Trở lại Ngã Ba Giồng

Đường mang tên ông Quản Hớn

… Ấy là lúc tôi đi qua cầu Tham Lương rẽ vào đường Phan Văn Hớn. Con đường khá dài, xuyên qua P.Tân Thới Nhất của Q. 12 và 2 xã nổi tiếng trầu cau của H.Hóc Môn là Bà Điểm và Xuân Thới Thượng. Con đường mang tên một người vẫn được bà con địa phương trước giờ kêu bằng cái tên thân mật : ông Quản Hớn. Qua nắng sớm, tôi lọt vào nơi một thời vang dội bao câu truyện trong sử sách, tìm đến nơi giồng đất cao của H.Hóc Môn .
Ngã Ba Giồng đây rồi ! Một địa điểm khó quên trong tiềm thức của những ai muốn khám phá về vùng đất có nhiều sự kiện, nhiều câu truyện đậm nét niềm tin quật khởi và lòng yêu nước của người dân Nam bộ. Đó là hai lần dựng cờ khởi nghĩa và vùng lên kháng chiến cách nhau 56 năm, khởi phát từ nơi đây .

Năm 1884 là năm hòa ước Patenotre (hay còn gọi là hòa ước Giáp Thân) được ký giữa triều đình nhà Nguyễn với Pháp, cũng là năm ông Quản Hớn và ông Nguyễn Văn Quá đứng lên chiêu mộ hào kiệt đánh Pháp. Tháng chạp năm ấy, họ đã khởi xướng cuộc khởi nghĩa ngay vùng Mười tám thôn vườn trầu, miệt đất tụ hội rất nhiều dân lưu tán từ miền Trung, miền Bắc trong khoảng cuối thế kỷ 17 – đầu thế kỷ 18.

Tìm đến ngôi mộ của ông Quản Hớn, mới biết thêm nhiều điều về cuộc sống của ông, qua ông Phan Văn Năm ( 70 tuổi ), là cháu đời thứ 5 của thủ lĩnh, chánh tổng binh Phan Văn Hớn. Để ghi khắc công trạng, sau khi ông mất, người dân Hóc Môn đã gọi ông là Phan Công Hớn .
Theo lời ông Năm, cuộc khởi nghĩa xuất phát từ sự ghét bỏ bọn tay sai đàn áp dân chúng và sau đó vì sự vu cáo của một viên quan theo chân Pháp, khiến ông Quản Hớn bị đi đày Côn Đảo 5 năm .
“ Sau khi trở về, ông cùng với ông Nguyễn Văn Quá ( lúc này được đề cử làm phó tổng binh nghĩa quân ) bí mật rèn giũa khí giới, tích trữ lương thảo, lôi kéo tráng đinh vùng Hóc Môn kết nghĩa, cùng vùng lên đánh úp phủ đệ của tên tay sai cho Pháp là Đốc phủ Trần Tử Ca. Sau đó, thừa thắng kéo xuống tiến công Hồ Chí Minh – Gia Định. Nhưng rồi do cuộc khởi nghĩa từ những cánh quân khởi nghĩa nhiều hướng như Q. Bình Thạnh, Bình Chánh bị “ gãy ”, giặc Pháp lại có vũ khí tối tân, quân khởi nghĩa thế yếu hơn nên sau cuối bị dập tắt. Quản Hớn và Nguyễn Văn Quá bị uy hiếp, nên sau đó 6 tháng, hai ông đành phải ra nộp mình để cứu người thân trong gia đình của hai gia tộc và người thân trong gia đình của những nghĩa sĩ dưới quyền ”. Một ngày tháng 3 năm 1886, hai ông bị hành hình trong niềm thương tiếc của bà con nhân dân vùng đất Mười tám thôn vườn trầu .
Và ở cuộc đấu tranh vùng lên thứ hai, in dấu trong nhiều trang sử với niềm tin quật khởi đánh Pháp, cũng xảy ra từ nơi đây : Nam bộ kháng chiến, cách cuộc khởi nghĩa của ông Quản Hớn hơn nửa thế kỷ. Trên đường lên Bà Điểm, tôi như lại nghe vẳng câu hát mở màn trong bản nhạc Nam Bộ kháng chiến của nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn : “ Mùa thu rồi ngày hăm ba, ta đi theo tiếng kêu sơn hà nguy biến. Rền vang trời, lời hoan hô quân dân Nam nhịp chân kéo ra trận tiền … ”. Đó là bản nhạc ghi lại khí thế cuộc kháng chiến đêm 22, rạng ngày 23.11.1940, nổi dậy từ vùng đất Ngã Ba Giồng ( Hóc Môn ) cùng với những vùng phụ cận như Tiền Giang, Long An … cách đây đúng 80 năm .

Hướng dẫn viên Phạm Nguyễn Kim Hân ở Khu di tích Ngã Ba Giồng

Một thời oanh liệt

Ngã Ba Giồng xưa kia là nơi nhiều cây bằng lăng mọc trên một vạt đất cao, nên còn có tên gọi là giồng Bằng Lăng. Đây cũng là nơi Pháp thiết kế xây dựng trường bắn để hành hình những lãnh tụ và nghĩa sĩ kháng Pháp, nơi biết bao anh linh vì nước ngã xuống. Chỉ riêng với cuộc khởi nghĩa năm 1940, theo tư liệu ghi lại, ở đây đã có hơn 900 người bị xử bắn, để rồi giờ đây vẫn còn in dấu bằng một khu tưởng niệm được công nhận di tích lịch sử vẻ vang cấp vương quốc rộng hơn 7 mẫu đất .

Vườn cau trầu được trồng trong khu di tích Ngã Ba Giồng ẢNH : TRẦN THANH BÌNH Xem thêm: Thành Điện Hải Đà Nẵng & KINH NGHIỆM tham quan chi tiết

\ n
Khi giở lại cuốn Việt Nam Sử lược của học giả Trần Trọng Kim, tôi tìm kiếm thử xem ông có viết gì về vùng đất này hay không. Hóa ra, phần cuối cuốn sách, trong mục đề Lòng yêu nước của người Nước Ta, ông có viết và nhắc đến một đoạn như sau : “ Người Nước Ta vì tình thế bắt buộc phải im hơi lặng tiếng, nhưng lòng ái quốc mỗi ngày một nồng nàn, sự uất ức đau khổ ngày một tăng thêm. Cho nên cứ cách độ dăm bảy năm lại có một cuộc phiến động … Sau cuộc Âu chiến lần thứ nhất ( Chiến tranh quốc tế lần thứ nhất 1914 – 1918 – NV ), có toán lính khố xanh nổi lên đánh Thái Nguyên do Đội Cấn ( tức Trịnh Văn Cấn ) và ông Lương Ngọc Quyến đứng đầu. Đến năm 1930 có cuộc cách mệnh của Quốc dân đảng, có Nguyễn Thái Học điều khiển và tinh chỉnh ở Yên Bái và những nơi. Năm 1940 ở Nam Việt có cuộc phiến động ở vùng Gia Định, Hóc Môn … ” ( trang 568 – 569 ) .
Đọc thế, để thấy đánh giá và nhận định về những cuộc khởi nghĩa thời xưa ở Gia Định là biểu lộ của sức mạnh quật cường. Cũng như nhiều nơi trên quốc gia này, sự hòa quyện trong ý chí phản kháng trước áp bức cường quyền ngoại bang của dân chúng luôn là một chỉ dấu hùng tráng, được ghi lại trong từng tiến trình lịch sử vẻ vang .

Học sinh đến thắp nhang tưởng niệm anh linh trong Đền tưởng niệm Ngã Ba Giồng ẢNH : TRẦN THANH BÌNH

Nắng sớm mưa chiều

Ở Ngã Ba Giồng hôm ấy, trong nắng gió đất trời cuối tháng 6, một cô gái 24 tuổi người thường trực, mặc chiếc áo bà ba duyên dáng đã dẫn tôi đạp xe qua những con đường nhỏ trồng bằng lăng hoặc tre và trúc, để trình làng về một vùng đất oai hùng năm nào .

Ở khu nhà truyền thống lịch sử, tôi phát hiện được những bản chụp những bức điện đánh máy tuyệt mật của Toàn quyền Pháp gửi Thống đốc Hồ Chí Minh năm 1940 về hoạt động giải trí của những người kháng chiến với lời lẽ rất khẩn cấp, trước khi cuộc kháng chiến nổ ra. Trong đó, tôi đặc biệt quan trọng quan tâm đến một bản lệnh ghi “ điện chính thức ” số 5333 được gửi đi vào lúc 15 giờ 18 phút ngày 25.11.1940 của Toàn quyền Pháp từ Thành Phố Hà Nội khẩn gửi Thống sứ TP. Hà Nội, Khâm sứ Huế, Phnom Penh, Vientiane và đồng gửi Thống đốc Hồ Chí Minh, ghi rõ lời lẽ mang tính cảnh báo nhắc nhở, vì quan ngại sẽ có nhiều cuộc nổi dậy ở những nơi khác : “ Tiếp theo điện chính thức của tôi số 5305, tôi hân hạnh báo cho những ngài biết ngoài vùng chung quanh Hồ Chí Minh – Chợ Lớn trong đêm 22 rạng ngày 23 có những cuộc tiến công những bốt nhỏ ở nhiều tỉnh thuộc Nam Kỳ … Mục đích số 1 của vụ này là để trang bị cho những người cách mạng vũ khí cuộc chiến tranh … ” .

Bản mật lệnh cũng ghi lại con số thiệt hại về phía Pháp và các đồn bốt, cũng như phủ đệ của một số huyện, tỉnh ở Nam kỳ bị tấn công.

… Xem những tài liệu đã non thế kỷ ấy, nghe như âm hưởng cuộc kháng chiến xa xưa còn vọng lại. Mưa nắng tưới tắm trầu cau xứ này vẫn luôn mang trong nó tình người ấm cúng và một niềm ngưỡng mộ về ý thức quật khởi. Cứ miên man nghĩ vậy khi rời Ngã Ba Giồng, tôi quay trở lại trong cơn mưa chiều nặng hạt .

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh