Dinh nhà Vương – Huyền thoại ở cao nguyên đá – Tạp chí Kiến Trúc

Dinh Nhà họ Vương – đó gần như là một địa chỉ không thể không tới đối với những người lên khám phá cao nguyên đá Đồng Văn – mảnh đất cực bắc Hà Giang. Những câu chuyện thực hư về vị “Vua Mèo” (1) ngày càng được thêu dệt nhiều hơn, dài hơn khiến cho người ta đôi khi có cảm giác là đang lạc vào đâu đó. Ngay cả khi bước chân vào dinh nhà họ Vương, cảm giác ấy vẫn đeo đẳng…

Chuyện về ông “Vua Mèo” Vương Chính Đức kể chắc không bao giờ hết. Chuyện ông đóng cổng trời Quản Bạ để tự xưng vương, chuyện hàng núi thuốc phiện và bạc trắng, chuyện xây dinh thự tốn một số tiền khổng lồ và những câu chuyện hoang đường ly kỳ khác xoay quanh dinh thự này…; tất cả đã là những câu chuyện của ngày hôm qua. Nhưng sự thật thì tới hôm nay, hơn trăm năm, kiến trúc này vẫn tồn tại dù qua bao thời gian, mưa nắng và chiến tranh.

Đó là một khu công trình rực rỡ và kỳ lạ. Đó là một sự giao thoa kiến trúc mê hoặc, một sự hợp lưu văn hóa truyền thống một cách tự nhiên, không hề khiên cưỡng. Dinh Nhà Vương không hề to lớn, hoành tráng như nhiều người tưởng tượng, thậm chí còn ở góc nhìn nào đó nó đơn giản và giản dị gần với kiến trúc dân gian. Đó cũng là một trong số rất ít những dinh thự ở Nước Ta có khá đầy đủ những tính năng : Ở, thao tác và là pháo đài trang nghiêm quân sự chiến lược phòng thủ .

Mặt bằng toàn diện và tổng thể kiến trúc của dinh chịu ảnh hưởng tác động của kiến trúc đời Thanh ( Trung Quốc ) với nhiều lớp nhà và sân trong. Có 4 lớp nhà ngang ( nhà cổng, tiền dinh, trung dinh và hậu dinh ) và 6 dãy nhà dọc. Tất cả những nhà ngang đều theo nguyên tắc ngoài thấp trong cao, hàng loạt dinh cao 2 tầng ( 1 trệt và 1 lầu ). Kết cấu khung, sàn, mái trọn vẹn bằng gỗ, nhưng điều rực rỡ là hệ tường bao che cao tới 2 tầng ( trừ khối lô cốt xây bằng đá ) là tường đất ( tường trình ) như nhà truyền thống lịch sử của người Mông. Các lớp mái ngói chồng lên nhau với kiểu ngói âm khí và dương khí có hình chữ Thọ. Và ở đó đã xuất hiện dấu ấn của kiến trúc thuộc địa Pháp rất rõ với những ô hành lang cửa số kính chớp .

Cấu trúc của dinh được phân bổ và giải quyết và xử lý rất khoa học với tiền dinh là nơi tập trung chuyên sâu những phòng thao tác hành chính, quân sự chiến lược, trung dinh là khu vực ở của mái ấm gia đình, hậu dinh là nơi nghỉ và thao tác của “ Vua ”, liền kề với mạng lưới hệ thống kho vũ khí và điểm phòng ngự. Hậu dinh cũng là điểm nhấn kiến trúc ở đầu cuối với hai khối kiến trúc lô cốt bằng đá nhô cao hai bên, và phía trước tiền dinh là một cấu kiện kiến trúc có vật liệu khá đặc biệt quan trọng và mới mẻ và lạ mắt thời bấy giờ : lan can bằng sắt .
Bên trong bức tường đá dày có lỗ châu mai của một pháo đài trang nghiêm kia, là gỗ, là đất, là sắt, đá …, là thời hạn ẩn sâu trong những bức tường, lớp ngói. Dẫu đã từng có hoang tàn, thăng trầm thì toàn bộ vẫn còn đó ; dẫu không vẹn nguyên thì cũng đã thi gan cùng tuế nguyệt .

Bên trong những nếp nhà tường trình kia, là những câu truyện và số phận kỳ lạ của những con người có thật. Một “ Vương Quốc ” tự trị dưới chính sách phong kiến – thực dân, trải qua cách mạng dân chủ dân tộc bản địa. Người cha trấn ải biên thùy được Vua Khải Định ban tặng hoành phi “ Biên Chính Khả Phong ” ( Tạm dịch : Sắc phong quản lý biên cương ) ; người con đi theo cách mạng, trở thành đại biểu Quốc hội, được Hồ quản trị Tặng câu đối, nay khắc trên bia mộ trước nhà : “ Tận trung báo quốc / Bất thụ nô lệ ”
Đó hoàn toàn có thể là lịch sử một thời, nhưng cũng hoàn toàn có thể là những điều thật giản dị và đơn giản – như đời sống người Mông ở vùng cao

Vương Chính Đức (1865-1947), người dân tộc Mông, từng là người đứng đầu chế độ thổ ty phong kiến miền núi của dân tộc Mông ở khu vực Đồng Văn, Hà Giang đầu thế kỷ 20; được gọi là Vua Mèo. Ông là người đứng ra xây cất dinh thự họ Vương, hay còn gọi là Dinh Vua Mèo.

Dinh Nhà họ Vương ( Dinh Nhà Vương ) nằm ở xã Sà Phìn, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, cách thành phố Hà Giang 125 km. Dinh được xây đầu thế kỷ 20, trong 8 năm bởi những người thợ Vân Nam ( Trung Quốc ) và những người Mông ( Nước Ta ). Diện tích thiết kế xây dựng khu công trình khoảng chừng 1.200 mét vuông. Đây là khu công trình mang đặc thù thủ phủ hành chính, cũng là dinh thự để ở và hoạt động và sinh hoạt. Dinh Nhà Vương gắn liền với cuộc sống của “ Vua Mèo ” Vương Chính Đức và con trai ông là Vương Chí Sình ( tức Vương Chí Thành ) ( 1886 – 1962 ), người đi theo cách mạng và trở thành đại biểu Quốc hội khóa 1, 2 của nước Nước Ta Dân Chủ Cộng Hòa .

Khu di tích Nhà Vương đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (Nay là Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử Quốc gia vào năm 1993. Hiện nay khu di tích này cũng là Nhà thờ của dòng họ Vương người Mông ở Hà Giang

Bài và ảnh: Hà Thành
© Tạp chí kiến trúc

Chú thích:

( 1 ) : Mèo ( Người Mèo, Dân tộc Mèo ) … là từ cũ, lúc bấy giờ chính thức không sử dụng. Tên riêng này được thay thế sửa chữa bằng Mông hoặc H’Mông. Chữ “ Vua Mèo ” sử dụng trong bài viết do yếu tố lịch sử dân tộc .

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh