Vài nét về Tết truyền thống

Tết Nguyên Đán là lễ hội lớn nhất trong những lễ hội truyền thống lịch sử của Việt Nam, là thời gian chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, giữa một chu kỳ luân hồi quản lý và vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Trong thời gian thiêng liêng ấy, con người chỉ nói những điều hay, thao tác tốt, mong ước điều tốt đẹp, mái ấm gia đình, bạn hữu, người thân trong gia đình được sum vầy, trao cho nhau những lời chúc tốt đẹp. Đây cũng là nét đẹp văn hóa truyền thống độc lạ truyền kiếp của người Việt .
Tết Nguyên Đán được khởi đầu từ ngày 23 tháng Chạp, lê dài đến mồng bảy Tết, trong đó 3 ngày tiên phong của tháng tiên phong thuộc về năm mới được coi là Nguyên đán – Tết đầu năm mới. Nguyên nghĩa của chữ “ Tết ” chính là chữ “ Tiết ” 節. Hai chữ “ Nguyên Đán ” có gốc chữ Hán, “ nguyên ” 元 có nghĩa là sự khởi đầu hay sơ khai, “ đán ” 旦 có nghĩa là buổi sáng sớm. Cho nên đọc đúng nguyên âm phải là “ Tiết Nguyên Đán ”. Về sau, do sự tăng trưởng của ngôn từ nên chữ “ tiết ” được Việt hóa thành “ Tết ” và hình thành nên tên gọi Tết Nguyên đán như thời nay .
Theo sự tích “ Bánh chưng bánh dày ” thì từ thời Hồng Bàng dựng nước ( 2879 TCN – 258 TCN ) Lang Liêu đã dùng gạo nếp làm thành bánh chưng, bánh dày để dâng biếu vua Hùng, như vậy Tết Nguyên Đán đã được người Việt tổ chức triển khai từ thời Hùng Vương dựng nước và được trao truyền đến thời nay. Trên cơ sở niềm tin và tín ngưỡng chung của dân tộc bản địa, ở mỗi vùng miền, tùy theo phong tục tập quán của từng hội đồng dân cư mà dân cư có cách nghênh đón năm mới khác nhau tuy nhiên đều tựu chung mục tiêu cầu mong những điều tốt đẹp, hướng đến những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử tốt đẹp của dân tộc bản địa .

Ở miền bắc, trong khu vực đồng bằng sông Hồng, người Ninh Bình thực hiện các nghi thức đón tết như hầu hết các tỉnh trong khu vực và có những sắc thái riêng, độc đáo mang đậm dấu ấn văn hóa vùng đất cố đô Hoa Lư.

Vào tuần cuối năm cũ, từ ngày 23 tháng Chạp cho đến 30 tháng Chạp, mọi mái ấm gia đình người Việt thường tập trung chuyên sâu cùng nhau viếng thăm, quét dọn, sửa sang mồ mả tổ tiên, dâng lễ mọn cúng bái và mời vong linh tổ tiên về ăn Tết với con cháu. Đây được coi như “ hoạt động giải trí văn hóa truyền thống tâm linh ” tiên phong khi sẵn sàng chuẩn bị bước vào “ quy trình ” của Tết Nguyên đán .
Tiếp theo là những hoạt động giải trí trang hoàng nhà cửa và khoảng trống sống để đón tết. Không gian tết xưa trong mỗi mái ấm gia đình Việt thường có tranh Tết, câu đối và những loại hoa tươi, cành đào, cây quất … với kỳ vọng, mong ước về một năm mới tốt đẹp “ hòa cốc – phong đăng ”, sức khỏe thể chất, bình yên, phát đạt. Đối với người Tỉnh Ninh Bình, khoảng trống tết không hề thiếu cành đào hồng thắm. Cành đào Tết không chỉ xua tan cái giá rét của mùa đông, thức tỉnh mùa xuân mới mà còn gợi nhớ câu truyện xưa. Ở miền Bắc, dưới chân núi Sóc có cây đào to lớn khác thường, bóng râm bao trùm cả một vùng to lớn, có hai vị thần Trà và Uất Lũy trú ngụ trên cây, tỏa uy quyền che chở cho dân chúng, xua đuổi quỷ dữ. Từ ngày 23 tháng chạp, hai vị thần về thiên đình chầu ngọc hoàng, vắng mặt ở trần gian, để quỷ dữ không hoành hành người dân bẻ cành đào cắm trong nhà để trừ ma quỷ. Từ đó đến nay, cứ mỗi dịp tết đến, mỗi mái ấm gia đình lại bẻ cành đào trưng trong nhà hoặc vẽ tranh hai vị thần Trà và Uất Lũy treo trong nhà để từ ma quỷ, cầu an vui. Tích xưa bị quên lãng dần, ít người còn nhắc đến nhưng sắc hoa đào thắm hồng và những bức họa gợi xúc cảm bình yên và tươi mới trong khoảng trống tết của mỗi mái ấm gia đình thì còn mãi và trở thành nét văn hóa truyền thống độc lạ của người dân miền Bắc nói chung. Đó cũng là ngọn nguồn của sở trường thích nghi chơi hoa chơi tranh trong khoảng trống văn hóa truyền thống mái ấm gia đình hoặc tại những khoảng trống hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống tâm linh của hội đồng, bộc lộ nét thanh nhã, văn minh, tiếp cận với hiện tại mà không xa rời truyền thống cuội nguồn .
Bên cạnh việc trang hoàng khoảng trống sống, tục gói bánh chưng, làm bánh dày dâng cúng tổ tiên và những vị thần linh cũng được người Việt duy trì từ thời Hùng Vương đến thời nay .
Mâm cỗ tết là nơi bộc lộ rõ nhất đặc trưng văn hóa truyền thống vùng miền. Bên cạnh những món truyền thống cuội nguồn như thịt mỡ, dưa hành, bánh chưng, mỗi vùng quê lại có những món ăn đặc trưng riêng. Ở miền Bắc do thời tiết lạnh nên món thịt đông là đặc sản nổi tiếng không hề thiếu trong mâm cỗ tết. Người Tỉnh Ninh Bình có nhiều món đặc sản nổi tiếng quý nên ngày tết, ngoài những món như hầu hết những vùng miền khác, mâm cỗ tết còn có bát canh mọc Kim Sơn, đĩa nem Yên Mạc, đĩa cá rô tổng Trường …

Ban thờ gia tiên là nơi được chú trọng bày biện nhất trong dịp Tết Nguyên Đán, cũng là nơi thực hiện nghi lễ đón giao thừa của mỗi gia đình. Ban thờ gia tiên được bày biện công phu và không thể thiếu mâm ngũ quả với 5 loại trái cây tượng trưng cho 5 yếu tố trong ngũ hành cũng là 5 loại trái cây có ý nghĩa mang đến may mắn, tài lộc cho gia chủ. Lễ đón giao thừa được coi là thời điểm linh thiêng và quan trọng nhất trong năm của mọi gia đình, mọi người xum vầy chúc phúc cho nhau và thắp hương, trên ban thờ gia tiên, soạn mâm lễ cúng thần linh trước cửa nhà để đón các vị quan hành khiển, hành binh của năm mới, mong năm mới bình an, tốt lành.

Tục xông đất và trao quà mừng tuổi cũng là nét đẹp văn hóa truyền thống của dân cư Việt vào buổi sớm đầu năm. Tuân thủ những “ phép tắc ” bất thành văn từ quá khứ cha ông, con cháu hiện thời chọn mời người xông đất, hợp tuổi hợp mệnh, cầu chúc năm mới suôn sẻ, sung túc trong mọi thực trạng, ăn nên làm ra, học hành tiến bộ .
Quà mừng tuổi đầu năm mang ý nghĩa hình tượng hơn là vật chất, bộc lộ lòng tôn kính bậc sinh thành, những bậc cao niên trong họ hàng, làng xóm và sự chăm sóc đến thế hệ măng non tương lai. Ẩn sau mỗi phần quà mang tính hình tượng đó còn là lời nhắn nhủ, tâm sự, khuyên răn, gửi trao ý nguyện giữa những thế hệ về khát vọng vào một ngày mai tươi đẹp, suôn sẻ
Thật hiếm có dân tộc bản địa nào lại cô đọng thế ứng xử của mình trong 3 ngày đầu năm mới một cách đơn cử và hàm chứa nhiều ý nghĩa như dân tộc bản địa Việt : “ Mồng Một thì ở nhà Cha / Mồng Hai nhà Mẹ, mồng Ba nhà Thầy ”. Cho thấy truyền thống lịch sử hiếu lễ, uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây, đức tôn sư trọng đạo … đã ăn sâu trong lối sống của người Việt. Cũng từ lối sống trọng đạo nghĩa, trọng tri thức mà tục xin chữ đầu xuân năm mới đã và đang được tiếp nối một cách phổ cập ở hầu khắp những vùng quê. Ở Tỉnh Ninh Bình, tại những điểm di tích lịch sử lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống, những điểm tập trung chuyên sâu đông người, chợ hoa tết, rất dễ gặp cảnh người dân quây quần xin chữ, cầu may .
Nói đến vẻ đẹp trong ngày Tết truyền thống của dân tộc bản địa Việt Nam không hề không nhắc đến những hình thức hoạt động và sinh hoạt lễ hội trong những ngày đầu xuân. Đối với người Việt nói chung và người Tỉnh Ninh Bình nói riêng, mùa xuân là mùa của lễ hội. Các Lễ hội ở Tỉnh Ninh Bình luôn là nơi lôi cuốn phần đông hành khách và con em của mình xa quê, nhất là những lễ hội như Lễ hội Hoa Lư, lễ hội Báo bản làng Nộn Khê ( Yên Mô ), Lễ hội làng Bình Hải ( Yên Mô ), lễ hội Tràng An, Lễ hội Đền Thái Vi, Lễ hội Đền Đông Hội ( Hoa Lư ) … Việc tổ chức triển khai lễ hội phần lớn tùy vào hội đồng dân cư và chính quyền sở tại thường trực, những nét đặc trưng của lễ hội hoàn toàn có thể biến cải không ít cho tương thích với điều kiện kèm theo thực tiễn mỗi nơi tuy nhiên vẫn giữ được phần hồn cốt của văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn, tạo nên tính cố kết hội đồng, tăng thêm tình đoàn kết, nghĩa đồng bào, thắt chặt tình quê nhà, ruột rà máu mủ .

Lễ hội mùa xuân ở Ninh Bình là một “bảo tàng sống” được sáng tạo, trao truyền và giữ được sức hấp dẫn từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nếp văn hóa dân gian này là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại để thế hệ hôm nay hun đúc thêm tinh thần yêu nước, lòng tự hào về truyền thống tốt đẹp của quê hương, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Với con người Việt Nam đương đại thời điểm ngày hôm nay, trên bước đường hội nhập và tăng trưởng, mặc dầu di sản văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của mình qua quy trình hoạt động, tăng trưởng, đã có những tiếp biến, đổi khác nhất định, tuy nhiên những hằng số văn hóa truyền thống hàm chứa những giá trị được những thế hệ phát minh sáng tạo, bảo vệ, trao truyền gắn với lễ Tết truyền thống, vẫn đã và đang là những nét đẹp văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn, tác động ảnh hưởng tích cực đến sự nghiệp kiến thiết xây dựng đời sống văn hóa truyền thống, tạo ra sự cốt cách người Việt thời điểm ngày hôm nay. / .

Nguyễn Thị Dịu

Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình

Source: https://evbn.org
Category : Lễ Hội