Độc đáo di sản văn hóa Chămpa

(Báo Quảng Ngãi)- Người Chămpa đã để lại trên đất Quảng Ngãi nhiều dấu tích về một nền văn hóa phong phú và độc đáo, với các di tích đền tháp, thành lũy, bia ký, tác phẩm điêu khắc… Mới đây, tại xã Nghĩa Trung (Tư Nghĩa) đã phát hiện thêm hiện vật quý giá của người Chămpa.  

Phát hiện nhiều hiện vật quý 

Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi – Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh cho biết, trong quy trình trùng tu đình làng Điền Trang, xã Nghĩa Trung, người dân đã phát hiện Yoni của người Chămpa. Đây là Yoni bằng đá nguyên khối, có chiều ngang 43 cm, dài 53 cm, dày 13 cm. Yoni phát hiện lần này có size nhỏ hơn những bộ đã phát hiện trước đây, nhưng niên đại sớm hơn, vào khoảng chừng thế kỷ IX .

Hiện vật Yoni của người Chăm vừa được phát hiện tại đình làng Điền Trang, xã Nghĩa Trung (Tư Nghĩa). Ảnh: KIM NGÂN

Việc phát hiện Yoni lần này xác định thêm là ở vùng Điền Trang xưa có cư dân người Chămpa sinh sống. “Yoni là hiện vật dùng để thờ cúng của người Chămpa. Ngoài ra, tại đây còn tìm thấy 6 đá tảng kê chân cột, có thể nơi đây là công trình kiến trúc bằng gỗ kê trên đá tảng. Chúng tôi đang nghiên cứu địa tầng để xác định đây có phải là công trình kiến trúc gốc của đền tháp Chămpa hay ở cận kề trong khu vực, rồi mới tính đến phương án khai quật”, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi cho biết.Việc phát hiện Yoni lần này xác lập thêm là ở vùng Điền Trang xưa có dân cư người Chămpa sinh sống. “ Yoni là hiện vật dùng để thờ cúng của người Chămpa. Ngoài ra, tại đây còn tìm thấy 6 đá tảng kê chân cột, hoàn toàn có thể nơi đây là khu công trình kiến trúc bằng gỗ kê trên đá tảng. Chúng tôi đang nghiên cứu và điều tra địa tầng để xác lập đây có phải là khu công trình kiến trúc gốc của đền tháp Chămpa hay ở cận kề trong khu vực, rồi mới tính đến giải pháp khai thác ”, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi cho biết .
Theo yêu cầu của Ban Quản lý đình làng Điền Trang và chính quyền sở tại địa phương, Sở VH-TT và DL đã chỉ huy Bảo tàng Tổng hợp tỉnh phối hợp với địa phương dữ gìn và bảo vệ Yoni tại đình làng và liên tục khảo sát, nghiên cứu và điều tra nâng cao hơn tại vùng đất này. Trước đó, vào năm 2017, khi khai thác tháp Chăm ở núi Thiên Bút, phường Nghĩa Chánh ( TP.Quảng Ngãi ), những nhà nghiên cứu đã phát hiện bộ Linga và Yoni khá lớn. Tại dinh Bà Sở, xã Đức Nhuận ( Mộ Đức ) cũng có bộ Linga và Yoni còn nguyên vẹn .

Theo Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, phần nhiều những tháp Chăm ở Quảng Ngãi đều thờ thần Siva và coi Linga là bộc lộ đặc tính dương, Yoni là biểu lộ đặc tính âm của thần. Do vậy, hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn ngoài những bộ Linga và Yoni đã phát hiện, thì trong lòng đất có năng lực còn nhiều hiện vật văn hóa truyền thống Chămpa. Di sản Linga và Yoni ngoài giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ, còn biểu lộ giá trị văn hoá tín ngưỡng rực rỡ của người Chămpa xưa .

Cần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa

Trước đây, những nhà khảo cổ học đã phát hiện nhiều hiện vật của người Chăm trên đất Quảng Ngãi. Tiêu biểu có di tích tháp Chánh Lộ, được H.Parmentier phát hiện và khai thác năm 1924. Tại Bảo tàng Tổng hợp tỉnh hiện đang lưu giữ hai bảo vật vương quốc tương quan đến văn hóa truyền thống Chămpa, đó là Bộ sưu tập trang sức đẹp vàng Trà Veo 3 và Lâm Thượng ; tượng cổ tu sĩ Chămpa Phú Hưng. Các nhà nghiên cứu nhận định và đánh giá, đây là bảo vật hiếm có ở Khu vực Đông Nam Á, bộc lộ sự tinh xảo trong nghệ thuật và thẩm mỹ của người Chămpa. Cùng với đó là tượng Gajasimha tại tháp Chánh Lộ ; tượng bò thần Nadin trong phế tích tháp Gò Giàng ( Tư Nghĩa ) ; hai con Gajasimha đầu voi mình sư tử, linh vật canh cổng thánh đường Chánh Lộ ; tiểu phẩm phật giáo tại lò nung gốm Núi Chồi, xã Tịnh Châu ( TP.Quảng Ngãi ) ; bộ sưu tập ngói mặt hề thế kỷ III – VII trong phế tích tháp Phú Thọ ( Tư Nghĩa ) …

Theo Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, do những biến thiên lịch sử dân tộc nên nhiều di sản văn hóa truyền thống Chămpa ở Quảng Ngãi bị vùi sâu trong lòng đất, 1 số ít di tích bị xâm lấn … Do đó, cần có những cuộc khảo sát, tìm hiểu để nghiên cứu và điều tra và có giải pháp khoanh vùng phạm vi, bảo vệ, khai thác nhằm mục đích phát hiện, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống .

“ Đối với bộ Yoni tại đình làng Điền Trang, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh phối hợp với địa phương dữ gìn và bảo vệ, tọa lạc. Trước mắt, sẽ hướng dẫn chính quyền sở tại thiết kế xây dựng hồ sơ xếp hạng cấp tỉnh và có những giải pháp để bảo tồn, phát huy giá trị di sản ”, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi cho biết .

Kim Ngân

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh