Cồng chiêng Tây Nguyên – Kiệt tác văn hóa của nhân dân | Resource | Câu lạc bộ lữ hành Unesco Hà Nội – HUTC

Ngày 25-11-2005, Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên của Việt Nam đã được UNESCO chính thức công nhận là kiệt tác văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại. Sau Nhã nhạc Cung đình Huế, Cồng chiêng Tây Nguyên là di sản văn hóa phi vật thể thứ hai của Việt Nam được tôn vinh là di sản của thế giới.

Điều đó khẳng định chắc chắn Nước Ta là một quốc gia có bề dày truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống, có nhiều thẩm mỹ và nghệ thuật truyền thống cuội nguồn cần được bảo tồn, gìn giữ và phát huy .

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trải rộng suốt 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng và chủ nhân của loại hình văn hóa đặc sắc này là cư dân các dân tộc Tây Nguyên: Bana, Xêđăng, Mnông, Cơho, Rơmăm, Êđê, Giarai… Cồng chiêng gắn bó mật thiết với cuộc sống của người Tây Nguyên, là tiếng nói của tâm linh, tâm hồn con người, để diễn tả niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống, trong lao động và sinh hoạt hàng ngày của họ.

Cồng chiêng Tây Nguyên có nguồn gốc từ truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống và lịch sử dân tộc rất truyền kiếp. Về cội nguồn, có nhà điều tra và nghiên cứu cho rằng, cồng chiêng là ” hậu duệ ” của đàn đá. trước khi có văn hóa truyền thống đồng, người xưa đã tìm đến loại khí cụ đá : cồng đá, chiêng đá … tre, rồi tới thời đại đồ đồng, mới có chiêng đồng … Từ thuở sơ khai, cồng chiêng được đánh lên để mừng lúa mới, xuống đồng ; bộc lộ của tín ngưỡng – là phương tiện đi lại tiếp xúc với siêu nhiên … âm thanh khi ngân nga sâu lắng, khi thôi thúc trầm hùng, hòa quyện với tiếng suối, tiếng gió và với tiếng lòng người, sống mãi cùng với đất trời và con người Tây Nguyên .Tất cả những lễ hội trong năm, từ lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh đến lễ bỏ mả, lễ cúng máng nước, lễ mừng cơm mới, lễ đóng cửa kho, lễ đâm trâu … hay trong một buổi nghe khan … đều phải có tiếng cồng. Tiếng chiêng dài hơn đời người, tiếng chiêng thông suốt, kết dính những thế hệ .Theo ý niệm của người Tây Nguyên, đằng sau mỗi chiếc cồng, chiêng đều chứa đựng một vị thần. Cồng chiêng càng cổ thì quyền lực tối cao của vị thần càng cao. Cồng chiêng còn là gia tài quý giá, hình tượng cho quyền lực tối cao và sự phong phú. Đã có thời một chiếc chiêng giá trị bằng hai con voi hoặc 20 con trâu. Vào những ngày hội, hình ảnh những vòng người nhảy múa quanh ngọn lửa thiêng, bên những vò rượu cần trong tiếng cồng chiêng vang vọng núi rừng, tạo cho Tây Nguyên một khoảng trống lãng mạn và huyền ảo. Cồng chiêng do vậy góp thêm phần tạo nên những sử thi, những áng thơ ca đậm chất văn hóa truyền thống Tây Nguyên vừa lãng mạn, vừa hùng tráng .

Cồng chiêng đã đi vào sử thi Tây Nguyên như để khẳng định tính trường tồn của loại nhạc cụ này: “Hãy đánh những chiêng âm thanh nhất, những chiêng kêu trầm nhất. Đánh nhè nhẹ cho gió đưa xuống đất. Đánh cho tiếng chiêng vang xa khắp xứ. Đánh cho tiếng chiêng luồn qua sàn lan đi xa. Đánh cho tiếng chiêng vượt qua nhà vọng lên trời. Đánh cho khỉ trên cây cũng quên bám chặt vào cành đến phải ngã xuống đất. Đánh cho ma quỷ mê mải nghe đến quên làm hại con người. Đánh cho chuột sóc quên đào hang, cho rắn nằm ngay đơ, cho thỏ phải giật mình, cho hươu nai đứng nghe quên ăn cỏ, cho tất cả chỉ còn lắng nghe tiếng chiêng của Đam San…”.

Tồn tại trên mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ đã hàng ngàn đời nay, nghệ thuật và thẩm mỹ cồng chiêng ở đây đã tăng trưởng đến một trình độ cao. Cồng chiêng Tây Nguyên rất phong phú, đa dạng chủng loại .Hiện nay, tại hầu hết những buôn làng Tây Nguyên đều có những đội cồng chiêng ship hàng đồng bào trong hoạt động và sinh hoạt hội đồng, trong dịp hội hè. Vào ngày lễ tết, hình ảnh quen thuộc ‘ ‘ ‘ bên ngọn lửa thiêng, những vòng người say sưa múa hát trong tiếng cồng chiêng vang động núi rừng ‘ ‘ ‘ lại Open trên khắp những buôn làng. Các nghệ nhân dân gian diễn tấu cồng chiêng tích hợp với nhau rất hòa giải, tạo nên những bản nhạc với những tiết tấu, hòa thanh rất đa dạng chủng loại, mang sắc thái riêng với muôn vàn cung bậc .Mỗi dân tộc bản địa đều có những bản nhạc cồng chiêng riêng để diễn đạt vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên, khát vọng của con người … Người Giarai có những bài chiêng Juan, Trum vang … Người Bana có những bài chiêng : Xa Trăng, Sakapo, Atâu, Tơrơi … Âm thanh của cồng chiêng còn là chất men hấp dẫn gái trai vào những điệu múa hào hứng của cả hội đồng trong những ngày hội của buôn làng. Đây là hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống dân gian điển hình nổi bật nhất ở nhiều dân tộc bản địa Tây Nguyên .

Âm nhạc của cồng chiêng Tây Nguyên thể hiện trình độ điêu luyện của người chơi trong việc áp dụng những kỹ năng đánh chiêng và kỹ năng chế tác. Từ việc chỉnh chiêng đến biên chế thành dàn nhạc, cách chơi, cách trình diễn, những người dân dẫu không qua trường lớp đào tạo vẫn thể hiện được những cách chơi điêu luyện tuyệt vời. Với người Tây Nguyên, cồng chiêng và văn hóa cồng chiêng là tài sản vô giá. Âm nhạc cồng chiêng Tây Nguyên không những là một giá trị nghệ thuật đã từ lâu được khẳng định trong đời sống xã hội mà còn là kết tinh của hồn thiêng sông núi qua bao thế hệ. Cồng chiêng Tây Nguyên không chỉ có ý nghĩa về mặt vật chất cũng như những giá trị về nghệ thuật đơn thuần mà nó còn là “tiếng nói” của con người và của thần linh theo quan niệm “vạn vật hữu linh”.

Mỗi một dàn cồng chiêng là lời nói tâm linh, tâm hồn của người Tây Nguyên, để miêu tả những niềm vui, nỗi buồn trong đời sống lao động và hoạt động và sinh hoạt hàng ngày của họ. Các tộc người ở Tây Nguyên sử dụng cồng chiêng theo phương pháp riêng để chơi những bản nhạc của riêng dân tộc bản địa mình. Trải qua bao năm tháng, cồng chiêng đã trở thành nét văn hoá đặc trưng, đầy sức điệu đàng. Cồng chiêng chính là đời sống của người Tây Nguyên. Nghe cồng chiêng thì thấy được cả khoảng trống săn bắn, khoảng trống làm rẫy, khoảng trống lễ hội … Tây Nguyên .Mỗi dân tộc bản địa, mỗi vùng miền lại có những đặc trưng riêng của cồng chiêng. Cồng chiêng hoàn toàn có thể được dùng đơn lẻ, hoặc dùng theo dàn, theo bộ từ 2 đến 12 chiếc, cũng có bộ 18 đến 20 chiếc như bộ chiêng của người Giarai. Dàn cồng chiêng Tây Nguyên được tổ chức triển khai như một dàn nhạc hoàn toàn có thể diễn tấu những bản nhạc đa âm với những hình thức hòa điệu khác nhau. Điều đặc biệt quan trọng trong dàn nhạc này mỗi người chỉ đánh một chiếc cồng, hoặc chiêng ( cồng là loại có núm, chiêng không có núm ) .Trong lễ công bố Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên là siêu phẩm văn hóa truyền thống phi vật thể của quả đât, ông Koichiro Matsuura – Tổng Giám đốc UNESCO đã phát biểu : “ Tôi đã được chiêm ngưỡng và thưởng thức mô hình âm nhạc cồng chiêng rất riêng của Nước Ta và cũng được thấy những nhạc cụ rất độc lạ trong dàn nhạc cồng chiêng của những dân tộc bản địa Tây Nguyên. Đây là nét văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn rất riêng của Nước Ta, rất tuyệt vời và rực rỡ. Việc công nhân Danh hiệu Kiệt tác di sản văn hóa truyền thống phi vật thể và truyền khẩu của quả đât so với Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên là rất xứng danh ” .

Source: https://evbn.org
Category : Lễ Hội