Vụ án Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lãng, Hải Phòng. - Ánh sáng luật

Nguồn gốc vụ án
1. Ông Đoàn Văn Vươn (sinh năm 1963), sống tại Cống Rộc, xã Vinh Quang, huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng. Năm 1993, Ủy ban nhân dân (UBND) huyện Tiên Lãng ban hành Quyết định số 447/QĐ-UB ngày 4 tháng 10 năm 1993 giao cho Đoàn Văn Vươn diện tích 21ha đất bãi biển khu vực nam cống Rộc thuộc xã Vinh Quang để sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản, thời hạn sử dụng là 14 năm. Trong quá trình sử dụng ông đã đắp bờ bao để sử dụng vượt quá diện tích được giao. Tháng 3 năm 1997, ông Vươn làm đơn xin được giao bổ sung phần diện tích đất đã lấn chiếm ngoài diện tích được giao. Tháng 4 năm 1997, huyện Tiên Lãng ra Quyết định số 220/QĐ-UB ngày 09 tháng 4 năm 1997 giao bổ sung cho ông Vươn 19,3ha giáp với diện tích đã giao, thời hạn 14 năm tính từ thời điểm giao 21ha năm 1993. Tổng cộng ông Vươn được sử dụng 40,3ha đất để nuôi trồng thủy sản đến năm 2007.
2. Tháng 6 năm 2007, ông Vươn có đơn xin được giao lại đất nuôi trồng thủy sản theo các quyết định nói trên. Tháng 12 năm 2007, UBND huyện Tiên Lãng yêu cầu ông Vươn dừng đầu tư sản xuất trên phần diện tích 21 ha vì đã hết thời hạn, sau 3 tháng phải thu hồi sản phẩm và tài sản. Tháng 6 năm 2009, Chủ tịch UBND huyện Tiên Lãng ban hành quyết định thu hồi 19,3ha đất còn lại, lý do tương tự.
3. Tháng 8 năm 2009, ông Vươn khởi kiện hành chính tại TAND huyện Tiên Lãng, yêu cầu hủy 2 quyết định, lý do việc giao 19,3 ha đất sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản là đất nông nghiệp đã được UBND Hải Phòng phê duyệt quy hoạch; đất thu hồi không được giao cho Phòng Nông nghiệp huyện hoặc UBND xã quản lý; khi thu hồi phải bồi thường hoa màu, tài sản gắn liền trên đất đã đầu tư xây dựng, trồng trọt bấy năm qua…
4. Ngày 27/01/2010, TAND huyện Tiên Lãng đã bác các yêu cầu khởi kiện của ông Vươn. Đoàn Văn Vươn kháng cáo bản án sơ thẩm. TAND thành phố Hải Phòng đã thụ lý hồ sơ và tiến hành hòa giải bằng “Biên bản thỏa thuận”: nếu ông rút đơn thì UBND huyện Tiên Lãng sẽ tiếp tục cho thuê đất. Sau khi có Quyết định đưa vụ án ra xét xử ngày 19 tháng 4 năm 2010, ông Vươn rút toàn bộ yêu cầu kháng cáo nên TAND thành phố Hải Phòng quyết định đình chỉ việc xét xử phúc thẩm vụ án hành chính này.
5. Sau đó, huyện Tiên Lãng đã nhiều lần gửi thông báo làm việc với ông Vươn về việc thu hồi đất đã hết thời hạn sử dụng. Ông Vươn vẫn yêu cầu huyện tiếp tục giao đất để ông nuôi trồng thủy sản.
6. Ngày 05/01/2012, khi hơn 100 cảnh sát, bộ đội cưỡng chế, thu hồi đất của gia đình ông Đoàn Văn Vươn, một số người đã gài mìn tự chế trong vườn, cầm súng hoa cải chống lại. Bốn cảnh sát và hai cán bộ huyện đội bị thương, trong số này có người đứng đầu công an huyện Tiên Lãng. Lực lượng cưỡng chế phá dỡ nhà ông Vươn. Vụ nổ súng sáng 05 tháng 01 không chỉ tồi tệ nhất trong lịch sử cưỡng chế ở Hải Phòng mà còn làm chấn động dư luận cả nước.
7. Ngày 10/01/2012, 04 bị can gồm Đoàn Văn Quý (46 tuổi), Đoàn Văn Vươn (49 tuổi), Đoàn Văn Sinh (55 tuổi) và Đoàn Văn Vệ (38 tuổi) bị khởi tố, bắt tạm giam về tội giết người. Phạm Thị Báu (tức Hiền, vợ ông Quý) và Nguyễn Thị Thương (vợ ông Vươn) bị khởi tố về tội chống người thi hành công vụ, song được toại ngoại và cho áp dụng biện pháp ngăn chặn là cấm đi khỏi nơi cư trú.
Kết luận của cơ quan có thẩm quyền
Ngày 01/02/2012, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có ý kiến kết luận UBND huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng đã có những sai phạm trong giao đất, thu hồi đất, cưỡng chế thu hồi đất đã giao cho ông Đoàn Văn Vươn như sau:
1. Việc giao đất, thu hồi đất
– Quyết định số 447/QĐ-UB ngày 4 tháng 10 năm 1993 của Uỷ ban nhân dân huyện Tiên Lãng giao 21 ha đất cho ông Đoàn Văn Vươn là phù hợp với quy định của pháp luật đất đai tại thời điểm ban hành.
– Quyết định số 220/QĐ-UB ngày 9 tháng 4 năm 1997 của Uỷ ban nhân dân huyện Tiên Lãng giao bổ sung 19,3 ha đất cho ông Đoàn Văn Vươn vào mục đích nuôi trồng thuỷ sản với thời hạn 14 năm, tính từ ngày 4 tháng 10 năm 1993 là đúng thẩm quyền và phù hợp với thực tế sử dụng đất. Tuy nhiên quyết định này không đúng với quy định của pháp luật đất đai về giao đất, cho thuê đất; về thời hạn giao đất và thời điểm tính thời hạn giao đất.
– Các Quyết định số 460/QĐ-UBND ngày 23/4/2008, Quyết định số 461/QĐ-UBND ngày 07/4/2009 của Uỷ ban nhân dân huyện Tiên Lãng thu hồi đất của ông Đoàn Văn Vươn với lý do hết thời hạn sử dụng là không đúng với quy định của Luật Đất đai 2003 và Nghị Định 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ về thi hành Luật Đất đai năm 2003.
2. Việc cưỡng chế thu hồi đất
Do quyết định thu hồi đất không đúng với quy định của pháp luật đất đai nên Quyết định cưỡng chế thu hồi đất cũng không đúng pháp luật. Mặt khác, việc tổ chức cưỡng chế thu hồi đất của UBND huyện Tiên Lãng cũng có nhiều thiếu sót, sai phạm.
3. Việc phá dỡ nhà của ông Đoàn Văn Vươn
Việc lãnh đạo chính quyền địa phương chỉ đạo phá nhà của ông Đoàn Văn Vươn là có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự cần phải được khởi tố, điều tra làm rõ và xử lý nghiêm minh.
Kết quả giải quyết vụ án
1. Tội Giết người: ông Vươn và ông Quý mỗi người bị phạt 5 năm tù, Đoàn Văn Sinh bị phạt 33 tháng tù, Đoàn Văn Vệ bị phạt 19 tháng tù.
2. Tội Chống người thi hành công vụ, bị cáo Phạm Thị Báu (vợ ông Quý), Nguyễn Thị Thương (vợ ông Vươn) nhận hình phạt tù treo 15-18 tháng.
3. Tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng: ông Lê Văn Hiền (cựu chủ tịch huyện Tiên Lãng) lĩnh hình phạt 15 tháng tù treo.
4. Tội hủy hoạt tài sản: ông Nguyễn Văn Khanh (cựu phó chủ tịch huyện Tiên Lãng) bị phạt 30 tháng tù treo, ông Phạm Xuân Hoa (nguyên Trưởng phòng Tài nguyên Môi trường huyện Tiên Lãng), Lê Thanh Liêm (nguyên Chủ tịch xã Quang Vinh, huyện Tiên Lãng) mỗi người 24 tháng tù treo, ông Phan Đăng Hoan (cựu bí thư xã Quang Vinh) bị phạt 15 tháng tù treo.