Đền Bạch Mã – Wikipedia tiếng Việt

Đền Bạch Mã (“Bạch Mã tối linh từ”) là một trong tứ Trấn của kinh thành Thăng Long xưa, gồm bốn ngôi đền: Đền Quán Thánh (trấn giữ phía Bắc kinh thành); Đền Kim Liên (trấn giữ phía Nam kinh thành); Đền Voi Phục (trấn giữ phía Tây kinh thành); Đền Bạch Mã (trấn giữ phía Đông kinh thành), nằm ở địa chỉ 76 phố Hàng Buồm, phường Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Xưa kia nơi đền Bạch Mã tọa lạc thuộc địa dư phường Hà Khẩu, tổng Đông Thọ, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, Thăng Long.

Đền Bạch Mã được xây dựng từ thế kỷ 9 để thờ thần Long Đỗ (Rốn Rồng)- vị thần gốc của Hà Nội cổ. Đến thế kỷ X, Khi đưa quân đi dẹp loạn, Đinh Bộ Lĩnh đã đến đền Bạch Mã phía đông thành Đại La làm lễ cầu đảo xin Thần phù hộ cho nước, cho được vạn sự thì sẽ phong sắc để biểu dương sự anh linh.[1][2] Đinh Bộ Lĩnh đã đến làng Đặng Xá (Văn Xá, Kim Bảng, Hà Nam) chiêu binh, từ đấy Đinh Bộ Lĩnh đánh đâu được đấy, được tôn là Vạn Thắng Vương, bình được 12 sứ quân. Sau khi thống nhất đất nước, trở về làng Đặng Xá, vua Đinh Tiên Hoàng mơ thấy một vị thần tự xưng là Thần Bạch Mã báo mộng rằng: ‘’Thần đã vâng mệnh Hoàng Thiên, theo vua đánh giặc. Nay thiên hạ đã yên bình, nhà vua chưa lễ tạ, thế là không đúng lễ’’. Vua tỉnh dậy, biết Thần rất là linh ứng, liền phong tặng mĩ tự, phong là: Hộ Quốc Bảo Cảnh Linh Thông Tế Thế, Đô Đại Thành Hoàng Linh Lang Bạch Mã Đại Vương Thượng Đẳng Phúc Thần. Đinh Tiên Hoàng sai sứ giả mang sắc phong thần Bạch Mã về xã Đặng xá, huyện Cổ Bảng, Phủ Lý Nhân, Đạo Sơn Nam, truyền cho nhân dân xây thêm một đền thờ thần Bạch Mã trên quê hương Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt để thờ phụng, gọi là đền thờ Thần Linh Lang Bạch Mã. Đến triều Nguyễn, vua Đồng Khánh năm thứ 9, đã ban sắc phong cho Ngài là: Hàm Quang Thượng Đẳng Thần, đặc cách cho thờ phụng, để ghi nhớ ngay vui của nước và tỏ rõ biển lệ thờ tự. Do đó mà ngày nay ở Hà Nam cũng có đền Bạch Mã thờ vị thần ở quốc đô Thăng Long.

Năm 1010, khi Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, định đắp thành nhưng nhiều lần thành đắp lên lại bị sụp đổ. Vua cho người cầu khấn ở đền thờ thần Long Đỗ thì thấy một con ngựa trắng từ đền đi ra. Vua lần theo vết chân ngựa, vẽ đồ án xây thành, thành mới đứng vững. Thần được vua Lý Thái Tổ phong làm Thành hoàng của kinh thành Thăng Long .Văn bia hiện còn ở đền cho biết, đền Bạch Mã được trùng tu lớn vào niên hiệu Chính Hòa ( 1680 – 1705 ) đời Lê Hy Tông, đến năm Minh Mệnh thứ 20 ( 1839 ) lại được trùng tu thêm : sửa lại đền, dựng riêng văn chỉ, xây Phương đình, quy mô ngày càng thoáng đãng, cảnh sắc tôn nghiêm, nổi tiếng ở chốn đất thiêng .
Hiện tại ngôi đền có quy mô kiến trúc lớn, quay theo hướng Nam gồm có Nghi môn, Phương đình, Đại bái, Thiêu hương, Cung cấm và nhà hội đồng ở phía sau. Các mục hạng này được sắp xếp theo chiều dọc, trong một khoảng trống khép kín. Kiến trúc đền còn lưu lại lúc bấy giờ hầu hết mang phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ thời Nguyễn ( thế kỷ 19 ). Nổi bật trong cấu trúc kiến trúc của đền là hàng loạt khung nhà gỗ với mạng lưới hệ thống cột gỗ lim lớn, những bộ vì đỡ mái được làm kiểu ” giá chiêng chồng rường con nhị “, đặc biệt quan trọng là ” hệ củng 3 phương ” tại nhà phương đình vừa có tính năng chịu lực, vừa là tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ và sử dụng để treo đèn trong những ngày tiệc tùng và cấu trúc ” vòm vỏ cua ” đỡ mái hiên nhà thiêu hương. Trên những côn gỗ, xà lách, xà ngang, những vì chồng rường đều có nhiều mảng trang trí với những đề tài đa dạng và phong phú và nét trạm chắc, khỏe .

Trong nội thất của đền, phương đình ở phía trong, bên trái có cây hương, bàn thờ, phía ngoài có miếu thờ Tề Vương Phi, bên phải phương đình thờ Bể Núi. Thiêu hương và cung cấm có ban thờ và đồ tế lễ.

Hiện đền còn lưu giữ nhiều di vật cổ có giá trị như : bia đá, sắc phong, kiệu thờ, hạc thờ, đôi phỗng, Cùng với những giá trị về kiến trúc nghệ thuật và thẩm mỹ, di tích đền Bạch Mã là một nguồn tư liệu quý để nghiên cứu và điều tra, khám phá Thăng Long-Hà Nội về nhiều mặt .Có hơn một nghìn năm lịch sử, Đền Bạch Mã là một trong những di tích kiến trúc nghệ thuật và thẩm mỹ tiêu biểu vượt trội của Thành Phố Hà Nội Thành Phố Hà Nội .

1. ^ Xã Đặng Xá 鄧 舍 : 45 tr., gồm sự tích Đinh Bộ Lĩnh 丁 部 嶺 ( Đinh Tiên Hoàng Đế ) ; Linh Lang Bạch Mã Đại Vương 靈 郎 白 馬 大王 ; Thái Trưởng Công Chúa 太 長 公 主 ; sự tích Nam Thiên Tứ Thánh : Pháp Vân 法 雲 ; Pháp Vũ 法 雨 ; Pháp Lôi 法 雷 ; Pháp Điện 法 電 ; sự tích Đoàn Thượng 段 尚 ( Đông Hải Đoàn Đại Vương 東 海 段 大 王 ) ; và sự tích Nguyễn Phục 阮 復 ( Đông Hải Đại Vương 東 海 大 王 ), do Nguyễn Bính soạn năm 1572 .
2. ^

   Tại bản dịch trên còn có đoạn ghi Cao Biền với Thần Long Đỗ như sau: “Xưa Cao Biền Nhà Đường, làm An Nam đô hộ phủ, khi xây thành Đại La, một hôm đi ra chơi cửa Đông, thấy mây năm sắc từ đất đùn lên, ánh sang chói mắt, có bậc dị nhân cưỡi con rồng đỏ, tay cầm kim – giảm, lượn lờ theo mây, hồi lâu chẳng lặn. Biền kinh sợ định yểm. Đêm đến Biền nằm mơ thấy một vị thần tướng cưỡi ngựa trắng, từ trên trời tới thẳng Cao Biền mà nói rằng:” Ta là thần Long Đỗ ở đây đã lâu, nghe tin ông xây thành Đại La, nên đến gặp nhau cớ sao phải yểm”. Biền kinh sợ giật mình tỉnh giấc than rằng:” Ta chẳng thể chinh phục được người phương xa sao! Cớ sao mà đến nối có yêu quái như vậy!”. Bèn làm bùa bằng đồng để yểm. Đêm đó mưa to sấm chớp đùng đùng. Hôm sau ra xem thì thấy bùa đồng đều bị nát thành tro bụi. Biền càng thấy làm lạ, bèn dựng miếu ở cửa Đông để thờ và sắc phong cho Ngài làm Linh Lang Bạch Mã Tôn Thần.”

   Xem thêm: Lệ Cúng Năm Bà Ngũ Hành Đình Xuân Lộc – Nét đẹp văn hóa của Thành Phố Long Khánh

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh