ĐỀ CƯƠNG CHUYÊN ĐỀ 1 – CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN

CHUYÊN ĐỀ 1

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA

CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

————-

Bạn đang đọc: ĐỀ CƯƠNG CHUYÊN ĐỀ 1 – CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN

Giảng viên: TS Phạm Bá Khoa – Giảng viên cao cấp

1. KHÁI LƯỢC VỀ TRIẾT HỌC

1.1. Triết học và vấn đề cơ bản của triết học, chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm

1.1.1. Triết học là gì:

Triết học sinh ra khoảng chừng thế kỷ VIII – VI ( TCN ). Trong tiếng Anh, từ “ Philosophy ” ( triết học ) xuất phát từ tiếng Hy Lạp cổ, được ghép từ hai từ “ Philos – Tình yêu ” và “ Sophia – Sự uyên bác ”. Theo nghĩa đen : Triết học ( philosophia ) là tình yêu so với sự uyên bác .

Triết học là hệ thống tri thức lý luận chung nhất của con người về thế giới; về vị trí, vai trò của con người trong thế giới ấy; những vấn đề có kết nối với chân lý, sự tồn tại, kiến thức, giá trị, quy luật, ý thức, và ngôn ngữ.

Triết học phản ánh quốc tế một cách chỉnh thể, điều tra và nghiên cứu những yếu tố chung nhất, những quy luật chung nhất của chỉnh thể này và bộc lộ chúng một cách có mạng lưới hệ thống dưới dạng lý luận .

Nói cách khác Triết học là một trong những hình thái ý thức xã hội, là học thuyết về những nguyên tắc chung nhất của tồn tại và nhận thức, của thái độ con người đối với thế giới; là khoa học về những quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy.

1.1.2. Vấn đề cơ bản của triết học

Theo Ph. Ăng ghen : “ Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, đặc biệt quan trọng là của triết học tân tiến, là yếu tố quan hệ giữa tư duy với sống sót ” [ 1 ]. Vấn đề này được coi là yếu tố cơ bản của triết học, vì nó sinh ra cùng sự sinh ra của triết học và sống sót cùng sự sống sót của triết học suốt từ khi sinh ra đến nay .Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt :Mặt thứ nhất vấn đáp cho câu hỏi giữa sống sót ( vật chất ) và tư duy ( ý thức ) cái nào có trước, cái nào có sau, cái nào quyết định hành động cái nào. Việc xử lý mặt thứ nhất này đã chia những nhà triết học thành hai phe phái lớn :

Chủ nghĩa duy vật cho rằng tồn tại (vật chất) có trước tư duy (ý thức) và quyết định tư duy (ý thức). Nói cách khác, chủ nghĩa duy vật cho rằng bản chất của thế giới là vật chất; vật chất là tính thứ nhất, ý thức là tính thứ hai; vật chất có trước ý thức và quyết định ý thức.
Chủ nghĩa duy tâm, ngược lại, cho rằng tư duy (ý thức) có trước tồn tại (vật chất) và quyết định tồn tại (vật chất). Theo cách khác, chủ nghĩa duy tâm cho rằng bản chất của thế giới là tinh thần; ý thức là tính thứ nhất, vật chất là tính thứ hai; ý thức có trước và quyết định vật chất.

Mặt thứ hai vấn đáp thắc mắc tư duy ( ý thức ) của con người hoàn toàn có thể phản ánh được sống sót ( vật chất ) hay không ? Nói cách khác là con người có năng lực nhận thức được quốc tế hay không ? Đến đây lại chia thành hai học thuyết : Thuyết khả tri ( hoàn toàn có thể biết ) và thuyết : Bất khả tri ( không hề biết ) phủ định, không tin năng lực nhận thức quốc tế của con người. Sự tăng trưởng của khoa học ( từ cuộc cách mạng 1.0 đến nay là 4.0 ) và thực tiễn của quả đât đã bác bỏ chủ nghĩa không tin và thuyết không hề biết .

1.2. Chức năng thế giới quan và phương pháp luận của triết học

1.2.1. Chức năng thế giới quan

Thế giới quan là mạng lưới hệ thống ý niệm về quốc tế, về bản thân con người và vị trí của con người trong quốc tế đó. Triết học là hạt nhân lý luận của thế giới quan, nghĩa là triết học quan niệm về quốc tế bằng mạng lưới hệ thống lý luận của mình .Thế giới quan triết học có công dụng xu thế cho hoạt động giải trí nhận thức và hoạt động giải trí thực tiễn của con người. Trong triết học có hai thế giới quan cơ bản trái chiều nhau là thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm .

1.2.2. Chức năng phương pháp luận

Cùng với thế giới quan, triết học còn có tính năng phương pháp luận. Phương pháp là những nguyên tắc, phương pháp triển khai hoạt động giải trí nhận thức và hoạt động giải trí thực tiễn nhằm mục đích đạt mục tiêu đã đặt ra. Phương pháp luận là lý luận về chiêu thức, là mạng lưới hệ thống những quan điểm, nguyên tắc xác lập chiêu thức, khoanh vùng phạm vi ứng dụng giải pháp … cho hoạt động giải trí nhận thức và hoạt động giải trí thực tiễn. Chức năng phương pháp luận của triết học biểu lộ ở chỗ nó chỉ ra cho chủ thể chiêu thức xem xét, nhận thức và tái tạo quốc tế. Trong triết học có hai giải pháp trái chiều nhau là chiêu thức biện chứng và giải pháp siêu hình. Phương pháp biện chứng là giải pháp xem xét sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong mối liên hệ, hoạt động, đổi khác và tăng trưởng. Phương pháp siêu hình xem xét sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong trạng thái cô lập, tĩnh tại, không bao giờ thay đổi, đứng im .

CHỦ NGĨA DUY VẬT MÁC XÍT – CƠ SỞ KHOA HỌC CHO NHẬN THỨC VÀ CẢI TẠO HIỆN THỰC

2.1. Quan điểm duy vật mácxít về vật chất

Vật chất là phạm trù cơ bản, nền tảng của chủ nghĩa duy vật. Cũng như các phạm trù khác của triết học duy vật, nội dung của phạm trù vật chất luôn được bổ sung, phát triển cùng sự phát triển của khoa học, của thực tiễn và nhận thức của con người. Kế thừa những thành tựu của các nhà duy vật trong lịch sử, đặc biệt là quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen về vật chất, V.I.Lênin đã đưa ra định nghĩa nổi tiếng về vật chất: “Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”[2].

Vật chất trong định nghĩa của V.I.Lênin phải được hiểu theo nghĩa triết học, nghĩa là nó mang tính khái quát hóa cao, phản ánh toàn bộ những dạng sống sót đơn cử của vật chất. Vật chat có nhiều thuộc tính, nhưng thuộc tính cơ bản nhất là “ thực tại khách quan, – tức là sống sót khách quan, độc lập với ý thức của con người và loài người. Thuộc tính này là tiêu chuẩn cơ bản để phân biệt cái gì thuộc về vật chất, cái gì không thuộc về vật chất. Định nghĩa về vật chất của V.I.Lênin cũng khẳng định chắc chắn tư duy của con người hoàn toàn có thể nhận thức được vật chất .

2.2. Quan điểm duy vật mácxít về ý thức

Các nhà duy tâm cho rằng, ý thức “ sinh ” ra vật chất, quyết định hành động vật chất chứ không phải là sự phản ánh vật chất. Chủ nghĩa duy vật mácxít khẳng định chắc chắn ý thức có nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc xã hội. Nguồn gốc tự nhiên biểu lộ ở chỗ ý thức là thuộc tính phản ánh của bộ óc con người. Phản ánh là thuộc tính chung của mọi dạng vật chất. Cùng với sự tăng trưởng của quốc tế vật chất, thuộc tính phản ánh của nó cũng tăng trưởng từ thấp lên cao ( phán ánh vật lý, phản ánh sinh vật với những hình thức như kích thích, cảm ứng ; phản ánh tâm ý động vật hoang dã ; phản ánh ý thức con người ) .Ý thức là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức triển khai cao là bộ óc người ( có tới 14 tỷ tế bào thần kinh ). Chính bộ óc người và sự ảnh hưởng tác động của quốc tế khách quan kên bộ óc người là nguồn gốc tự nhiên của ý thức. Như vậy không có bộ óc người thì không hề có ý thức .Nguồn gốc xã hội của ý thức biểu lộ ở chỗ phải có lao động và cùng với lao động là ngôn từ thì mới có ý thức được. Chính lao động đóng vai trò quyết định hành động trong việc chuyển biến vượn người thành người ; gips bộ óc tăng trưởng, làm phát sinh ngôn từ. Như vậy, lao động và ngôn từ là hai nguồn gốc xã hội trực tiếp quyết định hành động sự sinh ra của ý thức con người .Về thực chất, ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc con người. Ý thức là hình ảnh của sự vật được thực thi ở trong bộ óc con người. Nhưng đây là sự phản ánh năng động, phát minh sáng tạo ; sự phản ánh có tinh lọc, phản ánh cái cơ bản nhất mà con người chăm sóc ; là sự phản ánh không nguyên xi mà còn được cải biến trong bộ óc con người. Phán ánh của ý thức hoàn toàn có thể là phản ánh vượt trước hiện thức, hoàn toàn có thể dự báo được khuynh hướng biến hóa của thực tiễn ; ý thức là ý thức của con người nhưng con người là con người hiện thực của một xã hội đơn cử. Do vậy, ý thức luôn mang thực chất xã hội .

2.3. Quan điểm duy vật mácxít về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

Chủ nghĩa chứng minh và khẳng định vật chất có trước ý thức, quyết định hành động ý thức, ý thức là cái phản ánh, cho nên vì thế là cái có sau, là cái bị quyết định hành động. Như trên đã đề cập, ý thức là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức triển khai cao, tổ chức triển khai đặc biệt quan trọng. Đoa là bộ óc người. Do vậy, không có bộ óc người thì không hề có ý thức. Hơn nữa, ý thức sống sót phụ thuộc vào vào hoạt động giải trí thần kinh của bộ não trong quy trình phản ánh quốc tế khách quan .Vật chất còn là cơ sở, nguồn gốc của những nội dung mà ý thức phản ánh. Nghĩa là vật chất quyết định hành động nội dung phản ánh của ý thức .Chủ nghĩa duy vật mácxít cũng cho rằng, mặc dầu vật chất quyết định hành động ý thức, nhưng ý thức cũng có tính năng động, phát minh sáng tạo, do đó trải qua hoạt động giải trí thực tiễn của con người hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng trở lại vật chất bằng cách thôi thúc hoặc ngưng trệ ở một mức độ nào đó những điều kiện kèm theo vật chất, góp thêm phần cải biến quốc tế khách quan. Tuy nhiên, sự tác động ảnh hưởng trở lại của ý thức so với vật chất dù đến đâu chăng nữa vẫn nhờ vào vào những điều kiện kèm theo vật chất. Cho nên, xét đến cùng, vật chất luôn quyết định hành động ý thức .

2.4. Ý nghĩa của quan điểm duy vật mác xít về quan hệ giữa vật chất và ý thức trong hận thức và cải tạo hiện thực

Từ quan hệ biện chức giữa vật chất và ý thức, triết học mác xít rút ra quan điểm khách quan trong nhận thức và hoạt động giải trí thực tiễn. Quan điểm khách quan nhu yếu trong nhận thức phải nhận thức sự vật vốn như nó có, không “ tô hồng, bôi đen ” .Trong hoạt động giải trí thực tiễn, phải luôn luôn : Xuất phát từ thực tiễn khách quan, tôn trọng quy luật khách quan và hành vi theo quy luật khách quan ; không hề lấy mong ước chủ quant hay thế cho trong thực tiễn khách quan, không hề hành vi trước không đúng quy luật. Vì như vậy sẽ phải trả giá .Quan điểm khách quan cũng nhu yếu trong hoạt động giải trí thực tiễn phải ghi nhận phát huy tính năng động, phát minh sáng tạo của ý thức, niềm tin trong tái tạo quốc tế. Nghĩa là phải nỗ lực, tích cực vươn lên, biết phát huy tối đa lực lượng vật chất hiện có. Đồng thời phải tránh không rơi và chủ nghĩa khách quan, tức là trông chờ, thụ động, ỷ lại điều kiện kèm theo khách quan, không cố gắng nỗ lực, tích cực vượt khó vươn lên

NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

Theo Ph. Ăngghen, “ phép biện chứng chẳng qua chỉ là môn khoa học về những quy luật phổ cập của sự hoạt động và tăng trưởng của tự nhiên, của xã hội loài người và của tự duy ” [ 3 ]. Phép biện chứng duy vật gồm có hai nguyên tắc, sáu cặp phạm trù và ba quy luật cơ bản. Vì vật phép biện chứng duy vật là cơ sở khoa học để xác lập chiêu thức nhận thức và tái tạo hiện thực .

3.1. Hai nguyên lý cơ bản của phép biện chứng duy vật

3.1.1. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

Các nhà triết học siêu hình nhìn chung không nghìn thấy mối liên hệ giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, nếu có theo họ chỉ là mối lien hệ ngẫu nhiên, hình thức bề ngoài. Các nhà triết học duy tâm tuy có thấy được mối lien hệ giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, nhưng lại cho rằng ý thức, ý thức là cơ sở của mối liên hệ này .Chủ nghĩa duy vật mácxít cho rằng giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ luôn có sự tác động ảnh hưởng, tác động ảnh hưởng, chi phối … lẫn nhau. Trên cơ sở đó, theo triết học duy vật mác xít : Liên hệ là khái niệm chỉ sự phụ thuộc vào lẫn nhau, sự tác động ảnh hưởng, sự tương tác và chuyển hóa lẫn nhau giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong quốc tế hay giữa những mặt, những yếu tố, những thuộc tính của một sự vật, hiện tượng kỳ lạ, một quy trình .Liên hệ thông dụng là khái niệm nói lên rằng mọi sự vật hiện tượng kỳ lạ trong quốc tế ( cả tự nhiên, xã hội và tư duy ) dù phong phú, nhiều mẫu mã, nhưng đều nằm trong mối liên hệ với những sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác. Cơ sở của mối liên hệ này là tính thống nhất vật chất của quốc tế .Mối liên hệ giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ là khách quan, bởi lẽ, nó là vốn có của sự vật, không có ai gắn cho sự vật. Mối liên hệ đó còn là phổ cập, nghĩa là nó sống sót trong cả tự nhiên, xã hội và tư duy. Đồng thời, mối liên hệ rất phong phú, đa dạng chủng loại, nghĩa là nó có mối liên hệ bên trong, mối liên hệ bên ngoài ; mối liên hệ thực chất – không thực chất ; mối liên hệ tất yếu – ngẫu nhiên …Ý nghĩa phương pháp luận rút ra là : Trong hoạt động giải trí nhận thức và thực tiễn của con người cần phải có quan điểm tổng lực. Nội dung của nó là khi xem xét, nhìn nhận sự vật phải xem xét toàn bộ những mặt, những yếu tố của nó, tuy nhiên phải có trọng tâm, trọng điểm ; xem xét sự vật trong mối liên hệ với những sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác

3.1.2. Nguyên lý về sự phát triển

Chủ nghĩa duy vật siêu hình coi sự tăng trưởng chỉ là sự tăng lên về lượng đơn thuần. Chủ nghĩa duy tâm công nhận sự tăng trưởng nhưng cho rằng, ý thức, niềm tin là động lực, nguyên do của sự tăng trưởng. Chủ nghĩa duy vật mácxít coi tăng trưởng là sự hoạt động theo hướng đi lên từ thấp đến cao, từ chưa triển khai xong đến triển khai xong hơn. Phát triển không chỉ là sự tăng lên về lượng mà còn là sự nhảy vọt về chất. Nguồn gốc của sự tăng trưởng là chính là sự thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều bên trong sự vật lao lý. Phát triển là khách quan, phổ cập và có nhiều hình thức đơn cử khác nhau. Ví dụ, ở quốc tế hữu cơ, tăng trưởng bộc lộ ở sự tăng cường năng lực thích ứng của cơ khung hình trước thiên nhiên và môi trường ; ở năng lực tự sinh sản ra chính mình với trình độ ngày càng triển khai xong hơn. Trong xã hội, tăng trưởng bộc lộ ở năng lực chinh phục tự nhiên, tái tạo xã hội ship hàng con người. trong tư duy, tăng trưởng bộc lộ ở việc nhận thức ngày càng không thiếu hơn, đúng dắn hơn .Ý nghĩa phương pháp luận rút ra là : Trong hoạt động giải trí nhận thức và thực tiễn của con người cần phải có quan điểm tăng trưởng. Trong nhận thức, khi nhận thức, nhìn nhận sự vật, hiện tượng kỳ lạ không chỉ nhận thức nó trong hiện tại như nó có mà còn phải thấy được khuynh hướng hoạt động, tăng trưởng của nó trong tương lai. Trên cơ sở đó dự báo những trường hợp hoàn toàn có thể xảy ra để dữ thế chủ động nhận thức, xử lý .Trong hoạt động giải trí thực tiễn cần chống bảo thủ, ngưng trệ, ngại thay đổi, bởi lẽ mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong quốc tế luôn hoạt động, đổi khác và tăng trưởng. Phát triển là khó khăn vất vả, gồm có cả sự thụt lùi, do vậy, trong hoạt động giải trí thực tiễn khi gặp khó khăn vất vả, thất bại trong thời điểm tạm thời phải biết tin yêu vào tương lai .

3.2. Các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật

Phạm trù là những khái niệm rộng nhất phản ánh những mặt, những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cơ bản nhất của những sự vật và hiện tượng kỳ lạ thuộc một nghành nghề dịch vụ nhất định. Mỗi bộ môn khoa học có mạng lưới hệ thống phạm trù riêng của mình, phản ánh những mối liên hệ cơ bản và phổ cập thuộc khoanh vùng phạm vi khoa học đó nghiên cứu và điều tra. Ví dụ, toán học có những phạm trù “ đại lượng ” ; “ hàm số ” ; “ điểm ” ; “ đường thẳng ”, v.v. Trong kinh tế tài chính chính trị có những phạm trù “ hàng hoá ”, “ giá trị ”, “ giá trị trao đổi ”, v.v.Phạm trù triết học là những khái niệm chung nhất, rộng nhất phản ánh những mặt, những mối liên hệ thực chất của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Ví dụ, phạm trù “ vật chất ”, “ ý thức ”, “ hoạt động ”, “ đứng im ”, v.v phản ánh những mối liên hệ thông dụng không riêng gì của tự nhiên mà cả xã hội, tư duy của con người. Phạm trù triết học khác phạm trù của những khoa học khác ở chỗ, nó mang tính lao lý về thế giới quan và tính pháp luật về phương pháp luận .Các phạm trù của phép biện chứng duy vật có tính biện chứng, nghĩa là nội dung mà phạm trù phản ánh luôn hoạt động, tăng trưởng ; những phạm trù hoàn toàn có thể xâm nhập, chuyển hóa lẫn nhau và là công cụ nhận thức, lưu lại trình độ nhận thức của con người .

3.2.1. Cái riêng và cái chung

3.2.1. 1. Khái niệm cái riêng và cái chungCái riêng là phạm trù triết học dùng để chỉ một sự vật, hiện tượng kỳ lạ, một quy trình hay một mạng lưới hệ thống những sự vật tạo thành một chỉnh thể sống sót độc lập tương đối với những cái riêng khác. Ví dụ, một con người đơn cử, một tác phẩm văn học cụ thể, ví dụ điển hình tác phẩm “ Chiến tranh và hoà bình ” ; một ngôi nhà đơn cử, v.v.Cái chung là phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính giống nhau được lặp lại trong nhiều cái riêng khác. Ví dụ, thuộc tính là TT chính trị, kinh tế tài chính văn hóa truyền thống của cả một vương quốc, dân tộc bản địa, của thủ đô hà nội .Cái đơn nhất là phạm trù triết học chỉ những đặc thù, những thuộc tính vốn có chỉ của một sự vật, hiện tượng kỳ lạ, quy trình và không được lặp lại ở cái riêng khác. Ví dụ, vân tay của mỗi người, số điện thoại cảm ứng ( kể cả mã vùng, mã nước luôn là đơn nhất ), v.v.3.2.1. 2. Mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng– Cái riêng và cái chung không hề tách rời nhau. Không có cái chung sống sót độc lập đứng ngoài cái riêng mà cái chung chỉ sống sót trong cái riêng, trải qua cái riêng. Ví dụ, thuộc tính chung là TT chính trị, kinh tế tài chính văn hóa truyền thống của cả một vương quốc, dân tộc bản địa, của Thành Phố Hà Nội chỉ sống sót trải qua từng thủ đô hà nội đơn cử như TP.HN, Mátxcơva, Viên Chăn, Phnôm Pênh …– Cái riêng chỉ sống sót trong mối liên hệ đưa đến cái chung, vì bất kỳ cái riêng nào cũng cũng sống sót trong mối liên hệ với những cái riêng khác. Giữa cái riêng ấy khi nào cũng có những cái chung giống nhau. Ví dụ, trong một lớp học có 30 sinh viên, mỗi sinh viên coi như “ một cái riêng ” ; 30 sinh viên này ( 30 cái riêng ) liên hệ với nhau và sẽ đưa đến những điểm chung : đồng hương ( cùng quê ), đồng niên ( cùng năm sinh ), đồng môn ( cùng học một thầy / cô ), đều là con người, đều là sinh viên, v.v.– Cái chung là một bộ phận của cái riêng, cái riêng không gia nhập hết vào cái chung. Do đó, cái riêng nhiều mẫu mã hơn cái chung. Tuy nhiên, cái chung thâm thúy hơn cái riêng. Ví dụ, cái chung của Thành Phố Hà Nội là thuộc tính “ TT chính trị, kinh tế tài chính, văn hoá của một vương quốc ”. Nhưng, từng TP. hà Nội đơn cử còn có nhiều nét riêng khác về diện tích quy hoạnh, dân số, vị trí địa lý, v.v.– Cái đơn nhất và cái chung hoàn toàn có thể chuyển hoá lẫn nhau trong quy trình tăng trưởng của sự vật. Bởi lẽ, cái mới không khi nào Open không thiếu ngay mà bắt đầu Open dưới dạng cái đơn nhất. Dần dần cái chung sinh ra thay thế sửa chữa cái đơn nhất. Ngược lại, cái cũ bắt đầu thường là cái chung, nhưng do những yếu tố không còn tương thích nữa nên trong điều kiện kèm theo mới mất dần và trở thành cái đơn nhất .3.2.1. 3. Một số Kết luận về mặt phương pháp luậnCái chung chỉ sống sót trải qua cái riêng. Do đó để tìm cái chung cần xuất phát từ nhiều cái riêng, trải qua cái riêng. Trong hoạt động giải trí thực tiễn cần quan tâm, nắm được cái chung là chìa khoá xử lý cái riêng .Không nên tuyệt đối hoá cái chung ( rơi vào giáo điều ) ; cũng không nên tuyệt đối hoá cái riêng ( rơi vào xét lại ). Khi vận dụng cái chung vào cái riêng thì phải xuất phát, địa thế căn cứ từ cái riêng mà vận dụng để tránh giáo điều .Trong hoạt động giải trí thực tiễn phải tạo diều kiện cho cái đơn nhất có lợi cho con người dần trở thành cái chung và ngược lại để cái chung không có lợi trở thành cái đơn nhất .

Mục Lục

3.2.2. Nguyên nhân và kết quả

3.2.2. 1. Khái niệm nguyên do và tác dụngNguyên nhân là phạm trù triết học dùng để chỉ sự ảnh hưởng tác động qua lại giữa những mặt, những bộ phận, những thuộc tính trong một sự vật hoặc giữa những sự vật với nhau gây ra một sự đổi khác nhất định .Kết quả là phạm trù triết học dùng để chỉ những đổi khác Open do nguyên do tạo ra. Ví dụ, sự tương tác lẫn nhau giữa những yếu tố trong hạt ngô là nguyên do làm cho từ hạt ngô nảy mầm lên cây ngô. Sự ảnh hưởng tác động giữa điện, xăng, không khí, áp xuất, v.v ( nguyên do ) gây ra sự nổ ( hiệu quả ) cho động cơ .Nguyên cớ là những sự vật, hiện tượng kỳ lạ Open đồng thời cùng nguyên do nhưng chỉ có quan hệ vẻ bên ngoài, ngẫu nhiên chứ không sinh ra tác dụng. Ví dụ, Mỹ tận dụng nguyên cớ chống khủng bố và cho rằng Irắc có vũ khí huỷ diệt hàng loạt để thực thi cuộc chiến tranh xâm lược Irắc. Thực chất, Irắc không có tương quan tới khủng bố và không có vũ khí huỷ diệt hàng loạt như thanh tra của Liên Hợp quốc đã Kết luận .Triết học duy vật biện chứng cho rằng, mối liên hệ nhân quả có những đặc thù : Tính khách quan, tính phổ cập và tính tất yếu3.2.2. 2. Quan hệ biện chứng giữa nguyên do và tác dụng– Nguyên nhân là cái sinh ra hiệu quả, nên nguyên do luôn có trước hiệu quả về mặt thời hạn. Tuy nhiên, không phải mọi sự tiếp nối đuôi nhau nhau về thời hạn đều là quan hệ nhân quả. Ví dụ, ngày và đêm không phải là nguyên do của nhau. Sấm và chớp không phải nguyên do của nhau. Muốn phân biệt nguyên do và tác dụng thì phải tìm ở quan hệ sản sinh, tức là cái nào sinh ra cái nào. Một nguyên do hoàn toàn có thể sinh ra nhiều tác dụng khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện kèm theo đơn cử, ví dụ : gạo và nước đun sôi hoàn toàn có thể thành cơm, cháo, v.v nhờ vào vào nhiệt độ, mức nước, người nấu … Ngược lại, một hiệu quả hoàn toàn có thể do nhiều nguyên do gây ra, ví dụ : sức khoẻ của tất cả chúng ta tốt do luyện tập thể dục, do siêu thị nhà hàng điều độ, do chăm nom y tế tốt v.v chứ không chỉ một nguyên do nào .– Trong những điều kiện kèm theo nhất định, nguyên do và hiệu quả hoàn toàn có thể chuyển hoá lẫn nhau. Nghĩa là cái trong quan hệ này được coi là nguyên do thì trong quan hệ khác hoàn toàn có thể là tác dụng. Ví dụ, chịu khó thao tác là nguyên do của thu nhập cao. Thu nhập cao lại là nguyên do để nâng cao đời sống vật chất, ý thức cho bản thân .– Kết quả, sau khi Open lại tác động ảnh hưởng trở lại nguyên do ( hoặc thôi thúc nguyên do tác động ảnh hưởng theo hướng tích cực, hoặc ngược lại ). Ví dụ, bần hàn, thất học làm ngày càng tăng dân số, đến lượt nó, ngày càng tăng dân số lại làm tăng nghèo khó, thất học, v.v.3.2.2. 3. Một vài Kết luận về mặt phương pháp luận– Trong nhận thức và hoạt động giải trí thực tiễn cần tôn trọng tính khách quan của mối liên hệ nhân quả. Không được lấy ý muốn chủ quan thay cho quan hệ nhân quả. Muốn cho hiện tượng kỳ lạ nào đó Open cần tạo ra những nguyên do cùng những điều kiện kèm theo cho những nguyên do đó phát huy công dụng. Ngược lại, muốn cho hiện tượng kỳ lạ nào đó mất đi thì phải làm mất nguyên do sống sót của nó cũng như những điều kiện kèm theo để những nguyên do ấy phát huy công dụng .– Phải biết xác lập đúng nguyên do để xử lý yếu tố phát sinh vì những nguyên do có vai trò không như nhau. Nguyên nhân hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng trở lại tác dụng ; do đó, trong hoạt động giải trí thực tiễn cần khai thác, tận dụng những hiệu quả đã đạt được để thôi thúc nguyên do tác động ảnh hưởng theo hướng tích cực Giao hàng cho con người .

3.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên

3.2.3. 1. Khái niệm tất yếu và ngẫu nhiênTất nhiên là phạm trù triết học chỉ cái do nguyên do hầu hết bên trong sự vật lao lý và trong những điều kiện kèm theo nhất định, nó nhất định phải xảy ra như thế chứ không hề khác .Lưu ý : Tất nhiên có quan hệ với cái chung, nhưng không phải cái chung nào cũng là tất yếu. Tất nhiên có liên hệ với nguyên do, nhưng tất yếu không phải là nguyên do. Hơn nữa, không riêng gì tất yếu mà cả ngẫu nhiên cũng có nguyên do. Do vậy, không được giống hệt tất yếu với nguyên do .Ngẫu nhiên là phạm trù triết học chỉ cái không phải do thực chất cấu trúc bên trong sự vật, mà do những nguyên do bên ngoài sự vật, do sự ngẫu hợp của những thực trạng bên ngoài sự vật quyết định hành động. Ví dụ, trồng hạt ngô ( tất yếu ) phải mọc lên cây ngô, chứ không hề lên cây khác. Nhưng cây ngô tốt hay không tốt là do chất đất, thời tiết, nhiệt độ bên ngoài hạt ngô pháp luật. Đây chính là cái ngẫu nhiên .3.2.3. 2. Quan hệ biện chứng giữa tất yếu và ngẫu nhiên– Tất nhiên và ngẫu nhiên đều sống sót khách quan, độc lập với ý thức của con người và đều có vị trí nhất định so với sự tăng trưởng của sự vật. Cả cái tất yếu cả cái ngẫu nhiên đều có vai trò quan trọng so với sự vật. Tuy nhiên, cái tất yếu đóng vai trò chi phối so với sự hoạt động, tăng trưởng của sự vật, cái ngẫu nhiên làm cho sự vật tăng trưởng nhanh hơn hoặc chậm lại. Ví dụ, đất đai, thời tiết không quyết định hành động đến việc hạt ngô nảy mầm lên cây ngô, nhưng đất đai, thời tiết lại có tác động ảnh hưởng làm cho hạt ngô nhanh hay chậm nảy mầm thành cây ngô .– Tất nhiên và ngẫu nhiên sống sót trong sự thống nhất hữu cơ với nhau. Sự thống nhất này bộc lộ ở chỗ :Một là, cái tất yếu khi nào cũng vạch đường đi cho mình xuyên qua vô số cái ngẫu nhiên. Nói cách khác, cái tất yếu khi nào cũng biểu lộ sự sống sót của mình trải qua vô số cái ngẫu nhiên .Hai là, cái ngẫu nhiên lại là hình thức biểu lộ của tất yếu, bổ trợ cho cái tất yếu .Ba là, không có tất yếu thuần tuý tách rời cái ngẫu nhiên, cũng như không có cái ngẫu nhiên thuần tuý tách rời cái tất yếu. Ví dụ, sự Open vĩ nhân trong lịch sử vẻ vang là tất yếu do nhu yếu của lịch sử vẻ vang. Nhưng ai là nhân vật vĩ nhân ấy lại là ngẫu nhiên vì không do nhu yếu lịch sử vẻ vang pháp luật mà phụ thuộc vào vào nhiều yếu tố khác để đưa một nhân vật lên đứng đầu trào lưu. Nếu tất cả chúng ta gạt bỏ nhân vật này thì nhất định sẽ phải có người khác thay thế sửa chữa .– Tất nhiên và ngẫu nhiên trong những điều kiện kèm theo nhất định hoàn toàn có thể chuyển hoá cho nhau. Cái này, trong mối quan hệ này được coi là tất yếu thì trong mối quan hệ khác rất hoàn toàn có thể được coi là ngẫu nhiên. Ví dụ, trao đổi hàng hoá là tất yếu trong nền kinh tế hàng hoá, nhưng lại là ngẫu nhiên trong xã hội nguyên thuỷ – khi sản xuất hàng hoá chưa tăng trưởng. Vì vậy, ranh giới giữa cái tất yếu và cái ngẫu nhiên cũng chỉ là tương đối. Thông qua mối liên hệ này nó là cái tất yếu, nhưng trải qua mối liên hệ khác nó là cái ngẫu nhiên và ngược lại. Ví dụ, một máy vô tuyến sử dụng lâu ngày, mãi “ tất yếu ” sẽ hỏng, nhưng hỏng vào khi nào, vào giờ nào lại là “ ngẫu nhiên ” .3.2.3. 3. Một số Kết luận về mặt phương pháp luận– Cái tất yếu luôn biểu lộ sự sống sót của mình trải qua cái ngẫu nhiên. Do vậy, muốn nhận thức cái tất yếu phải khởi đầu từ cái ngẫu nhiên, trải qua cái ngẫu nhiên .– Trong hoạt động giải trí thực tiễn cần dựa vào cái tất yếu, không nên dựa vào cái ngẫu nhiên. Bởi lẽ, cái ngẫu nhiên là cái không gắn với thực chất của sự vật, còn cái tất yếu gắn với thực chất của sự vật .– Tất nhiên và ngẫu nhiên hoàn toàn có thể chuyển hoá cho nhau trong những điều kiện kèm theo thích hợp nhất định. Do đó, trong hoạt động giải trí thực tiễn, cần tạo ra những điều kiện kèm theo thích hợp để ngăn cản hoặc thôi thúc sự chuyển hoá đó theo hướng có lợi cho con người. Ví dụ, dựa trên cơ sở quan hệ tất yếu và ngẫu nhiên này con người hoàn toàn có thể uốn hoa lá cây cảnh theo con vật mình ưa thích, bác sỹ hoàn toàn có thể kẹp răng cho trẻ nhỏ để răng đều, đẹp, v.v.

3.2.4. Nội dung và hình thức

3.2.4. 1. Khái niệm nội dung và hình thứcNội dung là phạm trù triết học chỉ tổng hợp toàn bộ những mặt, những yếu tố, những quy trình tạo nên sự vật .Hình thức là phạm trù triết học chỉ phương pháp sống sót và tăng trưởng của sự vật, là mạng lưới hệ thống những mối liện hệ tương đối bền vững và kiên cố giữa những yếu tố của sự vật. Ví dụ, chữ “ ANH ” có nội dung là những vần âm “ A ; N ; H ”, còn hình thức là những vần âm phải xếp theo thứ tự ANH ; giữa 3 vần âm này có mối liên hệ tương đối vững chắc, nếu ta hòn đảo phương pháp sắp xếp thì sẽ không còn là chữ “ ANH ” nữa mà thành chữ khác ( Ví dụ, thành chữ NHA, HAN hoặc HNA ) .3.2.4. 2. Mối quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thứcGiữa nội dung và hình thức có sự thống nhất hữu cơ với nhau. Biểu hiện :– Không có hình thức nào không chứa nội dung, cũng như không có nội dung nào lại không sống sót trong một hình thức nhất định .– Nội dung nào sẽ có hình thức tương ứng, những yếu tố tạo thành sự vật vừa góp thêm phần tạo nên nội dung vừa tham gia tạo nên hình thức. Vì vậy, nội dung, hình thức không tách rời mà gắn bó ngặt nghèo với nhau .– Nội dung giữ vai trò quyết định hành động hình thức trong quy trình hoạt động, tăng trưởng của sự vật. Trong quan hệ thống nhất giữa nội dung và hình thức thì nội dung quyết định hành động hình thức .– Nội dung và hình thức có tính độc lập tương đối với nhau. Điều này bộc lộ ở chỗ : Một nội dung hoàn toàn có thể sống sót dưới nhiều hình thức khác nhau. Ví dụ, một cái bánh chưng ( gồm có gạo nếp, thịt lợn, đỗ xanh, lá dong, lạt buộc … ) hoàn toàn có thể được gói theo hình vuông vắn ( miền Bắc ), lá dong bọc ngoài, buộc chặt bằng lạt, cũng hoàn toàn có thể gói theo hình thức bánh tét ( miền nam ) hình tròn trụ, dài cũng được gói bằng lá dong, buộc lạt ( hình chiếc giò ) .– Cùng một hình thức nhưng hoàn toàn có thể có những nội dung khác nhau. Như chiếc bánh chưng ví dụ điển hình, có cái hình vuông vắn nhưng bên trong hoàn toàn có thể có thịt, với hạt tiêu, hành, chút muối ; hoặc hoàn toàn có thể chỉ gói bằng đỗ xanh với đường … tức nội dung cũng khác nhau. Hơn nữa, hình thức cũng có ảnh hưởng tác động với nội dung, nhất là hình thức mới sinh ra theo hướng hoặc là tạo điều kiện kèm theo, hoặc ngưng trệ nội dung tăng trưởng .3.2.4. 3. Một số Tóm lại về mặt phương pháp luậnVì nội dung và hình thức về cơ bản luôn thống nhất với nhau. Vì vậy, trong hoạt động giải trí nhận thức và thực tiễn cần chống khuynh hướng tách rời nội dung khỏi hình thức cũng như tách hình thức khỏi nội dung. Phải biết sử dụng phát minh sáng tạo nhiều hình thức khác nhau trong hoạt động giải trí thực tiễn. Bởi lẽ, cùng một nội dung hoàn toàn có thể biểu lộ dưới nhiều hình thức khác nhau ; đồng thời, phải chống chủ nghĩa hình thức .Vì nội dung quyết định hành động hình thức, nhưng hình thức có ảnh hưởng tác động quan trọng tới nội dung. Do vậy, nhận thức sự vật phải khởi đầu từ nội dung nhưng không coi nhẹ hình thức. Phải tiếp tục so sánh xem xét xem giữa nội dung và hình thức có tương thích với nhau không để dữ thế chủ động đổi khác hình thức cho tương thích. Khi hình thức đã lỗi thời thì nhất thiết phải thay đổi cho tương thích với nội dung mới, tránh bảo thủ .

3.2.5. Bản chất và hiện tượng

3.2.5. 1. Khái niệm thực chất và hiện tượng kỳ lạBản chất là phạm trù triết học chỉ tổng hợp toàn bộ những mặt, những mối liên hệ tất yếu, tương đối không thay đổi ở bên trong sự vật, pháp luật sự hoạt động và tăng trưởng của sự vật đó. Bản chất gắn bó với cái chung nhưng không phải cái chung nào cũng là thực chất. Bản chất và quy luật là những phạm trù cùng bậc, tuy nhiên thực chất rộng hơn, phong phú và đa dạng hơn quy luật. Hiện tượng là phạm trù triết học chỉ cái là biểu lộ ra bên ngoài của thực chất .3.2.5. 2. Quan hệ biện chứng giữa thực chất và hiện tượng kỳ lạBản chất và hiện tượng kỳ lạ thống nhất trong sự vật. Điều này biểu lộ :– Bản chất khi nào cũng thể hiện ra qua hiện tượng kỳ lạ, còn hiện tượng kỳ lạ khi nào cũng là sự bộc lộ của thực chất– Không có thực chất thuần tuý tách rời hiện tượng kỳ lạ và ngược lại, không có hiện tượng kỳ lạ nào mà lại không bộc lộ thực chất nhất định .– Bản chất khác nhau sẽ thể hiện ra qua những hiện tượng kỳ lạ khác nhau .Thống nhất giữa thực chất và hiện tượng kỳ lạ là thống nhất gồm có xích míc. Điều này bộc lộ ở chỗ :– Bản chất thâm thúy hơn hiện tượng kỳ lạ còn hiện tượng kỳ lạ phong phú và đa dạng hơn thực chất .

– Bản chất tương đối ổn định, lâu biến đổi còn hiện tượng biến đổi nhanh hơn bản chất.

Xem thêm: Luật sư Hoàng Duy Hùng: Góp ý hay gieo rắc ‘độc dược chính trị’?

– Bản chất ẩn dấu bên trong, hiện tượng kỳ lạ thể hiện ra bên ngoài. Bản chất không được thể hiện trọn vẹn ở một hiện tượng kỳ lạ mà ở nhiều hiện tượng kỳ lạ khác nhau .3.2.5. 3. Một số Kết luận về mặt phương pháp luận– Bản chất là cái ẩn dấu bên trong hiện tượng kỳ lạ. Do vậy, nhận thức sự vật phải đi sâu tìm thực chất, không dừng ở hiện tượng kỳ lạ. Phải đi từ thực chất cấp 1 đến thực chất sâu hơn, v.v.– Bản chất không sống sót thuần tuý ngoài hiện tượng kỳ lạ. Do đó, tìm thực chất phải trải qua điều tra và nghiên cứu hiện tượng kỳ lạ. Trong hoạt động giải trí thực tiễn phải dựa vào thực chất để khuynh hướng hoạt động giải trí, không nên dựa vào hiện tượng kỳ lạ .– Muốn tái tạo sự vật phải biến hóa thực chất của nó chứ không nên biến hóa hiện tượng kỳ lạ. Thay đổi được thực chất thì hiện tượng kỳ lạ sẽ đổi khác theo. Đây là quy trình phức tạp không được chủ quan, nóng vội .

3.2.6. Khả năng và hiện thực

3.2.6. 1. Khái niệm năng lực và hiện thựcHiện thực là phạm trù triết học chỉ mọi cái đang sống sót thực sự trong tự nhiên, xã hội, tư duy .Khả năng là phạm trù triết học chỉ những khuynh hướng, những cái đang còn là mầm mống, sống sót hiện thực trong sự vật, mà trong sự hoạt động của chúng sẽ Open khi có điều kiện kèm theo tương ứng. Ví dụ, cây ngô đã mọc lên từ hạt ngô là hiện thực. Hạt ngô chứa năng lực nảy mầm thành cây ngô, khi có điều kiện kèm theo tương thích về nhiệt độ, nhiệt độ, v.v thì cây ngô sẽ mọc lên .Có loại năng lực gần và năng lực xa ; năng lực tất yếu và năng lực ngẫu nhiên3.2.6. 2. Mối quan hệ biện chứng giữa năng lực và hiện thực– Khả năng và hiện thực sống sót trong mối quan hệ ngặt nghèo không tách rời nhau, liên tục chuyển hoá lẫn nhau trong quy trình tăng trưởng của sự vật .Điều này nói lên rằng, trong cùng một điều kiện kèm theo, mỗi sự vật hoàn toàn có thể có 1 số ít năng lực khác nhau ( nhờ vào vào điều kiện kèm theo đơn cử ). Khi hiện thực mới Open thì trong nó lại Open những năng lực mới. Những năng lực mới này, trong những điều kiện kèm theo đơn cử thích hợp lại trở thành những hiện thực mới .– Trong tự nhiên, năng lực trở thành hiện thực diễn ra một cách tự phát, nghĩa là không cần sự tác động ảnh hưởng của con người. Trong xã hội, bên cạnh những điều kiện kèm theo khách quan, muốn năng lực trở thành hiện thực phải trải qua hoạt động giải trí thực tiễn có ý thức của con người .– Ngoài những năng lực vốn có, trong những điều kiện kèm theo mới thì sự vật sẽ Open thêm những năng lực mới, đồng thời bản thân mỗi năng lực cũng biến hóa theo sự biến hóa của điều kiện kèm theo. Để năng lực trở thành hiện thực thường cần không chỉ một điều kiện kèm theo mà là một tập hợp nhiều điều kiện kèm theo. Ví dụ, để hạt ngô nảy mầm cần điều kiện kèm theo về nhiệt độ, nhiệt độ, áp xuất, v.v.3.2.6. 3. Một số Tóm lại về mặt phương pháp luận– Khả năng là năng lực của sự vật, do đó tìm năng lực của sự vật phải tìm ở chính sự vật, không tìm năng lực của sự vật ở ngoài nó .– Trong hoạt động giải trí thực tiễn, tất cả chúng ta cần dựa vào hiện thực không nên dựa vào năng lực, tất yếu phải tính tới năng lực. Hiện thực là cái đã sống sót, đã hiện hữu, nó mới lao lý sự hoạt động, tăng trưởng của sự vật. Sự vật trong cùng một thời gian có nhiều năng lực, thế cho nên, trong hoạt động giải trí thực tiễn cần tính đến mọi năng lực hoàn toàn có thể xảy ra để có giải pháp xử lý tương thích, dữ thế chủ động .

3.3. NHỮNG QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG

3.3.1. Một số vấn đề lý luận chung về quy luật

3.3.1. 1. Khái niệm “ quy luật ”Quy luật là mối liên hệ thực chất, tất yếu, thông dụng và lặp đi tái diễn giữa những sự vật hiện tượng kỳ lạ, giữa những thuộc tính của những sự vật cũng như giữa những thuộc tính của cùng một sự vật

3.3.1.2. Phân loại quy luật

Căn cứ vào mức độ tính phổ cập chia thành : Quy luật riêng, quy luật chung, quy luật phổ cập. Căn cứ vào nghành ảnh hưởng tác động, chia thành : Quy luật tự nhiên, quy luật xã hội, quy luật tư duy

Phép biện chứng duy vật nghiên cứu 03 quy luật phổ biến nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy. Các quy luật này phản ánh sự vận động, phát triển của sự vật dưới những phương diện cơ bản nhất.

* Quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và ngược lại chỉ ra cách thức vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng.

* Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập chỉ ra nguồn gốc của sự vận động, phát triển của sự vật.

* Quy luật phủ định của phủ định chỉ ra khuynh hướngvận động, phát triển của sự vật, hiện tượng

3.3.2. Quy luật chuyển hoá từ những thay đổi về lượng thành những thay đổi về chất và ngược lại (Quy luật lượng đổi chất đổi)

3.3.2. 1. Khái niệmChất là phạm trù triết học chỉ tính pháp luật khách quan vốn có của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, là sự thống nhất hữu cơ những thuộc tính làm cho sự vật là nó mà không phải cái khác ; ví dụ, cái bàn, cái ghế, v.v.Để hiểu chất là gì cần hiểu thuộc tính là gì ? Thuộc tính về chất là một góc nhìn nào đó về chất của sự vật được thể hiện ra khi tác động ảnh hưởng qua lại với những sự vật khác. Mỗi sự vật có nhiều thuộc tính. Tổng hợp những thuộc tính cơ bản tạo thành chất cơ bản của sự vật. Như vậy, sự vật cũng có nhiều chất. Chất của sự vật là khách quan, vì đó là chất của sự vật, không do ai gán cho sự vật. Nó do thuộc tính của sự vật pháp luật .Lượng là phạm trù triết học chỉ tính lao lý khách quan vốn có của sự vật, hiện tượng kỳ lạ về mặt quy mô, trình độ tăng trưởng, biểu lộ số lượng những thuộc tính, những yếu tố cấu thành sự vật. Lượng được bộc lộ thành số lượng, đại lượng, trình độ, quy mô, nhịp điệu của sự hoạt động và tăng trưởng. Chẳng hạn chỉ kích cỡ dài hay ngắn, quy mô to hay nhỏ, trình độ cao hay thấp, vận tốc nhanh hay chậm v.v. Ví dụ, khi nói sinh viên năm thứ hai, thì sinh viên là chất để phân biệt với công nhân, bộ đội, còn năm thứ hai chính là lượng, chỉ trình độ của sinh viên .Lượng là cái khách quan vốn có của sự vật. Đối với những sự vật tương quan tới tình cảm khi nhận thức lượng không hề xác lập bằng những đại lượng số lượng mà phải trừu tượng hoá bằng định tính. Ví dụ, lòng tốt, tình yêu, v.v.Lưu ý là sự phân biệt chất và lượng cũng chỉ là tương đối. Cái trong mối quan hệ này được coi là chất thì trong mối quan hệ khác được coi là lượng. Ví dụ, số 4 trong mối quan hệ phân biệt với những số nguyên, dương khác thì nó được coi là chất. Nhưng trong mối quan hệ số 4 có tổng số bằng 4 số 1 cộng lại, hay bằng 2 số 2 cộng lại thì khi ấy nó được coi là lượng .3.3.2. 2. Nội dung quy luật

* Những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất

Mỗi sự vật đều có lượng, chất và chúng biến hóa trong quan hệ ngặt nghèo với nhau. Lượng đổi khác nhanh hơn chất, nhưng không phải mọi đổi khác của lượng đều ngay lập tức làm đổi khác cơ bản về chất. Sự biến hóa về lượng chưa làm biến hóa về chất chỉ trong số lượng giới hạn nhất định. Vượt quá số lượng giới hạn đó sẽ làm cho sự vật không còn là nó, chất cũ mất đi, chất mới sinh ra .

Giới hạn mà trong đó, sự thay đổi về lượng (tăng lên hoặc giảm đi) chưa làm thay đổi về chất được gọi là độ. Nói cách khác, độ là phạm trù triết học chỉ sự thống nhất giữa lượng và chất, là khoảng giới hạn mà trong đó sự thay đổi về lượng (tăng lên hoặc giảm đi) chưa làm cho sự thay đổi căn bản về chất của sự vật diễn ra. Ví dụ, độ của chất sinh viên là từ khi nhập học tới trước khi bảo vệ thành công đồ án, luận văn tốt nghiệp.

Những điểm giới hạn mà khi sự thay đổi về lượng đạt tới đó sẽ làm cho sự thay đổi về chất của vật diễn ra được gọi là điểm nút. Thời điểm bảo vệ thành công đồ án, hoặc luận văn tốt nghiệp của sinh viên là điểm nút để chuyển từ chất sinh viên lên chất cử nhân.

Sự thay đổi về chất do những thay đổi về lượng trước đó gây ra gọi là bước nhảy. Bước nhảy là sự kết thúc một giai đoạn phát triển của sự vật và là điểm khởi đầu của một giai đoạn phát triển mới. Bước nhảy vọt làm cho sự vật phát triển bị gián đoạn.

* Những thay đổi về chất dẫn đến những thay đổi về lượng

Chất mới sinh ra sẽ ảnh hưởng tác động trở lại tới sự biến hóa của lượng mới ( làm biến hóa quy mô, nhịp điệu, vận tốc v.v tăng trưởng của sự vật ). Ví dụ, khi trở thành cử nhân thì vận tốc đọc, hiểu yếu tố tốt hơn khi còn là sinh viên, v.v. Như vậy, không riêng gì sự đổi khác về lượng gây nên những đổi khác về chất mà cả sự biến hóa về chất cũng gây nên những đổi khác về lượng .

* Các hình thức của bước nhảy

Bước nhảy để chuyển hoá về chất của sự vật rất là phong phú, phong phú và đa dạng với nhiều hình thức khác nhau. Dựa trên nhịp điệu triển khai bước nhảy, người ta chia bước nhảy thành bước nhảy đột biến và bước nhảy từ từ .Bước nhảy đột biến, chất của sự vật biến hóa một cách nhanh gọn ở toàn bộ những bộ phận cơ bản, cấu thành sự vật. Bước nhảy từ từ là quy trình đổi khác về chất diễn ra bằng con đường tích luỹ từ từ những tác nhân của chất mới và mất đi từ từ những tác nhân của chất cũ. Bước nhảy hàng loạt là bước nhảy làm đổi khác về chất tổng thể những mặt, những bộ phận, những yếu tố cấu thành sự vật. Bước nhảy cục bộ là bước nhảy làm biến hóa một số ít mặt, một số ít yếu tố, bộ phận của sự vật đó. Trong nghành nghề dịch vụ xã hội, đổi khác về lượng được gọi là “ tiến hoá ”, biến hóa về chất được gọi là “ cách mạng ” .Tóm lại, sự thống nhất giữa lượng và chất trong sự vật tạo thành độ của sự vật. Những đổi khác về lượng từ từ đến số lượng giới hạn nhất định thì xảy ra bước nhảy, chất cũ bị phá vỡ, chất mới sinh ra cùng với độ mới. Đó chính là phương pháp tăng trưởng của sự vật. Quá trình này diễn ra liên tục làm cho sự vật không ngừng hoạt động, biến hóa .

3.3.2.3. Ý nghĩa phương pháp luận

Trong hoạt động giải trí thực tiễn, muốn có biến hóa về chất của sự vật phải tích luỹ về lượng, không được nóng vội chủ quan .Trong hoạt động giải trí thực tiễn cần tránh rơi vào “ tả khuynh ” – nhấn mạnh vấn đề bước nhảy khi chưa đủ sự tích luỹ về lượng ; bởi lẽ, khi ấy rất dễ rơi vào phiêu lưu, mạo hiểm. Đồng thời, phải tránh “ hữu khuynh ” – tuyệt đối hoá sự tích luỹ về lượng, không dám triển khai bước nhảy khi đã đủ sự tích luỹ về lượng ; khi ấy dễ rơi vào bảo thủ, ngưng trệ, ngại khó .Khi tích luỹ về lượng đã đủ cần triển khai bước nhảy, tránh bảo thủ, ngưng trệ, ngại khó. Trong hoạt động giải trí thực tiễn cần phân biệt đúng những hình thức của bước nhảy và vận dụng phát minh sáng tạo bước nhảy .Để sự vật còn là nó phải nhận thức được độ của nó và không để cho lượng biến hóa vượt quá giới hạn độ. Ví dụ, khi sử dụng đồ điện phải quan tâm tới công xuất, điện áp của nó, nếu không sẽ cháy, v.v.

3.3.3. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (Quy luật mâu thuẫn)

3.3.3.1. Khái niệm

Mâu thuẫn biện chứng là sự liên hệ ảnh hưởng tác động qua lại lẫn nhau của hai mặt trái chiều biện chứng. Những mặt trái chiều là những mặt có đặc thù, thuộc tính, tính lao lý có khuynh hướng tăng trưởng trái ngược nhau sống sót khách quan trong sự vật .Thống nhất của những mặt trái chiều được hiểu theo 3 nghĩa : Các mặt trái chiều lệ thuộc vào nhau, làm điều kiện kèm theo, tiền đề sống sót cho nhau ; giữa hai mặt trái chiều có những yếu tố như nhau, giống nhau, tương đương nhau ; giữa hai mặt trái chiều có trạng thái cân đối, ảnh hưởng tác động ngang nhau .Đấu tranh của những mặt trái chiều là sự ảnh hưởng tác động lẫn nhau, tiêu diệt, phủ định lẫn nhau của những mặt trái chiều .Phép biện chứng duy vật phân loại thành nhiều loại xích míc : Mâu thuẫn bên trong và xích míc bên ngoài ; xích míc cơ bản và xích míc không cơ bản ; xích míc hầu hết và xích míc không hầu hết ; xích míc đối kháng và xích míc không đối kháng .

3.3.3.2. Nội dung quy luật

Thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập có vai trò là nguồn gốc của sự vận động và sự phát triển của sự vật

Đấu tranh của những mặt trái chiều là nguồn gốc, động lực của sự hoạt động, tăng trưởng của sự vật. Bởi lẽ, khi những mặt trái chiều thống nhất với nhau thì sự vật còn là nó. Nhưng khi xích míc từ độc lạ trở nên nóng bức cần xử lý thì khi ấy sự thống nhất cũ của sự vật mất đi, Open sự thống nhất mới, chính là sự vật mới sinh ra sửa chữa thay thế sự vật cũ. Sự thống nhất mới này lại xích míc nhau, rồi lại được xử lý, cứ như vậy sự vật hoạt động, đổi khác, tăng trưởng. Lưu ý rằng, cả thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều đều có vai trò quan trọng trong sự hoạt động, tăng trưởng của sự vật .

3.3.3.3. Ý nghĩa phương pháp luận

Cần phải thấy được động lực tăng trưởng của sự vật không phải ở ngoài sự vật mà là những xích míc trong bản thân sự vật. Mâu thuẫn là khách quan, thông dụng nên nhận thức xích míc là thiết yếu và phải khách quan. Không nên sợ xích míc, không tránh mặt xích míc. Trong hoạt động giải trí thực tiễn phải biết xác lập trạng thái chín muồi của xích míc để xử lý kịp thời .Mâu thuẫn chỉ được xử lý khi có đủ điều kiện kèm theo chín muồi, do đó không được xử lý xích míc nóng vội khi chưa có điều kiện kèm theo chín muồi, nhưng cũng không được để việc xử lý xích míc diễn ra tự phát. Nếu điều kiện kèm theo chưa chín muồi hoàn toàn có thể trải qua hoạt động giải trí thực tiễn để thôi thúc điều kiện kèm theo nhanh đến .

3.3.4. Quy luật phủ định của phủ định

3.3.4.1. Khái niệm

Phủ định là khái niệm chỉ sự thay thế sửa chữa sự vật này bằng sự vật khác trong quy trình hoạt động và tăng trưởng .Phủ định siêu hình là sự phủ định sạch trơn, sự phủ định không tạo tiền đề cho sự tăng trưởng tiếp theo, không tạo cho cái mới sinh ra, lực lượng phủ định là ở bên ngoài sự vật .Phủ định biện chứng là phạm trù triết học dùng để chỉ sự tự phủ định, sự phủ định tạo tiền đề cho sự tăng trưởng tiếp theo của sự vật, sự phủ định tạo tiền đề cho cái mới sinh ra sửa chữa thay thế cái cũ, lực lượng phủ định ở ngay trong bản thân sự vật .

* Phủ định biện chứng có đặc điểm:

– Khách quan, tự thân sự vật phủ định, không nhờ vào vào ý muốn chủ quan của con người. Đó là tác dụng xử lý xích míc bên trong sự vật lao lý .– Có tính thông dụng, nghĩa là phủ định biện chứng cả trong tự nhiên, xã hội và trong tư duy của con người .– Có tính thừa kế ( có sự liên hệ giữa cái cũ và cái mới ), không phủ định sạch trơn trọn vẹn cái cũ, mà thừa kế có lọc bỏ những cái cũ không còn tương thích .

3.3.4.2. Nội dung của quy luật

Phủ định của phủ định là khái niệm nói lên rằng, sự hoạt động, tăng trưởng của sự vật trải qua hai lần phủ định biện chứng, có vẻ như quay trở lại điểm xuất phát ban đầu nhưng cao hơn .Phủ định lần thứ nhất làm cho sự vật cũ trở thành cái trái chiều của mình. Sau những lần phủ định tiếp theo, đến một lúc nào đó sẽ sinh ra sự vật mới mang nhiều đặc trưng giống với sự vật bắt đầu ( xuất phát ). Như vậy, về hình thức là trở lại cái bắt đầu tuy nhiên không phải giống nguyên như cũ, có vẻ như lặp lại cái cũ nhưng cao hơn. Ví dụ, hạt ngô ( cái khởi đầu khẳng định chắc chắn ) – cây ngô ( phủ định lần 1 – trái chiều với hạt ngô – cái xuất phát ) – bắp ngô ( phủ định lần 2 – phủ định của phủ định ) .Sự phủ định của phủ định là tiến trình kết thúc một chu kỳ luân hồi tăng trưởng, đồng thời lại là điểm xuất phát của một chu kỳ luân hồi tăng trưởng tiếp theo, tạo ra đường xoáy ốc của sự tăng trưởng. Mỗi đường mới của đường xoáy ốc biểu lộ một trình độ cao hơn của sự tăng trưởng. Sự tiếp nối đuôi nhau nhau của những vòng xoáy ốc biểu lộ tính vô tận của sự tăng trưởng .

3.3.4.3. Ý nghĩa phương pháp luận

Quy luật phủ định của phủ định cho ta cơ sở để hiểu sự sinh ra của cái mới, mối liên hệ giữa cái cũ và cái mới. Trong nhận thức và hoạt động giải trí thực tiễn cần chống thái độ phủ định sạch trơn ; đồng thời, phải biết sàng lọc những gì tích cực của cái cũ .Chống thái độ hư vô chủ nghĩa ; đồng thời, chống bảo thủ khư khư ôm lấy những gì đã lỗi thời lỗi thời, không chịu thay đổi .Phải hiểu tăng trưởng không phải là đường thẳng mà theo đường xoáy ốc đi lên. Nghĩa là, có nhiều khó khăn vất vả, phức tạp trong quy trình hoạt động, tăng trưởng. Phát triển không phải là đường thẳng .

LÝ LUẬN NHẬN THỨC DUY VẬT BIỆN CHỨNG

Lý luận nhận thức duy vật biện chứng là một bộ phận của chủ nghĩa duy vật biện chứng ; là khoa học điều tra và nghiên cứu thực chất, quy luật, hình thức, chiêu thức của nhận thức v.v để từ đó xử lý mặt thứ hai yếu tố cơ bản của triết học – liệu con người có năng lực nhận thức được thực chất của quốc tế hay không ?

4.1. Bản chất của nhận thức

4.1.1. Khái niệm nhận thức

Theo “ Từ điển Bách khoa Nước Ta ”, nhận thức là quy trình biện chứng của sự phản ánh quốc tế khách quan trong ý thức con người, nhờ đó con người tư duy và không ngừng tiến đến gần khách thể .Theo quan điểm triết học duy vật biện chứng, nhận thức là quy trình phản ánh tích cực, tự giác và phát minh sáng tạo quốc tế khách quan vào trong bộ óc người trên cơ sở thực tiễn mang tính lịch sử vẻ vang – xã hội đơn cử .

4.1.2. Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm và duy vật biện chứng về nhận thức

* Chủ nghĩa duy tâm chủ quan cho rằng nhận thức là nhận thức chủ quan của con người về sự vật chức không phải nhận thức bantr than sự vật,

* Chủ nghĩa duy tâm khách quan không phủ nhận khả năng nhận thức thế giới của con người, nhưng hay thần bí hóa quá trình nhận thức của con người.

* Chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng:

– Nhận thức là quy trình phản hiện thực khách quan vào trong đầu con óc người trên cơ sở thực tiễn .– Con người có năng lực nhận thức quốc tế. không có cái gì con người không nhậ thức được, chỉ có cái mà con người chưa nhận thức được mà thôi .– Nhận thức là một quy trình biện chứng, có hoạt động, đổi khác và tăng trưởng, đi từ chưa biết, đến biết, từ biết ít đến biết nhiều, từ chưa rất đầy đủ đến rất đầy đủ hơn nhưng không có số lượng giới hạn ở đầu cuối .– Nhận thức phải dựa trên cơ sở thực tiễn, lấy thực tiễn làm mục tiêu nhận thức, tiêu chuẩn kiểm tra chân lý .

4.2. Quan hệ giữa thực tiễn và lý luận

4.2.1. Khái niệm thực tiễn và lý luận

4.2.1. 1. Khái niệm thực tiễn

* Thực tiễn là toàn bộ những hoạt động vật chất có mục đích, mang tính lịch sử – xã hội của con người nhằm cải biến tự nhiên và xã hội.

Thực tiễn là hoạt động giải trí khi con người sử dụng công cụ ảnh hưởng tác động vào đối tượng người dùng vật chất làm cho đối tượng người dùng đó đổi khác theo mục tiêu của mình .Là hoạt động giải trí đặc trưng của thực chất con người, thực tiễn không ngừng tăng trưởng bởi những thế hệ của loài người qua những quy trình lịch sử dân tộc .Như vậy, thực tiễn có ba đặc trưng là hoạt động vật chất cảm tính, lịch sử vẻ vang – tự nhiên và tính mục tiêu .

* Các hình thức của thực tiễn.

– Hoạt động sản xuất vật chất nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu nhu yếu tiêu dùng và trao đổi của con người, là hình thức cơ bản, quan trọng nhất của thực tiễn .– Hoạt động tái tạo xã hội ( chính trị – xã hội ) là hoạt động giải trí nhằm mục đích tái tạo hiện thực xã hội, cải biến những quan hệ xã hội như đấu tranh giai cấp, đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa, mít tinh, biểu tình …– Hoạt động thực nghiệm là hình thức đặc biệt quan trọng của thực tiễn. Thực nghiệm gồm có thực nghiệm sản xuất, thực nghiệm khoa học và thực nghiệm xã hội được thực thi trong điều kiện kèm theo tự tạo– Các hoạt động giải trí thực tiễn không cơ bản như giáo dục, thẩm mỹ và nghệ thuật, pháp lý, đạo đức v.v được lan rộng ra và có vai trò ngày càng tăng so với sự tăng trưởng của xã hội4.2.2. 2. Khái niệm lý luận

* Lý luận là hệ thống những tri thức được khái quát từ kinh nghiệm thực tiễn, phản ánh những mối liên hệ bản chất, tất nhiên, mang tính quy luật của các sự vật hiện tượng trong thế giới và được biều đạt bằng hệ thống nguyên lý, quy luật, phạm trù.

* Lý luận có những đặc trưng:

– Có tính mạng lưới hệ thống, tính khái quát cao, tính lôgic ngặt nghèo .– Cơ sở của lý luận là những tri thức kinh nghiệm tay nghề thực tiễn .– Lý luận hoàn toàn có thể phản ánh được thực chất của sự vật, hiện tượng kỳ lạ .

4.2.2. Sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn

4.2.2. 1. Vai trò của thực tiễn so với lý luận– Thực tiễn là cơ sở, động lực của nhận thức, lý luận. Không có thực tiễn thì không hề có lý luận– Thực tiễn là mục tiêu của nhận thức, lý luận .– Thực tiễn là tiêu chuẩn kiểm tra sự đúng, sai của nhận thức, lý luận .4.2.2. 1. Vai trò của lý luận so với thực tiễn– Lý luận đóng vai trò soi đường, dẫn dắt, chỉ huy thực tiễn. Lý luận khoa học, trải qua hoạt động giải trí thực tiễn của con người góp thêm phần làm biến hóa quốc tế khách quan và biến hóa thực tiễn .– Lý luận khoa học góp thêm phần giáo dục, thuyết phục, động viên tập hợp quần chúng để tạo thành trào lưu hoạt động giải trí thực tiễn to lớn của đồng hòn đảo quần chúng .– Lý luận đóng vai trò khuynh hướng, dự báo cho hoạt động giải trí thực tiễn, giúp hoạt động giải trí thực tiễn dữ thế chủ động, tự giác, làm cho hoạt động giải trí thực tiễn bớt mò mẫm, vòng vo, dữ thế chủ động, tự giác hơn .

4.2.3. Ý nghĩa phương pháp luận

Vai trò của thực tiễn so với nhận thức, lý luận yên cầu tất cả chúng ta không cho quan điểm thực tiễn .Quan điểm này nhu yếu việc nhận thức phải xuất phát từ thực tiễn, từ nhu yếu thực tiễn ; lấy thực tiễn làm tiêu chuẩn ( thước đo ) nhận thức ; coi trọng công tác làm việc tổng kết thực tiễn .Việc nghiên cứu và điều tra lý luận phải liên hệ với thực tiễn ; nếu xa rời thực tiễn sẽ dẫn đến bệnh chủ quan, duy ý chí, giáo điều, máy móc, quan liêu ; ngược lại, nếu tuyệt đối hoá vai trò của thực tiễn sẽ rơi vào chủ nghĩa thực dụng, kinh nghiệm tay nghề chủ nghĩa .— — — — — — –

Xem thêm: Game Góc Nhìn Thứ 3 Là Gì – Game Góc Nhìn “Người Thứ… Tư” Trông Như Thế Nào

[ 1 ] C.Mác và Ph. Ănghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc Sự thật, TP. Hà Nội, 2002, tập 21, tr. 403 .[ 2 ] V.I.Lênin : Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1980, tập18, tr. 151 .[ 3 ] C.Mác và Ph. Ănghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc Sự thật, TP. Hà Nội, 2002, tập 20, tr. 201 .

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn