Lam Kinh – một biểu tượng của tinh thần và văn hóa dân tộc

Chính điện Lam Kinh .Thế đất Lam Kinh quy tụ rất đầy đủ những yếu tố của đất quý, mà không cần sự ảnh hưởng tác động của con người. Các khu công trình kiến trúc được thiết kế xây dựng trên cơ sở tận dụng, cải biến thiên nhiên và môi trường tự nhiên, tích hợp với tư duy “ tử vi & phong thủy ”, đã tạo cho TT Lam Kinh một khoảng trống bề thế và rất thiêng, in đậm vào tâm thức dân gian .

Lam Kinh những ngày tháng 8 âm lịch, từng đoàn khách từ khắp vùng miền nối tiếp nhau về tham quan, vãn cảnh và dâng hương bái yết. Không khí trầm mặc có thêm mấy phần xao động và sự trang nghiêm nơi lăng tẩm, miếu mạo, đền đài, dường như cũng có thêm vài phần sinh khí mới. Đó là cái sinh khí phát ra từ nội tâm, từ cảm xúc, từ niềm kính ngưỡng và tự hào của mỗi người hành hương. Bởi, về với Lam Kinh cũng là về với mảnh đất thiêng – nơi hội tụ và tỏa sáng tinh thần và văn hóa dân tộc!

Theo chân đoàn khách là những nhà báo quốc tế lần đầu có dịp về với xứ Thanh, chúng tôi không khỏi quá bất ngờ về cách mà những hành khách này nhìn nhận về di sản vương quốc đặc biệt quan trọng này. Lam Kinh không kỳ vĩ, hoành tráng như kinh thành Huế. Song, chính sự hòa quyện tuyệt vời giữa “ khối kiến trúc xanh ” tự nhiên là rừng già và sông Ngọc, bảo phủ lấy hàng chục khu công trình kiến trúc – thẩm mỹ và nghệ thuật, vừa đậm nét cung đình vừa mang nét dân gian của Lam Kinh, cũng đủ khiến những hành khách phương xa thú vị và thán phục. Cảnh quan xanh tươi, rợp mát và tĩnh tại của Lam Kinh có vẻ như có năng lực thanh lọc tâm hồn con người. Để rồi, vừa đặt chân vào di tích, Gurdal Yaprak, nữ nhà báo người Thổ Nhĩ Kỳ, đã có những cảm nhận mê hoặc : “ Tôi yêu không khí tuyệt vời của di tích này, thật trong lành và yên tĩnh. Lối kiến trúc truyền thống cuội nguồn đặc trưng của quốc gia những bạn rất mê hoặc và thật độc lạ so với những nơi tôi từng đến. Đó chính là những giá trị văn hóa truyền thống rực rỡ rất cần được bảo vệ, làm cơ sở để những bạn lôi cuốn khách du lịch và mê hoặc họ khám phá, mày mò ” .

Nghi thức rước kiệu trong lễ hội Lam Kinh.

Khi khám phá về di tích, nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Hảo đã nhấn mạnh vấn đề rằng, bố cục tổng quan toàn diện và tổng thể của Lam Kinh trọn vẹn nhờ vào vào địa hình có sẵn, do vạn vật thiên nhiên tạo ra. Nói cách khác, đồ án bố cục tổng quan khu Lam Kinh đã có sẵn trong tự nhiên. Thế đất Lam Kinh quy tụ vừa đủ những yếu tố của đất quý, mà không cần sự tác động ảnh hưởng của con người. Các khu công trình kiến trúc được thiết kế xây dựng trên cơ sở tận dụng, cải biến thiên nhiên và môi trường tự nhiên, tích hợp với tư duy “ tử vi & phong thủy ”, đã tạo cho TT Lam Kinh một khoảng trống bề thế và rất linh, in đậm vào tâm thức dân gian. Ở vị trí TT là núi Dầu, vừa là điểm tựa vừa là hậu chẩm của khu miếu điện ; tả phù là núi Bạch Hổ, hữu bật là núi Thanh Long, phía trước khu TT lại có sông Chu uốn lượn phủ bọc. Người xưa chọn mảnh đất “ hội sơn tụ thủy ” hiếm có này làm nơi an nghỉ nghìn đời, cũng bởi vị trí đắc địa và cảnh sắc vạn vật thiên nhiên tương thích với không khí u tịch, trang nghiêm của khu đền miếu. Trong một lần về bái yết Sơn Lăng, tháng 2 năm Bính Tý ( 1456 ), vua Lê Nhân tông đã ra lệnh : “ Mọi việc ở đền thờ phải tôn kính, tinh khiết, cấm việc chặt cây, chặt tre, kiếm củi ”. Chính vì lẽ đó, quy trình bảo tồn, tôn tạo Lam Kinh suốt 2 thập kỷ qua, gắn liền với việc gìn giữ, bảo vệ của tán rừng già, những thảm thực vật nguyên sinh, nguồn nước, muông thú bao quanh di tích .

Sự hài hòa của hai yếu tố cung đình – dân gian trong lối kiến trúc và một không gian xanh mướt mát, đã khiến cho Lam Kinh có được sức hấp dẫn riêng, so với các công trình đền đài, miếu mạo, lăng tẩm khác. Không những thế, “cái không gian văn hóa bình dân vẫn bao bọc lấy Lam Kinh, thể hiện bằng cả một kho tàng các lễ tục, lễ hội của đồng bào Mường, Thái, Kinh”, cũng là nét đặc trưng riêng có của di sản đặc biệt này. Lam Kinh suốt mấy trăm năm hoang phế, nhưng không ít trò diễn xướng mang đậm tính cung đình, gắn với các nghi thức tế lễ tại Sơn Lăng, vẫn được gìn giữ trong tâm thức và đời sống dân gian. Dưới mái đình cổ, lớp lớp nghệ nhân vẫn diễn và truyền lại cho con cháu các tích trò Ai Lao, Chiêm Thành, Ngô Quốc, hay trò múa rối “Lam Sơn khởi nghĩa”, như là cách để tưởng niệm và ngưỡng vọng tiền nhân, tiên tổ. Để rồi, khi Lam Kinh từng bước được phục dựng lại, chính những trò chơi, trò diễn ấy đã góp phần làm nên không gian văn hóa Lam Kinh đậm đà bản sắc.

Mỗi một dân tộc bản địa trong quy trình hình thành, sống sót và tăng trưởng đã phát minh sáng tạo nên một nền văn hóa truyền thống riêng, để phản ánh đời sống vật chất, niềm tin và tâm hồn của chính dân tộc bản địa ấy. Và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên người Việt mang những nét đặc trưng rất riêng so với những nước trong khu vực. Đó là không chỉ thờ phụng ông bà, tổ tiên trong mái ấm gia đình, dòng họ ; người Việt còn thờ phụng vua Hùng – thủy tổ dân tộc bản địa, hay thờ phụng những nhân vật lịch sử vẻ vang có công dựng nước, giữ nước, đã được nhân dân thần thánh hóa. Lam Kinh vốn được biết đến như thể “ kinh đô tưởng niệm ” của nhà Hậu Lê. Thế nhưng, trải qua sự mài mòn và kiểm chứng của thời hạn ngót 600 năm, di sản đặc biệt quan trọng này đã trở thành cội nguồn tiên tổ – nơi trở lại của con dân xứ Thanh và con dân đất Việt. Bởi nó ứng với lời răn hậu thế của Đức Thái tổ Cao hoàng đế Lê Lợi, trước khi về với tiên tổ, rằng “ Vật gốc ở trời, người gốc ở tổ ( … ). Đất có thịnh thì cây mới tốt, nguồn có sâu thì nước mới dài ”. Đồng thời, cũng bởi yếu tố văn hóa truyền thống dân tộc bản địa chính là tư tưởng chủ yếu của khu miếu điện Lam Kinh. Nói cách khác, Lam Kinh là nơi bộc lộ khá đầy đủ ý niệm hay tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt. Đó là hình tượng của văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn dân tộc bản địa Việt, đã vượt lên mọi sự “ bức hại ” của văn hóa truyền thống ngoại lai, để sống sót và tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ. Đó cũng chính là ý thức tự hào, tự tôn, tự cường dân tộc bản địa, đã được nâng lên thang giá trị mới từ thời Hậu Lê và trao truyền cho lớp lớp thế hệ con dân đất Việt .Lam Kinh là một quần thể di tích lịch sử vẻ vang, văn hóa truyền thống – kiến trúc, thẩm mỹ và nghệ thuật đặc biệt quan trọng quan trọng. Thậm chí, sự sống sót của nó cho đến tận thời nay, được ví như một thiên lịch sử vẻ vang sôi động của dân tộc bản địa Nước Ta. Dẫu trải qua nhiều lần thay đổi, hưng vong cùng vận nước ; tuy nhiên, nhiều bài học kinh nghiệm từ quá khứ, cùng vô số trầm tích văn hóa truyền thống đã phát lộ hay còn nằm sâu trong lòng đất, mà Lam Kinh lưu lại cho hậu thế, thì vẫn vẹn nguyên ý nghĩa và giá trị .Khôi Nguyên

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh