Tripoli – Wikipedia tiếng Việt

Tripoli là thành phố lớn nhất và là thủ đô của Libya. Thành phố cũng được biết đến với tên gọi Tây Tripoli hay Tripoli Tây (tiếng Ả Rập: طرابلس الغرب‎ Ṭarābulus al Gharb), để phân biệt với Tripoli, Liban. Thành phố đôi khi được ví như nàng tiên cá bên bờ Địa Trung Hải hay Người phụ nữ của Biển cả (tiếng Ả Rập: عروسة البحر‎), để mô tả màu nước biển ngọc lam và các tòa nhà sơn màu trắng của nơi đây.

Tripoli /ˈtrɪpɵli/ là một tên gọi theo tiếng Hy Lạp có nghĩa là “Ba Thành phố”. Tên gọi này được đọc trong tiếng Ả Rập: طرابلس‎ Ṭarābulus  (trợ giúp·thông tin), tiếng Ả Rập Libya: Ṭrābləs  (trợ giúp·thông tin), tiếng Berber: Ṭrables, từ tiếng Hy Lạp cổ: Τρίπολις Trípolis “Ba Thành phố”).

Vùng đô thị Tripoli (khu vực quận) có tổng dân số là 1.065.405 theo điều tra vào năm 2006. Thành phố nằm ở phía tây bắc của đất nước và có địa thế tại rìa sa mạc, trên một điểm đất đá nhô ra Địa Trung Hải và tạo thành một vịnh biển. Thành phố có hải cảng chính đồng thời là trung tâm thương mại và công nghiệp tại Libya. Đây cũng là nơi tọa lạc Đại học Al-Fateh.

Tripoli được người Phoenicia thành lập vào thế kỷ 7 TCN, họ đã đặt tên cho thành phố là Oea.[1] Với lịch sử lâu dài của mình, thành phố có nhiều địa điểm khảo cổ có tính quan trọng.

Tripoli có khí hậu đặc trưng của vùng Địa Trung Hải, với thời tiết nóng và một mùa hè khô, còn mùa đông có một lượng mưa khá nhã nhặn .

Thành phố được thành lập vào thế kỷ 7 TCN bởi người Phoenicia, họ đã đặt cho thành phố một cái tên Libyco-Berber là Oea (hay Wy’t),[2] thành phố có thể đã được xây dựng trên nền của một đô thị bản địa. Những người Phoenicia có phần chắc đã bị thu hút tới địa điểm thành phố hiện nay vì nơi này có lợi thế là có cảng tự nhiên, bên sườn tây là một bán đảo nhỏ và thuận lợi cho việc phòng thủ, và vì vậy họ đã thiết lập thuộc địa của mình. Thành phố sau đó rơi vào tay những người thống trị Cyrenaica (một thuộc địa của người Hy Lạp ở bờ biển Bắc Phi, phía đông Tripoli, trên nửa đường tới Ai Cập). Thành phố tiếp tục bị người Carthaginia giành lấy từ tay người Hy Lạp.

Đến nửa sau của thế kỷ thứ 2 TCN, Tripoli thời nay thuộc về La Mã cổ, thành phố nằm trong tỉnh Africa, và được đặt tên là Regio Syrtica. Khoảng đầu thế kỷ 3 SCN, nơi đây đã được gọi với tên Regio Tripolitana, có nghĩa là ” khu vực của ba thành phố “, đơn cử là Oea ( tức là Tripoli tân tiến ), Sabratha và Leptis Magna. Tripoli hoàn toàn có thể đã được nâng lên cấp bậc một tỉnh riêng không liên quan gì đến nhau dưới thời Septimius Severus, một người gốc Leptis Magna .
Khung vòm La Mã dưới thời Marcus AureliusMặc dù dân cư La Mã cư trú tại Tripoli ngày này trong nhiều thế kỷ, hiện chỉ có một phế tích La Mã còn sót lại, ngoài 1 số ít cột và đầu cột ( thường được tích hợp trong những tòa nhà sau này ), là Khung vòm của Marcus Aurelius từ thế kỷ thứ 2. Thực tế Tripoli đã liên tục có người ở, không giống như Sabratha hay Leptis Magna, có nghĩa là dân cư hoàn toàn có thể đã lấy vật tư bằng đá từ những tòa nhà cũ ( tàn phá chúng trong quy trình này ), hoặc đã xây những khu công trình mới lên trên chúng, chôn vùi những khu công trình cổ bên dưới những đường phố, nơi hầu hết trong số chúng vẫn chưa được khai thác .Có dẫn chứng cho thấy rằng khu vực Tripolitania là trong 1 số ít những nơi suy giảm về kinh tế tài chính trong thế kỷ thứ 5 và thứ 6, một phần do thực trạng không ổn định chính trị lan rộng trên toàn quốc tế Địa Trung Hải cùng sự sụp đổ của đế chế La Mã, cũng như áp lực đè nén từ những cuộc xâm lược của người Vandal .Theo al-Baladhuri, Tripoli, không giống như những nới khác tại Tây Bắc châu Phi, bị người Hồi giáo chinh phục từ rất sớm sau khi thành phố Alexandria tại Ai Cập thất thủ vào năm 22 theo lịch Hijra, khoảng chừng giữa 30 tháng 11, 642 và 18 tháng 11, 643. Sau cuộc chinh phục, Tripoli bị quản lý bởi những triều đại đóng đô tại Cairo, Ai Cập ( tiên phong là Fatimids, và sau đó là Mamluks ). Có những lúc thành phố đã trở thành một phần của Đế chế Almohad và Hafsid của người Berber. Tripoli cũng từng là một phần của Đế chế Ottoman từ thế kỷ 16 đến 19 .
Năm 1510, thành phố rơi vào tay của Quý tộc Pedro Navarro, Bá tước của Oliveto của Tây Ban Nha, và, năm 1523, thành phố đã được giao cho những hiệp sĩ của Thánh Gioan, những người này sau đó đã bị những người Thổ Ottoman trục xuất khỏi thành trì của mình trên hòn hòn đảo Rhodes. Phát hiện ra mình đang ở trên một chủ quyền lãnh thổ rất thù địch, những Hiệp sĩ đã củng cố những bức tường của thành phố và những khu công trình phòng thủ khác. Mặc dù được kiến thiết xây dựng trên nền của một số ít tòa nhà cũ ( hoàn toàn có thể gồm có cả một bồn tắm công cộng La Mã ), nhiều khu công trình phòng thủ tiên phong của thành tháp Tripoli ( hoặc ” Assaraya al-Hamra “, tức là ” Thành Đỏ ” ) được cho là do những Hiệp sĩ Thánh Gioan xây đắp .
Cuộc chiến với hải tặc đã diễn ra từ trước tại địa thế căn cứ của chúng trên hòn đảo Rhodes, nguyên do mà những Hiệp sĩ được cử đến và gánh vác trách nhiệm quản trị thành phố là để ngăn cản sự tái xuất hiện của những hải tặc Barbary, những kẻ đã hoạt động giải trí từ trước thời kỳ chiếm đóng của Tây Ban Nha. Sự gián đoạn hoạt động giải trí của những tên cướp biển trên những tuyến đường luân chuyển của Kitô giáo trong Địa Trung Hải được cho là hiệu quả của việc Tây Ban Nha chinh phục thành phố .Các hiệp sĩ liên tục giữ thành phố với một số ít rắc rối cho đến năm 1551, khi họ buộc phải đầu hàng Ottoman, đứng vị trí số 1 bởi một người Thổ Hồi giáo tên là Turgut Reis. [ 3 ] Turgut Reis sau đó giữ chức tổng trấn của Tripoli, trong thời hạn quản lý của mình, ông đã cho trang hoàng và thiết kế xây dựng thành phố, làm cho nó trở thành một trong những thành phố ấn tượng nhất dọc theo bờ biển Bắc Phi. [ 4 ] Turgut được chôn cất tại Tripoli sau khi ông chết năm 1565. Cơ thể của ông được đem về từ Malta, nơi ông đã chiến đấu cho đế chế Ottoman để vây hãm hòn hòn đảo, ông có ngôi mộ trong một nhà thời thánh Hồi giáo, nơi ông đã xây dựng gần hoàng cung của mình tại Tripoli. Cung điện đã biến mất ( được cho là nằm giữa ” nhà tù Ottoman ” và khung vòm Marcus Aurelius ), nhưng nhà thời thánh Hồi giáo, cùng với ngôi mộ của ông, vẫn còn sống sót cho đến ngày này và nằm gần cổng Bab Al-Bahr .Sau khi bị người Thổ Ottoman lấn chiếm, Tripoli một lần nữa đã trở thành một địa thế căn cứ của hải tặc Barbary. Một trong nhiều nỗ lực của phương Tây nhằm mục đích chống lại chúng là cuộc tiến công của Hải quân Hoàng gia dưới sự chỉ huy của John Narborough năm 1675, trong đó có một nhân chứng đã sống sót. [ 5 ] Việc Ottoman quản lý trong thời hạn này ( 1551 – 1711 ) thường bị cản trở bởi những đội quân địa phương Janissary. Có công dụng là cơ quan thực thi quyền lực tối cao chính quyền sở tại tại địa phương, đại tá Janissaries và bè bạn của ông thường thường được coi là những người quản lý Tripoli trên trong thực tiễn .Năm 1711 Karamanli Ahmed, một viên chức Janissary có nguồn gốc Thổ đã giết chết tổng đốc Ottoman, ” Pasha “, và tôn mình làm người quản lý của khu vực Tripolitania. Đến năm 1714, ông đã công bố bán độc lập từ Vương quốc Hồi giáo Ottoman, báo trước sự sinh ra của triều đại Karamanli. Các Pasha của Tripoli được cho là đã nộp thuế vừa đủ cho Quốc vương Ottoman, nhưng trên những góc nhìn khác thì đây là một vương quốc độc lập. Việc tự trị này vẫn liên tục dưới sự quản lý của con cháu ông, cùng với đó là nạn hải tặc và tống tiền hoành hành ngang nhiên cho đến năm 1835, khi đế chế Ottoman đã tận dụng một cuộc đấu tranh nội bộ và tái lập quyền lực tối cao của mình. Các cuộc nổi dậy vào những năm 1842 và 1844 đã không thành công xuất sắc. Sau khi Pháp xâm lược Tunisia, Ottoman đã ngày càng tăng đáng kể quân đồn trú tại Tripoli .

Thời kỳ thuộc địa của Ý[sửa|sửa mã nguồn]

Ý từ lâu đã công bố rằng Tripoli nằm dưới vùng ảnh hướng của họ và vì thế Ý có quyền giữ gìn trật tự trong khoanh vùng phạm vi quốc gia. [ 6 ] Với nguyên do bảo vệ những công dân của mình sinh sống tại Tripoli khỏi đế chế Ottoman, một cuộc cuộc chiến tranh đã nố ra vào ngày 19 tháng 12 năm 1911 và được gọi là đại chiến Ý-Thổ, Ý sau đó đã công khai minh bạch dự tính muốn sáp nhập Tripoli. Vào ngày 1 tháng 10 năm 1911, một trận hải chiến nổ ra tại Prevesa, Hy Lạp, và tác dụng là ba tàu của Ottoman bị tàn phá .Theo Hiệp định Lausanne, chủ quyền lãnh thổ của Ý được Ottoman công nhận, mặc dầu vậy Caliph được phép triển khai những thẩm quyền về mặt tôn giáo. Ý đã chính thức công nhận quyền tự trị sau cuộc chiến tranh, nhưng sau đó dần lấn chiếm khu vực. Trong quá trình đầu, toàn Libya được quản trị như một thuộc địa, Tripoli và những tỉnh xung quanh sau đó trở thành một thuộc địa riêng không liên quan gì đến nhau từ ngày 26 tháng 6 năm 1927 đến ngày 3 tháng 12 năm 1934, sau đó tổng thể những thuộc địa của Ý tại Bắc Phi tái thống nhất thành một thuộc địa. Năm 1938 Tripoli có tổng số dân là 108.240 người, trong đó có 39.096 người Ý. [ 7 ]

Tripoli chịu sự kiểm soát của Ý cho đến năm 1943 khi các tỉnh của Tripolitania và Cyrenaica bị lực lượng Đồng minh chiếm và sau đó nằm dưới quyền kiểm soát của Anh Quốc. Thành phố chịu sự kiểm soát của người Anh cho đến năm 1951, khi Libya được độc lập. Theo các điều khoản của hiệp định hòa bình ký kết giữa Ý và Đồng minh năm 1947, Ý từ bỏ tất cả chủ quyền tại Libya.[8]

Thời kỳ lúc bấy giờ[sửa|sửa mã nguồn]

Vào ngày 15 tháng 4 năm 1986, Tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan đã ra lệnh triển khai một vụ ném bom giật mình, mang tên Chiến dịch Hẻm núi El Dorado, tiềm năng là Tripoli và Benghazi. Vụ tiến công đã làm thiệt mạng 45 binh sĩ Libya và những viên chức chính quyền sở tại cùng 15 dân thường. Vụ không kích được thực thi sau khi mạng lưới hệ thống nghe lén của Hoa Kỳ bắt sóng được một tin nhắn bằng telex từ đại sứ quán Libya tại Đông Berlin, nội dung trong đó cho thấy sự tương quan của nhà chỉ huy Libya Muammar al-Gaddafi với một vụ nổ bom vào ngày 5 tháng 4 tại sàn nhảy La Belle tại Tây Berlin, một hộp đêm mà những quân nhân Hoa Kỳ thường lui tới. Trong số những nạn nhân của vụ không kích vào ngày 15 tháng 4 có một con gái nuôi của Gaddafi tên là Hannah .Liên Hiệp Quốc đã phê chuẩn việc thả lỏng lệnh trừng phạt vào năm 2003, qua đó đã tăng số lượng những phương tiện đi lại đi qua Cảng Tripoli và rõ ràng đã giúp tăng trưởng nền kinh tế tài chính thành phố .
Ảnh vệ tinh khu vực TT TripoliTripoli nằm ở miền tây của Libya và gần biên giới với Tunisia. Thành phố cách đô thị lớn thứ hai quốc gia là Benghazi tới hàng nghìn kilômét. Địa hình Tripoli gồm có những ốc đảo ven biển xen kẽ với những đụn cát cũng như những phá ven biển dọc theo bờ biển Tripolitania .Cho đến năm 2007, ” Sha’biyah ” gồm có cả thành phố, những vùng ngoại ô và những vùng phụ cận. Trong mạng lưới hệ thống hành chính cũ hơn trong lịch sử vẻ vang, sống sót một tỉnh ( ” muhafazah ” ), nhà nước ( ” wilayah ” ) hay thành bang với diện tích quy hoạnh lớn hơn rất nhiều mặc dầu ranh giới không không thay đổi. La một sha’biyah, Tripoli có ranh giới với những sha’biyat :
Loại hình khí hậu chiếm lợi thế tại Tripoli, một thành phố có độ cao thấp nằm ở ven biển, là khí hậu Địa Trung Hải. Mùa hè tại Tripoli nóng với nhiệt độ thường trên 38C ( 100F ) còn mùa đông khá êm dịu, nhiệt độ trung bình vào tháng 7 là từ 22 °C ( 72 °F ) đến 33 °C ( 91 °F ). Vào tháng 12, nhiệt độ từng xuống thấp tới 1 °C ( 34 °F ), nhưng nhiệt độ trung bình giữa ở mức 9 °C ( 48 °F ) và 18 °C ( 64 °F ). Lượng mưa hàng năm là dưới 400 milimét ( 15,7 in ), và hoàn toàn có thể rất thất thường. [ 9 ]Đáng chú ý quan tâm, trận lụt lịch sử vẻ vang đã diễn ra năm 1945 tại Tripoli trong vài ngày, nhưng hai năm sau đó là hạn hán chưa có tiền lệ và đã khiến hàng nghìn gia súc đã bị chết. Sự thiếu vắng lượng mưa phản ánh qua việc không có một dòng sông hay suối cố định và thắt chặt nào tại Tripoli cũng như trên toàn quốc gia. Việc phân phối nước được coi là rất quan trọng để bảo vệ đời sống của thành phố. Việc sử dụng nước tiêu tốn lãng phí hoàn toàn có thể bị phạt nặng hay thậm chí còn là tống giam .Dự án sông Đại Manmade, một mạng lưới những đường ống luân chuyển nước từ những vùng sa mạc tới những đô thị ven biển đã bảo vệ nguồn phân phối nước cho Tripoli. [ 10 ] Dự án khổng lồ này được Gaddafi triển khai từ năm 1982 và đã tác động ảnh hưởng đáng kể đến dân cư của thành phố .Tripoli có 1 số ít khoảng trống công cộng xen kẽ trong thành phố, nhưng chưa đủ lớn để gọi đó là khu vui chơi giải trí công viên. Quảng trường Xanh nằm gần đài phun nước có rải rác 1 số ít cây cọ, cây xanh nhiều nhất tại thành phố. Vườn thú Tripoli, nằm ở phía nam của TT thành phố, là một khu cây xanh lớn, là khoảng chừng khoảng trống xanh mở và vườn thú lớn nhất nước .

• Nhà thờ Lớn Tripoli vào thập niên 1960
• Tháp đồng hồ đeo tay Ottoman
• Quanh cảnh Tripoli
• Quận Thương mại Tripoli
• 

  Đường phố Tripoli

  Xem thêm: 3 điểm đến lịch sử ở Bình Định

• Bảo tàng Quốc gia Tripoli
• Sân bay quốc tế Tripoli

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh