Năng suất lúa: cách tính và các yếu tố tạo thành, ảnh hưởng – https://leading10.vn

1. Năng suất và những yếu tố tạo thành năng suất lúa

Năng suất lúa được tạo thành bởi các yếu tố: Số bông trên đơn vị diện tích, số hạt trên bông, tỷ lệ hạt chắc và khối lượng 1000 hạt. Có thể tính năng suất lúa theo công thức sau:

Năng suất = Số bông/m2 x Số hạt chắc/bông x KL 1000 hạt/1000

Các yếu tố này được hình thành trong thời hạn khác nhau, có những quy luật khác nhau, chịu tác động ảnh hưởng của những điều kiện kèm theo khác nhau, tuy nhiên chúng lại có mối quan hệ ảnh hưởng tác động lẫn nhau. Để đạt năng suất cao cần có cơ cấu tổ chức những yếu tố năng suất hài hòa và hợp lý. Cơ cấu này biến hóa tùy theo những điều kiện kèm theo đơn cử .
+ Những ruộng lúa cấy, năng suất cao 6 ÷ 7 tấn / ha thường đạt 400 ÷ 450 bông / mét vuông, có từ 80 ÷ 100 hạt / bông, khối lượng 1000 hạt khoảng chừng 25 ÷ 27 g .
+ Những ruộng lúa sạ, năng suất cao 6 ÷ 7 tấn / ha thường đạt 500 ÷ 600 bông / mét vuông, có từ 60 ÷ 70 hạt / bông, khối lượng 1000 hạt khoảng chừng 25 ÷ 27 g .
Chính vậy, trong canh tác lúa cần quan tâm sao cho vừa có số bông nhiều, vừa có số lượng hạt chắc / bông cao .

2. Các điều kiện kèm theo tác động ảnh hưởng đến thời kỳ hình thành những yếu tố tạo thành năng suất

Muốn nâng cao năng suất lúa phải xác lập quy trình và thời hạn hình thành những yếu tố tạo thành năng suất lúa, những điều kiện kèm theo tác động ảnh hưởng đến những yếu tố tạo thành năng suất lúa thì mới có cơ sở để vận dụng giải pháp kỹ thuật đúng lúc và đúng cách .

a. Số bông

Trong những yếu tố tạo thành năng suất lúa thì số bông là yếu tố có đặc thù quyết định hành động nhất và sớm nhất. Số bông hoàn toàn có thể góp phần 74 % năng suất, trong khi số hạt và khối lượng hạt góp phần 26 %. Số bông hình thành do những yếu tố như : Mật độ cấy ; Số nhánh đẻ ; Các điều kiện kèm theo ngoại cảnh và kỹ thuật chăm nom, …– Mật độ cấy : Mật độ cấy đặt cơ sở cho việc hình thành số bông. Trong điều kiện kèm theo thâm canh cần có tỷ lệ cấy hài hòa và hợp lý tùy thuộc vào giống, đất đai, phân bón, thời vụ, … Các giống lúa mùa địa phương thường cấy thưa, năng lực chịu đạm kém, nếu cấy dày dễ phát sinh lốp đổ. Các giống lúa mới, thuộc mô hình thấp cây, lá đứng, năng lực chịu đạm cao nên hoàn toàn có thể cấy dày để thâm canh. Cấy dày hài hòa và hợp lý là giải pháp tận dụng tối ưu những điều kiện kèm theo tự nhiên như nhiệt độ, nước, ánh sáng, dinh dưỡng để tăng số bông .
– Thời gian quyết định hành động số bông : Trong điều kiện kèm theo quần thể, thời hạn quyết định hành động số bông là thời kỳ đẻ nhánh và quan trọng nhất là thời kỳ đẻ nhánh hữu hiệu. Những nhánh đẻ trong thời hạn này đều có năng lực thành bông .
– Các điều kiện kèm theo ngoại cảnh và kỹ thuật chăm nom : Điều kiện ngoại cảnh thuận tiện, cây lúa sinh trưởng, tăng trưởng tốt sẽ cho nhiều bông. Tác động giải pháp kỹ thuật đúng lúc như chính sách phân bón, tưới nước cũng có tác động ảnh hưởng trực tiếp đến quy trình đẻ nhánh và hình thành số bông .

b. Số hạt trên bông

Số hạt trên bông nhiều hay ít tùy thuộc vào số gié, hoa phân hóa cũng như số gié, hoa thoái hóa. Các quy trình này nằm trong thời kỳ sinh trưởng sinh thực từ lúc làm đòng đến trỗ bông .

Số hạt trên bông = Số hoa phân hóa – Số hoa thoái hóa

Số gié và hoa phân hóa được quyết định hành động trong thời kỳ đầu và quy trình làm đòng : bước 1 ÷ 3 trong vòng 7 ÷ 10 ngày, ứng với chỉ số tuổi lá 78 ÷ 87 %. Số hoa phân hóa nhiều hay ít phụ thuộc vào vào sinh trưởng của cây và điều kiện kèm theo ngoại cảnh. Những yếu tố có tác động ảnh hưởng đến số hoa phân hóa .
Số gié cấp 1 và cấp 2 phân hóa. Giữa số gié cấp 1 và cấp 2 có quan hệ thuận, trong đó quan hệ giữa số gié cấp 2 và số hoa chặt hơn. Ví dụ khi số gié cấp 2 tăng từ 16 lên 28 thì số hoa trên bông cũng tăng từ 90 lên 140 .Số mạch dẫn ở cuống bông nhiều hay ít, có tương quan đến số gié cấp 1. Những giống có cuống bông lớn, số mạch dẫn nhiều thì số gié cấp 1 cũng nhiều .
Kích thước tiết diện ngang của những lóng gốc càng lớn thì số hoa phân hóa càng nhiều. Thời kỳ làm đốt thường trùng với làm đòng. Ở thời kỳ này nếu cây khoẻ, những lóng gốc to có công dụng tốt đến việc phân hóa hoa trên bông .
Hàm lượng đạm trong lá ở thời kỳ làm đòng cao hay thấp cũng có tác động ảnh hưởng đến số hoa trên bông. Do đó việc bón phân thời kỳ đòng, triển khai lá chuyển xanh có lợi cho việc tăng số hoa trên bông .

Hiện tượng thoái hóa hoa: Sau khi gié cấp 1, cấp 2 và hoa phân hóa xong nếu gặp điều kiện thuận lợi sẽ trở thành hoa hữu hiệu, ra hoa và kết hạt chắc bình thường. Ngược lại nếu gặp điều kiện trở ngại, chúng không tiếp tục phát triển, đó là quá trình thoái hóa gié và hoa. Thời kỳ thoái hóa hoa thường bắt đầu vào bước 4 và kết thúc vào bước 6, tức là khoảng 20 ÷ 12 ngày trước trỗ. Số gié và hoa thoái hóa thường tập trung ở gốc bông, số lượng thoái hóa của gié cấp 1 khoảng 4 ÷ 5%, gié cấp 2 khoảng 30 ÷ 40% và hoa khoảng 20 ÷ 25%. Nguyên nhân dẫn đến thoái hóa gié và hoa chủ yếu là do thiếu dinh dưỡng ở thời kỳ làm đòng hoặc do ngoại cảnh bất lợi như thiếu ánh sáng, bị ngập, hạn, sâu bệnh, … Vì vậy gieo cấy đúng thời vụ, bón thúc đòng đều có tác dụng tốt đối với việc hạn chế quá trình thoái hóa hoa, tăng số hoa hữu hiệu trên bông.

c. Tỷ lệ hạt chắc

Tăng tỷ lệ hạt chắc hay nói cách khác là giảm tỷ lệ hạt lép trên bông. Hạt chắc là những hạt nặng, có tỷ trọng trên 1,06. Tỷ lệ hạt chắc tăng trọng lượng bông tăng nên năng suất cuối cùng tăng. Tỷ lệ hạt lép trên bông có thể thay đổi trong phạm vi tương đối rộng, ít là 2 ÷ 5%, thông thường là 5 ÷ 10%, cũng có khi 20 ÷ 30% hoặc thậm chí còn cao hơn.

Tỷ lệ hạt chắc được quyết định hành động ở thời kỳ trước và sau trỗ bông, có 3 thời kỳ quyết định hành động trực tiếp là giảm nhiễm, trỗ bông và chín sữa. Nguyên nhân hạt lép là do quy trình thụ phấn thụ tinh không thuận tiện, khi ra hoa gặp rét hoặc nóng quá, ẩm độ không khí quá thấp hoặc quá cao, làm cho hạt phấn mất năng lực nảy mầm, hoặc trước đó nhị và nhụy tăng trưởng không trọn vẹn, tế bào mẹ hạt phấn bị hại .
– Yếu tố tác động ảnh hưởng đến tỷ suất hạt chắc
+ Lượng phân bón : Mỗi giống lúa nhu yếu một lượng đạm nhất định để sinh trưởng và hình thành năng suất. Vượt quá số lượng giới hạn nhu yếu, bón thừa đạm dễ làm tỷ suất hạt chắc giảm. Vì vậy cần phải chú ý quan tâm khi sử dụng phân đạm, không bón quá nhiều hoặc bón muộn. Bón thừa đạm, bón muộn, hoàn toàn có thể lê dài sinh trưởng thân lá, không có lợi cho quy trình làm đòng. Ngoài ra thân lá sinh trưởng lê dài dễ bị sâu bệnh hại do đó ảnh hưởng tác động xấu đến quy trình vào chắc .
+ Lúa bị lốp đổ : nhất là thời kỳ trỗ bông, làm hạt lúa bị lốp đổ sẽ cho tỷ suất hạt chắc giảm .
+ Cường độ ánh sáng : Thời kỳ cuối nếu cường độ ánh sáng giảm, hoạt động giải trí quang hợp gặp trở ngại, lượng hydrat cacbon hình thành không cung ứng đủ cũng làm tỷ suất hạt chắc giảm .
+ Nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao : Ảnh hưởng đến thời kỳ sinh trưởng sinh thực, nhất là lúc lúa trỗ bông, nở hoa, nếu nhiệt độ xuống dưới 200C hoặc cao hơn 350C, đều không có lợi cho quy trình thụ phấn thụ tinh, lúa bị lép nhiều. Thời kỳ lúa chín nếu nhiệt độ cao hơn 350C lê dài sẽ rút ngắn thời hạn chín cũng ảnh hưởng tác động đến tỷ suất hạt chắc .+ Các điều kiện kèm theo ngoại cảnh thời kỳ trỗ, vào chắc như mưa bão, hạn, sâu bệnh hoặc đất mặn … đều ảnh hưởng tác động xấu đến tỷ suất hạt chắc .
Tóm lại, những giải pháp kỹ thuật như cấy đúng thời vụ để lúa trỗ bông, nở hoa thuận tiện, bón đón đòng tạo cây khoẻ, duy trì lá xanh ở thời kỳ cuối, phòng chống sâu bệnh, ngăn ngừa tai hại của vạn vật thiên nhiên, … là những giải pháp nhằm mục đích hạn chế hạt lép, nâng cao tỷ suất hạt chắc trên bông .

d. Khối lượng 1000 hạt

Khối lượng 1000 hạt là yếu tố ở đầu cuối tạo năng suất lúa. So với những yếu tố khác thì khối lượng 1000 hạt tương đối ít dịch chuyển, nó nhờ vào đa phần vào giống. Khối lượng 1000 hạt do 2 bộ phận cấu thành, khối lượng vỏ trấu và khối lượng hạt gạo. Khối lượng vỏ trấu thường chiếm 20 % và khối lượng hạt gạo chiếm 80 % khối lượng toàn hạt. Muốn có khối lượng hạt cao phải ảnh hưởng tác động vào cả 2 yếu tố này
– Vỏ trấu : Thời gian quyết định hành động size vỏ trấu đa phần là thời kỳ giảm nhiễm đến trỗ bông. Sau trỗ bông khối lượng vỏ trấu ít biến hóa .
– Hạt gạo : Khối lượng hạt gạo tăng mạnh nhất từ trỗ bông đến sau trỗ 18 ÷ 20 ngày. Những thí nghiệm cắt lá, che ánh sáng vào thời kỳ giảm nhiễm và chín sữa có ảnh hưởng tác động rõ ràng nhất đến khối lượng hạt. Ngoài ánh sáng, yếu tố nhiệt độ, nhất là biên độ chênh lệch ngày và đêm, có ảnh hưởng tác động rõ ràng đến quy trình quang hợp, tích góp, luân chuyển vật chất về hạt. Vì vậy, giữ cho lá lúa xanh lâu, quang hợp luân chuyển chất hữu cơ tốt là yếu tố quan trọng ảnh hưởng tác động đến khối lượng hạt .

3. Mối quan hệ giữa những yếu tố năng suất lúa

Trên đồng ruộng, những yếu tố năng suất có quan hệ với nhau rất ngặt nghèo. Muốn tăng năng suất lúa không hề chỉ ảnh hưởng tác động riêng rẽ từng yếu tố mà phải tác động ảnh hưởng tổng hợp chung những yếu tố. Vì vậy cần điều tra và nghiên cứu mối quan hệ giữa những yếu tố đó trong điều kiện kèm theo quần thể ruộng lúa .
Thực chất mối quan hệ giữa những yếu tố năng suất là mối quan hệ giữa quần thể và thành viên. Có thể coi sự tăng trưởng của quần thể ( ruộng lúa ) bằng chỉ tiêu số bông trên đơn vị chức năng diện tích quy hoạnh, còn sự tăng trưởng của những thành viên ( từng cây lúa ) bộc lộ bằng chỉ tiêu số hạt trên bông và khối lượng hạt hay khối lượng bông. Khi biến hóa tỷ lệ cấy ( số dảnh cơ bản ) sẽ tạo ra quy trình đẻ nhánh và hình thành số bông khác nhau, từ đó sẽ ảnh hưởng tác động đến khối lượng bông và năng suất lúa .
Kết quả 1 số ít điều tra và nghiên cứu khi đổi khác 3 mức tỷ lệ theo hướng tăng dần 200 ÷ 250, 250 ÷ 300, 300 ÷ 350 dảnh cơ bản / mét vuông thì số bông tăng, còn khối lượng bông lại giảm theo từng mức. Khi tăng tỷ lệ thì số bông tăng nhiều trong khi khối lượng bông giảm ít nên tác dụng năng suất ở đầu cuối vẫn tăng đó là mối quan hệ thống nhất. Nhưng nhìn chung cả 3 mức, khi số bông tăng thì khối lượng bông giảm đó là mối quan hệ xích míc. Như vậy quần thể ruộng lúa luôn luôn sống sót mối quan hệ thống nhất và xích míc lẫn nhau. Trong thực tế cần điều tiết mối quan hệ này một cách tương thích để điều khiển và tinh chỉnh năng suất theo khunh hướng có lợi. Qua 3 mức tỷ lệ cũng cho thấy khoanh vùng phạm vi dịch chuyển của năng suất ( thấp nhất và cao nhất ) không khác nhau nhiều ( khoảng chừng từ 6 tấn ÷ 7 tấn / ha ). Có thể đây là năng lực tự điều tiết của quần thể cây cối, tức là khi tăng yếu tố này lại làm giảm yếu tố khác và ngược lại. Kết quả là tích số của chúng lại ít đổi khác .
Kết quả những điều tra và nghiên cứu khác cho thấy số bông có quan hệ nghịch với số hạt trên bông và khối lượng hạt. Còn yếu số hạt / bông và khối lượng hạt có quan hệ thuận ( Đào Thế Tuấn, 1990 ). Trong 3 yếu tố tạo thành năng suất thì số bông dịch chuyển mạnh nhất, kế đến là số hạt / bông, sau cuối là khối lượng hạt ít dịch chuyển nhất .
Tất cả những chỉ tiêu đều biểu lộ : Cấy thưa mức độ dịch chuyển lớn hơn cấy dày, vì thế cần cấy dày hài hòa và hợp lý để ngay trong điều kiện kèm theo bất thuận năng suất cũng không bị tác động ảnh hưởng nhiều .
Trong những yếu tố năng suất thì dịch chuyển của số nhánh tối đa và số bông nhiều nhất rồi đến số hạt trên bông. Trọng lượng hạt không có tác động ảnh hưởng đáng kể vì năng suất phụ thuộc vào 2 yếu tố đa phần là số bông và số hạt nên mức độ dịch chuyển của năng suất cũng nằm trong khoanh vùng phạm vi dịch chuyển của số bông và số hạt .
Những dịch chuyển trên phản ánh quy luật khách quan của sinh vật hay nói cách khác, đó là hiện tượng kỳ lạ tự điều tiết của quần thể ruộng lúa. Tuy nhiên, trong thực tế sản xuất không hề coi nhẹ ảnh hưởng tác động của con người, tức là tác động ảnh hưởng của những giải pháp kỹ thuật theo hướng có lợi nhất nhằm mục đích đạt năng suất cao .

4. Yêu cầu của ruộng lúa đạt năng suất cao

Dựa vào đặc thù sinh lý của quy trình quang hợp, dinh dưỡng khoáng và những yếu tố tạo thành năng suất lúa, để nâng cao năng suất của quần thể ruộng lúa, cần quan tâm 1 số ít nhu yếu cơ bản sau :
a. Dùng những giống tương thích với điều kiện kèm theo thâm canh
Những giống thâm canh thường là những giống thấp và cứng cây, có năng lực chịu phân tốt khi góp vốn đầu tư thâm canh. Những giống cao cây thường có điểm yếu kém chịu phân kém, khi tăng phân bón dễ bị lốp đổ dẫn đến năng suất thấp, phẩm chất giảm .
Giống thâm canh cần có góc lá hẹp ( góc tạo giữa thân và lá ), lá đứng để khi tăng tỷ lệ cấy hay trong điều kiện kèm theo nhánh đẻ mạnh những lá ít bị che khuất nhau, tạo thông số diện tích quy hoạnh lá ( LAI ) lớn, nhất là vào thời kỳ sinh trưởng sinh thực để tạo mẫu sản phẩm quang hợp cao .
Trong điều kiện kèm theo năng suất sinh học như nhau, giống thấp cây có thông số kinh tế tài chính ( k ) cao nên năng suất kinh tế tài chính sẽ cao hơn những giống cao cây .
Ngoài ra những giống thâm canh cần có thời hạn sinh trưởng hài hòa và hợp lý, quan hệ giữa sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực cân đối để tạo điều kiện kèm theo tốt nhất cho quy trình hình thành những yếu tố năng suất nói riêng và năng suất nói chung. Những giống ngắn ngày có lợi thế cho việc luân canh tăng vụ, biến hóa cơ cấu tổ chức cây xanh, dễ tránh được tai hại của vạn vật thiên nhiên và sâu bệnh, nhất là vào thời kỳ sinh trưởng cuối
b. Đầu tư bón phân hài hòa và hợp lýNói chung để đạt năng suất cao phải tăng lượng phân bón. Phân bón ít thì năng suất thấp nhưng nếu thừa thì cũng bất lợi, dễ bị lốp đổ và sâu bệnh hại. vì thế cần sử dụng phân bón với liều lượng và tỷ suất hài hòa và hợp lý giữa những loại phân. Có như vậy mới nâng cao năng suất và tăng hiệu suất cao của phân bón .
c. Bảo đảm tỷ lệ và thời hạn cấy thích hợp

Mật độ gieo cấy có tác dụng rõ rệt với hệ số diện tích lá và quá trình đẻ nhánh, do đó ảnh hưởng đến số bông và năng suất. Tùy theo loại hình giống nhiều bông hay nặng bông mà xác định mật độ gieo cấy thích hợp.

( Nguồn tài liệu : Giáo trình Cây lương thực )

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn