Ðổi mới phương pháp giáo dục nhận thức về di sản

Ðể khắc phục, 1 số ít địa phương và đơn vị chức năng đã tiến hành những phương pháp mới trong giáo dục nhận thức về di sản giúp những em học viên mê hồn, gắn bó, góp phần gìn giữ di sản văn hóa truyền thống, lịch sử. Ðổi mới giáo dục nhận thức về di sản văn hóa truyền thống, lịch sử cho nên vì thế vừa là nhu yếu tất yếu, vừa là giải pháp để di sản được gìn giữ cho hiện tại và tương lai. Tình trạng nhiều di sản văn hóa truyền thống, lịch sử nổi tiếng của quốc gia như tháp Bút, tháp Hòa Phong, Văn Miếu – Văn Miếu ( TP. Hà Nội ), Ðại hồng chung ở chùa Thiên Mụ ( TP Huế ), núi Bài Thơ ( Quảng Ninh ) … bị vẽ bậy, kể cả hình vẽ dung tục, đã bị dư luận phê phán nóng bức nhiều lần nhưng xem chừng đến nay chưa thuyên giảm. Tác giả của chữ viết, hình vẽ phản cảm này hầu hết là học viên, sinh viên. Bên cạnh đó, hiện tượng kỳ lạ một số ít bạn trẻ ăn mặc hở hang ăn nói, phát ngôn ồn ào, thiếu nhã nhặn tại những di tích như đình, đền, chùa, … cũng không còn là chuyện hiếm. Thậm chí, có người còn trèo lên bức tượng uy nghiêm trong đình, chùa, chụp ảnh ” tự sướng ” để khoe trên mạng. Rồi cảnh cướp lộc dẫn đến ẩu đả giữa người trẻ tuổi thường xảy ra vào dịp tiệc tùng đầu năm. Các hiện tượng kỳ lạ nêu trên cho thấy nhiều người trong giới trẻ đã tiếp cận giá trị văn hóa truyền thống, lịch sử truyền thống lịch sử một cách xô lệch. Trong khi đó, không ít di sản văn hóa truyền thống phi vật thể như ca trù, tuồng, trống quân, cồng chiêng, 1 số ít tập quán, tín ngưỡng, nghề bằng tay thủ công, … cũng đang đứng trước rủi ro tiềm ẩn mai một, bị quên béng vì thiếu người theo dõi, thiếu thế hệ kế cận hoặc cách nhìn nhận, nhìn nhận. Nói cách khác, di sản phi vật thể gặp khó khăn vất vả có phần từ thái độ lãnh đạm của một bộ phận không nhỏ giới trẻ.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc giới trẻ không mặn mà với di sản văn hóa truyền thống của dân tộc. Ví như trong khi di sản là những gì thuộc quá khứ, thì tuổi trẻ lại năng động, thích khám phá những điều mới mẻ, hiện đại, dễ bị cuốn theo tiết tấu nhanh mạnh, hối hả của cuộc sống. Song, không thể phủ nhận việc giáo dục nhận thức về di sản văn hóa, lịch sử hiện chưa tạo sự hấp dẫn. Một số nơi còn làm theo kiểu để có hoặc “méo mó có hơn không” khiến nhiều bạn trẻ vì thiếu hiểu biết mà thiếu quan tâm, trân trọng các giá trị người đi trước đã sáng tạo và trao lại. Thực tế này đòi hỏi phải có cách làm mới để di sản trở nên sinh động, bổ ích, thiết thực, giúp các bạn trẻ thích thú và say mê.

Một trong những đơn vị chức năng tiên phong trong thay đổi giáo dục nhận thức về di sản là Trung tâm Hoạt động văn hóa truyền thống, khoa học Văn Miếu – Văn Miếu ( Trung tâm ) ở Thành Phố Hà Nội. Từ năm 2017, Trung tâm thiết kế xây dựng 14 chương trình thưởng thức khác nhau dành cho những đối tượng người tiêu dùng : Học sinh tiểu học, trung học cơ sở và những em nhỏ theo nhóm mái ấm gia đình. Có thể đề cập 1 số ít chương trình tiêu biểu vượt trội được Trung tâm tổ chức triển khai như : Tìm hiểu về lớp học xưa, Tìm hiểu khu công trình kiến trúc Khuê Văn Các, Khám phá bia Tiến sĩ, Vinh quy bái tổ, Ơ kìa con nghê, Tìm hiểu những thiêng vật trên khu công trình cổ … Như với thưởng thức đi tìm thiêng vật, trước hết những em nhỏ được nhận diện sáu ” thiêng vật ” là rồng, nghê, phượng, hổ, cá, dơi bằng hình ảnh và tìm hiểu và khám phá ý nghĩa của mỗi ” thiêng vật ” ; sau đó với chiếc Ipad, những em sát cánh ” tìm thiêng vật ” trên những kiến trúc đơn cử của Văn Miếu. Việc ứng dụng công nghệ tiên tiến để tìm hiểu và khám phá giúp những em thấy mê hoặc và mê hoặc. Chỉ trong thời hạn ngắn, những game show công nghệ tiên tiến giúp những em hiểu ý nghĩa, nhận diện ” thiêng vật ” trên thực tiễn từ Tứ trụ đến khu Bái Ðường ở Văn Miếu … qua đó góp phần để những em hiểu thêm về giá trị của những di sản văn hóa truyền thống, lịch sử tại Văn Miếu và thêm yêu dấu di sản cha ông để lại. Trò chơi còn giúp những em học cách thao tác nhóm, cách tiếp xúc, phân công, sắp xếp, kỹ năng và kiến thức quan sát, nghiên cứu và phân tích, tổng hợp … để hoàn thành xong việc làm. Những năm gần đây vào mỗi dịp hè, Trung tâm còn tổ chức triển khai chương trình ” Sĩ tử nhí “, giúp những em nhỏ mày mò di sản qua những game show như : Trải nghiệm làm giấy dó, làm chuồn chuồn tre, làm diều giấy … Tại di tích Hoàng thành Thăng Long, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – TP.HN cũng sắp xếp những hoạt động giải trí ” học mà chơi, chơi mà học ” trải qua chương trình giáo dục di sản như : Em làm nhà khảo cổ, Em tìm hiểu và khám phá di sản Hoàng thành Thăng Long. Với chương trình Em làm nhà khảo cổ, những em được học cách khai thác trong hố giả định, nhận diện những hiện vật khảo cổ, vẽ lại hiện vật, dập hiện vật trên giấy dó …

Chương trình Em tìm hiểu di sản Hoàng thành Thăng Long đưa các em tham quan các di tích tiêu biểu của Hoàng thành Thăng Long, tìm hiểu khu di sản qua việc trả lời các câu hỏi trong phiếu hoạt động, xem phim giới thiệu khu di sản, tham gia trò chơi dân gian… Trên thực tế, những gì giá trị nhất của Hoàng thành Thăng Long như di vật khảo cổ, phế tích kiến trúc đều nằm dưới lòng đất. Ngay với người lớn, việc hiểu những di sản này cũng không dễ dàng. Nhưng qua hoạt động “học mà chơi, chơi mà học”, các em sẽ thấy di sản trở nên gần gũi và gắn bó, từ đó các em từng bước hiểu được giá trị của các hiện vật khảo cổ, cũng như giá trị của Hoàng thành Thăng Long.

Đối với mô hình di sản văn hóa truyền thống phi vật thể, khi hát Xoan ( Phú Thọ ) được công nhận là Di sản văn hóa truyền thống quốc tế, trong dư luận có người hoan hỉ và cũng có người lo âu. Người vui vì hát Xoan có giá trị toàn thế giới. Người lo ngại vì UNESCO xếp hạng hát Xoan là Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Tuy nhiên, tỉnh Phú Thọ đã sớm thiết kế xây dựng chương trình bảo tồn, phát huy giá trị của di sản hát Xoan. Theo đó, ngành giáo dục có trách nhiệm đưa hát Xoan vào cả ba cấp học. Thí dụ ở bậc tiểu học, trong những tiết học Âm nhạc, Lịch sử, Ðịa lý, … những trường học trên địa phận tỉnh đã kiến thiết xây dựng nội dung tương thích để giúp học viên khám phá về điệu hát Xoan của quê nhà. Từ năm học năm nay – 2017, việc dạy hát Xoan trong nhà trường được nâng lên thành chương trình ” Trường học gắn với di sản hát Xoan “. Nhờ những hoạt động giải trí chuyên nghiệp này, năm 2017, hát Xoan đã được đưa khỏi hạng mục di sản văn hóa truyền thống phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, trở thành Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât. Và thành công xuất sắc của chủ trương, cách làm đúng đắn còn bộc lộ ở việc hát Xoan ngày càng lôi cuốn học viên. Các em không chỉ được tiếp cận làn điệu dân ca này trong những buổi lên lớp, mà hầu hết những trường đều tổ chức triển khai những buổi ngoại khóa, đưa những em đến thăm những di tích tương quan hát Xoan, giao lưu, trò chuyện với những nghệ nhân … Ðể rồi, từ chỗ coi hát Xoan là ” cổ hủ ” và ngần ngại tiếp cận, nhiều học viên đã thấy thân mật, mê hồn. Sau khi học, những em được tham gia trình diễn, tham gia những cuộc thi. Các năm gần đây, tỉnh Phú Thọ tổ chức triển khai thành công xuất sắc Liên hoan hát Xoan của ngành giáo dục. Hiện tại, toàn tỉnh có hàng trăm Câu lạc bộ hát Xoan, hàng nghìn em học viên hoàn toàn có thể thực hành thực tế hát Xoan. Không dừng lại ở đó, thời hạn qua, Sở Giáo dục đào tạo và Ðào tạo Phú Thọ đã kiến thiết xây dựng chương trình ” Trường học gắn với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ” nhằm mục đích giúp học viên khám phá về một tín ngưỡng rực rỡ của dân tộc bản địa.

Ðưa giáo dục nhận thức về di sản vào học đường, lồng ghép nội dung qua các môn học Lịch sử, Ðịa lý, Âm nhạc, Giáo dục công dân,… là cách làm hay, và phát huy được hiệu quả trên thực tế. Ở các tỉnh Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long, đờn ca tài tử cũng đã được đưa vào nhà trường với cách tiếp cận mới mẻ, nhấn mạnh vào tính trải nghiệm cho học sinh, tạo điều kiện cho các em giao lưu với những nghệ nhân, nghệ sĩ, để các em hiểu đờn ca tài tử qua chính tâm sự, chính cuộc đời những nghệ nhân… Một số tỉnh như: Tây Ninh, Bạc Liêu, Cà Mau, Bình Dương… đã có sự phối hợp khá tốt giữa trường học với ngành văn hóa trong việc giáo dục di sản đờn ca tài tử, góp phần đưa đờn ca tài tử trở thành một trong những di sản có sức sống bền vững.

Dù vậy, điểm yếu của những hoạt động giải trí giáo dục nhận thức về di sản hiện nay là vẫn còn mang tính tự phát, thiếu mạng lưới hệ thống, mạnh địa phương nào thì địa phương đó làm. Chẳng hạn, hát Xoan, Quan họ được giới trẻ Phú Thọ, Thành Phố Bắc Ninh học tập, gìn giữ là nhờ chương trình hoạt động giải trí đơn cử của chính quyền sở tại, ngành giáo dục, ngành văn hóa truyền thống ở địa phương. Tuy nhiên, nhiều di sản thuộc diện Di sản Văn hóa phi vật thể của trái đất, Di sản Văn hóa phi vật thể vương quốc như : Cồng chiêng, sử thi của 1 số ít dân tộc bản địa Tây Nguyên, một số ít nghi lễ của người dân tộc thiểu số ở Tây Bắc, nhiều nghề bằng tay thủ công truyền thống, … gặp khó khăn vất vả khi bảo tồn, phát huy giá trị, vì thiếu hoạt động giải trí giáo dục nhận thức về di sản so với thế hệ trẻ. Ngay với những hoạt động giải trí chuyên nghiệp và bài bản ở Văn Miếu – Văn Miếu, nếu Trung tâm Hoạt động văn hóa truyền thống, khoa học Văn Miếu – Văn Miếu là đơn vị chức năng ” lên khuôn ” những chương trình giáo dục nhận thức về di sản, thì việc lựa chọn tham gia những hoạt động giải trí đó lại thuộc về trường học. Trường học nào chăm sóc thì học viên trường đó sẽ được thưởng thức, và ngược lại. Bên cạnh đó, việc giáo dục nhận thức về di sản còn mang tính địa phương, cục bộ. Ðịa phương chiếm hữu di sản có tính đặc trưng thì chăm sóc đến giáo dục nhận thức về di sản ” của mình “. Ðịa phương không chiếm hữu di sản có tính điển hình nổi bật, cũng ít chăm sóc giáo dục nhận thức về di sản nói chung. Ðối với di sản vật thể, thực trạng du lịch thăm quan chiếu lệ, người thuyết minh nói thao thao bất tuyệt, ít chăm sóc đến nhu yếu của đối tượng người dùng được nghe còn diễn ra khá thông dụng. Để giáo dục nhận thức về di sản có hiệu suất cao, cần kiến thiết xây dựng chính sách phối hợp giữa ngành giáo dục và ngành văn hóa truyền thống, đồng điệu từ Trung ương đến địa phương. Hiện nay, Sở Giáo dục đào tạo và Ðào tạo Thành Phố Hà Nội đã ký kết chương trình hợp tác với Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – TP. Hà Nội để những trường học trên địa phận tìm hiểu và khám phá, học tập tại hai di tích quan trọng của TP. Hà Nội là Hoàng thành Thăng Long, thành Cổ Loa. Ðây là thí dụ nổi bật cho việc phối hợp giữa những ngành trong giáo dục nhận thức về di sản. Tuy nhiên để công tác làm việc này thật sự phát huy ý nghĩa xã hội, cần có sự nỗ lực không chỉ có vậy của ngành giáo dục, văn hóa truyền thống và cả hội đồng, bởi việc giới trẻ chăm sóc, thương mến di sản là động lực ” mở lối ” đưa di sản tới tương lai, bồi đắp niềm tự hào dân tộc bản địa.

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh