơn cử là : Nhu cầu vay nợ quá tràn ngập ; Khả năng trả nợ thấp và minh bạch thông tin nợ yếu kém .
Các yếu tố của kinh tế tài chính Hy Lạp là tập hợp của nhiều yếu tố trong nước và ngoài nước. Tuy nhiên, những điểm quan trọng nhất vẫn sống sót ngay chính trong bản thân quốc gia này, đơn cử là : Nhu cầu vay nợ quá hạn tràn ngập ; Khả năng trả nợ thấp và minh bạch thông tin nợ yếu kém .
Viễn cảnh kinh tế tài chính toàn thế giới trong tương lai vẫn còn nhiều điều khó Dự kiến, những vương quốc, trong đó có Nước Ta, do đó cần thận trọng trong thực thi chủ trương quản trị nợ công. Theo báo cáo giải trình của Bộ Tài chính, trong quá trình 2011 – năm ngoái, vận tốc tăng nợ công của Nước Ta ở mức trung bình là 18,1 % / năm, quá trình năm nay – 2018 khởi đầu xuống trung bình còn 8,6 % / năm, riêng năm 2018 chỉ còn ở mức 6 %. Về trần nợ công, tỷ suất nợ công giảm từ mức cuối năm năm nay là 63,7 % GDP xuống còn 61,4 % GDP cuối năm 2017. Theo báo cáo giải trình nhìn nhận công tác làm việc quản lý thực thi trách nhiệm kinh tế tài chính – NSNN năm 2018, tiến hành trách nhiệm kinh tế tài chính – NSNN năm 2019 của Bộ Tài chính, ước tính đến 31/12/2018, dư nợ công dưới 61 % GDP, dư nợ nhà nước dưới 52 % GDP, dư nợ vay quốc tế của vương quốc khoản g 49,7 % GDP, trong khoanh vùng phạm vi Quốc hội được cho phép .
Thời gian qua, Bộ Tài chính liên tục tái cơ cấu tổ chức nợ công theo hướng vững chắc, hiệu suất cao theo hướng tích cực về cơ cấu tổ chức, kỳ hạn, lãi suất vay, bảo vệ năng lực trả nợ. Bộ Tài chính đã tăng cường quản trị, giám sát nợ nhà nước bảo lãnh ; Kiểm soát bội chi và vay của ngân sách địa phương trong khoanh vùng phạm vi dự trù Quốc hội quyết định hành động … Đặc biệt, tình hình nợ công có nhiều triển vọng khả quan, nhờ việc Luật Quản lý nợ công đi vào đời sống, đã tạo ra những đổi khác cơ bản về thống nhất công dụng kêu gọi vốn vay nợ công ; tăng cường những giải pháp nhằm mục đích nâng cao chất lượng quản trị nợ công …

Với định hướng cơ cấu lại NSNN và nợ công để đảm bảo nền tài chính an toàn, bền vững theo Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 25/2016/QH14 của Quốc hội về Kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2016-2020; Nghị quyết số 51/NQ-CP ngày 19/6/2017 của Chính phủ về ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 07-NQ/TW, ngoài việc tích cực xây dựng, hoàn thiện các văn bản hướng dẫn Luật Quản lý nợ công (có hiệu lực từ ngày 01/07/2018), Bộ Tài chính đã báo cáo Quốc hội về tình hình huy động, quản lý sử dụng vốn vay và các chỉ tiêu an toàn nợ công năm 2017 và kế hoạch năm 2018; Cập nhật, báo cáo Thủ tướng Chính phủ Chương trình quản lý nợ trung hạn 3 năm giai đoạn 2018-2020 gắn với thực hiện kế hoạch tài chính – ngân sách, đảm bảo các chỉ tiêu an toàn nợ trong giới hạn được Quốc hội phê duyệt; Trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch vay trả nợ của Chính phủ và các hạn mức vay nợ năm 2018.

Năm 2019, Bộ Tài chính đặt ra tiềm năng tổng quát là liên tục triển khai chủ trương tài khóa ngặt nghèo, hiệu suất cao, phối hợp đồng bộ với chủ trương tiền tê, nhằm mục đích tương hỗ tăng trưởng sản xuất, kinh doanh thương mại, liên tục không thay đổi kinh tế tài chính vĩ mô, trấn áp lạm phát kinh tế, thôi thúc tăng trưởng kinh tế tài chính ; tăng cường kỷ luật kinh tế tài chính – NSNN ; thực hành thực tế tiết kiệm ngân sách và chi phí, chống tiêu tốn lãng phí ; cơ cấu tổ chức lại NSNN và nợ công theo hướng bảo đảm an toàn, vững chắc. Các bộ, ngành, địa phương phối hợp ngặt nghèo với Bộ Tài chính trong việc tăng cường kiểm tra, giám sát ngặt nghèo việc vay, sử dụng vốn vay, trả nợ, nhất là so với những hiệp định vay mới, vay quốc tế, vay có bảo lãnh của nhà nước. Thực hiện giải ngân cho vay vốn vay trong phạm vi kế hoạch và hạn mức được cấp thẩm quyền quyết định hành động ; không chuyển vốn vay về cho vay lại, bảo lãnh nhà nước thành vốn cấp phép NSNN ; sắp xếp trả khá đầy đủ những khoản nợ đến hạn .

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Tài chính ( 2019 ), Báo cáo nhìn nhận công tác làm việc điều hành quản lý thực thi trách nhiệm kinh tế tài chính – NSNN năm 2018, tiến hành trách nhiệm kinh tế tài chính – NSNN năm 2019 ;

2. Phạm Thị Thanh Bình (2011), “5 nguyên nhân chính gây khủng hoảng nợ công của Hy Lạp”, Diễn đàn Doanh nghiệp ngày 19/10/2011, http://dddn.com.vn/quoc-te/5-nguyen-nhan-chinh-gay-khung-hoang-no-cong-cua-hy-lap-20111014042942610.htm;
3. Phạm Thị Thu Hằng (2011), “Nguy cơ khủng hoảng nợ công toàn cầu và nhìn lại nợ công ở Việt Nam”, Tạp chí Ngân hàng, số 15 (tháng 08/2011), trang 2 – 7;
4. Higgins, M. and Klitgaard, T. (2011), “Saving imbalances and the Euro area sovereign debt crisis”, Current Issues in Economics and Finance (Federal Reserve Bank of New York), Vol. 17, No.5;
5. Trading Economics (2015), Greece government debt to GDP, available from http://www.tradingeconomics.com/greece/government-debt-to-

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn