[ĐÚNG] Trình bày quan điểm nghệ thuật của Nam Cao? – Top Tài Liệu

Đề bài: Trình bày quan điểm nghệ thuật của Nam Cao?

Trả lời

Dàn ý Trình bày quan điểm nghệ thuật của Nam Cao

1. Mở bài quan điểm nghệ thuật của Nam Cao 

– Sơ lược về nhà văn Nam Cao: nhà văn hiện thực phê phán với quan điểm nghệ thuật vị nhân sinh.

– Khẳng định ý nghĩa, vai trò của quan điểm nghệ thuật trong sáng tác của người nghệ sĩ .

2. Thân bài quan điểm nghệ thuật của Nam Cao

– Mục đích của nghệ thuật chân chính trong quan điểm nghệ thuật của Nam Cao .
– Giá trị của tác phẩm trong quan điểm nghệ thuật của Nam Cao .
– Sứ mệnh của người nghệ sĩ trong quan điểm nghệ thuật của Nam Cao .

3. Kết bài quan điểm nghệ thuật của Nam Cao

– Tóm tắt những nét chính trong phong thái sáng tác cùng quan điểm nghệ thuật của Nam Cao .
– Nhận xét về quan điểm nghệ thuật của Nam Cao cùng những sáng tác của nhà văn .
Quan niệm nghệ thuật có ý nghĩa lớn biểu lộ tư tưởng của người nghệ sĩ, là cương lĩnh chi phối hàng loạt sự nghiệp sáng tác của nhà văn. Bởi vậy mà mỗi tác phẩm sinh ra được coi là đứa con ý thức của người nghệ sĩ cũng như phản chiếu quan điểm sáng tác của nhà văn. Nhà văn Nam Cao – bậc thầy của dòng truyện ngắn thuộc văn học hiện thực phê phán đã thể hiện thâm thúy quan điểm sáng tác qua rất nhiều tác phẩm của mình. Đó là quan điểm nghệ thuật vị nhân sinh. Quan điểm nghệ thuật của Nam Cao đã biểu lộ hướng đi trong những tác phẩm của ông .

Trình bày quan điểm nghệ thuật của Nam Cao – Bài mẫu 1

Nam Cao là một nhà văn lớn của nền văn học hiện thực phê phán nói riêng và là một nhà văn lớn của văn học Nước Ta nói chung. Sở dĩ Nam Cao có một vị trí xứng danh như vậy bởi cả cuộc sống cầm bút của mình, ông luôn trăn trở để nâng cao “ Đôi Mắt ” của mình. Tất cả những gì Nam Cao để lại cho cuộc sống chính là tấm gương của một người “ tri thức trung thực vô ngần ” luôn tự đấu tranh để vươn tới những cảnh sống và tâm hồn thật đẹp. Với những nét tiêu biểu vượt trội như vậy, Nam Cao đã biểu lộ qua một mạng lưới hệ thống những quan điểm sáng tác của mình trước cách mạng tháng Tám .

Quan điểm nghệ thuật của Nam Cao trước cách mạng tháng Tám được thể hiện qua “Trăng Sáng” và “Đời Thừa”. Trong “Trăng Sáng”, nhà văn quan niệm văn chương nghệ thuật phải “vị nhân sinh”, nhà văn phải viết cho hay, cho chân thực những gì có thật giữa cuộc đời, giữa xã hội mà mình đang sống. Ông viết “Chao ôi! Nghệ thuật không là ánh trăng lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối! Nghệ thuật có thể chỉ là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những kiếp người lầm than”. Đó chính là quan điểm nghệ thuật của Nam
Cao. Trước cách mạng, Nam Cao mang tâm sự u uất, đó không chỉ là tâm trạng của một người nghệ sĩ “tài cao, phận thấp, chí khí uất” (Tản Đà) mà đó còn là tâm sự của người người trí thức giàu tâm huyết nhưng lại bị xã hội đen tối bóp nghẹt sự sống. Nhưng Nam Cao không vì bất mãn cá nhân mà ông trở nên khinh bạc. Trái lại ông còn có một trái tim chan chứa yêu thương đối với người dân nghèo lam lũ. Chính vì lẽ đó mà văn chương của ông luôn cất lên “những tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than”.

Trong “ Đời thừa ”, một tác phẩm tiêu biểu vượt trội của văn Nam Cao trước cách mạng, Nam Cao cũng có những quan điểm nghệ thuật. Khi mà ta đã chọn văn chương nghệ thuật làm nghiệp của mình thì ta phải dồn hết tận tâm cho nó, có như thế mới làm nghệ thuật tốt được. “ Đói rét không có nghĩa lý gì so với gã tuổi trẻ mê hồn lý tưởng. Lòng hắn đẹp. Đầu hắn mang một tham vọng lớn. Hắn khinh những lo ngại tủn mủn về vật chất. Hắn chỉ lo vun trồng cho cái tài của hắn ngày một thêm nảy nở. Hắn đọc, suy ngẫm, tìm tòi, nhận xét, suy tưởng không biết chán. Đối với hắn lúc ấy, nghề thuật là toàn bộ, ngoài nghệ thuật không có gì đáng chăm sóc nữa … ” .

Nam Cao còn quan niệm người cầm bút phải có lương tâm và trách nhiệm đối với bạn đọc, phải viết thận trọng và sâu sắc: “sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là sự bất lương rồi, còn sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện”.. Với Nam Cao, bản chất của văn chương là đồng nghĩa với sự sáng tạo “văn chương không cần đến những người thợ khéo tay làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho, văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có”. Quan điểm của Nam Cao là, một tác phẩm văn chương đích thực phải góp phần nhân đạo hóa tâm hồn bạn đọc: Nó phải chứa đựng một cái gì đó vừa lớn lao vừa cao cả, vừa đau đớn vừa phấn khởi: “Nó ca ngợi tình thương, lòng bác ái, sự công bình, nó làm người gần người hơn”.

Văn nghiệp của Nam Cao ( 1915 – 1951 ) hầu hết được bộc lộ trước cách mạng tháng Tám. Quan điểm sáng tác biểu lộ trong hai truyện “ Trăng Sáng ” và “ Đời Thừa ” giúp ta hiểu sâu hơn về Nam Cao. Qua đó, ta thấy được những góp phần về nghệ thuật cũng như tư tưởng của Nam Cao cho văn học Nước Ta. Từ đấy giúp ta hiểu vì sao Nam Cao – một nhà văn chưa tròn bốn mươi tuổi lại để lại cho cuộc sống một sự nghiệp văn chương vĩ đại đến như vậy

Trình bày quan điểm nghệ thuật của Nam Cao – Bài mẫu 2

Nam Cao bước vào làng văn từ năm 1936, lúc ông mới 19 tuổi, với những truyện ngắn đầu tay nhuốm đậm màu sắc lãng mạn. Phải đến khi tuyệt tác Chí Phèo và tập Đôi lứa xứng đôi ra đời vào năm 1941, ý thức nghệ thuật hiện thực của Nam Cao mới được khơi dòng mạnh mẽ.
Ngòi bút của Nam Cao dường như đã bắt được mạch sống cuộc đời và cái “tạng” của riêng mình, liên tục cho ra mắt một loạt truyện ngắn và cả tiểu thuyết đặc sắc trong vòng 3 năm, từ 1942 đến 1945. Như vậy là, phải mất gần 5 năm Nam Cao mới “cập bến” chủ nghĩa hiện thực; so với các nhà văn hiện thực tiền bối xuất sắc như Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố… thì quá trình “tìm đường” và “nhận đường” ở Nam Cao diễn ra liên tục và vất vả hơn nhiều. Tuy nhiên, nhờ thế mà giai đoạn sáng tác sung mãn nhất của đời văn Nam Cao luôn có sự đồng hành của hệ thống các quan điểm nghệ thuật hiện thực, không ở bên ngoài hay phía trước để “dẫn đường” mà hóa thân trong chính những hình tượng nhân vật sống động của tác phẩm, như Điền (Trăng sáng), Hộ (Đời thừa), Lộc (Truyện người hàng xóm), Ngạn (Nhìn người ta sung sướng) v.v…

Với Nam Cao, nghề văn cần nhất là tiềm năng phát minh sáng tạo. Nhà văn chân chính nhất thiết không phải là một “ người thợ ”, dù có là người thợ khéo tay đi chăng nữa, do đó đi theo lối mòn, rập khuôn, xơ cứng, theo Nam Cao, là điều tối kị so với người nghệ sĩ. Cạn nguồn phát minh sáng tạo, văn chương chỉ còn là thứ loại sản phẩm “ rất nhẹ ”, “ rất nông ”, “ vô vị ”, “ nhạt phèo ” – như tâm lý của nhân vật nhà văn Hộ trong truyện ngắn Đời thừa. Hộ cho rằng : “ Văn chương chỉ dung nạp được những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi, và phát minh sáng tạo những cái gì chưa có ”. Do vậy, để hoàn toàn có thể “ đem một chút ít mới lạ gì đến văn chương ” thì không hề thỏa hiệp được “ thứ văn bằng phẳng và quá ư dễ dãi ” .
Phải phát minh sáng tạo cái mới, và đạt đến hơn cả thâm thúy. Song cái mới tuyệt nhiên không phải là cái lạ lẫm, cái lập dị, sống sót thuần túy tự thân ; mà phải vì con người, vì thực sự, vì thiên chức cao quý của nghệ thuật. Trong Những truyện không muốn viết, nhân vật Cao kể rằng, mình đã bị bạn thân trách là “ đổ đốn ”, “ dơ dáng ” vì “ đem chuyện hắn ra mà viết ” ; tuy nhiên Cao là người trong cuộc nên thấm thía những chuyện không muốn viết ấy “ khi nào nghe cũng buồn ”. Vì sao ? Nhân vật Điền phát biểu trong Trăng sáng : “ Cái khổ làm héo một hầu hết những tính tình tươi đẹp của người ta ”, và để cho sự héo tàn tính người trong con người bớt đi giữa cuộc sống thì “ nghệ thuật không cần phải là áng trăng lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật hoàn toàn có thể chỉ là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những kiếp lầm than ” .

Viết lời Tựa cho tập truyện Đôi lứa xứng đôi cuối năm 1941, nhà văn Lê Văn Trương thẳng thắn nói rằng: “Giữa lúc người ta đắm mình trong những truyện tình thơ mộng và hùa nhau “phụng sự” cái thị hiếu tầm thường của độc giả, ông Nam Cao đã mạnh bạo đi theo một lối riêng”, cho dù “những cạnh của tài ông đã đem đến cho văn chương một lối văn mới, sâu xa, chua chát và tàn nhẫn”. Nam Cao không đối lập mình với văn chương lãng mạn đang nở rộ lúc bấy giờ, song nếu lãng mạn và kiểu cách tới mức gieo vào đầu người ta “đầm đìa thuốc phiện” giữa lúc cuộc sống của những số phận “thấp cổ bé miệng” chứa chất bao điều khốn khổ, thì ông nhất quyết không đồng tình. Nam Cao thành thực lớn tiếng bênh vực, đề cao kiểu văn chương “thoát thai từ những kiếp lầm than”. Chối bỏ điều này, với ông chỉ là thứ văn chương nhạt nhẽo, vô duyên, thậm chí là dối trá, lừa mị. Trong tác phẩm Trăng sáng, Nam Cao đối sánh biểu tượng lãng mạn của ánh trăng với thực tế khách quan của nhân sinh để khẳng định chân lý, lý tưởng của cái đẹp nằm ngay ở chính sự thật cuộc đời:” Chao ôi! Trăng đẹp lắm! Trăng dịu dàng và trong trẻo và bình tĩnh.Nhưng trong những căn lều nát mà trăng làm cho cái bề ngoài cũng đẹp, biết bao người quằn quại, nức nở, nhăn nhó với những đau thương của kiếp mình!”. Đó là sự đối sánh cái bên ngoài và cái bên trong, cái hiện tượng và cái bản chất, cái nội dung và cái hình thức.Bản chức của văn chương, theo Nam Cao, phải nói cho được, cho rõ sự thật đang tàn phá nhân thể, nhân tính con người, như Điền nghĩ: “Điền muốn tránh sự thực nhưng trốn tránh làm sao được” (Trăng sáng), và như Lộc nói: “– Anh viết những cái gì? – Những cái tôi vừa nói với anh, nghĩa là sự thật” (Truyện người hàng xóm). Ở đây ta nhận thấy sự gặp gỡ giữa Nam Cao và một bậc thầy khác của dòng văn học hiện thực Việt Nam 1930-1945 – nhà văn Vũ Trọng Phụng. Không giấu giếm lòng căm hờn trước trật tự xã hội đầy ngang trái đương thời, Vũ Trọng Phụng kêu gọi sự can đảm và thành thực của nhà văn “tả chân”: “Tôi và các nhà văn cùng chí hướng như tôi muốn tiểu thuyết là sự thật ở đời”. Nam Cao, như nhân vật Điền, “chẳng cần đi đâu cả”, “chẳng cần trốn tránh’, “cứ đứng trong lao khổ, mở hồn ra đón lấy tất cả những vang động của đời”. Vừa đau đớn, vừa trầm tư mà lại ung dung lên lộ trình sự thực ở đời, thế giới nghệ thuật trong sáng tác Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám luôn đứng vững trên mảnh đất điển hình hóa, coi trọng độ trung thực, chính xác của những chi tiết cụ thể, mang sắc thái cá tính độc đáo trong mô tả con người và cuộc sống… vốn là những nguyên tắc mỹ học bao trùm của chủ nghĩa hiện thực.
Cuộc kháng chiến chống Pháp bùng nổ, Nam Cao lên Việt Bắc, tự chiêm nghiệm và trải nghiệm “đôi mắt nghệ thuật” của mình từ khói lửa của cuộc chiến tranh, lòng không nguôi nghĩ suy về tư cách “con dân nước Việt”, về trách nhiệm của nhà văn và văn chương trước vận mệnh của dân tộc. Tự nhìn nhận cho đúng về mình cũng là để nhìn người cho chân thực, để tự soi mình và để tiếp cận cuộc sống, sự thật. Trong nhật ký Ở rừng, Nam Cao chân thành tâm sự: “Nhiều khi phải biết quên mình đi. Quên cái tên tuổi của mình, nếu muốn thành người có ích. Có cần gì phải cầy cục ghi tên mình lại cho lịch sử? Tạo ra lịch sử là một việc làm lớn lao hơn. Nhưng tạo ra lịch sử lại là sự nghiệp của số đông. Ta nên nghĩ đến cái số đông nhiều hơn ta”. Trước gian khổ và hy sinh lớn lao của cuộc chiến tranh vệ quốc, mỗi người cần “biết hy sinh, biết chiến đấu, chiến đấu lặng lẽ, chiến đấu không nghĩ gì đến tên mình, không nghĩ đến cả thân mình nữa”. Cho nên, Nam Cao luôn đặt công việc làm văn của mình bên cạnh công việc của những người đi kháng chiến nhằm tìm ra cái ý vị văn chương mà cuộc sống đang cần. Ông không giấu giếm sự thật là trong ông tồn tại cả hai ý nghĩ về công việc làm văn. Một mặt, “vẫn còn những lúc thằng nghệ sĩ cũ trong người tôi vùng dậy”; mặt khác, ông tự chất vấn mình: “Sao tôi lại không thể dằn cái ý muốn kiêu căng của tôi xuống, để góp sức vào công việc “không nghệ thuật” lúc này chính là để sửa soạn cho tôi một nghệ thuật cao hơn”, tức là tham gia vào công tác tuyên truyền, động viên toàn dân kháng chiến cứu nước. Ý thức ấy được Nam Cao nâng lên thành quan điểm lý luận có tính chất định hướng hoạt động sáng tạo của mình trong bài viết Vài ý nghĩ về văn nghệ đăng trên báo Cứu quốc, tháng 7-1948: “Điểm lại những tác phẩm cũ của chúng ta, chúng ta thấy tác phẩm nào cũng có khuynh hướng cả. Riêng về địa hạt văn chương, từ Trần Tuấn Khải, Tản Đà đến Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Hàn Mặc Tử, Xuân Diệu, Huy Cận, Tố Hữu, Vũ Hoàng Chương… Từ Tố Tâm qua những tiểu thuyết của Tự Lực Văn đoàn đến những tác phẩm của Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Nguyễn Tuân, Lê Văn Trương, Vũ Bằng, Nguyên Hồng, Tô Hoài v.v… đều đẩy cho người đọc có một thái độ nào đó trước cuộc đời, đẩy họ phản ứng lại cuộc đời cách này hay cách khác… Phân tích cho thật kỹ, bới tìm đến tận cái cốt ở bên trong, ta thấy tác phẩm nào cũng tuyên truyền tranh đấu”.

Những sáng tạo độc đáo, quan điểm của Nam Cao về nghề văn và lao động phát minh sáng tạo nghệ thuật, trước cũng như sau Cách mạng tháng Tám, cho thấy ông luôn “ tham gia ” văn chương bằng một cái tâm sáng trong, đầy nhiệt huyết. Khởi nguồn từ cội rễ nhân văn ấy, tác phẩm của Nam Cao luôn cắm rễ sâu xa, gắn bó thắm thiết với mảnh đất hiện thực, luôn sáng lên những suy tưởng lớn bởi sự tò mò chiều sâu số phận con người và cuộc sống ngay trong những cái – hàng – ngày ấm nồng hơi thở sự sống. Cội rễ ấy đã nuôi dưỡng và phát lộ kĩ năng văn chương xuất chúng của ông, đưa ông trở thành một nhà nhân đạo lớn, một nhà văn hiện thực bậc thầy .

Trình bày quan điểm nghệ thuật của Nam Cao – Bài mẫu 3

Điểm khởi đầu để một nghệ sĩ thực thụ biểu lộ tâm sức, năng lực của mình trong hành trình dài phát minh sáng tạo văn chương nghệ thuật là gì ? Câu vấn đáp chính là quan điểm sáng tác. Như nhiều văn nghệ sĩ tiền bối và đương thời, Nam Cao cũng đã định hình cho mình được một quan điểm sáng tác và nghiêm chỉnh thực thi trong suốt hành trình dài phát minh sáng tạo của mình .
Nói đến quan điểm sáng tác là nói đến lập trường tư tưởng của người nghệ sĩ. Có thể tưởng tượng nó là điểm tựa, là cơ sở nền tảng để tác giả thiết kế xây dựng lên trên đó thành tháp sự nghiệp của mình. Quan điểm sáng tác là hoa tiêu dẫn đường để con tàu văn chương của nhà văn không chệch hướng tọa độ. Nam Cao là một trong số không nhiều những nhà văn trước Cách mạng tháng Tám tự giác về quan điểm nghệ thuật và có quan điểm theo tân tiến. Nhưng không giống như nhiều nghệ sĩ trực tiếp đăng đàn thuyết lý quan điểm của mình, ông thường bộc lộ đường hướng phát minh sáng tạo trong những sáng tác, qua lời những nhân vật hay những hình tượng nghệ thuật .
Mười chín tuổi, Nam Cao đã cầm bút sáng tác thơ văn, Tuy chưa thành công xuất sắc ở những sáng tác đầu tay nhưng ông luôn nhìn nhận cao văn chương và vẫn xem đó là một hình thái lao động cao quý, đây nghĩa vụ và trách nhiệm xã hội Trong Đời thừa, Nam Cao cho rằng nhà văn phải có lương tâm, có nhân cách xứng danh với nghề nghiệp của mình, không được gian dối, cẩu thả chạy theo đồng xu tiền : Sự cẩu thả trong bất kỳ nghề gì cũng là một sự vô lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện ( Đời thừa ). Nhập vào dòng suy tư của văn sĩ Hộ, Nam Cao biểu lộ thâm thúy nỗi trăn trở đến đau đớn khi nhân vật buộc lòng phải viết những bài báo để người ta đọc rồi quên ngay sau lúc đọc, những cái tô vị, nhạt nhẽo, gợi những tình cảm rất nhẹ, rất nông, diễn một vài ý rất thường thì quấy loãng trong một thứ văn bằng phẳng và quá khứ dễ dãi. Vẻ bực tức, tức giận đỏ mặt, cau mày, nghiến răng vò nát sách hay những tiếng than trách, tự sỉ : Khốn nạn ! Khốn nạn ! Khốn nạn thay cho hắn ! Bởi vì chính hắn là một thằng khốn nạn ! Hắn chính là một kẻ vô lương của Hộ cũng là hình ảnh, là tiếng lòng nhà văn tự nhắc nhở mình, dẫu ông cũng rất hiểu rằng với cách viết thận trọng của hắn, hắn chỉ kiếm được vừa đủ để một mình hắn sống một cách eo hẹp, hoàn toàn có thể nói là cực khổ. Lựa chọn lối viết thận trọng, Nam Cao thực sự thành công xuất sắc trong hàng loạt những sáng tác Chí Phèo, Lão Hạc, Một đám cưới, Một bữa no, Trẻ con không được ăn thịt chó, Trăng sáng, Đời thừa, Sống mòn … và tên tuổi của ông được nhắc đến như một niềm tự hào lớn của xu thế văn học hiện thực Nước Ta quy trình tiến độ 1930 – 1945 .
Ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm với văn chương nghệ thuật và với cuộc sống đã thôi thúc Nam Cao tìm đường đến chủ nghĩa hiện thực vị nhân sinh mặc dầu những sáng tác đầu tay của ông được viết theo khuynh hướng lãng mạn. Là một nhà văn hiện thực, Nam Cao phê phán thứ văn chương thi vị hóa đời sống, ru vỗ con người. Theo ông, đó là thứ nghệ thuật lừa dối, âm hưởng chính của nó toàn là cái giọng sướt mướt của kẻ thất tình. Nhà văn phê phán đích đáng bệnh chạy theo thời thượng của những cây bút lãng mạn thoát li bấy giờ : đua nhau tả những cuộc tình duyên của trai thành thị gái đồng quê. Vai dữ thế chủ động trong những truyện ấy đều là những thôn nữ rất đẹp, rất hiền, rất ngây thơ, ( Một truyện xú-vơ-nia ). Bên cạnh việc phê phán không khoan nhượng văn học lãng mạn thoát li, Nam Cao còn chỉ rõ hạn chế của những tác phẩm phản ánh hiện thực mờ nhạt, ý nghĩa xã hội non kém. Trong Đời thừa, nhà văn Hộ nhận xét : “ Cuốn “ Đường về ” chỉ có giá trị địa phương [ … ]. Nó chỉ tả được cái hình thức bề ngoài của xã hội. Tôi cho là xoàng lắm ”. Ông cho rằng nghệ thuật phải gắn bó với đời sống của nhân dân lao động, phải có giá trị hiện thực. Nghệ thuật hoàn toàn có thể chỉ là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những kiếp lầm than. Và nhà văn phải nhúng ngòi bút của mình vào nghiên mực cuộc sống, phải đứng trong lao khổ, mở hồn ra đón lấy toàn bộ những oang động của đời ( Trăng sáng ). Vậy nên, trong Đời thừa, Chí Phèo, Nam Cao không ngại ngần trình diện lên trang viết của mình những mảng hiện thực đen tối, đau thương của đời sống. Chúng ta phát hiện ở Đời thừa cảnh sống nheo nhếch, cơ cực của một tri thức tiểu tư sản nghèo. Ngay khi những khoái cảm văn chương mới ngân nga trong lòng, nhà văn Hộ đã phải trở lại với hiện thực chất chồng những khoản tiền nợ : tiền nhà, tiền giặt. tiền thuốc tiền nước mắm … Nụ cười vừa mới đây thôi làm rạng ngời khuôn mặt người nghệ sĩ trong phút giây cao hứng văn chương giờ tắt vụt, vào đó là cái cau mày đầy tức bực trên khuôn mặt tối sầm Hộ vừa nói với ” Từ đầy vui sướng, tự hào, đắc chí : “ có người giàu bạc vạn nào thuận đổi lấy cái vị thế của tôi, chưa chắc tôi đã đối. Tôi cho rằng : những khi được đọc một đoạn văn như đoạn này, mà lại hiểu được toàn bộ cái hay thì dẫu ăn một món ngon đến đâu cũng không thích bằng. Sướng lắm ! ” nhưng rồi tức khắc phá hoăng, dằn vặt : “ Còn chịu tất ! Tháng vừa qua tiêu tốn quá mới mồng mười đã hết tiền. ”. Gánh nặng áo cơm chật vật khiến nhiều nghệ sĩ như Hộ chẳng còn thời hạn để ngẫm ngợi cho thấu đáo. Giấc mộng sự nghiệp sự nghiệp đành phải gác lại phía sau những lo ngại tủn mủn, vật chất. Ấy thế mà những lo ngại ấy cũng chẳng khiến đời sống mái ấm gia đình Hộ khá giả hơn, thậm chí còn nó còn làm biến dạng nhân cách, làm lung là những giá trị đạo đức nền tảng của con người : tình thương. Sự cùng quần khiến Hộ trở thành một gã đàn ông vũ phu với chính vợ và những con mình. Chửi mắng, đánh đập xin lỗi vợ con – rồi lại chửi mắng, đánh đập – lại đau khổ nhận lỗi … cái vòng luẩn quẩn ấy cứ đeo đẳng lấy cuộc sống, số phận thảm kịch của Hộ và của biết bao tri thức tiểu tư sản nghèo như anh. Thông qua những thảm kịch ý thức của nhân vật Hộ, hoàn toàn có thể thấy Nam Cao đã kết tội xã hội vô nhân đạo bóp nghẹt sự sống, đẩy con người vào thực trạng chết mòn, tàn phá tâm hồn và đẩy con người trở thành thù địch với con người .
Tương tự Đời thừa, Chí Phèo cũng bộc lộ mối chăm sóc của Nam Cao về cuộc sống, số phận con người trong xã hội thực dân nửa phong kiến. Tuy nhiên, đối tượng người tiêu dùng nhà văn hướng tới không thuộc những tầng lớp tri thức tiểu tư sản mà thuộc giai cấp nông dân đương thời. Chí Phèo là bức tranh hiện thực xám xịt về đời sống tối tăm, cực nhục của người nông dân sau lũy tre. Ngay từ khi chào đời, Chí đã bị chính người mẹ đẻ mình ruồng bỏ. Được dân làng cứu vớt, truyền tay nhau nuôi nấng, Chí trở thành một anh canh điền khỏe mạnh, ngay thật, chất phác, có một ước mong thật bình dị : một mái ấm gia đình nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Thế nhưng, giấc mơ của anh canh điền mãi mãi chỉ là giấc mơ bởi cơn ghen tuông mù quáng của lí Kiến đã đưa Chí vào nhà tù thực dân. Nhà tù thực dân với chính sách sóc chu đáo ” trong tù, Chí được nhào nặn thành một con quỷ dữ gớm ghiếc : cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hơn, cái mặt thì đen trông rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết. Chỉ bộ dạng ấy thôi cũng đủ để nói lên rằng Chí đã tha hóa. Kinh khủng hơn, hắn còn bị bá ” trở thành công cụ nguy khốn cho lão. Công việc của Chí Phèo hàng ngày là đốt nhà, bắt vật, phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao cảnh yên đổ bao nhiêu niềm hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của biệt người lương thiện … Và theo như nhà phê bình văn học Nguyễn Đăng Mạnh đã nhận xét : Chí Phèo phải bán cả diện mạo và linh hồn của mu trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Nếu như những nhà văn trước Nam Cao mới chỉ thấy sự bần cùng hóa trong đời sống của người nông dân dưới chính sách cũ thì đến ông, hiện thực chân thực, sinh động và thâm thúy về cuộc sống, số phận người nông dân Nước Ta trước Cách mạng tháng Tám đã được vạch trần, khơi sâu. Hủy diệt cả thể xác lẫn linh hồn người nông dân lương thiện, đẩy họ vào đời sống khốn cùng không lối thoát chính không phải là cái đói, cái nghèo mà chính là xã hội hung tàn .
Như vậy, chỉ qua Đời thừa, Chí Phèo, Nam Cao đã cho fan hâm mộ thấy rõ nhãn quan hiện thực của mình. Nhưng như vậy vẫn là chưa đủ với những sáng tác của nhà văn. Trong bức tranh hiện thực mà tác giả vẽ lại, người đọc còn được cảm nhận một trái tim ấm nóng, đập rộn những nhịp yêu thương, đồng cảm với con người nơi người viết. Với Nam Cao, tư tưởng nhân đạo mới là điều làm ra “ một tác phẩm hay ”, “ một tác phẩm thật giá trị ”. Theo nhà văn, mỗi sáng tác văn chương phải tiềm ẩn được một cái gì lớn lao, can đảm và mạnh mẽ, vừa đau đớn lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương, tình bác ải, sự công bình … Nó làm cho người gần người hơn ( Đời thừa ). Đó cũng chính là lí do khiến ông không nhìn Chí Phèo như một con thú dữ mà vẫn rất là tin yêu, trân trọng. Một lần nữa GS. Nguyễn Đăng Mạnh lại có nhận xét rất là xác đáng : Chị Dậu bán chó, bán con, bán sữa …, nhưng chị còn được gọi là người. Chí Phèo phải bán cả diện mạo và linh hồn của mình đi để trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Đi vào cái chủ đề phức tạp này, ngòi bút của Nam Cao quả có lúc nghiêng ngả, chao đảo, nhưng ở đầu cuối ông đã đứng trụ được một cách vẻ vang trên lập trường của chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo : ông tin rằng trong huyết quản của Chí Phèo vẫn chưa cạn hết dòng máu của người nông dân lao động, nên đã cho y xách dao đến nhà bà Kiến, không phải để đòi tiền, đòi rượu, mà để đòi lại bộ mặt và tâm hồn của mình đã bị phá phách .
Còn trong những sáng tác viết về người tri thức tiểu tư sản nghèo, Nam Cao luôn bày tỏ một sự đồng cảm, đồng cảm thâm thúy. Những lời văn như thế này trong Đời thừa khiến tất cả chúng ta phải thiếu tín nhiệm đó là tâm sự của nhân vật hay của chính tác giả : Hắn nghĩ thế mà buồn lắm, buồn lắm ! Còn gì buồn hơn chính mình lại chán mình ? Còn gì đau đớn hơn cho một kẻ vẫn khát khao làm một cái gì nâng cao giá trị đời sống của mình, mà kết cục chẳng làm được cái gì, chỉ những lo cơm áo mà đủ mệt ? Hắn để mặc vợ con khổ sở ư ? Hắn bỏ liều, hắn ruồng rẫy chúng, hắn hi sinh như người ta vẫn nói ư ? … Hình như nhà văn đã trọn vẹn nhập thân vào nhân vật của mình để nói lên tâm trạng họ. Trong Đời thừa, tất cả chúng ta phát hiện nhiều đoạn văn nửa trực tiếp như thế lắm. Và điều đó không ít cho người đọc thấm thía hơn về tấm lòng chan chứa yêu thương con người của người cầm bút .

Coi sáng tác văn chương là một hình thái lao động cao quý nên Nam Cao luôn ý thức mình là một nghệ sĩ nghệ thuật. Bên cạnh sự thể hiện nghiêm ngặt những quan điểm về nội dung tư tưởng, trong tác phẩm, nhà văn còn luôn tự giác đòi hỏi những sáng tạo nghệ thuật. Với Nam Cao, văn chương không chỉ đơn thuần là những sáng tác tả chân, hoặc chỉ gợi những tình cảm rất nhẹ, rất nông, diễn một vài ý rất thông thường quấy loãng trong một thứ văn chương bằng phẳng và quá ư dễ dãi mà tác phẩm văn học đích thực phải có sự gia công, trau chuốt về nghệ thuật, nhà văn phải có cá tính sáng tạo, phải biết khi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những cái gì chưa có (Đời thừa).

Là người đến sau, phải cày xới trên cánh đồng mà những đường cày của Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng … đã quá sâu, tưởng rằng Nam Cao không hề ở lại để liên tục việc làm của một “ văn phu ”. Thế nhưng, chính ý thức phát minh sáng tạo và một năng lượng nghệ thuật tuyệt vời đã khiến nhà văn không chỉ “ chuyên canh ” trên luống cày của mình mà còn thu hoạch được những vụ mùa bội thu. Viết về người tri thức tiểu tư sản, viết về người nông dân nghèo, trước Chí Phèo, Đời thừa đã có Số đỏ, Giông tố, Tắt đèn, Bước đường cùng … Ấy vậy mà tất cả chúng ta vẫn nhắc đến Chí Phèo, nhắc đến Hộ như những nổi bật nghệ thuật điển hình nổi bật. Sự phát minh sáng tạo của Nam Cao không chỉ được bộc lộ ở phương diện đề tài mà còn được biểu lộ đậm nét trong cách nghiên cứu và phân tích và miêu tả tâm lí nhân vật, trong giọng điệu, trong những triết lí thâm thúy … Chúng ta vẫn sẽ còn nhắc đến những đoạn văn tuyệt bút như đoạn miêu tả tâm trạng Chí Phèo sau khi tỉnh rượu hay đoạn diễn đạt nội tâm Hộ khi phải đương đầu với những thảm kịch chồng chất. Chúng ta vẫn sẽ nhắc đến giọng văn tưởng như rất là lãnh đạm nhưng kì thực lại chan chứa thương mến : Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu hắn chửi trời. Có hề gì ? Trời có của riêng nhà nào ? Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao : đời là tổng thể nhưng chẳng là ai. Tức mình, hắn chửi ngay toàn bộ làng Vũ Đại. Nhưng cả làng Vũ Đại ai cũng nhủ : “ Chắc nó trừ mình ra ! ”. Không ai lên tiếng cả. Tức thật ! Ờ ! Thế này thì tức thật ! Tức chết đi được mất ! …
Một quan điểm nghệ thuật khác của Nam Cao, một quan điểm xuyên suốt những sáng tác trước và sau Cách mạng, đó chính là yếu tố “ đôi mắt ”. Trong truyện ngắn Nước mắt, một truyện viết trước 1945, nhà văn từng dẫn câu văn của một nhà văn Pháp để làm đề từ : Người ta chỉ xấu xa, hư hỏng trước đôi mắt ráo hoảnh của phường ích kỉ ; và nước mắt là một miếng kính biến hình thiên hà. Và trong Đôi mắt – truyện ngắn được viết sau Cách mạng, ông cũng vẫn nhấn mạnh vấn đề : người cầm bút phải có đôi mắt của tình thương mới hiểu thấu được thực chất tốt đẹp của nhân dân lao động dù thực chất ấy bị che lấp bởi cái vẻ bên ngoài gàn dở, ngu ngốc, xấu xa như ở lão Hạc, mụ Lợi, lang Rận, Chí Phèo, thị Nở, như anh người trẻ tuổi vác bó tre hay những người nông dân nheo nhếch, nhát sợ, nhịn nhục được nói đến trong Đôi mắt … Có thể nói, đặt ra yếu tố “ đôi mắt ” là một trong những đặc đi ” cơ bản của chủ nghĩa hiện thực Nam Cao .
Trở lên, hoàn toàn có thể thấy quan điểm nghệ thuật của Nam Cao được biểu lộ khá mạng lưới hệ thống, đồng nhất và có nhiều điểm văn minh so với phần đông nhà văn cùng thời. Không ít góc nhìn trong quan điểm đó chứng tỏ sự tăng trưởng ở trình độ cao của tư duy nghệ thuật hiện thực, đồng thời cho thấy một niềm tin lao động nghệ thuật tuyệt vời của người nghệ sĩ năng lực. Và Đời thừa, Chí Phèo cũng rất xứng danh trở thành siêu phẩm nghệ thuật của người nghệ sĩ ấy .

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn