Lễ hội Đền Cờn

Đây đã là một lễ hội truyền thống lịch sử thuộc loại cổ xưa nhất của xứ Nghệ, lôi cuốn hàng vạn hành khách thập phương về tham gia. Lễ hội mang đậm nét văn hóa truyền thống độc lạ, phản ánh đời sống hoạt động và sinh hoạt, tín ngưỡng dân gian của người dân biển Quỳnh. Đền Cờn tọa lạc trên gò Diệc, bên bờ Mai Giang, sát cửa biển Lạch Cờn thuộc làng Phương Cần, phường Quỳnh Phương, thị xã Q. Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An .

Theo thần phả, sắc phong và những tài liệu lịch sử vẻ vang như : Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Nam nhất thống chí, Việt điện U linh tập : đền Cờn được kiến thiết xây dựng vào năm 1235 đời nhà Trần, trong thờ Tứ vị Thánh nương. Các Thánh nương là ba mẹ con Công chúa nước Nam Tống là Từ Thi Thái hậu Dương Nguyệt Quả, hai Công chúa Triệu Nguyệt Khiêu, Triệu Nguyệt Hương và bà nhũ mẫu. Năm Thiệu Bảo thứ nhất ( 1229 ), quân Nguyên đánh úp quân Tống ở Nhai Sơn, Trương Thế Kiệt, Lục Tú Phu trung thần nhà Nam Tống đem vua Đế Bính, gia quyến cùng binh sỹ hơn 800 người lên thuyền ra biển chạy trốn bị quân Nguyên truy sát mau lẹ lại gặp sóng to gió lớn, vua tôi Nam Tống chết chìm ở biển Đông. Thi thể 3 mẹ con Công chúa trôi dạt vào cửa Tráp ( cửa Càn ). Dân làng Càn thấy thi thể những phụ nữ chết đuối nhưng mặt mũi hồng tươi, xiêm y quý tộc, đặc biệt quan trọng tỏa ra mùi thơm như lan như quế nên lấy làm lạ, bèn chôn cất và lập miếu thờ, sau đó mỗi khi ra khơi đến cầu khẩn đều thấy linh nghiệm. Từ đó người dân đặt tên cho địa phương mình là Hương Cần, hay còn gọi là Phương Cần, nay thuộc phường Quỳnh Phương .

Đại Việt sử ký Toàn thư và Đại Nam Nhất Thống Chí ghi rõ : “ Năm Hưng Long thứ 19 ( 1311 ), vua Trần Anh Tông thân chinh đi đánh Chiêm Thành. Thuyền ba quân đến cửa Càn Hải tức cửa Cờn, xã Phương Cần, huyện Quỳnh Lưu, dừng lại nghỉ ngơi. Ban đêm nhà vua mộng thấy nữ thần khóc và nói : Thiếp là cung phi nhà Triệu Tống, bị giặc bức bách, gặp sóng gió chết đuối trôi dạt đến nơi này. Thượng đế phong cho làm Thần biển ở đây đã lâu, nay chúa thượng đem quân đi, thiếp xin giúp sức lập công. Sáng sớm hôm sau nhớ lại, Trần Anh Tông cho mời những bô lão trong vùng đến hỏi mới rõ sự tích, liền vào đền kính tế. Ra đi biển trời lặng gió, vua kéo quân đến thẳng thành Chà Bàn thắng trận lớn. Năm sau vua trở lại cho dựng đền ngói, bốn mùa cúng tế và phong là Quốc gia Nam Hải đại càn Thánh nương ” .
Sang thời Lê, nhân dân Phương Cần ( Quỳnh Phương ) dựng thêm đền Ngoài trên núi Thằn Lằn, sát bờ biển thờ vị sư – người đã có công nuôi nấng ba mẹ con Dương Thái Hậu, vua Đế Bính cùng những tướng lĩnh và tùy tùng … Năm Hồng Đức thứ nhất 1470, vua Lê Thánh Tông mang quân đánh dẹp phương Nam, cũng dừng chân tại cảng Xước nghỉ ngơi chỉnh đốn chiến binh và vào đền tế lễ. Sau khi thắng trận, vua tôi định kéo quân tiến thẳng Thăng Long nhưng vừa ra đến cửa biển thì gió Đông Bắc nổi lên, đoàn thuyền phải vào cửa Cờn dưới chân đền trú gió. Lê Thánh Tông lấy làm lạ bèn ban thêm phẩm vật, cho tạc tượng dựng thêm mấy tòa đền và làm thơ ngự chế .

Dưới triều nhà Lê, rồi nhà Nguyễn, ngôi đền nhiều lần được trùng tu, sửa chữa và xây dựng mới nên kiểu dáng kiến trúc, cách bài trí đồ tế khí, chạm hoa văn rồng, phượng… mang phong cách văn hoá cuối Lê đầu Nguyễn, mặc dù đền được xây dựng từ thời nhà Trần. Tháng 9/1966, đền Cờn bị bom Mỹ đánh phá, làm hư hỏng ba cung thờ chính cùng nhiều đồ tế khí có giá trị. Hiện nay còn lại nghinh môn và toà ca vũ. Trong đền còn lưu giữ nhiều pho tượng cũ, đồ tế khí có giá trị lịch sử văn hoá, tín ngưỡng. Đền Cờn gắn liền với những mẩu chuyện huyền thoại linh thiêng lưu truyền trong nhân dân và lễ hội mang đậm bản sắc văn hoá Việt Nam, đang ngày càng thu hút du khách thập phương về tham quan, nghiên cứu và sinh hoạt tín ngưỡng.

Trước đây, lễ hội Đền Cờn được nhân dân tổ chức triển khai hàng năm cầu mong một năm trời yên, biển lặng, đánh bắt cá nhiều món ăn hải sản, cầu lộc, cầu yên ; là một hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống dân gian truyền thống mang đậm sắc thái địa phương của những làng ven biển ở Quỳnh Lưu. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, lễ hội không được tổ chức triển khai và đến năm 1999 mới được hồi sinh. Với những giá trị to lớn đó, ngày 29/1/1993 Bộ Văn hóa – Thông Tin ( nay là Bộ VHTTDL ) ra Quyết định số : 68 / QĐ – BVHTT công nhận đền Cờn là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp vương quốc, đi kèm với đó nhiều khuôn khổ của đền được tái tạo và Phục hồi lại khang trang thêm .
Năm 2013, thị xã Q. Hoàng Mai được xây dựng, đền Cờn, xã Quỳnh Phương theo quyết định hành động của nhà nước nằm trong địa giới hành chính của thị xã. Mặc dù thị xã Q. Hoàng Mai vừa được xây dựng và trải qua đợt lũ lụt lịch sử vẻ vang với nhiều tổn thất, khó khăn vất vả, tuy nhiên, với sự cố gắng, quyết tâm của chỉ huy thị xã, người dân, Lễ hội Đền Cờn năm nay vẫn được duy trì, tổ chức triển khai với những game show mới, rực rỡ và hoành tráng. Theo chủ trương của thị xã Q. Hoàng Mai : Lễ hội Đền Cờn vẫn là một lễ hội nông nghiệp, hầu hết là cầu ngư và với việc tổ chức triển khai những hoạt động giải trí sôi sục, hướng tới bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống cũng như tạo điểm nhấn quan trọng để tăng trưởng du lịch, mời gọi hành khách về du lịch thăm quan những điểm di tích lịch sử lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống, những điểm du lịch biển .

Để chuẩn bị tốt cho Lễ hội Đền Cờn và khai trương du lịch TX. Hoàng Mai năm 2014, năm nay UBND thị xã đã thành lập ban tổ chức và các tiểu ban đảm bảo quy cũ, trang nghiêm. Các tiểu ban nội dung và tuyên truyền; lễ nghi; an ninh, y tế; hậu cần, lễ tân có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch tổng thể, chuẩn bị nội dung, chương trình, triển khai công tác tuyên truyền, quảng bá… giúp Ban Tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ đề ra. Ông Nguyễn Văn Bình, Phó Ban Tổ chức Lễ hội, Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin thị xã cho biết: “So với những năm trước, Lễ hội Đền Cờn năm nay vẫn được tổ chức gồm 2 phần chính: Phần lễ bao gồm lễ khai quang, lễ yết cáo, lễ khai hội – lễ mới, lễ cầu ngư, lễ hợp tế, lễ yết vị, lễ đại tế và lễ tạ; Phần hội gồm triển lãm ảnh, chương trình văn nghệ, hội thi tiếng chim hót chào xuân, thi đấu các môn thể thao như đua thuyền, đẩy gậy, bóng chuyền, kéo co và các trò chơi dân gian truyền thống của địa phương. Năm nay, Lễ hội Đền Cờn có những điểm mới đặc sắc và được tổ chức quy củ hơn. Đó là thị xã còn cho khôi phục, dàn dựng lại tục rước voi, rước ngựa đã bị mai một, quên lãng cách đây 40-50 năm. Theo quan niệm dân gian thì voi, ngựa luôn đem lại điều may mắn, an lành, xưa Thánh Mẫu thường ngự trên tượng, mã du xuân”.

Bên cạnh đó, để người dân, hành khách chơi lễ, du xuân bảo đảm an toàn, tiết kiệm ngân sách và chi phí, bảo vệ trật tự nơi chốn rất linh, Ban Tổ chức còn cho tăng cường lực lượng bảo mật an ninh trật tự, lực lượng công an điều tiết, hướng dẫn xe ra vào đúng nơi pháp luật. Đặc biệt Ủy Ban Nhân Dân thị xã Q. Hoàng Mai nhất quyết dẹp bỏ những tệ nạn bài bạc, sách lậu, chèo kéo hành khách, không để xảy ra thực trạng ăn xin trước và trong khu vực đền Cờn. Năm nay, Ban Tổ chức còn cho thi để tuyển ra hai đội viết sớ và giải thẻ riêng, những thành viên trong hai đội này phải có kinh nghiệm tay nghề, ship hàng người dân, hành khách nhã nhặn, ân cần, không xảy ra vụ lợi, xấu đi .
Trung tá Dương Phúc Định, Trưởng Công an phường Quỳnh Phương, nơi diễn ra lễ hội cho biết : “ Để bảo vệ cho người dân, hành khách du xuân, chơi lễ đền Cờn bảo đảm an toàn, vui tươi, tiết kiệm chi phí, chúng tôi đã kiến thiết xây dựng kế hoạch trình chỉ huy từ mấy tuần trước. Không chỉ tăng cường về lực lượng mà Công an phường Quỳnh Phương còn phối hợp ngặt nghèo với Công an thị xã Quận Hoàng Mai – Hà Nội, lực lượng dân phòng tuần tra, giám sát, tuyệt đối không để xảy ra thực trạng bài bạc, bói toán, ăn xin, chèo kéo hành khách. Với sự vào cuộc của cả mạng lưới hệ thống chính trị, sự chuẩn bị sẵn sàng chu đáo, chắc như đinh Lễ hội Đền Cờn năm nay sẽ diễn ra thành công xuất sắc tốt đẹp ” .

Source: https://evbn.org
Category: Lễ Hội