ĐỀ CƯƠNG CHUYÊN ĐỀ 2 – CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN

CHUYÊN ĐỀ 2

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

— — — — –

Giảng viên: TS Phạm Bá Khoa – Giảng viên cao cấp

Bạn đang đọc: ĐỀ CƯƠNG CHUYÊN ĐỀ 2 – CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN

ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1. Khái niệm chủ nghĩa duy vật lịch sử

Chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang là mạng lưới hệ thống quan điểm duy vật biện chứng về xã hội của triết học Mác-Lênin, là hiệu quả của sự vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện chứng duy vật vào việc nghiên cứu và điều tra đời sống xã hội và lịch sử dân tộc trái đất .Chủ nghĩa duy vật lịch sử dân tộc lý giải sự tiến hóa của xã hội loài người bằng sự tăng trưởng của trình độ sản xuất. Trình độ sản xuất đổi khác khiến quan hệ sản xuất cũng đổi khác dẫn đến những mối quan hệ xã hội thích ứng với những quan hệ sản xuất đó cùng với những tư tưởng phát sinh ra từ những quan hệ xã hội đó cũng biến hóa kéo theo sự biến hóa mạng lưới hệ thống pháp lý và chính trị .Chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang của Marx trở thành phương pháp luận của nhiều nhà nghiên cứu và điều tra trong những bộ môn như sử học, xã hội học …

1.2. Đối tượng nghiên cứu

Chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang không điều tra và nghiên cứu những mặt riêng không liên quan gì đến nhau của hoạt động và sinh hoạt xã hội, mà nghiên cứu và điều tra hàng loạt xã hội như một thể thống nhất với tổng thể những mặt, những quan hệ xã hội, những quy trình có liên hệ nội tại và tác động ảnh hưởng lẫn nhau của xã hội ; điều tra và nghiên cứu những quy luật chung nhất phổ cập nhất của sự tăng trưởng xã hội .Chủ nghĩa duy vật lịch sử dân tộc nghiên cứu và điều tra xã hội với tư cách là một chỉnh thể thống nhất để vạch ra những nét chung của sự tăng trưởng xã hội, những động lực, những nguyên do cơ bản của sự chuyển biến từ một hình thái kinh tế tài chính – xã hội này sang một hình thái kinh tế tài chính – xã hội khác, mối liên hệ qua lại và sự phụ thuộc vào lẫn nhau giữa những hiện tượng kỳ lạ khác nhau của đời sống xã hội : kinh tế tài chính, chính trị, tư tưởng v.v …Chủ nghĩa duy vật lịch sử dân tộc vạch ra những quy luật chung nhất của sự hoạt động và tăng trưởng xã hội, chỉ ra vị trí và vai trò của mỗi mặt của đời sống xã hội, trong mạng lưới hệ thống xã hội nói chung, vạch ra những nét cơ bản của những tiến trình tăng trưởng của xã hội loài người .

1.3. Nội dung cơ bản

– Chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang chứng minh và khẳng định sống sót xã hội quyết định hành động ý thức xã hội .– Cốt lõi của chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang là học thuyết hình thái kinh tế tài chính – xã hội, theo đó, trong những quan hệ xã hội, những quan hệ sản xuất là cơ sở hiện thực của mỗi xã hội nhất định, cấu trúc hạ tầng, trên đó kiến thiết xây dựng lên kiến trúc thượng tầng : chính trị, pháp lý và những hình thái ý thức xã hội khác, với những thiết chế của chúng. Mỗi mạng lưới hệ thống quan hệ sản xuất của một xã hội nhất định, phụ thuộc vào vào đặc thù và trình độ tăng trưởng của những lực lượng sản xuất .– Các lực lượng sản xuất luôn luôn tăng trưởng không ngừng, đến một quy trình tiến độ nhất định sẽ xích míc với những quan hệ sản xuất cũ đã lỗi thời và yên cầu phải biến hóa những quan hệ sản xuất ấy bằng những quan hệ sản xuất mới, tân tiến hơn. Trong xã hội có giai cấp, sự biến hóa ấy được triển khai bằng cách mạng xã hội .– Một khi hạ tầng đã đổi khác, thì hàng loạt cấu trúc thượng tầng sớm muộn cũng biến hóa theo. Hình thái kinh tế tài chính – xã hội cũ được thay thế sửa chữa bằng một hình thái kinh tế tài chính – xã hội mới văn minh hơn. Như vậy, lịch sử vẻ vang loài người là lịch sử dân tộc sửa chữa thay thế của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội khác nhau .– Chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang nhằm mục đích phát hiện ra những quy luật chung nhất của sự hoạt động tăng trưởng của lịch sử dân tộc, là nguyên do dẫn đến sự thay thế sửa chữa những hình thái kinh tế tài chính – xã hội thấp đến trình độ cao hơn, hoạt động theo hình xoáy ốc và đỉnh điểm của nó là xã hội cộng sản chủ nghĩa, một xã hội công minh, văn minh, văn minh .

VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

2.1. Sản xuất vật chất và vai trò của sản xuất vật chất

2.1.1. Sản xuất vật chất và vai trò của sản xuất

2.1.1.1. Sản xuất vật chất – nền tảng của xã hội

Sản xuất là hoạt động giải trí đặc trưng riêng có của con người và xã hội loài người. Đó là hoạt động giải trí có mục tiêu và không ngừng phát minh sáng tạo của con người. Khẳng định điều đó, Ph. Awngghen viết : “ Điểm khách biệt cơ bản giữa xã hội loài người với xã hội loài vật là ở chỗ : loài vật may lắm chỉ hái lượm, trong khi con người lại sản xuất ” [ 1 ] .Sự sản xuất xã hội gồm có : Sản xuất vật chất, sản xuất ý thức và sản xuất bản than con người. Trong sản xuất xã hội, sản xuất vật chất giữ vai trò nền tảng. Sản xuất vật chất là quy trình lao động của con người .2.1.1. 2. Vai trò của sản xuất vật chấtThể hiện ở những điểm sau :– Lao động sản xuất vật chất là một trong những nguồn gốc dẫn đến sự Open của loài người .– Hoạt động sản xuất vật chất là nguồn gốc của mọi cái thỏa mãn nhu cầu nhu yếu phong phú và đa dạng của con người, tạo ra tư liệu hoạt động và sinh hoạt nhằm mục đích duy trì sự sống sót và tăng trưởng của từng thành viên con người nói riêng, của con người nói chung .– Con người trải qua việc sản xuất ra của cải vật chất đã gián tiếp sản xuất ra chính đời sống vật chất và ý thức của xã hội với toàn bộ tính đa dạng chủng loại và phức tạp của nó. Nói cách khác, trong quy trình sản xuất vật chất, con người đã tạo ra và biến hóa những quan hệ xã hội cũng như bản thân con người .– Xã hội sống sót và tăng trưởng được trước hết là nhờ sản xuất vật chất. Do vậy, lịch sử vẻ vang của xã hội trước hết là lịch sử dân tộc tăng trưởng của sản xuất vật chất .

2.2. Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.

2.2.1. Một số khái niệm cơ bản

2.2.1. 1. Khái niệm phương pháp sản xuấtPhương thức sản xuất là phương pháp con người thực thi quy trình sản xuất vật chất trong từng tiến trình lịch sử vẻ vang nhất định. Ở mỗi một quá trình lịch sử vẻ vang, một hình thái kinh tế tài chính – xã hội nhất định có một phương pháp sản xuất riêng .Phương thức sản xuất gồm có hai mặt quan hệ mật thiết với nhau là lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất .2.2.1. 2. Khái niệm lực lượng sản xuấtTrong qúa trình triển khai sản xuất vật chất, con người tác động ảnh hưởng vào giới tự nhiên, chinh phục giới tự nhiên bằng tổng hợp những sức mạnh hiện thực của mình, sức mạnh đó được khái quát trong khái niệm lực lượng sản xuất .– Lực lượng sản xuất là sự thống nhất hữu cơ giữa người lao động với tư liệu sản xuất, trước hết là công cụ lao động .Lực lượng sản xuất là sức sản xuất của xã hội, lực lượng sản xuất gồm có : Người lao động và tư liệu sản xuất : VD : công nhân, máy móc …+ Người lao động gồm sức khoẻ, kiến thức và kỹ năng và tri thức. VD : công nhân, nông dân+ Tư liệu sản xuất gồm công cụ lao động và đối tượng người tiêu dùng lao động. VD : đất đai, cày cuốc– Công cụ lao động : Công cụ sản xuất và phương tiện đi lại vật chất khác. VD : máy móc, cày bừa …– Đối tượng lao động : có 2 loại một loại có sẵn trong tự nhiên, một loại do lao động con người tạo ra. VD : sắt kẽm kim loại, than đá …

Trong lực lượng sản xuất, chủ nghĩa duy vật lịch sử đánh giá cao vai trò của người lao động và công cụ lao động. Người lao động là nhân tố hàng đầu của lực lượng sản xuất. Khẳng định điều đó, V.I.Lênin viết: “Lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn thể nhân loại là công nhân, là người lao động”[2].

Công cụ lao động là khí quan vật chất “ nối dài ”, “ nhân lên ” sức mạng của con người trong quy trình biến hóa giới tự nhiên. Nó là yếu tố quyết định hành động trong tư liệu sản xuất. trình độ tăng trưởng của công cụ lao động vừa là thước đo trình độ chinh phục tự nhiên của con người, vừa là tiêu chuẩn phân biệt sự khác nhau giữa thời đại kinh tế tài chính – kỹ thuật trong lịch sử dân tộc. C.Mác viết : “ Những thời đại kinh tế tài chính khác nhau không phải ở chỗ chúng sản xuất ra cái gì, mà là ở chỗ, chúng sản xuất bằng cách nào, với những tư liệu lao động nào ” [ 3 ] .2.2.1. 3. Khái niệm quan hệ sản xuấtQuan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong sản xuất vật chất .Quan hệ sản xuất được cấu thành từ : Các quan hệ chiếm hữu về tư liệu sản xuất ( giữ vai trò quyết định hành động ) ; quan hệ tổ chức triển khai quản trị và trao đổi hoạt động giải trí với nhau ; quan hệ phân phối mẫu sản phẩm lao động .

2.2.2. Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

Trong mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất thì lực lượng sản xuất giữ vai trò quyết định hành động. Lực lượng sản xuất tăng trưởng đến một mức độ nhất định làm cho quan hệ sản xuất phải biến hóa theo tương thích với nó .Sự tương thích của quan hệ sản xuất với trình độ tăng trưởng của lực lượng sản xuất là sự tương thích biện chứng, sự tương thích bao hàm xích míc. Đây là sự tương thích giữa một yếu tố động ( lực lượng sản xuất luôn biến hóa ) với một yếu tố mang tính không thay đổi tương đối ( quan hệ sản xuất không thay đổi hơn, ít đổi khác hơn ) .Sự ảnh hưởng tác động trở lại của quan hệ sản xuất so với sự tăng trưởng của lực lượng sản xuất .Quan hệ sản xuất pháp luật : Mục đích xã hội của sản xuất, hình thức tổ chức triển khai, quản trị sản xuất, pháp luật khuynh hướng tăng trưởng những nhu yếu quyền lợi vật chất và niềm tin từ đó hình thành mạng lưới hệ thống những yếu tố tác động ảnh hưởng trở lại so với sự tăng trưởng của lực lượng sản xuất .Nếu quan hệ sản xuất tương thích với trình độ tăng trưởng của lục lượng sản xuất nó sẽ tạo địa phận cho lực lượng sản xuất trở thành một trong những động lực thôi thúc lực lượng sản xuất tăng trưởng. Ngược lại, thì sẽ là sự ngưng trệ, níu kéo và ngưng trệ sự tăng trưởng của lực lượng sản xuất .

BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG

3.1. Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

3.1.1. Khái niệm cơ sở hạ tầng

Cơ sở hạ tầng là tổng hợp những quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính của một xã hội nhất định. Kết cấu của hạ tầng của một xã hội thong thường được cấu thành bởi quan hệ sản xuất tàn dư của xã hội cũ, quan hệ sản xuất thống trị trong xã hội ấy và quan hệ sản xuất mầm mống của xã hội tương lai. Cơ sở hạ tầng là tổng hợp những quan hệ sản xuất đó, trong đó quan hệ sản xuất thống trị là quan hệ sản xuất chi phối những quan hệ sản xuất khác .

3.1.2. Khái niệm kiến trúc thượng tầng

Kiến trúc thượng tầng là hàng loạt những quan điểm chính trị, pháp lý, triết học, đạo đức, tôn giáo, thẩm mỹ và nghệ thuật với những thể chế tương ứng ( nhà nước, đảng phái, giáo gội, những đoàn thể … ) được hình thành trên một hạ tầng nhất định .Trong xã hội có giai cấp, nhà nước – cơ quan quyền lực của một giai cấp có vai trò đặc biệt quan trọng quan trọng trong kiến trúc thượng tầng, tiêu biểu vượt trội cho chính sách chính trị hiện tồn .

3.2. Quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là hai mặt thống nhất biện chứng trong một hình thái kinh tế tài chính – xã hội .

3.2.1. Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng

Chủ nghĩa duy vật lịch sử dân tộc khẳng định chắc chắn : Quan hệ kinh tế tài chính, quan hệ sản xuất là những quan hệ vật chất quyết định hành động những quan hệ chính trị, ý thức và những quan hệ xã hội khác .Trong sự ảnh hưởng tác động biện chứng giữa hạ tầng và kiến trúc thượng tầng thì hạ tầng quyết định hành động kiến trúc thượng tầng và quyết định hành động đặc thù của kiến trúc thượng tầng .Mâu thẫn trong đời sống kinh tế tài chính lao lý đặc thù xích míc trong nghành nghề dịch vụ chính trị, tư tưởng. Trong xã hội có giai cấp, giai cấp nào chiếm địa vị thống trị về kinh tế tài chính thì cũng chiếm địa vị thống trị trong đời sống chính trị, ý thức .Vai trò quyết định hành động của hạ tầng so với kiến trúc thượng tầng còn bộc lộ ở chỗ : Sự biến đổi cơ bản trong hạ tầng sớm hay muộn sẽ dẫn đến sự biến hóa cơ bản của kiến trúc thượng tầng .

3.2.2. Vai trò tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng

Kiến trúc thượng tầng có tính độc lập tương đối, có quy luật hoạt động riêng của nó trong sự tăng trưởng. Sự ảnh hưởng tác động qua lại lẫn nhau giữa những bộ phận của kiến trúc thượng tầng cũng có ảnh hưởng tác động đến sự sống sót, hoạt động và tăng trưởng của kiến trúc thượng tầng .Kiến trúc thượng tầng còn có sự ảnh hưởng tác động trở lại so với hạ tầng. Các bộ phận của kiến trúc thượng tầng ảnh hưởng tác động đến hạ tầng ở những mức độ khác nhau, bằng nhiều hình thức khác nhau theo những chính sách khác nhau. Trong đó nhà nước ( là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng, nhưng là một lực lượng vật chất có sức mạnh kinh tế tài chính ) giữ vai trò đặc biệt quan trọng quan trọng. Nói về điều này, Ph. Ăngghen viết : “ Bạo lực ( tức là quyền lực tối cao nhà nước ) – cũng là một sức mạnh kinh tế tài chính ” [ 4 ] .Sự tác động ảnh hưởng của kiến trúc thượng tầng so với hạ tầng theo hai hướng :

Sự tác động phù hợp với các quy luật kinh tế khách quan sẽ thúc đẩy kinh tế, cơ sở hạ tầng phát triển.
Ngược lại, sự tác động không phù hợp với các quy luật kinh tế khách quan sẽ kìm hãm sự phát triển kinh tế, thậm chí đẩy nền kinh tế vào khủng hoảng.
TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI VÀ TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG ĐỐI CỦA Ý THỨC XÃ HỘI

4.1. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội

4.1.1. Khái niệm và kết cấu của tồn tại xã hội

4.1.1.1. Khái niệm tồn tại xã hội

Tồn tại xã hội dùng để chỉ hàng loạt hoạt động và sinh hoạt vật chất, điều kiện kèm theo hoạt động và sinh hoạt vật chất và quan hệ vật chất của mỗi hội đồng người trong những điềukiện lịch sử dân tộc xác lập .4.1.1. 2. Kết cấu của sống sót xã hộiCác yếu tố cơ bản của đời sống vật chất và điều kiện kèm theo hoạt động và sinh hoạt vật chất của xã hội gồm có :– Phương thức sản xuất ra của cải vật chất ( yếu tố cơ bản nhất ) ; điều kiện kèm theo tự nhiên – thực trạng địa lý ; dân số và tỷ lệ dân số .– Trong những quan hệ vật chất của xã hội thì quan hệ giữa người với tự nhiên và quan hệ vật chất giữa người với nhau là cơ bản .– Ngoài những yếu tố cơ bản trên, những yếu tố khác như : Quan hệ quốc tế, quan hệ giai cấp, quan hệ dân tộc bản địa, quan hệ mái ấm gia đình … cũng đóng vai trò quan trọng trong sống sót xã hội .Các yếu tố đó sống sót trong mối quan hệ thống nhất biện chứng, ảnh hưởng tác động lẫn nhau tạo thành điều kiện kèm theo sống sót và tăng trưởng của xã hội, trong đó phương pháp sản xuất vật chất là yếu tố cơ bản nhất .

4.1.2. Khái niệm và kết cấu của ý thức xã hội

4.1.2. 1. Khái niệm ý thức xã hộiÝ thức xã hội là mặt niềm tin của đời sống xã hội gồm có hàng loạt những quan điểm, tư tưởng cùng tình cảm, tâm trạng … của những hội đồng xã hội, phát sinh từ sống sót xã hội của họ và phản ánh sống sót xã hội đó trong những quy trình tiến độ lịch sử vẻ vang đơn cử nhất định .4.1.2. 2. Kết cấu của ý thức xã hội .Có thể nghiên cứu và phân tích từ những góc nhìn khác nhau :Một là, theo nội dung và nghành nghề dịch vụ phản ánh đời sống xã hội, ý thức xã hội gồm có những hình thái khác nhau, đó là ý thức chính trị, ý thức pháp quvền, ý thức đạo đức, ý thức tôn giáo, ý thức thẩm mỹ và nghệ thuật, ý thức khoa học, …Hai là, theo trình độ phản ánh, người ta chia ý thức xã hội thành ý thức thường thì và ý thức lý luận .Ba là, ngoài những cách phân loại trên, người ta còn phân loại ý thức xã hội theo hai Lever : Tâm lý xã hội và hệ tư tưởng .

4.1.3. Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội

Chủ nghĩa duy vật lịch sử chỉ rõ rằng tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, ý thức xã hội là sự phản ánh của tồn tại xã hội, phụ thuộc vào tồn tại xã hội. Sự quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội thể hiện ở chỗ:

Thứ nhất, sống sót xã hội là nguồn gốc khách quan, cơ sở khách quan của sự hình thành, sinh ra của ý thức xã hội ( thẩm mỹ và nghệ thuật, tư tưởng, chính trị, pháp quyền ) .Thứ hai, sống sót xã hội quyết định hành động nội dung, đặc thù, đặc thù của ý thức xã hội nói chung, của những hình thái ý thức xã hội nói riêng .Thứ ba, sống sót xã hội biến hóa sớm hay muộn sẽ kéo theo sự biến hóa của ý thức xã hội. Tất nhiên, mức độ, nhịp độ biến hóa của những bộ phận trong ý thức xã hội diễn ra khác nhau. Có những bộ phận đổi khác nhanh hơn ( ví dụ như chính trị, pháp lý ), có bộ phận đổi khác chậm hơn ( ví dụ như nghệ thuật và thẩm mỹ, tôn giáo ) .Thứ tư, trong xã hội có giai cấp thì ý thức xã hội cũng mang tính giai cấp .

Công lao to lớn của C.Mác và Ph.Ăngghen là phát triển chủ nghĩa duy vật đến đỉnh cao, xây dựng quan điểm duy vật về lịch sử và lần đầu tiên giải quyết một cách khoa học vấn đề sự hình thành và phát triển của ý thức xã hội.

Các ông đã chứng tỏ rằng, đời sống ý thức của xã hội hình thành và tăng trưởng trên cơ sở của đời sống vật chất, rằng không hề tìm nguồn gốc của tư tưởng, tâm ý xã hội trong bản thân nó, nghĩa là không hề tìm trong đầu óc con người mà phải tìm trong hiện thực vật chất .Sự biến đổi của một thời đại nào đó cũng sẽ không hề lý giải được nếu chỉ địa thế căn cứ vào ý thức của thời đại ấy. C.Mác viết : “ … không hề đánh giá và nhận định về một thời đại đảo lộn như vậy địa thế căn cứ vào ý thức của thời đại ấy. Trái lại, phải lý giải ý thức ấy bằng những xích míc của đời sống vật chất, bằng sự xung đột hiện có giữa những lực lượng sản xuất xã hội và những quan hệ sản xuất xã hội ” [ 5 ] .

4.2. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội

Trong quy trình tăng trưởng của mình, ý thức xã hội có tính độc lập tương đối so với sống sót xã hội. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội biểu lộ ở những góc nhìn sau :

4.2.1. Ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội.

Có điều này là do nhiều nguyên do khác nhau. Ở đây, ý thức xã hội là cái phản ánh, sống sót xã hội là cái được phản ánh. Cái được phản ánh là cái có trước và biến hóa nhanh, còn cái phản ánh là cái có sau và thường biến đổi chậm hơn cái được phản ánh. Mặt khác, một số ít bộ phận của ý thức xã hội, đặc biệt quan trọng trong những hiện tượng kỳ lạ tâm ý xã hội, đã ăn sâu vào tiềm thức con người, nên nó có tính bảo thủ, có sức ỳ rất lớn. Trong xã hội thường có lực lượng bảo thủ muốn duy trì những ý thức xã hội lỗi thời theo hướng bảo vệ quyền lợi của mình .Trong xã hội có giai cấp, ý thức xã hội luôn gắn với những quyền lợi của những nhóm xã hội, tập đoàn lớn xã hội, giai cấp xã hội khác nhau. Do đó, những quan điểm, tâm ý cũ … thường được lực lượng bảo thủ lưu giữ, truyền bá nhằm mục đích chống lại quan điểm, tư tưởng tân tiến .Khắc phục những biểu lộ lỗi thời của ý thức xã hội bằng con đường tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, tăng trưởng khoa học – kỹ thuật và tuyên truyền giáo dục ý thức văn minh, cũng như phải đấu tranh chống lại những lực lượng bảo thủ, phản tiến bộ .

4.2.2. Ý thức xã hội có thể “vượt trước” tồn tại xã hội.

Ý thức xã hội biểu lộ trong lý luận khoa học là sự khái quát dự báo khoa học sự hoạt động và tăng trưởng xã hội. Với tính cách là lý luận khoa học, ý thức xã hội có vai trò dẫn đường, xu thế cho hoạt động giải trí thực tiễn của con người, nó tác động ảnh hưởng tích cực so với sống sót xã hội .Do dựa trên cơ sở khoa học, những quan điểm tân tiến hoàn toàn có thể dự báo được khuynh hướng hoạt động, tăng trưởng của xã hội. Do vậy, ý thức xã hội hoàn toàn có thể vượt trước sống sót xã hội là vậy. Tuy nhiên, ngay cả khi vượt trước, ý thức xã hội cũng vẫn bị chi phối bởi sống sót xã hội. Tính “ vượt trước ” ở đây là tính vượt trước của sự phản ánh chứ không phải vượt trước của bản thân ý thức xã hội .

4.2.3. Ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của mình.

Ý thức xã hội một mặt phản ánh sống sót xã hội, trong sự tăng trưởng của nó với tính cách là một chỉnh thể, nó không phát sinh đơn thuần chỉ từ sống sót xã hội, phản ánh sống sót xã hội ấy mà luôn có sự thừa kế trong dòng chảy tăng trưởng của mình. Trong lịch sử vẻ vang quả đât, có những vương quốc kinh tế tài chính không tăng trưởng so với những nước láng giềng nhưng tư tưởng triết học lại tăng trưởng tỏa nắng rực rỡ hơn những nước có kinh tế tài chính tăng trưởng. Ví dụ, nước Pháp thế kỷ XVIII, kinh tế tài chính không tăng trưởng bằng nước Anh, nhưng triết học tăng trưởng hơn nước Anh. Nước Đức nửa đầu thế kỷ XIX kinh tế tài chính không tăng trưởng bằng nước Anh, Pháp nhưng triết học Đức tăng trưởng hơn triết học Anh, Pháp .Tính chất, nội dung thừa kế phụ thuộc vào vào vị thế và quyền lợi giai cấp. Các giai cấp khác nhau thì thừa kế những yếu tố khác nhau của ý thức xã hội .Vì vậy, tất cả chúng ta phải biết thừa kế những gia trị của quả đât, của cha ông trước đây trong quy trình thiết kế xây dựng đời sống văn hoá mới, ý thức mới .

4.2.4. Sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển của chúng

Các hình thái ý thức xã hội ảnh hưởng tác động qua lại, tác động ảnh hưởng chi phối lẫn nhau. Ví dụ, ý thức chính trị và ý thức pháp lý ảnh hưởng tác động qua lại, trực tiếp lẫn nhau. Ý thức đạo đức và ý thức pháp lý ảnh hưởng tác động, bổ trợ cho nhau .Ở mỗi thời đại nhất định, có 1 số ít hình thái ý thức nổi lên, có vai trò chi phối ảnh hưởng tác động đến những hình thái ý thức khác. Ví dụ, triết học thời cổ đại, thần học thời trung cổ, chính trị trong thời cận văn minh .Ở Nước Ta lúc bấy giờ, nếu xa rời đường lối chính trị đúng đắn của Đảng, nghệ thuật và thẩm mỹ, pháp quyền, triết học … sẽ không tránh khỏi sai lầm đáng tiếc trong quy trình tăng trưởng của mình .

4.2.5. Sự tác động trở lại của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội

Ý thức xã hội sinh ra trên cơ sở sống sót xã hội, nhưng sau khi sinh ra trong hình thức hoàn hảo của nó, ý thức xã hội tác động ảnh hưởng trở lại so với sống sót xã hội .Sự ảnh hưởng tác động trở lại của ý thức xã hội so với sống sót xã hội là nhiều chiều, xen kẽ, phức tạp, nhưng nhìn chung theo hai hướng tích cực và xấu đi .Hướng tích cực tức là thôi thúc sống sót tăng trưởng, hướng xấu đi là ngưng trệ sống sót xã hội tăng trưởng .Mức độ ảnh hưởng tác động và hiệu suất cao ảnh hưởng tác động của ý thức xã hội so với sống sót xã hội tùy thuộc vào những yếu tố sau :– Tính tân tiến, cách mạng hay lỗi thời, phản động của chủ thể mang ý thức xã hội ( vị thế lịch sử dân tộc của giai cấp – chủ thể của ý thức xã hội ) .– Tính khoa học ( hay không ) của ý thức xã hội .– Mức độ xâm nhập vào đời sống xã hội, vào quần chúng nhân dân của ý thức xã hội

HÌNH THÁI KINH TẾ XÃ HỘI

5.1. Khái niệm, cấu trúc hình thái kinh tế – xã hội

5.1.1. Khái niệm hình thái kinh tế – xã hội

Với tư cách là một phạm trù cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử dân tộc, khái niệm hình thái kinh tế tài chính – xã hội dùng để chỉ xã hội ở từng quá trình lịch sử vẻ vang nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó tương thích với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được kiến thiết xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy .

5.1.2. Các yếu tố hợp thành một hình thái kinh tế – xã hội

Xem thêm: QUAN ĐIỂM LỊCH SỬ CỤ THỂ VẬN DỤNG TRONG CÔNG CUỘC ĐỔI MỚI KINH TẾ Ở VIỆT NAM.DOC – Tài liệu text

Một hình thái kinh tế tài chính – xã hội có 3 yếu tố cơ bản cấu thành :Một là, những lực lượng sản xuất của xã hội ở một trình độ tăng trưởng nhất định, đóng vai trò quyết định hành động quan hệ sản xuấtHai là, mạng lưới hệ thống quan hệ sản xuất được hình thành trên cơ sở tình hình tăng trưởng của lực lượng sản xuất, đóng vai trò quyết định hành động kiến trúc thượng tầng và những quan hệ xã hội khác .Ba là, mạng lưới hệ thống kiến trúc thượng tầng được xác lập trên hạ tầng kinh tế tài chính, đóng vai trò là những hình thức chính trị, pháp lý, đạo đức, văn hoá …. của những quan hệ sản xuất của xã hội .Ngoài những yếu tố cơ bản trên, mỗi hình thái kinh tế tài chính – xã hội còn có những yếu tố khác như : Quan hệ dân tộc bản địa, quan hệ giai cấp, quan hệ mái ấm gia đình …

5.2. Quá trình lịch sử – tự nhiên của sự phát triển các hình thái kinh tế – xã hội

Xã hội tăng trưởng qua nhiều quy trình tiến độ sau đó nhau, ứng với một tiến trình của sự tăng trưởng là một hình thái kinh tế tài chính – xã hội. Đứng trên lập trường duy vật lịch sử vẻ vang, chủ nghĩa Mác – Lênin chứng minh và khẳng định : “ Sự tăng trưởng của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội là một quy trình lịch sử vẻ vang – tự nhiên ” [ 6 ] .Luận điểm đó được nghiên cứu và phân tích ở những nội dung hầu hết sau dây :Một là, sản xuất vật chất là cơ sở, nền tảng của sự sống sót, hoạt động và tăng trưởng của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội .Sự hoạt động và tăng trưởng của xã hội không tuân theo ý chí chủ quan của con người mà tuân theo những quy luật khách quan, đó là những quy luật của chính bản thân cấu trúc hình thái kinh tế tài chính – xã hội. Nói cách khác, con người không được tự do lựa chọn hình thái kinh tế tài chính – xã hội của mình. Mối vương quốc đều phải dựa trên cơ sở nền tảng sản xuất vật chất trong nước và quốc tế mà kiến thiết xây dựng chọn hình thái kinh tế tài chính – xã hội cho tương thích .Hai là, nguồn gốc của mọi sự hoạt động, tăng trưởng của xã hội, của lịch sử dân tộc quả đât, của mọi nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, … của xã hội, suy đến cùng đều có nguyên do trực tiếp hay gián tiếp từ sự tăng trưởng của lực lượng sản xuất của xã hội đó .Ba là, sự hoạt động, tăng trưởng của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội, tức là quy trình sửa chữa thay thế lẫn nhau của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội trong lịch sử vẻ vang trái đất và đó là sự tăng trưởng của lịch sử dân tộc xã hội loài người, hoàn toàn có thể do sự ảnh hưởng tác động của nhiều tác nhân chủ quan, nhưng tác nhân giữ vai trò quyết định hành động chính là sự ảnh hưởng tác động của những quy luật khách quan .Dưới sự tác động ảnh hưởng của quy luật khách quan mà lịch sử vẻ vang quả đât, xét trong đặc thù hàng loạt của nó, là quy trình thay thế sửa chữa tuần tự của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội : Nguyên thủy, nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa và tương lai nhất định thuộc về hình thái kinh tế tài chính – xã hội cộng sản chủ nghĩa .Nhân tố chủ quan đóng vai trò gì so với tiến trình tăng trưởng của lịch sử vẻ vang ?Trong khi khẳng định chắc chắn đặc thù lịch sử dân tộc – tự nhiên, tức tính quy luật khách quan của sự hoạt động, tăng trưởng xã hội, chủ nghĩa Mác – Lênin cũng đồng thời khẳng định chắc chắn vai trò của những tác nhân khác so với tiến trình tăng trưởng của lịch sử dân tộc quả đât nói chung và lịch sử dân tộc mỗi hội đồng người đơn cử nói riêng. Đó là sự tác động ảnh hưởng của những tác nhân thuộc về điều kiện kèm theo địa lý, tương quan lực lượng chính trị của những giai cấp, những tầng lớp xã hội, truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống của mỗi hội đồng người, điều kiện kèm theo ảnh hưởng tác động của tình hình quốc tế so với tiến trình tăng trưởng của mỗi hội đồng người trong lịch sử dân tộc, V.V. .Chính do sự ảnh hưởng tác động của những tác nhân này mà tiến trình tăng trưởng của mỗi hội đồng người hoàn toàn có thể diễn ra với những con đường, hình thức và bước tiến khác nhau, tạo nên tính đa dạng chủng loại phong phú trong sự tăng trưởng của lịch sử vẻ vang trái đất. Tính chất nhiều mẫu mã, phong phú trong tiến trình tăng trưởng của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội hoàn toàn có thể bao hàm những bước tăng trưởng “ bỏ lỡ ” một hay một vài hình thái kinh tế tài chính – xã hội nhất định. Tuy nhiên, những sự “ bỏ lỡ ” như vậy đều phải có những điều kiện kèm theo khách quan và chủ quan nhất định .Như vậy, lịch sử dân tộc trái đất nói chung, lịch sử dân tộc tăng trưởng của mỗi hội đồng người nói riêng vừa tuân theo tính tất yếu quy luật xã hội, vừa chịu sự tác động ảnh hưởng phong phú của những tác nhân khác nhau, trong đó có cả tác nhân hoạt động giải trí chủ quan của con người, nó đóng vai trò là những tác nhân thuộc chính sách hoạt động, tăng trưởng của lịch sử dân tộc trái đất. Từ đó lịch sử dân tộc tăng trưởng của xã hội được bộc lộ ra là lịch sử dân tộc thống nhất trong tính phong phú và phong phú trong tính thống nhất của nó .

5.3. Ý nghĩa phương pháp luận của lý luận hình thái kinh tế – xã hội

Trước Mác, chủ nghĩa duy tâm giữ vai trò thống trị trong khoa học xã hội. Với sự sinh ra của chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang, trong đó hạt nhân là lý luận hình thái kinh tế tài chính – xã hội đã cung ứng một phương pháp luận thực sự khoa học trong điều tra và nghiên cứu về nghành xã hội .Thứ nhất, theo lý luận hình thái kinh tế tài chính – xã hội, sản xuất vật chất chính là cơ sở của đời sống xã hội, phương pháp sản xuất quyết định hành động trình độ tăng trưởng của nền sản xuất và do đó cũng là tác nhân quyết định hành động trình độ tăng trưởng của đời sống xã hội và lịch sử dân tộc nói chung. Vì vậy, không hề xuất phát từ ý thức, tư tưởng hoặc từ ý chí chủ quan của con người để lý giải những hiện tượng kỳ lạ trong đời sống xã hội, mà phải xuất phát từ bản thân tình hình tăng trưởng của nền sản xuất xã hội, đặc biệt quan trọng là từ trình độ tăng trưởng của phương pháp sản xuất xã hội với cốt lõi là trình độ tăng trưởng của lực lượng sản xuất hiện thực .Thứ hai, theo lý luận hình thái kinh tế tài chính – xã hội, xã hội không phải là sự tích hợp một cách ngẫu nhiên, máy móc giữa những cá thể, mà là một khung hình sôi động. Các phương tiện đi lại của đời sống xã hội sống sót trong một mạng lưới hệ thống cấu trúc thống nhất ngặt nghèo, tác động ảnh hưởng qua lại lẫn nhau, trong đó quan hệ sản xuất đóng vai trò là quan hệ cơ bản nhất, quyết định hành động những quan hệ xã hội khác, là tiêu chuẩn khách quan để phân biệt những chính sách xã hội khác nhau .Thứ ba, theo lý luận hình thái kinh tế tài chính – xã hội, sự hoạt động, tăng trưởng của xã hội là một quy trình lịch sử dân tộc – tự nhiên, tức là quy trình diễn ra theo những quy luật khách quan chứ không phải theo ý muốn chủ quan, do vậy muốn nhận thức và xử lý đúng đắn, có hiệu suất cao những yếu tố của đời sống xã hội thì phải đi sâu điều tra và nghiên cứu những quy luật hoạt động, tăng trưởng của xã hội .Những giá trị khoa học trên đây của lý luận hình thái kinh tế tài chính – xã hội là những giá trị về mặt phương pháp luận chung nhất của việc nghiên cứu và điều tra về xã hội và lịch sử vẻ vang trái đất, lịch sử vẻ vang những hội đồng người, nó không hề sửa chữa thay thế cho những chiêu thức đặc trưng trong những quy trình nghiên cứu và điều tra về từng nghành đơn cử của xã hội. V.I. Lênin từng dạy rằng : lý luận đó “ không khi nào có tham vọng lý giải tổng thể, mà chỉ có ý muốn vạch ra một giải pháp … “ duy nhất khoa học ” để lý giải lịch sử vẻ vang ” .

VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG ĐỐI VỚI SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP

6.1. Giai cấp và vai trò của đấu tranh giai cấp đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp

6.1.1. Khái niệm giai cấp

Trong tác phẩm “Sáng kiến vĩ đại” Lênin đã định nghĩa về giai cấp như sau:
“Người ta gọi là giai cấp, những tập đoàn to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ của họ (thường thường những quan hệ này được pháp luật quy định và thừa nhận) đối với những tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động xã hội, và như vậy là khác nhau về cách thức hưởng thụ và về phần của cải xã hội ít hoặc nhiều mà họ được hưởng.

Giai cấp là những tập đoàn lớn người, mà tập đoàn lớn này thì hoàn toàn có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn lớn khác, do chỗ những tập đoàn lớn đó có vị thế khác nhau trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định ” [ 7 ] .Từ định nghĩa của Lênin, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể rút ra những đặc trưng cơ bản về giai cấp sau đây :Thứ nhất, giai cấp là những tập đoàn lớn người to lớn có vị thế khác nhau trong một mạng lưới hệ thống sản xuất xã hội nhất định .Điều này có nghĩa là sự phân loại giai cấp gắn liền với mạng lưới hệ thống sản xuất xã hội nhất định. Hệ thống sản xuất xã hội lao lý vị thế của những giai cấp, có giai cấp giữ vị thế thống trị, có giai cấp giữ vị thế bị thống trị .Thứ hai, những giai cấp có quan hệ khác nhau về quyền sỡ hữu so với tư liệu sản xuất .Đặc trưng này nói lên rằng trong xã hội, nếu tư liệu sản xuất hầu hết của xã hội chỉ thuộc quyền sở hữu của một giai cấp nào đó, còn những giai cấp khác không có quyền chiếm hữu đó thì quan hệ giữa những giai cấp là trọn vẹn bất bình đẳng. Đây là đặc trưng không chỉ vạch ra nguồn gốc sinh ra của giai cấp mà còn là đặc trưng chi phối những đặc trưng khác .Thứ ba, những giai cấp có vai trò khác nhau trong việc tổ chức triển khai lao động xã hội .Đặc trưng này cũng do đặc trưng thứ hai nói trên lao lý. Nghĩa là trong xã hội, giai cấp nào chiếm đoạt những tư liệu sản xuất hầu hết của xã hội thì giai cấp ấy sẽ giữ lấy quyền tổ chức triển khai, quản trị nền sản xuất xã hội, còn những giai cấp không có tư liệu sản xuất thì chỉ là những giai cấp làm thuê bán sức lao động mà thôi .Thứ tư, những giai cấp có những phương pháp và qui mô thu nhập khác nhau về của cải của xã hội .Đặc trưng này cũng do đặc trưng thứ hai pháp luật. Nghĩa là trong xã hội, giai cấp nào chiếm đoạt những tư liệu sản xuất hầu hết của xã hội thì giai cấp ấy không những giữ vị thế thống trị mạng lưới hệ thống sản xuất xã hội, giữ lấy quyền tổ chức triển khai, quản trị sản xuất, mà còn giữ quyền phân phối mẫu sản phẩm .Bốn đặc trưng cơ bản nêu trên có quan hệ biện chứng với nhau, trong đó đặc trưng thứ hai là cơ bản nhất. Thiếu một trong bốn đặc trưng, nhất là đặc trưng hai thì không hề lý giải đúng về giai cấp .

6.1.2. Nguồn gốc giai cấp

6.1.2. 1. Nguồn gốc trực tiếpNguồn gốc trực tiếp của sự phân hóa giai cấp trong xã hội là do sự sinh ra và sống sót của chính sách chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất ( chính sách tư hữu ), đặc biệt quan trọng là những tư liệu sản xuất hầu hết .6.1.2. 2. Nguồn gốc sâu xaNguồn gốc sâu xa của sự hình thành giai cấp là do sự tăng trưởng của lực lượng sản xuất đến một mức độ làm cho năng xuất lao động tăng lên, làm Open của cải dư thừa trong xã hội, khi đó những người có chức quyền trong những thị tộc, bộ lạc đã chiếm đoạt gia tài chung làm của riêng, từng bước hình thành nên chính sách tư hữu, tạo ra cơ sở phân hóa xã hội thành những giai cấp .

6.1.3. Vai trò của đấu tranh giai cấp đối với sự vận động và phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp.

6.1.3. 1. Định nghĩa đấu tranh giai cấpTrong xã hội có giai cấp tất yếu phát sinh đấu tranh giai cấp. V.I.Lênin định nghĩa : “ Đấu tranh giai cấp là đấu tranh của một bộ phận nhân dân này chống lại một bộ phận khác, cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động, chống bọn có độc quyền, đặc lợi, bọn áp bức và bọn ăn bám, cuộc đấu tranh của những người công nhân làm thuê hay những người vô sản chống những người hữu sản hay giai cấp tư sản ” [ 8 ] .Như vậy, cuộc đấu tranh giai cấp thực ra là cuộc đấu tranh giữa những giai cấp có quyền lợi cơ bản trái chiều nhau .6.1.3. 2. Vai trò của đấu tranh giai cấp so với sự hoạt động và tăng trưởng của xã hội có đối kháng giai cấp .– Đấu tranh giai cấp là một trong những động lực của sự tăng trưởng và văn minh của xã hội có giai cấp .Theo V.I.Lênin, thực ra của đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh của những người lao động làm thuê, những người nô lệ, bị áp bức về chính trị – xã hội và bị bóc lột về kinh tế tài chính chống lại sự áp bức và bóc lột nó ; tức là nhằm mục đích xử lý yếu tố xích míc quyền lợi kinh tế tài chính và chính trị xã hội giữa giai cấp thống trị và bị thống trị ở những khoanh vùng phạm vi và mức độ khác nhau .Tùy theo những điều kiện kèm theo lịch sử dân tộc khác nhau, những cuộc đấu tranh giai cấp trong xã hội hoàn toàn có thể được bộc lộ dưới nhiều hình thức khác nhau như : đấu tranh kinh tế tài chính, đấu tranh tư tưởng, đấu tranh chính trị … Vấn đề chính quyền sở tại nhà nước, quyền lực tối cao nhà nước là yếu tố TT và cơ bản của cuộc đấu tranh giai cấp trong xã hội. Đó cũng là yếu tố cơ bản của mọi cách mạng xã hội với tư cách là đỉnh điểm của sự tăng trưởng đấu tranh giai cấp .Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử vẻ vang, lịch sử dân tộc quả đât từ khi có sự phân hóa giai cấp đến nay, về thực ra chỉ là lịch sử vẻ vang của những cuộc đấu tranh giai cấp. Kết quả sau cuối của những cuộc đấu tranh đó đều dẫn tới sự sinh ra của phương pháp sản xuất mới trải qua đỉnh điểm của nó là những cuộc cách mạng xã hội .Như vậy, trong điều kiện kèm theo xã hội có đối kháng giai cấp thì sự tăng trưởng của xã hội chỉ hoàn toàn có thể triển khai được trải qua những cuộc đấu tranh giai cấp nhằm mục đích xử lý những xích míc đối kháng trong đời sống kinh tế tài chính và chính trị – xã hội. Trong trường hợp này, đấu tranh giai cấp không chỉ là động lực của sự tăng trưởng lịch sử dân tộc mà còn là phương pháp của sự tân tiến và tăng trưởng xã hội .– Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Nước TaỞ Nước Ta, đấu tranh giai cấp trong quá trình quá độ lúc bấy giờ cũng là tất yếu. Thực chất đấu tranh giai cấp ở Nước Ta lúc bấy giờ là đấu tranh chống khuynh hướng tự phát tư bản chủ nghĩa và những thế lực thù địch cới độc lập dân tộc bản địa và chủ nghĩa xã hội .Nội dung hầu hết của đấu tranh giai cấp ở Nước Ta lúc bấy giờ là triển khai thắng lợi sự nghiệp CNH, HĐH theo khuynh hướng xã hội chủ nghĩa ; khắc phục thực trạng nước nghèo kém tăng trưởng, thực thi công minh, dân chủ, phúc lợi xã hội ; đấu trranh chống những thế lực thù địch, bảo vệ Đảng, Nhà nước, chính sách, độc lập chủ quyền lãnh thổ chủ quyền lãnh thổ, độc lập dân tộc bản địa, kiến thiết xây dựng một nước Nước Ta : Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công minh, văn minh .

6.2. Cách mạng xã hội và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp

6.2.1. Khái niệm cách mạng xã hội và nguyên nhân của cách mạng xã hội

6.2.1. 1. Khái niệm cách mạng xã hộiTheo nghĩa rộng, cách mạng xã hội là cả một thời kỳ lịch sử vẻ vang mở màn bằng cuộc cách mạng giành chính quyền sở tại và kết thúc khi chính sách mới, hình thái kinh tế tài chính – xã hội mới đã trọn vẹn thắng lợi chính sách cũ, hình thái kinh tế tài chính – xã hội cũ .Theo nghĩa hẹp, cách mạng xã hội là việc lật đổ một chính sách chính trị đã lỗi thời và thiết lập một chính sách chính trị tân tiến hơn của giai cấp cách mạng .Dù theo nghĩa rộng hay nghĩa hẹp, việc giành chính quyền sở tại vẫn là yếu tố cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội .6.2.1. 2. Nguyên nhân của cách mạng xã hộiNguyên nhân khách quan, sâu xa của cách mạng xã hội xuất phát từ xích míc nóng bức giữa nhu yếu khách quan của sự tăng trưởng lực lượng sản xuất với sự ngưng trệ của quan hệ sản xuất đã trở nên lỗi thời mà không một cuộc cải cách kinh tế tài chính hay chính trị nào hoàn toàn có thể xử lý được. Mâu thuẫn đó biểu lộ về mặt chính trị – xã hội thành cuộc đấu tranh giai cấp và chính vì sự tăng trưởng của cuộc đấu tranh giai cấp này đã tất yếu dẫn đến sự bùng nổ cách mạng ,Nguyên nhân chủ quan của nó, đó là sự tăng trưởng nhận thức và tổ chức triển khai của giai cấp cách mạng, tức giai cấp đại biểu cho phương pháp sản xuất mới tân tiến hơn. Từ đó tạo ra sự tăng trưởng của trào lưu đấu tranh giai cấp từ tự phát đến tự giác và khi có sự phối hợp chín muồi của những tác nhân khách quan và chủ quan, tức tạo được thời cơ cách mạng, thì khi đó tất yếu cách mạng sẽ bùng nổ và có năng lực thành công xuất sắc .

6.2.2. Vai trò của cách mạng xã hội đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp

Cách mạng xã hội giữ vai trò là một trong những phương pháp, động lực của sự tăng trưởng xã hội. Không có những cuộc cách mạng xã hội trong lịch sử dân tộc thì không hề diễn ra quy trình thay thể hình thái kinh tế tài chính – xã hội này bằng một hình thái kinh tế tài chính – xã hội mới cao hơn. Với ý nghĩa đó mà C.Mác nhận định và đánh giá rằng : Các cuộc cách mạng xã hội là những “ đầu tầu của lịch sử vẻ vang ”, là phương pháp triển khai sự tăng trưởng, của những hình thái kinh tế tài chính – xã hội .Mặt khác, chính nhờ những cuộc cách mạng xã hội mà những xích míc cơ bản của đời sống xã hội trên những nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, … được xử lý triệt để, từ đó tạo ra động lực cho sự tân tiến và tăng trưởng của xã hội. Trong những thời kỳ cách mạng, năng lượng phát minh sáng tạo của quần chúng nhân dân được phát huy cao độ, hoàn toàn có thể phát minh sáng tạo ra lịch sử dân tộc mới với một sức mạnh khác thường : “ một ngày bằng hai mươi năm ” .

QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ VỀ CON NGƯỜI

VÀ VAI TRÒ SÁNG TẠO LỊCH SỬ CỦA QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN

7.1. Con người và bản chất của con người theo quan niệm của chủ nghĩa duy vật lịch sử

7.1.1. Khái niệm con người

Con người là một thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội có sự thống nhất biện chứng giữa hai phương diện tự nhiên và xã hội .Tiền đề vật chất tiên phong lao lý sự hình thành, sống sót và tăng trưởng của con người chính là giới tự nhiên. Vì vậy, bản tính tự nhiên là một trong những phương diện cơ bản của con người, loài người .– Bản tính tự nhiên của con người được nghiên cứu và phân tích từ hai giác độ sau đây :Thứ nhất, con người là tác dụng của quy trình tiến hóa và tăng trưởng vĩnh viễn của giới tự nhiên .Thứ hai, con người là một bộ phận của giới tự nhiên và đồng thời giới tự nhiên cũng “ là thân thể vô cơ của con người ” .– Bản tính xã hội của con người được nghiên cứu và phân tích lừ những gíac độ sau đây :Một là, xét từ giác độ nguồn gốc hình thành, loài người không phải chỉ có nguồn gốc từ sự tiến hóa, tăng trưởng của vật chất tự nhiên mà còn có nguồn gốc xã hội của nó, mà trước hết và cơ bản nhất là tác nhân lao động .Chính nhờ lao động mà con người có năng lực vượt qua loài động vật hoang dã để tiến hóa và tăng trưởng thành người .Hai là, xét từ giác độ sống sót và tăng trưởng, thì sự sống sót của loài người luôn luôn bị chi phối bởi những tác nhân xã hội và những quy luật xã hội .Xã hội đổi khác thì mỗi con người cũng có sự đổi khác tương ứng. Ngược lại, sự tăng trưởng của mỗi cá thể lại là tiền đề cho sự tăng trưởng của xã hội .Vì vậy, bản tính xã hội nhất định phải là một phương diện khác của bản tính con người, hơn thế nữa đây là bản tính đặc trưng của con người .

7.1.2. Bản chất của con người

Trong lịch sử vẻ vang tư tưởng quả đât đã có nhiều ý niệm khác nhau về thực chất, “ bản tính người ” của con người, nhưng về cơ bản những ý niệm đó thường là những ý niệm phiến diện, trừu tượng và duy tâm, thần bí. Trong tác phâm Luận cương về Phoiơbắc, C.Mác đã phê phán vắn tắt những ý niệm đó và xác lập ý niệm mới của mình “ Bản chất con người không phải là một cái trừu tượng cố hữu của cá thể riêng không liên quan gì đến nhau. Trong tính hiện thực của nó, thực chất con người là tổng hòa những quan hệ xã hội ” [ 9 ] .Như vậy, hoàn toàn có thể định nghĩa con người là một thực thể tự nhiên nhưng đó là thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội. Vậy, thực chất của con người, xét trên phương diện tính hiện thực của nó, chính là “ tổng hòa những quan hệ xã hội ”, chính bới xã hội chính là xã hội của con người, được tạo nên từ hàng loạt những quan hệ giữa người với người trên những mặt kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, …Theo quan điểm duy vật biện chứng về thực chất xã hội của con người thì sự hình thành và tăng trưởng của con người cùng những năng lực phát minh sáng tạo lịch sử vẻ vang của nó cần phải được tiếp cận từ giác độ nghiên cứu và phân tích vả lý giái sự hình thành và tăng trưởng của những quan hệ xã hội của nó trong lịch sử dân tộc .Như vậy, không có con người phi lịch sử vẻ vang mà trái lại luôn gắn với những điều kiện kèm theo thực trạng lịch sử vẻ vang nhất định. Cần phải từ ý niệm như vậy mới hoàn toàn có thể lý giải đúng đắn về năng lực phát minh sáng tạo lịch sử vẻ vang của con người. Như thế, con người, xét từ giác độ thực chất xã hội của nó, là mẫu sản phẩm của lịch sử vẻ vang ; lịch sử vẻ vang phát minh sáng tạo ra con người trong chừng mực nào thì con nguời lại cũng phát minh sáng tạo ra lịch sử dân tộc trong chừng mực đó .C.Mác đã khẳng định chắc chắn : “ Cái học thuyết duy vật chủ nghĩa muốn rằng con người là mẫu sản phẩm của những thực trạng và của giáo dục, rằng, do đó, con người đã biến hóa là loại sản phẩm của những thực trạng khác và của một nền giáo dục đã biến hóa, đã quên rằng chính những con người làm biến hóa thực trạng và bản thân nhà giáo dục cũng cần phải được giáo dục ” [ 10 ] .Trong tác phẩm Biện chứng của tự nhiên, Ph. Ăngghen cũng cho rằng : “ Thú vật cũng có một lịch sử dân tộc, chính là lịch sử vẻ vang nguồn gốc của chúng và lịch sử vẻ vang tăng trưởng từ từ của chúng cho tới trạng thái lúc bấy giờ của chúng. Nhưng lịch sử vẻ vang ấy không phải do chúng làm ra và trong chừng mực mà chúng có tham gia vào việc làm ra lịch sử vẻ vang ấy thì điều đó diễn ra mà chúng không hề biết và không phải do ý muốn của chúng. Ngược lại, con người càng cách xa con vật, hiểu theo nghĩa hẹp của từ này bao nhiêu thì con người lại càng tự mình làm ra lịch sử dân tộc của mình một cách có ý thức bấy nhiêu ” [ 11 ] .Như vậy, với tư cách là thực thể xã hội, con người trong hoạt động giải trí thực tiễn, trải qua hoạt động giải trí thực tiễn, ảnh hưởng tác động vào giới tự nhiên, làm cải biến giới tự nhiên theo nhu yếu sống sót và tăng trưởng của nó thì đồng thời con người cũng phát minh sáng tạo ra lịch sử dân tộc của chính nó, thực thi sự tăng trưởng của lịch sử vẻ vang đó .Không có con người trừu tượng, chỉ có con người đơn cử trong mỗi tiến trình tăng trưởng nhất định của xã hội. Do vậy, thực chất con người trong mối quan hệ với điều kiện kèm theo lịch sử dân tộc xã hội luôn luôn hoạt động, biến hóa cũng phải biến hóa cho tương thích. Bản chất con người không phải là một mạng lưới hệ thống đóng kín, mà là mạng lưới hệ thống mở, tương ứng với điều kiện kèm theo sống sót của con người .

7.2. Khái niệm quần chúng nhân dân và vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân

7.2.1. Khái niệm quần chúng nhân dân và lực lượng tạo thành

7.2.1. 1. Khái niệm quần chúng nhân dânCon người là chủ thể phát minh sáng tạo ra lịch sử vẻ vang nhưng không phải theo phương pháp hành vi đơn lẻ, rời rạc, cô độc của mỗi con ngưới mà theo phương pháp link những con người thành sức mạnh hội đồng xã hội có tổ chức triển khai, có chỉ huy của những cá thể hay những tổ chức triển khai chính trị, xã hội nhất định nằm xử lý những trách nhiệm lịch sử dân tộc trên những nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống của xã hội – hội đồng đó chính là quần chúng nhân dân .

7.2.1. Những lực lượng cơ bản tạo thành cộng đồng quần chúng nhân dân

Những lực lượng cơ bản tạo thành hội đồng quần chúng nhân dân gồm có :Thứ nhất, những người lao động sản xuất ra của cải vật chất và những giá trị ý thức – đó là hạt nhân cơ bản trong hội đồng quần chúng nhân dân .Thứ hai, những bộ phận dân cư chống lại giai cấp thống trị áp bức, bóc lột, đối kháng với cộng đồng nhân dân .Thứ ba, những giai cấp, những tầng lớp xã hội thôi thúc sự văn minh xã hội trải qua hoạt động giải trí của mình, trực tiếp hoặc gián tiếp trên những nghành nghề dịch vụ của đời sống xã hội .Quần chúng nhân dân không phải là một hội đồng không bao giờ thay đổi mà trái lại, luôn biến hóa cùng với sự biến hóa của những trách nhiệm lịch sử vẻ vang ở mỗi thời đại, mỗi quá trình tăng trưởng nhất định. Tuy nhiên, lực lượng cơ bản nhất của mỗi cộng đồng nhân dân chính là những con người lao động sản xuất ra của cải vật chất và ý thức cho sự sống sót và tăng trưởng của xã hôi. Ngoài ra, tùy theo mỗi điều kiện kèm theo lịch sử dân tộc xác lập mà hội đồng quần chúng nhân dân còn hoàn toàn có thể gồm có những lực lượng giai cấp và những tầng lớp xã hội khác .

7.2.2. Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân và vai trò của cá nhân trong lịch sử

Về cơ bản, tổng thể những nhà tư tưởng trong lịch sử vẻ vang trước Mác đều không nhận thức đúng vai trò phát minh sáng tạo lịch sử dân tộc của quân chúng nhân dân. Về nguồn gốc lý luận, điều đó có nguyên do từ quan điểm duy tâm, tôn giáo và giải pháp siêu hình trong nghiên cứu và phân tích những yếu tố xã hội .

Theo quan điểm duy vật lịch sử, quần chúng nhân dân là chủ thể sáng tạo chân chính ra lịch sử, lực lượng quyết định sự phát triển của lịch sử. Do đó, lịch sử trước hết và căn bản là lịch sử hoạt động của quần chúng nhân dân trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế – xã hội.

Vai trò chủ thể phát minh sáng tạo ra lịch sử dân tộc, quyết định hành động tiến trình tăng trưởng lịch sử vẻ vang của quần chúng nhân dân được nghiên cứu và phân tích từ ba giác độ sau đây :Thứ nhất, quần chúng nhân dân là lực lượng sản xuất cơ bản của mọi xã hội, trực tiếp sản xuất ra của cài vật chất cung ứng nhu yếu sống sót và tăng trưởng của con người, của xã hội – đây là nhu cẩu quan trọng bậc nhất của mọi xã hội ở mọi thời đại, mọi tiến trình lịch sử vẻ vang .Thứ hai, cùng với quy trình phát minh sáng tạo ra của cải vật chất, quần chúng nhân dân đồng thời cũng là lực lượng trực tiếp hay gián tiếp phát minh sáng tạo ra những giá trị ý thức của xã hội .Mọi giá trị phát minh sáng tạo niềm tin dù qua phương pháp nào thì sau cuối cũng là để ship hàng hoạt động giải trí của quần chúng nhân dân và nó chỉ có ý nghĩa hiện thực một khi được vật chất hóa bởi hoạt dộng thực tiễn của nhân dân .Thứ ba, quần chúng nhân dân là lực lượng và động lực cơ bản của mọi cuộc cách mạng và những cuộc cải cách trong lịch sử dân tộc .Lịch sử quả đât đã chứng tỏ rằng không có một cuộc cách mạng hay cuộc cải cách xã hội nào hoàn toàn có thể thành công xuất sắc nếu nó không xuất phát từ quyền lợi và nguyện vọng của phần đông quần chúng nhân dân. Với ý nghĩa như vậy, có thề nói : Cách mạng là “ ngày hội của quần chúng ” ” và trong ngày hội đó, quần chúng nhân dân hoàn toàn có thể phát minh sáng tạo ra lịch sử dân tộc “ một ngày bằng hai mươi năm ” .Vai trò phát minh sáng tạo lịch sử dân tộc của quần chúng nhân dân không khi nào hoàn toàn có thể tách rời vai trò đơn cử của mỗi cá thể, đặc biệt quan trọng là vai trò của những cá thể ở vị trí thủ lĩnh, lãnh tụ hay ở tầm vĩ nhân của cộng đồng nhân dân. Theo V.I.Lênin : “ Trong lịch sử vẻ vang, chưa hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị, nếu nó không giảng dạy ra được trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiền phong có đủ năng lực tổ chức triển khai và chỉ huy trào lưu ” [ 12 ] .Khái niệm cá thể dùng để chỉ mỗi con người đơn cử sống trong một hội đồng xã hội nhất định và được phân biệt với những con người khác trải qua tính đơn nhất và tính thông dụng của nó .Trong quy trình quần chúng nhân dân phát minh sáng tạo lịch sử dân tộc mỗi cá thể tùy theo vị trí, công dụng, vai trò và năng lượng phát minh sáng tạo đơn cử mà họ hoàn toàn có thể tham gia vào quy trình phát minh sáng tạo lịch sử dân tộc của cộng đồng nhân dân. Theo ý nghĩa ấy, mỗi cá thể của cộng đồng nhân dân đều “ in dấu ấn ” của nó vào quy trình phát minh sáng tạo lịch sử dân tộc, mặc dầu mức độ và khoanh vùng phạm vi hoàn toàn có thể khác nhau. Thế nhưng để lại những dấu ấn thâm thúy nhất trong tiến trình lịch sử dân tộc thường là những thủ lĩnh mà đặc biệt quan trọng là những thủ lĩnh ở tầm vĩ nhân. Vĩ nhân là những cá nhân kiệt xuất trong những nghành chính trị, kinh tế tài chính, khoa học. nghệ thuật …Trong chủ nghĩa Mác – Lênin, khái niệm lãnh tụ thường được dùng để chỉ những cá nhân kiệt xuất do trào lưu cách mạng của quần chúng nhân dân tạo nên, gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân. Để trở thành lãnh tụ của quần chúng nhân dân, được quần chúng nhân dân tin tưởng, lãnh tụ phải là người có phẩm chất cơ bản sau đây :Một là, có tri thức khoa học uyên bác, chớp lấy được xu thế hoạt động, tăng trưởng của lịch sử vẻ vang .Hai là, có năng lượng tập hợp quần chúng nhân dân, thống nhất ý chí và hành vi của quần chúng nhân dân vào việc xử lý những trách nhiệm lịch sử vẻ vang, thôi thúc sự tân tiến và tăng trưởng của lịch sử dân tộc .Ba là, gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân, quyết tử vì quyền lợi của quần chúng nhân dân .Bất cứ một thời kỳ nào, một hội đồng xã hội nào, nếu lịch sử dân tộc đặt ra nhũng trách nhiệm cần xử lý thì từ trong trào lưu quần chúng nhân dân, tất yếu sẽ Open những lãnh tụ cung ứng trách nhiệm đó .Như vậy, tuyệt đối hóa vai trò của quần chúng nhân dân mà bỏ lỡ vai trò của cá thể, hoặc tuyệt đối hóa vai trò của cả nhân, thủ lĩnh, lãnh tụ, vĩ nhân mà xem thường vai trò của quần chúng nhân dân đều là không biện chứng trong nghiên cứu và điều tra về lịch sử dân tộc và do đó không hề lý giải đúng mực tiến trình hoạt động, tăng trưởng của lịch sử vẻ vang trái đất nói chung cũng như mỗi hội đồng xã hội nói riêng .[ 1 ] C.Mác và Ph. Ăngghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc, TP.HN, 1998, tập 34, tr. 241 .[ 2 ] V.I.Lênin : Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tập 38, tr. 430 .[ 3 ] C.Mác và Ph. Ăngghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc, TP.HN, 2002, tập 23, tr. 269 .[ 4 ] C.Mác và Ph. Ăngghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc, TP. Hà Nội, 1997, tập 37, tr. 683 .[ 5 ] C.Mác và Ph. Ăngghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc, TP. Hà Nội, 1997, tập 3, tr. 15 .[ 6 ] C.Mác và Ph. Ăngghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc, TP.HN, 2002, tập 23, tr. 21 .[ 7 ] V.I.Lênin : Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1979, tập 39, tr. 17 – 18 .[ 8 ] V.I.Lênin : Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1979, tập 7, tr. 237, 238 .

[9] C. Mác và Ph. Ăng ghen: Tuyển tập, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1980, tập 1, tr. 257.

Xem thêm: Game góc nhìn thứ 2 và game góc nhìn thứ 4 là game gì?

[ 10 ] C.Mác và Ph. Ăng ghen : Tuyển tập, Nxb. Sự thật, TP. Hà Nội, 1980, tập 1, tr. 255 .[ 11 ] C.Mác và Ăngghen : Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc, TP. Hà Nội, 1994, tập 20, tr. 476 .[ 12 ] V.I.Lênin : Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1978, tập 4, tr. 473 .

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn