Đặc sắc lễ hội Tháp Bà Ponagar tưởng nhớ Thiên Y A Na Thánh Mẫu | Lễ hội | Vietnam+ (VietnamPlus)

Lễ hội Tháp Bà diễn ra hàng năm tại di tích lịch sử-văn hóa quốc gia Tháp Bà Pônagar, trên đồi Cù Lao, thuộc phường Vĩnh Phước, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa nhằm cầu mong cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình yên.

Ngoài người Chăm ở Ninh Thuận, Bình Thuận tham gia lễ hội, còn có sự tham gia của người Kinh ( Việt ) và một số ít dân tộc thiểu số khác ở những tỉnh, thành thuộc khu vực miền Trung và Tây Nguyên gồm TP. Đà Nẵng, Quảng Nam, Phú Yên, Đắc Lắc, Gia Lai, Lâm Đồng, Thừa Thiên-Huế …

Nữ thần Pônagar là Mẹ xứ sở của người Chăm, có tên gọi đầy đủ là Yang Pô Inư Nagar. Vốn mang trong mình tâm thức thờ Mẫu, khi người Việt vào sinh sống ở vùng đất Khánh Hòa (khoảng năm 1653) đã “tiếp biến” tín ngưỡng này và gọi là Thiên Y A Na Thánh Mẫu.

Các thần thoại cổ xưa về Thiên Y A Na Thánh Mẫu đã được ông Phan Thanh Giản, một vị quan Thượng thư bộ Lễ dưới triều Nguyễn ghi chép, tổng hợp, biên soạn và cho khắc bia dựng vào năm 1856 ở tại di tích lịch sử Tháp Bà Pônagar. Các vua triều Nguyễn đã ban những sắc phong cho Thiên Y Thánh Mẫu là Thượng đẳng thần .
Lễ hội diễn ra từ ngày 20-23 / 3 Âm lịch hàng năm, gồm những nghi thức chính như lễ thay y, lễ thả hoa đăng, lễ cầu quốc thái dân an, lễ cúng ngọ, tế lễ truyền thống, lễ Khai Diên, lễ Tôn Vương, lễ dâng hương tạ Mẫu …
Lễ thay y được thực thi đúng giờ Ngọ ngày 20/3 âm lịch. Vị chủ tế dâng trầm hương, nhang, hoa, trái cây và khấn vái. Các thành viên trong đội thay y triển khai việc sắp xếp đồ lễ trong dinh và cởi xiêm y, mũ miện để tắm tượng. Nước dùng để tắm tượng được nấu từ rượu với nước và những cánh hoa có mùi thơm ( 5 loại ). Sau khi tắm, tượng Mẹ được mặc xiêm y và mũ miện mới do người dân dâng cúng .
Những bộ xiêm y sau khi thay được giặt sạch, rồi đưa ra tọa lạc để hành khách và nhân dân chiêm ngưỡng và thưởng thức. Nước và khăn dùng để tắm tượng cho Mẹ xong được người dân xin về để lấy phước hoặc rửa mặt hay tắm cho trẻ con, hoặc tưới lên ghe thuyền, … với mong ước để trừ tà, trẻ con hay ăn và khỏe mạnh, người bệnh mau lành, những ghe, thuyền ra khơi gặp nhiều suôn sẻ, …

[Độc đáo lễ tảo mộ của đồng bào Chăm ở Bình Thuận]

Lễ thả hoa đăng diễn ra từ 19-21 giờ ngày 20/3. Nến và hoa được thả trên sông để cầu siêu cho những vong linh, với hơn mười ngàn chiếc hoa đăng nhỏ và năm hoa đăng lớn …

Người dân thắp hương tưởng nhớ Thiên Y Thánh mẫu Ana, người được dân gian tôn vinh là Mẹ xứ sở của vùng đất Nam Trung Bộ. (Ảnh: Tiên Minh/TTXVN)

Lễ cầu quốc thái dân an mở màn từ 6-8 giờ ngày 21/3 do Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Nước Ta tỉnh Khánh Hòa triển khai. Đây là đại lễ cầu cho quốc gia thanh thản, phồn vinh, nhân dân an vui, niềm hạnh phúc .
Lễ cúng Ngọ, cúng thí thực diễn ra từ 12-12 giờ 30 ngày 21/3 tại ngôi tháp chính, để dâng Mẫu và bố thí cho những cô hồn …
Tế lễ truyền thống diễn ra từ 4-6 giờ ngày 23/3, do những cụ hào lão đình Cù Lao dâng lễ theo nghi thức truyền thống, rất trang nghiêm .
Lễ Khai Diên, lễ Tôn Vương : diễn ra từ 6-9 giờ ngày 23/3. Sân lễ được dựng trước Mandapa ( tiền đình ), mặt hướng vào điện thờ Đức Thánh Mẫu. Vật phẩm dâng cúng gồm có : hương đăng, trầu cau, rượu, vàng bạc, một phong bì đựng tiền ( tiền này không bắt buộc, cúng nhiều ít là do Ban Tổ chức ) và một khay để hai roi chầu .
Hát thứ lễ là hát cúng Bà và hát cho thần linh xem, do những đoàn Hát Bội triển khai. Trong lúc diễn, nhu yếu diễn viên phải diễn tráng lệ và tích tuồng được diễn cũng phải được lựa chọn và theo dõi gắt gao. Lễ Tôn Vương được cử hành rất sang trọng và quý phái trước khi tuồng kết thúc và trở thành một lệ bắt buộc phải có khi hát ở lễ hội Tháp Bà .

Lễ Dâng hương tạ Mẫu diễn ra từ 23-24 giờ ngày 23/3. Múa Bóng là một hoạt động đặc sắc trong lễ hội Tháp Bà. Chương trình múa bóng và hát văn diễn ra trong suốt các ngày lễ hội. Một mùa lễ hội, trong và ngoài tỉnh có khoảng hơn 100 lượt đoàn vào tháp dâng lễ Mẫu, sau đó biểu diễn múa Bóng và hát Văn ở sân khấu trước tháp chính.

Trong ngày khai mạc, hàng nghìn người hành hương của tỉnh Khánh Hòa và những tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Gia Lai … về dự lễ hội. ( Ảnh : Tiên Minh / TTXVN )Đến nay, Múa Bóng vẫn được người dân Nha Trang duy trì triển khai trong những ngày lễ hội. Theo những cụ hào lão, thời xưa xóm Bóng là nơi những vũ nữ Chăm về ở để màn biểu diễn Múa Bóng tại di tích lịch sử và Lễ hội Tháp Bà. Tuy nhiên, ngày này những đoàn người Chăm về dự lễ phần nhiều chỉ hành lễ mà ít tham gia Múa Bóng, còn những đoàn Múa Bóng trong và ngoài tỉnh Khánh Hòa không ít đã có những sự phát minh sáng tạo và ảnh hưởng tác động của Hầu Đồng ở miền Trung và miền Bắc .
Trong những ngày diễn ra lễ hội còn có những buổi màn biểu diễn những tích tuồng cổ tương quan đến Thiên Y A Na Thánh Mẫu .
Hội thi rước nước và bày mâm hoa quả dâng Mẫu diễn ra từ 10-15 giờ ngày 23/3. Hội này dành cho những đoàn về dự lễ hội tháp Bà. Nước được Ban tổ chức triển khai lấy từ chùa Hang về để trong những vại đặt dưới Mandapa. Các đoàn cử người thi đội chum nước từ Mandapa rước nước lên tháp để dâng Mẫu .
Mâm quả được những đoàn chuẩn bị sẵn sàng và thi đội nào sắp xếp đẹp nhất để dâng Mẫu. Mâm lễ của đoàn nào đẹp nhất được dâng lên Mẫu ở tháp chính, những mâm còn lại sẽ được dâng ở những tháp khác trong di tích lịch sử Tháp Bà Pônagar .
Khu di tích lịch sử tháp Bà ở Nha Trang, nơi diễn ra lễ hội Tháp Bà hàng năm, chính là điểm quy tụ những giá trị truyền thống lịch sử của qúa trình giao lưu văn hóa truyền thống Việt-Chăm trong lịch sử dân tộc. Mỗi dịp lễ hội là một thời cơ để bà con quay trở lại với cội nguồn, giáo dục thế hệ trẻ biết sống có đạo lý, góp thêm phần bồi đắp những truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống tốt đẹp cho những thế hệ. Lễ hội là hình tượng của sự đoàn kết dân tộc bản địa, góp thêm phần tạo ra sự những yếu tố cố kết hội đồng của những dân tộc bản địa Nước Ta trên dải đất miền Trung .
Cùng với sự tăng trưởng kinh tế-xã hội của quốc gia, đời sống nhân dân ngày một nâng lên, đã tạo điều kiện kèm theo cho nhu yếu phát minh sáng tạo và chiêm ngưỡng và thưởng thức văn hóa truyền thống ngày càng đa dạng chủng loại. Do đó, lượng người đổ về dự lễ hội ở Tháp Bà cũng ngày một tăng cao .
Năm nay, Lễ hội Tháp Bà Ponagar đã được tỉnh Khánh Hòa tổ chức triển khai khai mạc ngày 21/4 ( tức ngày 21/3 năm Nhâm Dần ), tại thành phố Nha Trang ,

Ông Đinh Văn Thiệu, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Khánh Hòa, đánh trống khai mạc lễ hội Tháp Bà Ponagar năm 2022. (Ảnh: Tiên Minh/TTXVN)

Phát biểu khai mạc lễ hội, ông Lê Văn Hoa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Khánh Hòa nhấn mạnh vấn đề Tháp Bà Ponagar Nha Trang là di sản văn hóa truyền thống tiêu biểu vượt trội, điển hình nổi bật của tỉnh Khánh Hòa nói riêng và của cả nước nói chung, được xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật và thẩm mỹ cấp Quốc gia năm 1979 và Lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang được đưa vào hạng mục Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể Quốc gia năm 2012 .
Đây là niềm vinh dự, tự hào của tỉnh Khánh Hòa, đồng thời cũng là nghĩa vụ và trách nhiệm của chính quyền sở tại và nhân dân Khánh Hòa trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị cũng như tôn vinh, tiếp thị nét đẹp và giá trị tâm linh, tín ngưỡng của di tích lịch sử đến với người dân vùng Nam Trung bộ, hành khách trong nước và quốc tế .

Trong ngày khai mạc lễ hội, hàng nghìn người hành hương của tỉnh Khánh Hòa và các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Gia Lai… đã vào ngôi tháp chính tại Khu di tích Tháp Bà để dâng lễ vật cúng Thiên Y Thánh Mẫu Ana.

Theo kế hoạch của tỉnh Khánh Hòa, gắn với Lễ hội Tháp Bà Ponagar và dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5 năm nay, tỉnh sẽ chức nhiều sự kiện, hoạt động giải trí với chủ đề ” Hành trình lịch sử một thời Mẹ xứ sở Thiên Y Ana. ”
Tuy nhiên, do tác động ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên năm nay số lượng Fan Hâm mộ, hành khách hành hương và người dân về tham gia lễ hội giảm đáng kể so với những năm trước. Các ngành công dụng tỉnh Khánh Hòa đã chuẩn bị sẵn sàng tốt những điều kiện kèm theo để bảo vệ về y tế, vệ sinh môi trường tự nhiên, bảo mật an ninh trật tự trong những ngày diễn ra lễ hội. / .

(Vietnam+)

Source: https://evbn.org
Category: Lễ Hội