Khu di tích lăng mộ Nguyễn Đình Chiểu – Bến Tre

Khu di tích lăng mộ Nguyễn Đình Chiểu tọa lạc tại xã An Đức, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre, từ lâu đã trở thành điểm du lịch tâm linh và là niềm tự hào của người dân Bến Tre với nhà thơ yêu nước, người thầy giáo mẫu mực, đức độ, người thầy thuốc có tâm, có tài .
Đây là một quần thế kiến trúc bề thế tọa lạc trong khuôn viên có diện tích quy hoạnh hơn 1,5 ha, được trùng tu vào năm 2000, gồm cả khu lăng mộ cũ được thiết kế xây dựng vào năm 1972. Công trình gồm có : cổng tam quan, nhà bia, đền thờ mới, đền thờ cũ và khu mộ .
Cổng tam quan khu lăng mộ mang phong thái kiến trúc truyền thống lịch sử của những đình chùa Nước Ta với hai mái chồng, hình thuyền, lợp ngói âm khí và dương khí màu đỏ gạch giả cổ, trên nóc và những bao lam, xiên, xà có đắp hoa văn, phù điêu ước lệ với nét dựng chân phương. Cột trụ tam quan to, vững chãi, sơn màu đỏ son .

Nhà bia được xây dựng kiên cố cách đây không lâu với kiến trúc truyền thống, cao 12m, hai tầng mái. Tường ngoài trang trí hoa văn hoa lá cách điệu, tường trong đắp nổi tứ linh. Đỉnh mái đắp nổi biểu tượng bút lông. Giữa lòng nhà là tấm bia bằng đá có kích thước 2,65m x 2,7m x 1,8m. Mặt trước bia là bài văn ca ngợi công đức của Nguyễn Đình Chiểu và mặt sau tóm tắt tiểu sử của ông.

Đền thờ mới được thiết kế xây dựng năm 2000 – 2002 theo mẫu kiến trúc trùng thiềm điệp ốc. Đền có độ cao 21 m, vật liệu bê – tông cốt thép nhưng mái là ngói âm khí và dương khí và trang trí trên tường trọn vẹn là hoa văn truyền thống lịch sử với những điểm nhấn biểu lộ sự thanh cao, trong sáng của nhà thơ yêu nước .
Đền thờ có hai tầng. Tầng dưới là nơi tọa lạc hình ảnh những vị chỉ huy, đoàn khách quốc tế, nhân dân cả nước đến viếng và thắp hương. Tầng trên là chân dung nhà thơ, được đúc bằng đồng, cao 1,6 m, nặng 1,2 tấn. Trên 4 cột trụ có 4 liễn áp cột bằng gỗ, chạm trổ hoa văn tinh xảo, trong đó có hai câu thơ của ông trong tác phẩm Dương Từ – Hà Mậu : “ Chở bao nhiêu đạo thuyền không thẳm / Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà ”. Bên cạnh đó là đôi câu đối của nhân dân ca tụng ông : “ Nhân nghĩa sáng ngời vầng nhật nguyệt / Văn chương tỏ rạng ánh sao khuê ” .
Hai bên tượng thờ là hai mảng phù điêu, miêu tả hình ảnh Nguyễn Đình Chiểu đọc bài văn tế Lục tỉnh sĩ dân trận vong tại chợ Đập ( Ba Tri ) năm 1883 và hình ảnh trận đánh tiên phong của người giáo làng Phan Ngọc Tòng lãnh đạo nghĩa quân với vũ khí thô sơ chiến đấu với Pháp ở Giồng Gạch ( An Hiệp ) khi chúng hành quân lấn chiếm vùng đất Ba Tri vào đêm 17-11-1868 .
Đền thờ cũ được kiến thiết xây dựng năm 1972 với kiến trúc hai tầng mái, lợp ngói âm khí và dương khí, với tổng diện tích quy hoạnh 84 mét vuông. Bờ nóc đền thờ trang trí hoa văn rồng, mây cách điệu. Bên trong là ban thờ. Hai cột chính đắp nổi hai câu thơ như ở đền mới, trong tác phẩm Dương Tử – Hà Mậu. Ngoài ra là những hình ảnh, tư liệu về những thủ lĩnh, nghĩa quân và một số ít trào lưu chống Pháp của nhân dân Nam Kỳ cuối thế kỷ 19 .

Bên trái nhà tưởng niệm là phần mộ của cụ Đồ với phu nhân. Gần bên đó là nơi yên nghỉ của nữ sĩ Nguyễn Thị Ngọc Khuê (Sương Nguyệt Ánh) con gái của nhà thơ, bà là một trong những nhà thơ, nhà báo rất nổi tiếng. Chủ bút tờ báo phụ nữ đầu tiên của Việt Nam, đó là tờ Nữ giới chung.

Các khu công trình của khu di tích được sắp xếp hòa giải trong một khoảng trống xanh với những khoảng chừng sân vườn rộng trồng nhiều loại hoa lá cây cảnh, đem lại cảm xúc thư thái cho người thăm viếng .
Du lịch Bến Tre đến thăm khu lăng mộ Nguyển Đình Chiểu nghe kể lại những câu truyện về cuộc sống, sự nghiệp và ngâm nga câu thơ của cụ Đồ Chiểu, không ít hành khách lại có cảm xúc bâng khuâng, tựa hồ nghe tiếng lòng nặng tình non nước của bậc tiền nhân tài đức ngàn xưa vọng về .
Nhắc đến cụ Đồ Chiểu, tình nhân văn thơ nhớ ngay đến một hiện tượng kỳ lạ của văn học Nước Ta ở thế kỷ 19, một trong những người khai mở dòng văn học yêu nước, đồng thời lưu lại bước tăng trưởng quan trọng của văn hóa truyền thống nói chung và văn học thành văn nói riêng ở Nam Kỳ lục tỉnh .
Nguyễn Đình Chiểu sinh ngày 1/7/1822, tại làng Tân Thới, huyện Tỉnh Bình Dương, tỉnh Gia Định ) nay thuộc phường Cầu Kho, Q. 1, TP.HCM. Ông thi đỗ tú tài năm 1843. Đến năm 1849 đang ở Huế chờ khoa thi Hội, được tin mẹ mất ông về chịu tang. Vì khóc thương mẹ nên 2 mắt bị mù. Sau đó ông mở trường dạy học, làm thuốc và sáng tác thơ văn .
Năm 1859 khi giặc Pháp chiếm thành Gia Định, Nguyễn Đình Chiểu về quê vợ ở Cần Giuộc, tỉnh Long An. Tại đây Nguyễn Đình Chiểu viết bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc nổi tiếng, thống thiết ca tụng ý thức can đảm quyết tử vì Tổ quốc của những người nông dân thông thường .

Năm 1862, ông dời về ở làng An Đức, tổng Bảo An, tỉnh Vĩnh Long (nay là huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre). Tại đây, ông tiếp tục dạy học trò, bốc thuốc chữa bệnh cho dân, đồng thời vẫn giữ mối liên hệ chặt chẽ với những sĩ phu yêu nước. Tại đây trước mọi thủ đoạn mua chuộc ông vẫn cương quyết không hợp tác với giặc, tiếp tục dùng thơ văn làm vũ khí góp phần động viên cổ vũ nhân dân chống giặc. Ngày 24 tháng 5 năm Mậu Tý (tức ngày 3/7/1888), Nguyễn Đình Chiểu qua đời, nhân dân Ba Tri cùng với bạn bè, học trò, con cháu đến tiễn đưa ông rất đông.

Các tác phẩm nổi tiếng của ông là truyện thơ Lục Vân Tiên, Dương Từ – Hà Mậu, Ngư tiều y thuật phỏng vấn, Văn tế Trương Định, … Quả thực, những tác phẩm của ông không chỉ ảnh hưởng tác động thâm thúy và có sức sống mãnh liệt trong lòng nhân dân ở thời kỳ ấy mà còn lưu dấu cho tới tận giờ đây. Chính sự kĩ năng và ý chí vươn lên, ông đã trở thành một hình tượng sáng ngời cho niềm tin yêu nước và nghĩa khí của người dân Nam Bộ nói riêng và dân tộc bản địa Nước Ta nói chung. Bằng ngòi bút sắc bén, những áng thơ văn của ông tố cáo tội ác của giặc Pháp, phê phán bọn vua quan bán nước cầu vinh, ca tụng những cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân, giữ vẹn tấm lòng yêu nước, thương dân .
Năm 1990, khu lăng mộ của ông đã được nhà nước công nhận là khu di tích lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống cấp vương quốc. Năm 2017, Khu di tích này liên tục được Bộ VH-TT và DL cấp Bằng công nhận Khu di tích văn hóa truyền thống, lịch sử dân tộc cấp Quốc gia đặc biệt quan trọng .
Tuy không sinh ra ở Bến Tre nhưng đã dành phần đông cuộc đời sống và lao động nghệ thuật và thẩm mỹ tại mảnh đất này, nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã tạo được sự ảnh hưởng tác động, tình yêu thương, sự kính trọng của người dân nơi đây. Hàng năm vào ngày 1.7, ngày sinh của cụ, đã trở thành ngày hội truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống của người Bến Tre để tưởng niệm nhà thơ yêu nước bậc nhất của Nam Bộ. Lễ hội với nhiều chương trình nhiều mẫu mã như : lễ dâng hương, đọc văn tế, nói thơ Vân Tiên, thi hóa trang Lục Vân Tiên – Kiều Nguyệt Nga, trích đoạn cải lương Lục Vân Tiên – Kiều Nguyệt Nga, thi mâm xôi ngày hội, mâm cơm ngày giỗ, kéo co, nhảy bao bố, đập niêu … Lễ hội là dịp để ôn lại truyền thống lịch sử yêu nước của dân tộc bản địa cho thế hệ trẻ ngày hôm nay và tương lai noi theo, học tập về sự nghiệp, những giá trị tư tưởng, nhân cách, đạo đức của nhà giáo, người thầy thuốc và nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Đây cũng là dịp để hành khách đến đi dạo, vui chơi, tìm hiểu và khám phá văn hóa truyền thống và bày tỏ lòng biết ơn thâm thúy đến những bậc tiền nhân .

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh