Một số ảnh hưởng tích cực của học thuyết “Tam tòng”, “Tứ đức” trong nho giáo đối với người Phụ Nữ VN

Hiện nay, nước ta đang bước sang thời kỳ thay đổi với những đổi khác can đảm và mạnh mẽ trên những nghành : Kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá, … Điều đó, đã đặt ra nhu yếu, yên cầu, những tiêu chuẩn nhìn nhận của xã hội về con người nói chung, người phụ nữ nói riêng. Người phụ nữ trong thời đại mới phải đẹp tổng lực hơn, tài năng hơn, tích cực tham gia những công tác làm việc xã hội, đảm đang việc mái ấm gia đình …. Và bên cạnh những nét đẹp tân tiến, người phụ nữ Nước Ta cần phải giữ gìn những nét đẹp truyền thống cuội nguồn quý báu của dân tộc bản địa. Vì vậy, thuyết “ Tam tòng ”, “ Tứ đức ” trong Nho giáo có những ảnh hưởng tác động không nhỏ đến người phụ nữ Nước Ta. Làm thế nào để hạn chế những xấu đi và phát huy mặt tích cực của học thuyết đó, đây là một câu hỏi luôn đặt ra so với người phụ nữ Nước Ta lúc bấy giờ.

1. Một số khái quát về học thuyết “Tam tòng”, “tứ đức”

Tam tòng có nguồn gốc từ Nghi lễ, Tang phục, Tử Hạ truyện có ghi: “Phụ nhân hữu tam tòng chi nghĩa, vô chuyên dụng chi đạo, cố vị giá tòng phụ, ký giá tòng phu, phu tử tòng tử (Nghĩa là: Người đàn bà có cái nghĩa phải theo ba điều, mà không có cái lễ (đạo) làm theo ý mình, cho nên, khi chưa lấy chồng thì theo cha, khi đã lấy chồng thì theo chồng, khi chồng chết thì theo con)”. Sau này, các nhà Nho vận dụng thuyết tam tòng, tứ đức vào việc giáo hóa người phụ nữ. Vì vậy, theo Nho giáo, phụ nữ có ba điều phải tuân theo, không có quyền tự định đoạt theo ý mình: 1. Tại gia tòng phụ người con gái khi còn ở nhà phải nghe theo cha. 2. Xuất giá tòng phu: lúc lấy chồng phải nghe theo chồng. 3. Phu tử tòng tử: nếu chồng qua đời phải theo con trai.

Có nghĩa : người phụ nữ khi còn sống ở nhà từ bé đến lúc trưởng thành, khi chưa lấy chồng thì theo cha. Người cha quyết định hành động mọi việc của con gái, từ việc làm, đời sống cho đến niềm hạnh phúc còn người mẹ chỉ giữ vai trò thứ yếu vì bản thân cũng là người phụ nữ nhờ vào vào người chồng. Người con gái không có quyền quyết định hành động hôn nhân gia đình, niềm hạnh phúc của mình. Mạnh Tử đã cho rằng : “ Nếu chẳng đợi lệnh cha mẹ, chẳng chờ lời mai mối, mà lén dùi lỗ để nhìn nhau, vượt tường để theo nhau, thì cha mẹ và người trong xứ đều khinh rẻ mình ” ( Bất đãi phụ mẫu chi mệnh, mối trước chi ngôn, toàn huyệt khích tương khuy, du tường tương tùng, tắc phụ mẫu, quốc dân giai tiện chí ) [ 1 ]. Quy định tam tòng khiến người phụ nữ khi xuất giá lấy chồng thì thực trạng tốt hay xấu thế nào cũng đã trở thành người nhà chồng, chứ không được nương nhờ ai. Khi lấy chồng thì phải theo chồng dù sướng hay khổ vẫn phải đồng ý, nếu chồng qua đời phải theo con trai không được đi bước nữa phải ở vậy suốt đời “ tòng ” con, không được tái giá. Danh nho đời Tống Trình Y Xuyên đã nói : “ Nhược thú thất tiết giả dĩ phối thân, thị kỷ thất tiết dã ” [ 2 ] người đàn ông đi cưới người thất tiết thì chính mình cũng là người thất tiết cho nên vì thế với người phụ nữ goá bụa dù có khổ cực, nghèo khó, không có nơi lệ thuộc cũng không được tái giá, chết đói là chuyện rất nhỏ thất tiết mới là chuyện lớn ( Nhiên ngạc tử sự cự tiểu, thất tiết sự cực lớn ) [ 3 ]. Tứ đức có nguồn gốc từ Chu lễ ( sách ghi những lao lý về lễ nghĩa thời nhà Chu ), thiên Quan trủng tể có ghi : Cửu tần chưởng phụ học chi pháp, dĩ cửu giáo ngự : phụ đức, phụ ngôn, phụ dung, phụ công. ( Nghĩa là : Cái phép học của người vợ cả là lấy chín điều – tập trung chuyên sâu trong bốn đức : công, dung, ngôn, hạnh ). Sau này, những nhà Nho vận dụng vào việc giáo hóa sự tu dưỡng phẩm chất đạo đức của người phụ nữ. Theo Nho giáo, với người phụ nữ, tứ đức gồm phụ công, phụ dung, phụ ngôn và phụ hạnh. 1. Công : nữ công, gia chánh phải khôn khéo. Tuy nhiên những nghề với phụ nữ thời xưa hầu hết chỉ là may, vá, thêu, dệt, bếp núc, kinh doanh, với người phụ nữ giỏi thì có thêm cầm kỳ thi hoạ. 2. Dung : Dáng người đàn bà phải hòa nhã, ngăn nắp, biết tôn trọng hình thức bản thân. 3. Ngôn : Lời ăn lời nói khoan thai, dịu dàng êm ả, mềm mỏng. 4. Hạnh : Tính nết hiền thảo, trong nhà thì nết na, kính trên nhường dưới, chiều chồng thương con, ăn ở tốt với đồng đội họ nhà chồng. Ra ngoài thì nhu mì chín chắn, không hợm hĩnh, cay nghiệt. Có thể thấy, điểm chung giữa thuyết tam tòng, tứ đức là những quy tắc, lễ nghĩa, chuẩn mực bắt buộc so với người phụ nữ. Cả hai cùng được giai cấp thống trị phong kiến sử dụng ngày một triệt để như một công cụ đắc lực để giáo hóa người phụ nữ với mục tiêu không thay đổi xã hội, bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của giai cấp thống trị và vai trò của phái mạnh. Như giáo sư Vũ Khiêu đã viết : “ Phải chăng ở đây cái “ ngu trung ” lại được vận dụng vào việc giữ gìn tiết hạnh của người phụ nữ, hay là ngược lại, cái giữ gìn tiết hạnh của người phụ nữ lại trở thành tấm gương soi cho những bậc trung thần ” [ 4 ]. Điểm độc lạ giữa thuyết tam tòng, tứ đức biểu lộ ở khoanh vùng phạm vi, đối tượng người tiêu dùng đề cập. Tam tòng chỉ mối quan hệ giữa phụ nữ với phái mạnh trong mái ấm gia đình và ngoài xã hội, đó là : cha, chồng, con trai – tôn vinh sự phục tùng một chiều, sự thuỷ chung tuyệt đối của phụ nữ so với phái mạnh. Còn tứ đức lại chú trọng vào sự tu dưỡng phẩm chất đạo đức cá thể của chính bản thân người phụ nữ một cách tổng lực, đẹp về cả hình thức và nhân phẩm. Tu dưỡng công – dung – ngôn – hạnh để đạt được tam tòng. Tứ đức là điều kiện kèm theo để thực thi tốt đạo tòng cha, tòng chồng, tòng con. Ngược lại, tam tòng chứng tỏ cho tứ đức, chứng tỏ cho phẩm hạnh cao quý của người phụ nữ. Ở Nước Ta, thuyết tam tòng, tứ đức được pháp lý phong kiến Nước Ta thừa nhận và tôn vinh giai cấp phong kiến đã sử dụng quyền chuyên chính để rình rập đe dọa và trừng trị những người phụ nữ muốn thoát ra khỏi vòng trói buộc của chính sách tông pháp và lễ giáo Nho giáo. Họ không chỉ chịu sự đàm tiếu của dư luận mà còn phải chịu những hình phạt khắc nghiệt như đánh bằng gậy, thích vào mặt, lưu đày, tử hình … Điều đó, biểu lộ rõ trong những Bộ Luật như : Bộ luật Gia Long, Quốc triều hình luật. Chẳng hạn, Điều 34 của Quốc triều Hình luật có ghi : “ Người nào đang có tang cha mẹ hoặc tang chồng và lại lấy chồng hoặc cưới vợ thì xử tội đồ, người khác biết mà vẫn cứ kết hôn thì xử biếm ba tư và đôi vợ chồng mới cưới phải chia lìa. Điều 37 : Tang chồng đã hết mà người vợ muốn thủ tiết, nếu ai không phải là ông bà cha mẹ mà ép gả cho người khác, thì xử biếm ba tư và bắt phải ly dị ; người đàn bà phải trả về nhà chồng cũ ; người đàn ông lấy người đàn bà ấy thì không phải tội ” [ 5 ]. Bên cạnh đó, thuyết tam tòng, tứ đức được thiết kế xây dựng theo khuynh hướng Nho giáo hóa và biểu lộ dưới hình thức gia huấn ca, hương ước làng xã Nước Ta và văn học dân gian tiêu biểu vượt trội là ca dao, tục ngữ, dân ca nhằm mục đích giáo dục đạo đức cho người phụ nữ. Ngày nay, lịch sử vẻ vang dân tộc bản địa Nước Ta đã sang trang, điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, xã hội, tư tưởng cho sự sống sót của Nho giáo không còn nữa. Song, ảnh hưởng tác động của thuyết “ tam tòng ”, “ tứ đức ” so với người phụ nữ Nước Ta vẫn còn dư âm trong xã hội tân tiến. Sự ảnh hưởng tác động đó bộc lộ trên cả hai bình diện cả tích cực và xấu đi. Tuy nhiên, ở bài viết này tác giả chỉ đề cập tới 1 số ít tác động ảnh hưởng tích cực của thuyết “ tam tòng ”, “ tứ đức ” so với người phụ nữ Nước Ta lúc bấy giờ.

 2. Ảnh hưởng tích cực của thuyết “tam tòng”, “tứ đức” đối với người phụ nữ Việt Nam

Hiện nay, bên cạnh những ảnh hưởng tiêu cực thì thuyết tam tòng, tứ đức còn có nhiều ảnh hưởng tích cực đối với đời sống xã hội. Trước hết, học thuyết này có vai trò trong việc giáo dục ý thức cho người phụ nữ tôn trọng kỷ cương, nền nếp gia đình để ổn định trật tự xã hội. Tiếp thu những tinh hoa trong Nho giáo Trung Quốc, ở nước ta từ thời xưa các nhà Nho đã biết giáo dục người phụ nữ thông qua thuyết tam tòng, tứ đức. Họ yêu cầu người phụ nữ phải biết kính trên nhường dưới, hết lòng phục dưỡng gia đình nhà chồng. Như trong sách Nữ tắc có viết: “Khi xuất giá lấy chồng thì phải tề gia nội trợ làm sao, ở với chồng làm sao cho phải đạo, ở sao cho vừa ý đẹp lòng cha mẹ chồng… Ta khuyên con gái năng coi, năng đọc, mà say, hay là học thuộc lòng đi thì lại càng hay để mà nhớ việc mình phải giữ, phải kiêng, phải dè…”[6].

Thuyết tam tòng, tứ đức giúp cho giá trị của người phụ nữ được nâng cao. Nó không phân biệt quý phái, vị thế, giàu nghèo, độ tuổi, vùng miền, học vấn … Những người phụ nữ nông thôn, miền núi, không có nhiều điều kiện kèm theo học tập vẫn có năng lực rèn luyện thành người đảm đang, giỏi giang, hết lòng vì chồng con. Nêu cao ý thức và chiêu thức tự học, tự tu dưỡng rèn luyện phẩm chất đạo đức như cơm ăn nước uống hàng ngày. Thuyết “ tam tòng ”, “ tứ đức ” góp thêm phần tích cực trong việc giáo dục những phẩm chất đạo đức cá thể tốt đẹp cho phụ nữ Nước Ta thời nay, góp thêm phần làm ra những phẩm chất đạo đức truyền thống lịch sử quý báu của người phụ nữ Nước Ta : Nhẫn nại, quyết tử, tần tảo một nắng hai sương, chịu thương chịu khó ; thuỷ chung son sắt, hết lòng vì chồng vì con ; vị tha, nhân hậu, giản dị và đơn giản, trọng nghĩa trọng tình ; hiếu thảo ; hy sinh lợi ích cá thể vì quyền lợi mái ấm gia đình, dòng tộc. Hai là, thuyết “ tam tòng ”, “ tứ đức ” góp thêm phần giáo dục người phụ nữ hoàn thành xong vẻ đẹp hình thức và nội dung tổng lực theo những đức Công – Dung – Ngôn – Hạnh phân phối nhu yếu tăng trưởng của xã hội tân tiến. Ngày nay, công cuộc thay đổi của quốc gia đã đem lại sự biến hóa lớn về vai trò và vị thế của người phụ nữ. Nội dung của đức công không bị bó hẹp trong khoanh vùng phạm vi mái ấm gia đình mà ngày càng lan rộng ra hơn trong nghành nghề dịch vụ xã hội ( bao hàm trong nước và quốc tế ). Trong thời đại mới, ý niệm về nội dung, đặc thù việc làm của người phụ nữ được nhìn nhận ở hai phương diện : Một là, đảm đang việc làm mái ấm gia đình, tổ chức triển khai đời sống vật chất và niềm tin một cách hài hòa và hợp lý. Hai là, bằng năng lượng của mình, họ tham gia vào việc làm xã hội để tạo thu nhập cho mái ấm gia đình, nâng cao tri thức cá thể và góp thêm phần vào sự tăng trưởng của xã hội. Hiện nay, người phụ nữ tân tiến ở thế kỷ XXI đã có quyền bình đẳng, họ đã được xã hội tạo điều kiện kèm theo để phát huy năng lực của mình. Song, thực tiễn đời sống mới, quy luật mới yên cầu người phụ nữ ngày này phải có những nhận thức, hành vi mới cho tương thích. Điều này yên cầu họ phải có những đức tính quý báu mang tính truyền thống lịch sử và trình độ, kiến thức và kỹ năng, chuẩn mực tân tiến : tự trọng, tự tin, đảm đang, trung hậu. Chính vì thế, phụ nữ Nước Ta phải biết tận dụng và phát huy những mặt tích cực và khắc phục những mặt hạn chế trong thuyết “ tam tòng ”, “ tứ đức ” để hoàn thành xong cá thể mình, xứng danh với 8 chữ vàng Bác Hồ kính yêu đã Tặng Ngay “ Anh hùng – Bất khuất – Trung hậu – Đảm đang ”. /.

TS. Phan Thị Hồng Duyên

UVBTVCĐ – Trưởng Ban Nữ công trường Đại học Hoa Lư

[ 1 ] Giản Chi – Nguyễn Hiến Lê ( 2004 ), Đại cương triết học Trung Quốc, Tập 2, Nxb Thanh niên, TP. Hà Nội, tr. 14. [ 2 ] Giản Chi – Nguyễn Hiến Lê ( 2004 ), Đại cương triết học Trung Quốc, Tập 2, Nxb Thanh niên, Thành Phố Hà Nội, tr. 13-14. [ 3 ] Giản Chi – Nguyễn Hiến Lê ( 2004 ), Đại cương triết học Trung Quốc, Tập 2, Nxb Thanh niên, TP.HN, tr. 14.

[4] Vũ Khiêu (1997), Nho giáo và phát triển ở Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, tr.146.

[ 5 ] Nguyễn Ngọc Nhuận, Nguyễn Tá Nhí ( 2003 ), Quốc triều Hình luật, Nxb thành phố Hồ Chí Minh, tr. 130. [ 6 ] Viện Nghiên cứu Hán Nôm Nước Ta – Viện Harvard – Yenching Hoa Kỳ ( 2006 ), Nho giáo ở Nước Ta, Nxb Khoa học xã hội, TP. Hà Nội, tr. 229.

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn