Mục Lục

Soạn bài Tổng kết phần văn học

Bạn đang đọc: Soạn bài Tổng kết phần văn học | Ngắn nhất Soạn văn 10

Soạn bài Tổng kết phần văn học

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 146 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2): Văn học Việt Nam gồm hai bộ phận lớn là văn học dân gian và văn học viết.

Câu 2 (trang 146 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

Quảng cáo

a. Những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian : tính truyền miệng, tính tập thể và tính thực hành.

– Văn học dân gian gồm có 12 thể loại :
+ Thần thoại : tự sự dân gian thường kể về những vị thần, lý giải những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên, biểu lộ khát vọng chinh phục tự nhiên của người Việt .
+ Sử thi : tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, ngôn từ có vần, nhịp, kể lại những sự kiện lớn có ý nghĩa quan trọng so với cả hội đồng .
+ Truyền thuyết : văn xuôi tự sự kể lại những sự kiện và nhân vật có tương quan đến lịch sử dân tộc theo quan điểm nhìn nhận lịch sử vẻ vang của nhân dân, thường có yếu tố kì ảo .
+ Truyện cổ tích : Văn xuôi tự sự kể về 1 số ít kiểu nhân vật quen thuộc, thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo, biểu lộ ý niệm và mơ ước của nhân dân .
+ Truyện cười : Xây dựng trên cơ sở xích míc trong đời sống, làm bật lên tiếng cười nhằm mục đích mục tiêu mua vui vui chơi hoặc phê phán thói hư tật xấu .
+ Truyện ngụ ngôn : Truyện kể bằng văn xuôi hay văn vần, mượn chuyện vật phẩm, con vật … hoặc về chính con người để nói bóng gió, kín kẽ chuyện con người, nhằm mục đích khuyên nhủ, răn dạy .
+ Tục ngữ : Đúc kết kinh nghiệm tay nghề nhân dân về quốc tế tự nhiên, về lao động sản xuất và về phép ứng xử con người trong đời sống .
+ Ca dao : Bài thơ có vần, thường là những câu hát có vần, có điệu diễn đạt đời sống nội tâm con người .
+ Vè : Văn vần, lời thơ mộc mạc, kể về những sự kiện diễn ra trong xã hội nhằm mục đích thông tin và phản hồi .
+ Câu đố : Câu nói, câu văn có vần để diễn đạt một vật, một khái niệm, hiện tượng kỳ lạ … buộc người đọc, người nghe đưa ra đáp án hoặc lời lý giải nhằm mục đích mục tiêu vui chơi, rèn luyện tư duy và phân phối tri thức về đời sống .
+ Truyện thơ : Văn vần phối hợp trữ tình và tự sự, phản ánh số phận con người nghèo khó và khát vọng tình yêu tự do, công minh .
+ Các mô hình sân khấu ( chèo, tuồng, dân ca … ) : Hình thức ca kịch và trò diễn có tích truyện, tích hợp ngữ cảnh với nghệ thuật và thẩm mỹ diễn xuất nhằm mục đích diễn đạt những cảnh hoạt động và sinh hoạt và những mẫu người nổi bật trong xã hội xưa .

Quảng cáo

b. Phân tích một số tác phẩm văn học dân gian đã học để làm nổi bật đặc điểm nội dung và nghệ thuật của một số thể loại văn học dân gian :

– Với mỗi thể loại hoàn toàn có thể chọn nghiên cứu và phân tích những tác phẩm sau :
+ Sử thi : Sử thi Đăm Săn
+ Truyền thuyết : Thánh Gióng, Bánh chưng bánh giầy …
+ Truyện cổ tích : Cây bút thần, Tấm Cám, Sọ Dừa, …
+ Truyện thơ : Tiễn dặn tình nhân, Phạm Công – Cúc Hoa, …
+ Truyện cười : Lợn cưới áo mới, Đẽo cày giữa đường …
+ Ca dao : Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn .
– Tục ngữ : Có công mài sắt có ngày nên kim .

c. Học sinh kể lại một số truyện dân gian, học một số câu ca dao, tục ngữ mà mình thích.

Câu 3 (trang 147 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

a. Các nội dung lớn của văn học Việt Nam trong lịch sử phát triển : chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo và cảm hứng thế sự.

b. – Sự ảnh hưởng qua lại :

+ Văn học viết thiết kế xây dựng trên nền tảng văn học và văn hóa truyền thống dân gian Nước Ta .
+ Nội dung yêu nước : ảnh hưởng tác động bởi tư tưởng “ trung quân ái quốc ” của Trung Quốc .
+ Nội dung nhân đạo : ảnh hưởng tác động tích cực của Nho, Phật, Đạo ( từ Nước Trung Hoa ) .
+ Chịu tác động ảnh hưởng của văn học phương Tây, trực tiếp là văn học Pháp trong thời kì chuyển từ văn học cổ xưa sang văn học văn minh .

c. Sự khác nhau giữa văn học trung đại và văn học hiện đại :

	Văn học trung đại (TK X đến hết TK XIX)	Văn học hiện đại (đầu TK XX đến nay)
Ngôn ngữ	Chữ Hán, chữ Nôm. Sử dụng nhiều điển cố, điển tích, ước lệ, thường dùng lối biền ngẫu	Chữ quốc ngữ, lối diễn đạt trong sáng, giàu hình ảnh
Hệ thống thể loại	Hịch, cáo, chiếu, biểu, phú, thơ Đường luật, thơ Nôm Đường luật, ngâm khúc, hát nói, tiểu thuyết chương hồi…	Xóa bỏ dần Đường luật, thay bằng thể tự do, thơ mới, tiểu thuyết hiện đại, kịch nói, phóng sự, truyện ngắn, truyện vừa…

Câu 4 (trang 147 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

a. – Văn học viết Việt Nam TK X – XIX gồm hai thành phần : văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm.

– Quá trình tăng trưởng gồm 4 tiến trình : Thế kỉ X – XIV -> Thế kỉ XV – XVII -> Thế kỉ XVIII – nửa đầu XIX -> Nửa cuối thế kỉ XIX .
– Đặc điểm lớn về nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ văn học trung đại :

+ Nội dung : chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo và cảm hứng thế sự.

Xem thêm: Viết blog kiếm tiền online đơn giản trong 7 bước

+ Nghệ thuật : Tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm ; Khuynh hướng nhã nhặn và khuynh hướng bình dị ; Tiếp thu và dân tộc bản địa hóa tinh hoa văn học quốc tế .

b. Những thể loại văn học trung đại đã học :

+ Thơ Đường luật chữ Hán ( Thuật hoài – Phạm Ngũ Lão ) .
+ Thơ Nôm Đường luật ( Nhàn – Nguyễn Bỉnh Khiêm ) .
+ Thơ Nôm Đường luật phát minh sáng tạo : thất ngôn xen lục ngôn ( Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãi ) .
+ Phú ( Bạch Đằng giang phú – Trương Hán Siêu ) .
+ Cáo ( Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi ) .
+ Tựa ( tự ) ( Trích diễm thi tập tự – Hoàng Đức Lương ) .
+ Sử kí ( Đại Việt sử kí toàn thư – Ngô Sĩ Liên ) .
+ Truyện truyền kì ( Truyền kỉ mạn lục – Nguyễn Dữ ) .
+ Tiểu thuyết chương hồi ( chí ) .
+ Ngâm khúc ( Chinh phụ ngâm – Đặng Trần Côn )
+ Thơ Nôm lục bát .
+ Thơ Nôm tuy nhiên thất lục bát .
– Đặc điểm đa phần của 1 số ít thể loại :
+ Chiếu : do vua ban xuống cho quần thần và thiên hạ biết và thực thi .
+ Cáo : vua ban nhằm mục đích công bố trước nhân dân một yếu tố nào đó .
+ Phú : thể văn viết theo luật riêng, thường có vần, nhịp và đối, để miêu tả, ngâm, vịnh cảnh, nhân đó ca tụng hay ý niệm một yếu tố xã hội, triết lí .
+ Thơ Đường luật : thơ chữ Hán, Open từ thời nhà Đường, niêm luật ngặt nghèo .
+ Thơ Nôm Đường luật : vận dụng thơ Đường luật nhưng sáng tác bằng chữ Nôm .
+ Ngâm khúc : thơ dài, có diễn biến nhưng không thành truyện, biểu lộ một nỗi niềm tâm sự nào đấy của tác giả trải qua hình tượng văn học .
+ Hát nói : dùng trong sân khấu, diễn xuất bằng cách nói có nhạc điệu, ngôn từ .

c. Bảng thống kê các tác gia, tác phẩm tiêu biểu :

Quảng cáo

Câu 5 (trang 147 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

TT	Tác giả	Tác phẩm	Nội dung và nghệ thuật
1	Phạm Ngũ Lão	Tỏ lòng	Vẻ đẹp con người thời Trần, có lí tưởng, sức mạnh, khí thế.
2	Nguyễn Trãi	Cảnh ngày hè	Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu dân, yêu nước (Thất ngôn xen lục ngôn)
3	Nguyễn Bỉnh Khiêm	Nhàn	Quan niệm sống nhàn là hòa hợp tự nhiên, giữ cốt cách, vượt danh lợi.
4	Nguyễn Du	Độc Tiểu Thanh kí	Suy tư trước số phận bất hạnh người phụ nữ tài hoa thời phong kiến.
5	Trương Hán Siêu	Phú sông Bạch Đằng	Lòng yêu nước, tự hào về chiến công trên sông Bạch Đằng. Thể phú cổ thể.
6	Nguyễn Trãi	Đại cáo bình Ngô	Tuyên ngôn độc lập, tố cáo tội ác kẻ thù, ca ngợi khởi nghĩa Lam Sơn.
7	Hoàng Đức Lương	Tựa “Trích diễm thi tập”	Niềm tự hào trân trọng và ý thức bảo tồn di sản văn học dân tộc.
8	Thân Nhân Trung	Hiền tài là nguyên khí của quốc gia	Tôn vinh, trân trọng hiền tài của đất nước.
9	Ngô Sĩ Liên	Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn	Cảm phục về tài năng, đức độ của anh hùng dân tộc Trần Quốc Tuấn.
10	Nguyễn Dữ	Chuyện chức phán sự đền Tản Viên	Ngợi ca nhân cách cương trực của Tử Văn, đề cao lòng yêu chính nghĩa, yêu nước.
11	Đoàn Thị Điểm	Chinh phụ ngâm	Phê phán chiến tranh phi nghĩa, niềm khao khát tình yêu, hạnh phúc.
12	Nguyễn Du	Truyện Kiều	Tố cáo xã hội phong kiến, đề cao giá trị con người, nhất là người phụ nữ tài sắc.

Câu 6 (trang 148 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

a. So sánh nội dung và hình thức thiên sử thi : Đăm Săn (Việt Nam), Ô-đi-xê (Hi Lạp), Ra-ma-ya-na (Ấn Độ).

Soạn văn lớp 10 | Soạn bài lớp 10

b. Thơ Đường và thơ Hai-cư :

	Thơ Đường	Thơ Hai-cư
Nội dung	Đề tài phong phú, quen thuộc : thiên nhiên, chiến tranh, tình bạn, tình yêu, người phụ nữ, tư tưởng trung quân ái quốc	Ghi lại cảnh vật đơn sơ, khơi gợi nhiều liên tưởng, suy tư để tìm thấy một triết lí nào đó.
Hình thức	Quy định nghiêm ngặt về niêm luật, ngôn ngữ tinh luyện.	Rất ít ngôn từ, không tả mà chỉ gợi, tứ thơ hàm súc.

c. Qua đoạn trích từ Tam quốc diễn nghĩa, nhận xét :

– Lối kể chuyện : mê hoặc, giàu kịch tính, có đầu có đuôi rõ ràng .
– Khắc họa nhân vật : qua hành vi và đối thoại, đậm tính cổ xưa .

Câu 7 (trang 148 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

a. Những tiêu chí của văn bản văn học :

– Đi sâu phản ánh, tò mò quốc tế tình cảm, tư tưởng .
– Xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ, có hình tượng, có tính thẩm mĩ cao .
– Thuộc về một thể loại nhất định với những quy ước, phương pháp riêng .

b. Những tầng cấu trúc của văn bản văn học : Tầng ngôn từ, tầng hình tượng, tầng hàm nghĩa.

c. – Các khái niệm thuộc nội dung văn bản : Đề tài, chủ đề, cảm hứng chủ đạo.

– Các khái niệm thuộc hình thức văn bản : Ngôn từ, cấu trúc, thể loại .

d. Nội dung và hình thức văn bản có quan hệ gắn bó với nhau. Ví dụ : Ngôn từ (thuộc hình thức) là lớp vỏ của tư tưởng tác phẩm (thuộc nội dung). Hai yếu tố đó khó có thể tách bạch riêng rẽ.

Xem thêm những bài Soạn văn lớp 10 cực ngắn, hay khác :
Đã có giải thuật bài tập lớp 10 sách mới :

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 10 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không lấy phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .