Khám phá lễ hội “Cầu ngư”

(QBĐT) – Được trao truyền và tiếp nối qua nhiều thế hệ, lễ hội “Cầu ngư” đã trở thành hoạt động văn hóa dân gian hàm chứa nhiều giá trị đặc sắc trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng và tác động sâu sắc đến việc bám biển, mưu sinh của cư dân vùng biển Quảng Bình. Đặc biệt, với tên gọi mới “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia”, lễ hội “Cầu ngư” đang dần định hướng đầu tư bài bản trên cơ sở bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa và phát triển du lịch trải nghiệm, khám phá di sản một cách hiệu quả, bảo đảm độc đáo, khác biệt…

Lễ hội ” Cầu ngư ” của mỗi làng biển Quảng Bình hoàn toàn có thể khác nhau về quy mô, thời hạn và tiềm ẩn những giá trị độc lạ riêng, nhưng điểm chung nhất là hoạt động giải trí tín ngưỡng mang tính hội đồng, tạo nên sức sống vĩnh cửu trong suốt chiều dài lịch sử vẻ vang. Sức sống ấy không riêng gì biểu lộ ở khát vọng ra khơi thuận buồm xuôi gió, tôm cá đầy khoang, mà còn là nét đẹp về đời sống ý thức phong phú và đa dạng, giàu giá trị nhân văn .

So với những tỉnh, thành khác, lễ hội ” Cầu ngư ” ở làng biển Quảng Bình tích hợp nhiều hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống lịch sử, diễn xướng dân gian, mang truyền thống và đặc trưng riêng. Cụ Lê Thanh Tùy ( 70 tuổi ), người tận mắt chứng kiến lễ hội ” Cầu ngư ” của làng Cảnh Dương ( Quảng Trạch ) qua những thời kỳ lịch sử vẻ vang tự hào cho biết, mỗi tiến trình do điều kiện kèm theo khác nhau mà lễ hội diễn ra lớn hay nhỏ, tuy nhiên việc tổ chức triển khai lễ hội ” Cầu ngư ” được lưu truyền từ đời này sang đời khác, trở thành truyền thống của làng .

Đặc biệt, lễ rước kiệu Thành hoàng tại đình thờ tổ và nghi lễ đọc văn tế Thần Ngư ở Linh Ngư miếu luôn là phần độc lạ nhất trong lễ hội ” Cầu ngư ” Cảnh Dương. Đội hình rước kiệu gần ba, bốn trăm người trong những bộ phục trang truyền thống cuội nguồn thích mắt. Cùng với đó, cảnh cờ, lọng, kiệu, hoa … và quy mô con thuyền, cùng đoàn lân sư rồng đã mang đến không khí lễ hội sôi động .

Tiếng trống, tiếng chiêng liên hồi như thúc giục, lôi cuốn mọi người cùng tham gia vào đoàn. Hò khoan-chèo cạn của Cảnh Dương cũng độc lạ, đó là lối ca hát mộc mạc, kể chuyển dân gian có âm thanh, nhịp điệu chắc khỏe và động tác chèo cạn khoan thai, can đảm và mạnh mẽ của những ngư dân trên chiếc thuyền tượng trưng hướng ra khơi .

Lễ hội “Cầu ngư” các làng biển Quảng Bình được trao bằng cộng nhận “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia”.

Nghệ nhân dân gian Võ Anh Tý ( 68 tuổi, Bảo Ninh TP. Đồng Hới ) san sẻ, bao đời nay, dân làng biển Bảo Ninh truyền miệng câu ca : “ Bao giờ cho đến tháng tư / Làng ta mở hội cầu ngư rộn ràng / Trước thì vui xóm vui làng / Sau là cầu nguyện mùa màng bội thu “. ” Cầu ngư ” của Bảo Ninh nhất định phải có múa bông, chèo cạn và hội thi bơi trải, nét rực rỡ không thể thiếu trong lễ hội tạo ra sự những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn khó có nơi nào có được .

Ấn tượng nhất là màn chèo cạn-hò khoan được phối hợp từ lời ca, giai điệu của những làn điệu thướt tha, trữ tình ( gồm mái ba, mái nện, hò khoan ) hòa với nhạc đệm, tiếng phách, tiếng nhịp và chèo cạn duyên dáng, uyển chuyển của những thôn nữ, tạo nên buổi tổng hòa những thể loại ca-múa-hát say đắm lòng người …

Về với “Cầu ngư” của Nhân Trạch (Bố Trạch), du khách bắt gặp điệu múa chạy chữ (hay múa động đăng), tạo nét vô cùng “lạ” cho lễ hội vùng quê ven biển này. Đây là hình thức múa tập thể, các thành viên cầm đèn bông vừa múa, vừa sắp xếp thành các chữ Hán “thiên-hạ-thái-bình”, “cầu ngư-đắc lợi”… nhằm cầu chúc cho cả “thiên hạ”, đất nước được yên bình, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Điệu múa cổ đòi hỏi người múa phải rất dẻo dai, linh hoạt trong động tác di chuyển, kết hợp và ăn nhập với âm nhạc từ các nhạc cụ dân tộc, như: kèn, sanh tiền, xập xèng, trống…

Với những giá trị văn hóa truyền thống, lịch sử vẻ vang và đặc trưng thẩm mỹ và nghệ thuật, lễ hội ” Cầu ngư ” những làng biển Quảng Bình được công nhận “ Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể vương quốc ”. Đây không chỉ là lợi thế trong việc bảo tồn giá trị di sản, mà còn là “ đòn kích bẩy ” quan trọng để tăng trưởng du lịch hội đồng, đưa lễ hội trở thành một mẫu sản phẩm du lịch biển độc lạ .

Những năm qua, TP. Đồng Hới đã điều tra và nghiên cứu, tạo ra những hoạt động giải trí thưởng thức thực tiễn mê hoặc, mới lạ để lôi cuốn hành khách hòa mình vào lễ hội. Điểm nhấn Tuần Văn hóa-Du lịch Đồng Hới chính là ra mắt nét đẹp văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của miền biển xanh-cát trắng-nắng vàng với lễ hội ” Cầu ngư “, múa bông-chèo cạn, đua thuyền truyền thống cuội nguồn trên sông Nhật Lệ, đặc sản nổi tiếng biển … Đương nhiên, lễ hội ” Cầu ngư ” giờ đây không chỉ là hoạt động giải trí văn hóa truyền thống tín ngưỡng dân gian riêng của xã Bảo Ninh mà đang dần trở thành một mẫu sản phẩm du lịch Giao hàng hành khách gần xa mỗi khi đến với Quảng Bình trong dịp nghỉ 30/4 và 1/5 .

Theo ông Hồ An Phong, Giám đốc Sở Du lịch, để lễ hội ” Cầu ngư ” có ” chỗ đứng ” và trở thành mẫu sản phẩm du lịch đích thực thì phải vô hiệu dần yếu tố lỗi thời, duy trì giá trị chân thực của lễ hội. Hình thức, nội dung phần hội phải được thay đổi, theo kịp khuynh hướng thời đại và nhu yếu của hành khách. Mặt khác, phải có sự link ngặt nghèo giữa chủ thể lễ hội với đơn vị chức năng làm du lịch để tạo khoảng trống trình diễn biểu lộ nét đẹp văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của lễ hội .

Nắm bắt xu thế đó, năm 2018, Sở Du lịch phối hợp với huyện Quảng Trạch kiến thiết xây dựng loại sản phẩm “ Làng văn hóa truyền thống du lịch Cảnh Dương ” với điểm trung tâm hoạt động giải trí, gồm : tái hiện lễ hội ” Cầu ngư “, khoảng trống tọa lạc bộ xương cá Ông, cung đường bích họa ; đồng thời, đưa thêm tiết mục múa lục cúng hoa đăng, lân sư rồng … để lễ hội thêm sôi sục .

Múa chạy chữ trong lễ hội “Cầu ngư”.

Phải chứng minh và khẳng định rằng, những nghệ nhân dân gian có vai trò quan trọng trong việc giữ gìn, tăng trưởng lễ hội ” Cầu ngư ”. Họ được xem là “ linh hồn ”, “ bảo vật sống ” trực tiếp tham gia phát minh sáng tạo, lưu giữ, truyền dạy và phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống phi vật thể từ thế hệ này sang thế hệ khác. “ Vì vậy, để “ giữ lửa ” và nâng tầm cho mô hình văn hóa truyền thống phi vật thể này, những địa phương cần “ nuôi dưỡng ”, phát huy vai trò của những nghệ nhân. Bởi, nơi nào có CLB văn nghệ dân gian, nơi đó những giá trị của văn hóa truyền thống dân gian có vẻ như được Phục hồi nguyên vẹn và ra mắt, tiếp thị thoáng rộng hơn .

Minh chứng sôi động lúc bấy giờ, CLB văn nghệ dân gian những làng biển ngày càng lôi cuốn hành khách trong nước và quốc tế tò mò, chiêm ngưỡng và thưởng thức vẻ đẹp tiềm ẩn trong đời sống vật chất, niềm tin của dân cư những vùng quê giàu truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống … ”, nhà điều tra và nghiên cứu văn hóa truyền thống dân gian Đặng Thị Kim Liên nhấn mạnh vấn đề .

Thùy Lâm

Source: https://evbn.org
Category: Lễ Hội