Lễ hội Kate của người Chăm có từ khi nào?
Theo truyền thuyết thần thoại, trong “ mái ấm gia đình Champa ” thì người Chăm là chị cả, người Raglai là em út. Em gái út trong mái ấm gia đình mẫu hệ Chăm sẽ là người cất giữ đồ gia bảo của tổ tiên, vì thế y phục của những vị thần của người Chăm do người Raglai cất giữ .
 |
Vì vậy, ngày tiên phong của lễ Kate là ngày mà người Raglai rước y phục của những vị thần trở về làng của người Chăm ở khu vực có đền thờ của vị thần đó. Buổi lễ rước và lễ đón y phục của người Chăm diễn ra rất sang trọng và quý phái, với những hoạt động giải trí văn nghệ truyền thống lịch sử Chăm rực rỡ .
Ngày thứ hai là ngày đặc sắc nhất của lễ hội, với việc những người Chăm rước y phục của vị thần lên đền tháp thờ vị thần đó, và tiến hành tắm rửa cho tượng thần, khoác y phục cho tượng thần, cùng các hoạt động tôn giáo truyền thống khác. Ngày này, những người Chăm địa phương và các vùng lân cận (không có đền tháp) đều tìm về đền tháp, trong những bộ trang phục lễ hội truyền thống đẹp nhất của mình, sắm sửa lễ vật cúng dâng các thần để cầu mong những điều tốt đẹp.
Bạn đang đọc: Lễ hội Kate của người Chăm có từ khi nào?
Ngày thứ ba là phần lễ hội ở những làng, những mái ấm gia đình. Mọi thành viên trong mái ấm gia đình quây quần bên nhau, cùng cầu mong cho tổ tiên, thần linh phù hộ để con cháu làm ăn phát đạt, gặp nhiều như mong muốn .
Với những hoạt động giải trí lễ hội diễn ra trên những đền tháp cổ kính, lễ Kate đã lôi cuốn rất đông du khách khắp nơi về dự, và thời nay đã trở thành một lễ hội lớn nhất trong năm của người Chăm. Nhiều người lúc bấy giờ lầm tưởng và gọi lê hội Kate là “ tết của người Chăm ”, tuy nhiên điều đó không đúng .
 |
Kỳ thực tết của người Chăm ( tựa như tết Nguyên đán của người Việt, người Hoa ) diễn ra vào ngày đầu tháng 1 Chăm lịch – khoảng chừng tháng 4 dương lịch – và mang tên “ Lễ Rija Nưgar ” hay lễ hội cầu mưa, tống khứ những điều rủi ro xấu để tiếp đón những điều tốt đẹp vào đầu năm mới, đón nước cầu mưa để sẵn sàng chuẩn bị vào vụ canh tác mới .
Lễ hội Kate trở nên nổi tiếng từ khi nào?
Theo điều tra và nghiên cứu của ông Po Dharma từ giới tăng lữ Ahier, “ Kate là lễ tế Yang Po Amâ, ám chỉ cho đấng Shiva tức là Nam Thần của Bà La Môn Giáo có một vị trí quan trọng trong mạng lưới hệ thống tín ngưỡng Champa so với thần Vishnu và Brahma … Lễ tế Po Yang Amâ tức là vị Nam Thần không có nghĩa là lễ tế tổng thể những vị Nam Thần như một số ít người thường hiểu nhầm ” .
Còn theo tín ngưỡng địa phương, Kate là lễ tạ ơn những bậc thần linh đã có công phù hộ cho dân tộc bản địa Chăm, đem lại sự an bình và thịnh vượng cho họ .
 |
Tuy nhiên, trên trong thực tiễn Kate chỉ là lễ tế ba vị thần, đó là Po Klaung Garai và Po Romé qua hình tượng Mukhalinga ( tượng thần Siva có tạc hình mặt 2 vị vua ) và Nữ thần Po Nagar ( qua hình tượng của bà Bhagavati, vợ thần Siva ), qua những phần nghi lễ cố định và thắt chặt như : lễ rước y phục, Open tháp, tắm rửa và mặc phục trang cho tượng thần và dâng lễ vật cho 3 vị thần. Nhân dịp này, người ta cũng không quên tưởng niệm đến những vị thần khác .
Có lẽ trước kia lễ Kate tế ( nữ ) thần Po Nagar ( Po Inư Nagar ) được thực thi ở tháp Po Nagar tại Nha Trang, nhưng “ sau này chuyển đến Phan Rang, vì cuộc chiến tranh dưới thời Tây Sơn ” – theo Po Dharma trong Kate : Lễ tục của người Chăm Ahier thời điểm ngày hôm nay .
Ông Po Dharma cũng lý giải rõ rằng, lễ hội là hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống gồm có nhiều góc nhìn như văn nghệ, thể thao, trò vui … được tổ chức triển khai mang tính cách hội đồng, thường gắn liền với ngày lễ tục của tín ngưỡng hay tôn giáo, và trong mạng lưới hệ thống tín ngưỡng của người Chăm chỉ có lễ tục chứ không khi nào có lễ hội .
Trước năm 1965, Kate chỉ là một lễ tục trên đền tháp, có sự hiện hữu của 1 số ít Fan Hâm mộ người Chăm Ahier, rất là thưa thớt, không xuất hiện những “ người theo dõi ”. Vì theo phong tục, dâng hiến lễ vật cho thần linh trong ngày Kate trên đền tháp không phải là sự gò bó .
 |
\ n
Vào năm 1965, ông Dương Tấn Sở lúc đó là quận trưởng Q. An Phước đề xuất với những chức sắc Ahier được cho phép đưa vào lễ tục Kate phần văn nghệ để đón rước phái đoàn Nước Ta đến viếng thăm dân tộc bản địa Chăm nhân ngày Kate. Kể từ đó, lễ tục Kate có thêm phần lễ hội, rồi về sau ngày càng đa dạng chủng loại, linh đình và tăng trưởng cho đến thời điểm ngày hôm nay .
Lễ hội Kate có từ khi nào?
Có nhiều người đặt ra những câu hỏi: lễ hội Kate có từng diễn ra ở Mỹ Sơn không? Tại sao các khu tháp Chăm ở Bình Định không phục hồi lễ hội Kate… Để trả lời những câu hỏi này, phải tìm hiểu xem lễ hội Kate có từ thời gian nào.
Ngược lịch sử vẻ vang, quy trình tiến độ từ thế kỷ XV về trước, vương quốc Champa mang đậm ảnh hưởng tác động của Ấn giáo. Sau thế kỷ XV, có thêm Hồi giáo xâm nhập vào xã hội Champa, và cho đến nay những người Chăm Nước Ta gồm có 3 nhánh tôn giáo chính : người Chăm Ahier ( hay Balamon ), tác động ảnh hưởng của Ấn giáo ; người Chăm Awal ( hay Bani ), tác động ảnh hưởng của Hồi giáo ; người Chăm Islam ( một chút ít ở Ninh Thuận và đa phần ở vùng An Giang ) theo Hồi giáo chính thống .
 |
Lễ hội Kate lúc bấy giờ tất cả chúng ta biết, là lễ hội của nhánh Chăm Ahier .
T.S Trương Văn Món ( nhà điều tra và nghiên cứu văn hóa truyền thống Chăm Sakaya ) trong cuốn Tiếp cận 1 số ít yếu tố văn hóa truyền thống Champa ( NXBTri thức, TP.HN, 2013 ) cho rằng lễ Kate Open vào thế kỷ XV, còn T.S Po Dharma cho rằng Kate chỉ Open sau thời vua Po Romé ở thế kỷ XVII .
T.S Po Dharma trong bài viết Kate : Lễ tục của người Chăm Ahier ngày hôm nay ( đăng trên trang tin Champaka. info ngày 20/03/2012 ) cho rằng : “ … tư liệu viết trên bia đá ( những bia ký Champa – NV ) thường ghi lại những nghi lễ ở vương quốc Champa, nhưng không khi nào nhắc đến lễ tục Kate ”, để chứng tỏ rằng những vùng phía Bắc Champa ( Vijaya, Amaravati, Indrapura ) không có lễ tục Kate .
Mặt khác, những bia ký Champa cổ còn lại biểu lộ, những vị vua Champa thời trước thế kỷ XV sau khi chết thường được phong thành thần Siva bởi tên tuổi của vua phối hợp với hậu tố của thần, ví dụ thần Bhadresvara – vị thần chủ của nhà thời thánh Mỹ Sơn – là tên tuổi tích hợp của vua Bhadravarman I ( vị vua cho xây đền thờ tiên phong tại Mỹ Sơn ở thế kỷ IV ) với thần Siva : Badra + dresvara .
Chỉ từ thế kỷ XV về sau, những vị vua Champa khi được phong thần mới được gắn tiền tố “ Po ” ( ông / bà / ngài ) trước tên, như Po Klaung Garai, Po Romé, Po Klaung Halau, Po Dam, … Đó là sự độc lạ dễ nhận thấy của tiến trình Champa Ấn giáo ( trước thế kỷ XV ) và Champa địa phương ( sau thế kỷ XV ) .
Trong bài viết đã dẫn, ông Po Dharma chỉ ra rằng, trong lễ hội Kate người ta tôn vinh thần Po Romé – tức là vua Po Romé được phong thần sau khi chết – nên Kate không hề là loại sản phẩm của thời trước vua Po Romé .
Về sự tôn vinh thần Po Romé tại lễ Kate, trong cuốn Lễ hội của người Chăm ( NXB Văn hóa Dân tộc, TP.HN, 2003 ) tác giả Sakaya, người Ninh Thuận, cũng ghi nhận điều này khi chép lại bài hát mời thần Po Romé khi hành lễ trên tháp, trong đó có đoạn :
“ Nước tràn về đâp vỡ ra
Po Rame hiện về đắp đập giữ nước
Thần Po Rame dẫn nước vào ruộng
Dân làng đón nước về cày cấy … ”
Từ những điều nếu trên, hoàn toàn có thể giải đáp rằng, lễ Kate chỉ Open muộn ở khu vực phía nam Champa sau thế kỷ XV, chứ không phải là loại sản phẩm văn hóa truyền thống của vương quốc Champa cổ xưa .
Source: https://evbn.org
Category: Lễ Hội
![Toni Kroos là ai? [ sự thật về tiểu sử đầy đủ Toni Kroos ]](https://evbn.org/wp-content/uploads/New-Project-6635-1671934592.jpg)
