Lễ hội Chọi trâu – Tôn vinh tinh thần thượng võ của người Việt

Lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn

Hàng năm, lễ hội chọi trâu được diễn ra tại mội số địa phương miền Bắc Nước Ta vào những thời gian khác nhau. Nổi tiếng và được nhắc đến nhiều là lễ hội chọi trâu của người dân vạn chài tại vùng biển Đồ Sơn, Hải Phòng diễn ra vào ngày mùng 9 tháng 8 Âm lịch mỗi năm. Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn có sự giao thoa giữa những yếu tố văn hóa truyền thống nông nghiệp đồng bằng với văn hóa truyền thống dân cư vùng ven biển, gắn liền việc thờ cúng thủy thần với nghi lễ chọi trâu và hiến sinh trâu .

Để sẵn sàng chuẩn bị cho lễ hội, ngay sau Tết Nguyên đán, những sới chọi đều cử người có nhiều kinh nghiệm tay nghề đi khắp những tỉnh, thành như Thanh Hóa, Nghệ An, Tỉnh Nam Định, Tỉnh Thái Bình, thậm chí còn lên tận Tuyên Quang, Bắc Kạn … để tìm mua trâu .

Ảnh minh họa, nguồn Internet

Trâu được chọn phải quy tụ nhiều yếu tố : Là những con trâu đực khỏe mạnh, da đồng, lông móc, một khoang bốn kháy, hàm đen, lông trên đầucứng và dày, có ức rộng, sừng đen, sống lưng dày và phẳng để tăng năng lực chống, chịu đòn của đối phương … Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn có 2 phần, phần lễ và phần hội. Từ ngày mùng 1 tháng 8 Âm lịch, những vị cao niên trong làng có trâu chọi làm lễ tế thần Điểm Tước ở đình Tổng, sau đó là lễ rước nước gắn với tục tế Thủy thần. Sáng ngày 9 tháng 8 âm lịch, là ngày chính hội, từ 1 giờ sáng, chủ tế những làng làm lễ xin phép Thành Hoàng đưa trâu chọi đi tranh tài. Các trâu tham gia thi chọi gọi là “ ông trâu ” được trang trí, sống lưng trùm vải đỏ, sừng buộc những dải lụa điều, theo nghi lễ ra trình Thành Hoàng và khoảng chừng 6-7 giờ sáng là lễ rước “ ông trâu ” ra đấu trường. Trường đấu của những trận chọi trâu thường là những bãi đất rộng, khoảng chừng 80×100 m, có hào nước bao quanh. Phía trong hào có 2 dãy lán làm chỗ đứng cho trâu chọi, gọi là “ xào xá ”. Bao quanh là khán đài để mọi người quan sát và cổ vũ .

Lễ rước những “ ông trâu ” vào những xào xá rộn ràng trong tiếng nhạc bát âm, cờ bay phấp phới kèm theo tiếng cổ động của dân cư trong vùng … Tiếp theo là nghi thức múa cờ khai hội được 24 tráng niên của làng chia thành hai hàng trình diễn vừa uyển chuyển, vừa can đảm và mạnh mẽ, sắc tố biến hoá linh động và huyền ảo trong những âm thanh của trống, thanh la ; tái hiện lại lễ ra quân trước giờ xuất trận ; bộc lộ ước nguyện cầu mong Thần Gió phù hộ cho thuyền bè cưỡi sóng vượt ra ngoài biển khơi .

Múa cờ vừa dứt, từ hai phía hai “ ông trâu ” được dẫn vào xới, có người che lọng và múa cờ hai bên. Khi hai “ ông trâu ” cách nhau 20 m, người dắt nhanh gọn rút “ sẹo ” cho trâu rồi khẩn trương thoát ra ngoài sới chọi để 2 ” ông trâu ” lao vào giành thắng bại .

Kết thúc lễ hội, ” ông trâu ” thắng cuộc được làm lễ rước trở lại. Sáng ngày 10 tháng 8 những “ ông trâu ” tham gia lễ hội được đem giết thịt làm lễ vật tế thần ở đình, có kèm theo một đĩa đựng tiết và lông trâu ( mao huyết ). Sau lễ tế, đĩa mao huyết được đổ xuống biển, phần còn lại được chia lộc thần cho dân với niềm tin một vụ khai thái mới bình an, nhiều tôm cá. Vào ngày 16 tháng 8, làng thực thi nghi thức “ tống thần ” và rã đám, kết thúc lễ hội .

Lễ hội chọi trâu Hàm Yên được tổ chức triển khai vào ngày 10 và 11 tháng Giêng Âm lịch tại huyện Hàm Yên, Tuyên Quang. Tương truyền, Lễ hội chọi trâu Hàm Yên đã có từ rất truyền kiếp, tuy nhiên trải qua nhiều biến cố nên đã có một thời hạn dài gián đoạn và mới Phục hồi lại hơn chục năm nay .

Khác với lễ hội chọi trâu Đồ Sơn chỉ tổ chức triển khai cho người dân địa phương, lễ hội hội chọi trâu ở Hàm Yên quy tụ hàng trăm chủ trâu từ rất nhiều nơi trong và ngoài tỉnh tham gia. Song, tham gia đông nhất là chủ châu người địa phương gồm nhiều dân tộc bản địa Tày, Kinh, Mông, Dao … đến từ những huyện trong tỉnh Tuyên Quang. Chính vì thế, Lễ hội lôi cuốn rất đông người dân và hành khách đến xem .

Trước mỗi mùa chọi trâu, người dân Hàm Yên lại cùng nhau lặn lội lên tận Hà Giang, Lai Châu … để tìm những cặp trâu khỏe đẹp mua về. Trâu mua về được cả hội đồng bình xét giao cho một mái ấm gia đình tiêu biểu vượt trội nuôi dưỡng, mái ấm gia đình này phải có đủ ông bà, cha mẹ, con cháu sống hoà thuận, hiếu thảo, trên kính dưới nhường, kinh tế tài chính khá giả, nghĩa là một mái ấm gia đình rất văn hóa truyền thống. Các mái ấm gia đình khác có nghĩa vụ và trách nhiệm góp phần thức ăn cho trâu ( thường là bột ngô, bột sắn, cám gạo … ) .

Các trâu chọi khỏe mạnh, được chăm nom và huấn luyện và đào tạo chuyên nghiệp và bài bản và được chia cặp đấu loại để tìm ra những đại diện thay mặt xuất sắc đi vào vòng trong và tìm ra cặp trâu tốt nhất tranh tài chung kết .

Theo đúng phong tục của dân cư địa phương, sau giải đấu, con trâu thắng lợi đã được hóa kiếp và mang về tế lễ tại Đền Bắc Mục. Còn người đến xem chọi trâu ai cũng muốn mua được một chút ít thịt trâu chọi đem về với mong ước mái ấm gia đình sẽ làm ăn suôn sẻ trong năm mới .

Đối với mỗi người dân Hàm Yên, lễ hội chọi trâu của địa phương không chỉ mang ý nghĩa tâm linh biểu lộ mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, nhà nhà no ấm, mái ấm gia đình khỏe mạnh, con cháu thành đạt mà việc tổ chức triển khai lễ hội còn giúp thực thi tiềm năng tăng trưởng và nhân rộng đàn trâu của huyện. Qua đó từng bước kiến thiết xây dựng tên thương hiệu Trâu Hàm Yên, góp thêm phần thức đẩy tăng trưởng kinh tế tài chính của huyện Hàm Yên .

Lễ hội chọi trâu Phù Ninh

Hội chọi trâu Phù Ninh được tổ chức triển khai tại huyện Phù Ninh thuộc tỉnh Phú Thọ vào 2 ngày chợ phiên ( 5-5 và 10-10 Âm lịch ) để tưởng niệm vua Hùng. Để sẵn sàng chuẩn bị cho lễ chọi trâu, bốn làng là : Cão, Phú Mãn, Ngọc Trù, Ngọc Khôi mỗi làng phải chọn mua một con trâu cà ( trâu phải đen tuyền ), khi mua phải xin âm khí và dương khí, nếu thánh ứng mới mua. Trâu mua rồi phải cử người làm mo nuôi để đến ngày chợ cho chúng chọi nhau và mổ thịt tế thần. Đến ngày chợ phiên dân làng tắm rửa cho trâu thật thật sạch, trước khi vào trận đấu người ta cho trâu uống nửa lít rượu. Phiên chợ ngày 5-5 cho chọi cả 4 con trâu, 2 cặp trâu chọi con nào thua thì mổ thịt, còn 2 con thắng cuộc được giữ lại cho trận chung kết vào phiên chợ ngày 10-10. Theo tập tục của địa phương, những trâu tham gia tranh tài, dù thắng hay thua đều bị sát sinh để cúng tế thần linh. Khi mổ trâu làm lễ tế thần, người dân chuẩn bị sẵn sàng những thứ để đựng thịt trâu ( không bầy vào bát đĩa ), đó là những cái rế tết bằng dây thừng, đan dầy và nông, lòng rế lót lá chuối, sau đó đặt lên một mô đất vuông phẳng phiu ở ngay giữa chợ để làm lễ cúng thần. Khi cúng lễ xong mọi người tập trung chuyên sâu siêu thị nhà hàng ngay ở chợ .

Lễ hội chọi trâu ở xã phù Ninh là một lễ hội cổ xưa nhất mang đậm nét văn hóa truyền thống dân gian của dân cư nông nghiệp trồng lúa nước với tín ngưỡng gắn hình tượng con trâu và tục sát sinh vật thiêng để hiến tế thần linh cầu cho “ mưa thuận, gió hòa ”, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu .

Lễ hội chọi trâu Hải Lựu

Hàng năm, lễ hội chọi trâu Hải Lựu được tổ chức triển khai vào ngày 17 tháng Giêng Âm lịch tại xã Hải Lựu, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc. Theo những thư tịch cổ để lại, Lễ hội chọi trâu Hải Lựu có từ thế kỷ thứ II trước công nguyên, là lễ hội chọi trâu truyền kiếp nhất Nước Ta. Sử sách ghi lại : Khi đó, thừa tướng Lữ Gia đóng quân ở vùng núi Long Động – Lập Thạch chống lại quân Hán đã đặt ra trò đấu ngưu ( hội chọi trâu ) để mua vui, động viên niềm tin binh sỹ và dân chúng. Sau đó, dù thắng hay thua, những chú trâu chọi đều bị giết thịt để khao quân. Sau khi Lữ Gia mất, dân làng Hải Lựu tôn ông làm thành hoàng làng. Hội chọi trâu được nhân dân lưu truyền qua nhiều đời, từ từ trở thành một cổ tục truyền thống cuội nguồn của địa phương. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, lễ hội đã bị gián đoạn, đến năm 2002 mới được Phục hồi trở lại .

Trâu chọi tham gia tranh tài cũng được người dân kỳ công lên những vùng Tỉnh Lào Cai, Tuyên Quang, Yên Bái, Phú Thọ … mua về và được tôn kính gọi là “ ông Cầu ”. Các ông Cầu được tuyển chọn kỹ càng dựa vào những tiêu chuẩn như : Mình trường, móng hến, đuôi trai, sừng khum, mắt đỏ … ; đặc biệt quan trọng phải đủ 250 vanh ( vòng ngực ) trở lên mới được tranh tài .

Trâu khi mua về được chăm sóc, huấn luyện bằng chế độ đặc biệt trong suốt hơn nửa năm. Đến ngày 15 tháng Giêng, các ông Cầu phải làm lễ tấu trình ở vọng đài tưởng niệm tâm linh để kính cáo với thánh thần là trâu được tham gia vào hội. Trâu chọi bao giờ cũng đấu nhau bằng lối đối mặt dùng sừng và sức khoẻ để chọn thế võ tấn công đối phương, dù thắng hay thua không bao giờ trâu tấn công nhau từ phía sau lưng hay mạng sườn, điều này thể hiện tinh thần thượng võ của dân tộc./.

Duy Hưng

Source: https://evbn.org
Category: Lễ Hội