EU-Vietnam Business Network (EVBN) > Góc Nhìn > Theo quan điểm duy vật biện chứng vật chất là gì vật chất và vật thể khác nhau thế nào

Theo quan điểm duy vật biện chứng vật chất là gì vật chất và vật thể khác nhau thế nào

Mục lục

Phạm trù vật chất

Vật chất với tư cách là phạm trù triết học đã có lịch sử dân tộc tăng trưởng trên 2500 năm. Ngay từ thời cổ đại, chung quanh phạm trù vật chất đã diễn ra cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. Đồng thời, cũng giống những phạm trù khác, phạm trù vật chất có quy trình tăng trưởng gắn liền với thực tiễn và nhận thức của con người .Nội dung chính

  • Mục lục
  • Phạm trù vật chất
  • Phạm trù vật chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng trong “Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán”
  • Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là gì?
  • Video liên quan

Trong khi chủ nghĩa duy tâm ý niệm thực chất của quốc tế, cơ sở tiên phong của mọi sống sót là một bản nguyên ý thức, còn vật chất chỉ được ý niệm là loại sản phẩm của bản nguyên ý thức ấy thì chủ nghĩa duy vật ý niệm : thực chất của quốc tế ; thực thể của quốc tế là vật chất – cái sống sót vĩnh viễn, tạo nên mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ cùng với những thuộc tính của chứng .
Trước khi chủ nghĩa duy vật biện chứng sinh ra, nhìn chung, những nhà triết học duy vật ý niệm vật chất là một hay một số ít chất tự có, tiên phong, sản sinh ra thiên hà. Thời cổ đại, phái ngũ hành ở Trung Quốc ý niệm vật chất là kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Ở Hy Lạp, phái Milet cho rằng tiên phong ấy đơn thuần là nước, không khí, lửa, nguyên tử … Cho đến thế kỷ XVII, XVIII ý niệm về vật chất như trên của những nhà duy vật cơ bản vẫn không có gì khác tuy hình thức diễn đạt hoàn toàn có thể khác đi không ít .
Với ý niệm vật chất là một hay 1 số ít chất tự có, tiên phong, sản sinh ra thiên hà chứng tỏ những nhà duy vật trước Mác đã giống hệt vật chất với vật thể. Việc như nhau này là một trong những nguyên do dẫn đến nhiều hạn chế trong nhận thức : không hiểu được thực chất của những hiện tượng kỳ lạ ý thức cũng như mối quan hệ giữa vật chất với ý thức ; không có cơ sở để xác lập những biểu lộ của vật chất trong đời sống xã hội nên cũng không có cơ sở để đứng trên quan điểm duy vật khi xử lý những yếu tố xã hội. Hạn chế đó tất yếu dẫn đến quan điểm duy vật nửa vời, không triệt để : khi xử lý những yếu tố tự nhiên, những nhà duy vật đứng trên quan điểm duy vật, nhưng khi xử lý những yếu tố xã hội họ lại trượt qua chủ nghĩa duy tâm .
Sự tăng trưởng của khoa học tự nhiên cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, đặc biệt quan trọng là những ý tưởng của W. Roentgen, H. Becquerel, J.J. Thomson … đã bác bỏ quan điểm của những nhà duy vật về những chất được coi là “ số lượng giới hạn tột cùng ”, từ đó dẫn tới cuộc khủng hoảng cục bộ về thế giới quan trong nghành nghề dịch vụ nghiên cứu và điều tra vật lý học. Những người theo chủ nghĩa duy tâm đã tận dụng thời cơ này để khẳng định chắc chắn thực chất “ phi vật chất ” của quốc tế, chứng minh và khẳng định vai trò của những lực lượng siêu nhiên so với quy trình phát minh sáng tạo ra quốc tế .
Trong toàn cảnh lịch sử vẻ vang đó, Lênin đã triển khai tổng kết những thành tựu khoa học tự nhiên cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX và từ nhu yếu của cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa duy tâm, ông đã vạch rõ ý đồ xuyên tạc những thành tựu khoa học tự nhiên của những nhà triết học duy tâm, khẳng định chắc chắn thực chất vật chất của quốc tế và đưa ra định nghĩa tầm cỡ về vật chất :
“ Vật chất là phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm xúc, được cảm xúc của tất cả chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và sống sót không chịu ràng buộc vào cảm xúc ”
Theo định nghĩa của Lênin về vật chất :
– Cần phân biệt “ vật chất ” với tư cách là phạm trù triết học với những dạng biểu lộ đơn cử của vật chất. Vật chất với tư cách là phạm trù triết học là hiệu quả của sự khái quát hóa, trừu tượng hóa những thuộc tính, những mối liên hệ vốn có của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ nên nó phản ánh cái chung, vô hạn, vô tận, không sinh ra, không mất đi ; còn toàn bộ những sự vật, những hiện tượng kỳ lạ là những dạng biểu lộ đơn cử của vật chất nên nó có quy trình phát sinh, tăng trưởng, chuyển hóa. Vì vậy, không hề giống hệt vật chất với một hay 1 số ít dạng biểu lộ đơn cử của vật chất .
– Đặc trưng quan trọng nhất của vật chất là thuộc tính khách quan tức là thuộc tính sống sót ngoài ý thức, độc lập, không nhờ vào vào ý thức của con người, mặc dầu con người có nhận thức được hay không nhận thức được nó .
– Vật chất ( dưới hình thức sống sót đơn cử của nó ) là cái hoàn toàn có thể gây nên cảm xúc ở con người khi nó trực tiếp hay gián tiếp tác động ảnh hưởng đến giác quan của con người ; ý thức của con người là sự phản ánh so với vật chất, còn vật chất là cái được ý thức phản ánh .
Định nghĩa của Lênin về vật chất có ý nghĩa quan trọng so với sự tăng trưởng của chủ nghĩa duy vật và nhận thức khoa học :
– Bằng việc tìm ra thuộc tính quan trọng nhất của vật chất là thuộc tính khách quan, Lênin đã phân biệt sự khác nhau giữa vật chất và vật thể, khắc phục được hạn chế trong ý niệm về vật chất của chủ nghĩa duy vật cũ ; phân phối địa thế căn cứ nhận thức khoa học để xác lập những gì thuộc về vật chất ; tạo lập cơ sở lý luận cho việc thiết kế xây dựng quan điểm duy vật về lịch sử vẻ vang, khắc phục được những hạn chế duy tâm trong ý niệm về lịch sử vẻ vang của chủ nghĩa duy vật trước Mác .
– Khi chứng minh và khẳng định vật chất là thực tại khách quan “ được đem lại cho con người trong cảm xúc ” và “ được cảm xúc của tất cả chúng ta chép lại, chụp lai, phản ánh ”, Lênin không những đã khẳng định tính thứ nhất của vật chất, tính thứ hai của ý thức theo quan điểm duy vật mà còn khẳng định chắc chắn năng lực con người hoàn toàn có thể nhận thức được thực tại khách quan trải qua sự “ chép lại, chụp lại, phản ánh ” của con người so với thực tại khách quan .

Phạm trù vật chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng trong “Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán”

23/11/2015Bàn về phạm trù vật chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng được V.I.Lênin đưa ra trong “ Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán ”, tác giả đã đưa ra và luận giải : 1. Bối cảnh lịch sử vẻ vang của ý niệm Lênin về vật chất ; 2. Những định nghĩa của V.I.Lênin về vật chất ; 3. Những đặc tính ( thuộc tính ) của vật chất theo quan điểm duy vật biện chứng .Phạm trù vật chất là phạm trù cơ bản, cùng cặp với phạm trù ý thức của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Nhiệm vụ xác lập nội dung của những phạm trù này cũng như nội dung ý niệm về mối liên hệ giữa vật chất và ý thức mang ý nghĩa đặt cơ sở cho hàng loạt mạng lưới hệ thống lý luận duy vật biện chứng đã được những nhà sáng lập chủ nghĩa Mác triển khai xong về cơ bản. Tuy nhiên, trong di sản lý luận của những ông, chủ nghĩa duy vật biện chứng, cả về mạng lưới hệ thống cũng như từng khái niệm, quy luật, quan điểm riêng không liên quan gì đến nhau của nó, thường không được trình diễn dưới hình thức lý luận thuần tuý, mà địa thế căn cứ vào những nhu yếu thực tiễn và nhận thức đơn cử, liên hệ ngặt nghèo với những lý luận khác, hoặc dưới hình thức phê phán. Vì thế, trong điều tra và nghiên cứu nhằm mục đích thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống lý luận duy vật biện chứng phân phối những nhu yếu lịch sử vẻ vang mới, khó tránh được những thiếu sót, hạn chế, thậm chí còn những sai sót nhất định, do hiểu chưa thấu đáo tính lịch sử vẻ vang của mỗi vấn đề, ý niệm triết học của những nhà tầm cỡ mácxít. Việc hiểu phạm trù vật chất trong Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán của V.I.Lênin là một trường hợp như vậy. Do đó, để liên tục thiết kế xây dựng, tăng trưởng hơn nữa chủ nghĩa duy vật biện chứng, thì nhu yếu đặt ra là phải hiểu đúng mực những phạm trù, khái niệm, quy luật của nó do những nhà sáng lập chủ nghĩa Mác đã phát hiện, nêu lên, trong đó có phạm trù vật chất .Trước đây, trong những chuyên khảo, tài liệu, sách giáo khoa triết học Mác – Lênin ở Liên Xô và lúc bấy giờ, trong lời ra mắt tập 18 của bộ Lênin toàn tập do Nxb Tiến bộ Mátxcơva ấn hành năm 1980 ( tiếng Việt ), trong hầu hết những sách giáo khoa triết học Mác – Lênin và những tài liệu bộc lộ những điều tra và nghiên cứu về phạm trù vật chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng ở nước ta, những tác giả thường xem vấn đề của V.I.Lênin – ” Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm xúc, được cảm xúc của tất cả chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và sống sót không phụ thuộc vào cảm xúc ” ( 1 ) – là định nghĩa tầm cỡ về vật chất, đồng thời nghiên cứu và phân tích nội dung định nghĩa này với những yếu tố, nội dung chính là : 1 ) Vật chất là một phạm trù triết học ; 2 ) Những thuộc tính của vật chất ; 3 ) Phương pháp định nghĩa vật chất. Vấn đề được nêu ở đây là, có phải vấn đề trên là định nghĩa duy nhất tầm cỡ về vật chất hay không và nên hiểu nội dung phạm trù vật chất được V.I.Lênin nêu trong tác phẩm của ông như thế nào ?Sau khi điều tra và nghiên cứu lại tác phẩm Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán và tìm hiểu và khám phá một số ít tài liệu thiết yếu, có tương quan, tôi thấy cần phải liên tục bàn luận để làm sáng tỏ hơn một số ít điểm trong nội dung phạm trù vật chất được trình diễn trong tác phẩm nói trên của V.I.Lênin. Điều chăm sóc hầu hết của tôi ở đây là tính lịch sử vẻ vang của ý niệm vật chất, phạm trù vật chất của V.I.Lênin.

1. Bối cảnh lịch sử của quan niệm Lênin về vật chất

Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán được viết vào thời hạn từ tháng Hai đến tháng Mười 1908 và được in thành sách riêng năm 1909. Tác phẩm Open trong toàn cảnh lịch sử dân tộc có những sự kiện điển hình nổi bật. Giai cấp tư sản ở những nước đã trở nên ” phản động về mọi mặt “, đã từ bỏ đặc thù dân chủ của nó. Cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX tràn ngập thứ triết học ” kinh nghiệm tay nghề phê phán ” hay chủ nghĩa Makhơ với tham vọng đóng vai trò là triết học ” duy nhất khoa học ” nhưng thực ra, là một thứ chủ nghĩa duy tâm chủ quan. Một số người dân chủ – xã hội tự xưng là ” học trò của Mác ” đã coi chủ nghĩa Makhơ có thiên chức thay thế sửa chữa triết học duy vật biện chứng của C.Mác. Một số học giả có tên tuổi đã rơi vào ảnh hưởng tác động của chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán. Ở Nga, ngoài những quân địch công khai minh bạch chống giai cấp vô sản và đảng của giai cấp vô sản, còn có 1 số ít tri thức dân chủ – xã hội, gồm cả những thành phần mensêvích, đã tuyên truyền chủ nghĩa Makhơ, dùng chủ nghĩa Makhơ để xét lại chủ nghĩa duy vật biện chứng. Trong thực trạng mà bọn giả danh mácxít, những thế lực phản động đang tung hoành, dùng chủ nghĩa Makhơ để xét lại chủ nghĩa Mác, xét lại không riêng gì những nguyên tắc triết học, mà cả những sách lược, nguyên tắc của đảng vô sản, nhằm mục đích phủ nhận những cơ sở lý luận của đảng, tước vũ khí tư tưởng của giai cấp vô sản, mưu toan biến chủ nghĩa xã hội thành một dạng tôn giáo mới, thì đó là một rủi ro tiềm ẩn vô cùng nghiêm trọng. Đồng thời, vào cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, trong khoa học tự nhiên đã mở màn diễn ra một cuộc cách mạng thật sự với việc phát hiện ra tia Rơnghen ( 1895 ), hiện tượng kỳ lạ phóng xạ ( 1896 ), điện tử ( 1897 ), rađium ( 1898 ). Vì thế, bức tranh vật lý cũ về quốc tế đã trở nên chật hẹp. Các nhà vật lý cũ với lập trường duy vật tự phát và siêu hình không hề lý giải được những phát hiện mới của vật lý học tân tiến. Do đó, chủ nghĩa duy vật và khoa học tự nhiên rơi vào khủng hoảng cục bộ, thậm chí còn cho rằng vật chất đã ” biến mất “, đã ” tiêu tan ” .Đây là những sự kiện lịch sử dân tộc chính pháp luật trực tiếp những quan điểm triết học của V.I.Lênin, hầu hết thuộc nội dung của chủ nghĩa duy vật biện chứng, trong Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán. Cần thấy rõ sự kiện cơ bản là, chủ nghĩa duy tâm chủ quan đã tận dụng cuộc khủng hoảng cục bộ trong xã hội và trong khoa học tự nhiên để tiến công nhằm mục đích phủ nhận những quan điểm có tính nền tảng, quan điểm duy vật của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Do đó, đối tượng người tiêu dùng phê phán đa phần của V.I.Lênin ở đây là “ chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán ”, mà nguồn gốc, cơ sở triết học cơ bản của nó là chủ nghĩa duy tâm chủ quan. V.I.Lênin đã thấy rõ nhu yếu phải bảo vệ chủ nghĩa duy vật biện chứng, nhất là những nội dung, quan điểm cơ bản của nó, phải đánh trả một cách kinh khủng và rất là thuyết phục “ chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán ” và những kẻ đồng loã của nó với những mưu đồ khoa học và chính trị – xã hội sai lầm đáng tiếc, phản động của chúng, đồng thời góp thêm phần khắc phục cuộc khủng hoảng cục bộ trong vật lý học, mở đường cho khoa học tiến lên. Vậy, để hiểu đúng niềm tin, nội dung và ý nghĩa phạm trù vật chất của V.I.Lênin, để hiểu thấu đáo tính lịch sử vẻ vang của nó thì điều rất quan trọng là phải đặt phạm trù đó vào đúng thực trạng lịch sử vẻ vang của nó, phải chỉ ra đối sánh tương quan hữu cơ của những sự kiện lịch sử vẻ vang nói trên với mỗi vấn đề của V.I.Lênin trong tác phẩm của ông. Chính V.I.Lênin đã dạy rằng : “ Toàn bộ ý thức chủ nghĩa Mác, hàng loạt mạng lưới hệ thống chủ nghĩa Mác yên cầu là mỗi nguyên tắc phải được xem xét ( a ) theo quan điểm lịch sử dân tộc ; ( b ) gắn liền với những nguyên tắc khác ; ( c ) gắn liền với kinh nghiệm tay nghề đơn cử của lịch sử vẻ vang ” ( 2 ). Nói cách khác, ở đây cần phải đặc biệt quan trọng coi trọng quan điểm lịch sử vẻ vang – đơn cử trong nghiên cứu và điều tra phạm trù vật chất của Lênin .

2. Những định nghĩa của V.I.Lênin về vật chất

Trong Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán có nhiều vấn đề của V.I.Lênin được xem như những ” định nghĩa ” về vật chất. Đó là : ( 1 ) Như đã nêu ở trên ; ( 2 ) ” Việc thừa nhận đường lối triết học mà những nhà duy tâm và bất khả tri đã phủ nhận thì trái lại được diễn đạt bằng những định nghĩa sau đây : vật chất là cái ảnh hưởng tác động vào giác quan của tất cả chúng ta, thì gây ra cảm xúc ; ( 3 ) ” vật chất là một thực tại khách quan được đem lại cho tất cả chúng ta trong cảm xúc, v.v. ” ( 3 ) ; ( 4 ) ” Phái Makhơ đã rơi vào chỗ rất là vô lý biết chừng nào, khi họ yên cầu những người duy vật phải đưa ra một định nghĩa về vật chất mà không được nhắc lại rằng vật chất, giới tự nhiên, sống sót, cái vật lý đều là cái có trước, còn niềm tin, ý thức, cảm xúc, cái tâm ý là cái có sau ” ( 4 ) ; ( 5 ) ” Về mặt nhận thức luận thì khái niệm vật chất không có nghĩa gì khác hơn : thực tại khách quan sống sót độc lập so với ý thức con người, và được ý thức con người phản ánh ” ( 5 ) ; ( 6 ) ” Khái niệm vật chất không bộc lộ cái gì khác ngoài cái thực tại khách quan mà tất cả chúng ta nhận thấy được trong cảm xúc ” ( 6 ) ; v.v.. Sau khi trình diễn những vấn đề ( 2 ) và ( 3 ), V.I.Lênin đã xem đây là những định nghĩa về vật chất. Như vậy, yếu tố đặt ra lúc bấy giờ trong nhận thức lại phạm trù vật chất của V.I.Lênin là cần phải nghiên cứu và phân tích, so sánh những vấn đề về vật chất như đã nêu để xác lập đâu là vấn đề biểu lộ chính diện, rõ nhất và mang đặc thù của một định nghĩa tầm cỡ về vật chất. Căn cứ vào nội dung những vấn đề đã nêu, hoàn toàn có thể phân loại thành hai dạng hoặc hai cách định nghĩa .Dạng định nghĩa thứ nhất gồm có những vấn đề ( 1 ), ( 5 ) và ( 6 ). Trong nhóm này, cần tập trung chuyên sâu nghiên cứu và phân tích vấn đề ( 1 ). Đây là vấn đề đã được rất nhiều tác giả xem là định nghĩa tầm cỡ, thậm chí còn duy nhất tầm cỡ .Trong những khoa học cụ thể, tất cả chúng ta hầu hết không thấy người ta định nghĩa đối tượng người tiêu dùng theo kiểu như ” hình thang là một phạm trù ( khái niệm ) toán học dùng để chỉ … “, ” điện là phạm trù ( khái niệm ) vật lý học dùng để chỉ … “, ” sự sống là phạm trù sinh vật học … ” hoặc ” quyền là phạm trù của luật học … “, v.v.. Thông thường, người ta định nghĩa đối tượng người dùng về phương diện nó là cái sống sót hiện thực khách quan, ở bên ngoài ý thức của chủ thể. Trong khi đó, những vấn đề ( 1 ), ( 5 ), ( 6 ) như đã thấy, lại trước hết nói về nhận thức, phương pháp nhận thức của tất cả chúng ta về vật chất. Cụ thể là trong vấn đề ( 1 ), mệnh đề ” vật chất là một phạm trù triết học ” không nhằm mục đích trực tiếp nói về vật chất với tư cách cái sống sót hiện thực khách quan, bởi cái sống sót khách quan ấy không hề là ” phạm trù triết học ” được. Vật chất với tư cách một phạm trù triết học là vật chất được ý niệm, được hiểu và là một hiệu quả của nhận thức triết học mang tính trừu tượng hoá, khái quát hoá cao về nó, đồng thời là vật chất với tư cách một tên gọi, một từ ngữ. Mệnh đề “ vật chất là phạm trù triết học ” có nghĩa là vật chất được nhận thức ở trình độ phạm trù triết học, hơn nữa là phạm trù triết học khoa học chứ không phải là một nhận thức trực quan, phiến diện về nó .

Đương nhiên, trong luận điểm của V.I.Lênin cũng đã nói đến “thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”, tức là nói về chính vật chất với tư cách cái tồn tại khách quan, ở bên ngoài cảm giác. Nhưng trong toàn bộ nội dung luận điểm (1), điều này chỉ nhằm giải thích cho “từ vật chất”, “phạm trù vật chất” về ý nghĩa và nội dung của chúng, chứ không nhằm trực tiếp nói về vật chất với tư cách thực tại khách quan, ở bên ngoài cảm giác. Để thấy rõ hơn điều này, hãy xem quan niệm của Ph.Ăngghen.

Theo Ph. Ăngghen, trước hết ” vật chất ” và ” hoạt động ” cần được hiểu là đặc thù chung, thuộc tính chung của mọi sự vật, mọi hình thức đơn cử của vật chất và hoạt động mà tất cả chúng ta hoàn toàn có thể cảm biết được bằng những giác quan ; thứ hai, vật chất và hoạt động là sự trừu tượng hoá, tóm tắt, hay tổng hợp từ những vật thể hữu hình, cảm tính những thuộc tính chung đó của chúng. Đó là những trừu tượng do đầu óc con người tạo ra địa thế căn cứ vào hiện thực, chúng là những vật của tư duy, chứ không phải những vật hoàn toàn có thể cảm thấy ( 7 ). Như vậy, cần phân biệt vật chất với tư cách cái sống sót ở bên ngoài ý thức và không phụ thuộc vào vào ý thức và vật chất với tư cách sự nhận thức, hiểu biết của tất cả chúng ta về cái sống sót ấy. Không có vật chất sống sót khách quan thì cũng không có ý niệm của tất cả chúng ta về vật chất. Đương nhiên, khi bàn về ý niệm, khái niệm vật chất, tất cả chúng ta không hề bỏ lỡ nội dung của chúng là cái phản ánh vật chất sống sót khách quan, nhưng không được như nhau nội dung ấy với bản thân vật chất .Trong ý niệm của V.I.Lênin cũng đã bộc lộ rõ điều đó. Sau khi phê phán Makhơ và những người theo thuyết bất khả tri phủ nhận thực tại khách quan, ông viết : ” Nếu ta cảm thấy được thực tại khách quan, thì phải đặt cho nó một khái niệm triết học ; và khái niệm này đã được xác lập từ lâu, lâu lắm rồi, đó là khái niệm : vật chất ” ( 8 ). Luận điểm này được viết trước khi V.I.Lênin nêu vấn đề : ” Vật chất là phạm trù triết học … ”. Vậy, điều này có nghĩa là, ở đây từ ” vật chất ” chỉ gián tiếp nói về vật chất với tư cách thực tại khách quan, nhưng lại trực tiếp nói về vật chất với tư cách cái nhận thức, cái ý niệm của tất cả chúng ta. Do đó, hoàn toàn có thể diễn đạt khác đi cách nói của V.I.Lênin : ” Phạm trù vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ … “. Như thế, vấn đề ( ” định nghĩa ” ) của V.I.Lênin hầu hết nhằm mục đích lý giải cái hình ảnh chủ quan của vật chất, tức cái phản ánh ; còn vật chất, tức thực tại khách quan thì ông chỉ nói đến một cách gián tiếp, nhằm mục đích lý giải cho nội dung trên. Rõ ràng, vật chất, xét về mặt hiện thực khách quan, sống sót ở ngoài cảm xúc và không phụ thuộc vào vào cảm xúc, thì không hề là “ phạm trù triết học … ” được. Có thể thấy rõ vấn đề về vật chất nói trên cùng những vấn đề khác cùng nhóm, đa phần nói về điều : vật chất với tư cách một phạm trù triết học nghĩa là gì, tức là bàn về mặt nhận thức luận của nó. Vì thế, chỉ nên xem vấn đề trên của V.I.Lênin cùng những vấn đề khác như đã nêu là một trong những “ định nghĩa ”, cách “ định nghĩa ” về vật chất và trong trường hợp này, chúng là định nghĩa gián tiếp .Vậy tại sao V.I.Lênin lại nêu một định nghĩa có tính gián tiếp và có vẻ như rất chú ý quan tâm đến việc lý giải ” vật chất với tư cách là phạm trù triết học ” như vậy ? Câu vấn đáp rất rõ là, ý niệm coi “ sự vật là phức tạp của những cảm xúc ” của chủ nghĩa Makhơ hay ” chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán ” nói chung đã dựa trên kinh nghiệm tay nghề nhằm mục đích phủ nhận ” vật chất ” với tư cách loại sản phẩm của tư duy, phủ nhận ” vật chất ” với tư cách một khái niệm, phạm trù của nhận thức luận ( theo cách nói của V.I.Lênin ), tức một phạm trù triết học, mà chỉ có dựa vào phạm trù này mới hoàn toàn có thể hiểu được vật chất nói chung với tư cách thực tại khách quan, cái khác với những dạng, cấu trúc, thuộc tính đơn cử của vật chất. Ph. Ăngghen đã chỉ ra một đặc thù rất đặc trưng của chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề là : ” Nhà kinh nghiệm tay nghề chủ nghĩa đã đi sâu vào thói quen của nhận thức kinh nghiệm tay nghề đến nỗi là khi anh ta sử dụng những trừu tượng mà vẫn tưởng rằng mình còn ở trong nghành của nhận thức cảm tính ” ( 9 ). Như thế, V.I.Lênin đã xuất phát từ chính những yếu tố mà chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán nêu ra hòng bác bỏ, sửa chữa thay thế chủ nghĩa duy vật biện chứng bằng chủ nghĩa duy tâm chủ quan, để chống lại nó. Điều này đã bộc lộ rất rõ tính lịch sử vẻ vang trong ý niệm của V.I.Lênin về vật chất. Rất hoàn toàn có thể là, so với V.I.Lênin, đó là một ” định nghĩa ” vật chất rất là quan trọng, nhưng là rất là quan trọng trong tính lịch sử vẻ vang của nó, địa thế căn cứ vào những nhu yếu lịch sử dân tộc – đơn cử của nó, so với mục tiêu và nội dung cuốn sách của ông .Dạng định nghĩa thứ hai biểu lộ rõ ở những vấn đề ( 2 ), ( 3 ) và ( 4 ). Có thể thấy trong những vấn đề này có những khác nhau nhất định về nội dung. Luận điểm ( 2 ) nhấn mạnh vấn đề một thuộc tính cơ bản của vật chất, đó là ” khi tác động ảnh hưởng vào những giác quan của tất cả chúng ta, thì gây ra cảm xúc ” ; vấn đề ( 3 ) cho thấy đồng thời hai thuộc tính của vật chất : ” một thực tại khách quan được đem lại cho tất cả chúng ta trong cảm xúc ” ; còn vấn đề ( 4 ) phân biệt thuộc tính của vật chất trong đối sánh tương quan với ý thức. Tuy nhiên, đây là những vấn đề có sự bổ trợ cho nhau, trong đó vấn đề ( 3 ) có nội dung rõ ràng, rất đầy đủ hơn. Có thể xem đây là những định nghĩa trực tiếp, chính diện về vật chất. Nó cho thấy rõ đối tượng người tiêu dùng cần xác lập, cần định nghĩa là vật chất với tư cách cái sống sót hiện thực khách quan, chứ không phải cái sống sót trong nhận thức, trong ý niệm, không phải là cái ý niệm của tất cả chúng ta về vật chất. Đương nhiên, định nghĩa là bộc lộ thực chất đối tượng người tiêu dùng dưới hình thức chủ quan, tức là dưới hình thức những khái niệm, phạm trù về nó. Nhưng hình thức chủ quan đó không hề có nếu đối tượng người tiêu dùng không sống sót hiện thực, nếu nó không cho tất cả chúng ta năng lực tưởng tượng, nhận thức ra đối tượng người dùng. Cho nên, rất rõ là, nếu trong hiện thực không sống sót thuộc tính chung của toàn bộ những dạng vật chất, thuộc tính sống sót khách quan và được đem lại cho con người trong cảm xúc, thì tất cả chúng ta cũng không hề có từ ” vật chất ” và khái niệm ( phạm trù ) ” vật chất ” với tư cách những mẫu sản phẩm của tư duy .Như vậy là, V.I.Lênin đã nêu ra những chứ không phải một định nghĩa về vật chất trong Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán. Mỗi định nghĩa ấy đều có những địa thế căn cứ, nguồn gốc thực tiễn và nhận thức, có nội dung xác lập của nó, chứ không phải ngẫu nhiên, tuỳ tiện. Theo tôi, cần phân loại những định nghĩa đó của V.I.Lênin tối thiểu thành hai dạng hay hai cách định nghĩa, đó là định nghĩa trực tiếp và định nghĩa gián tiếp. Định nghĩa trực tiếp là định nghĩa chính diện đối tượng người tiêu dùng, là định nghĩa về sống sót hiện thực khách quan của nó. Đây là cách định nghĩa phổ cập, thông dụng mà tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thấy trong những khoa học. Có lẽ, ở đây cần phải nhấn mạnh vấn đề một kinh nghiệm tay nghề ngàn đời của khoa học, và không chỉ là kinh nghiệm tay nghề, mà còn là lôgíc, là lý luận và thực tiễn, rằng một định nghĩa, khái niệm ( phạm trù ) khoa học trước hết phải xác lập một cách trực tiếp thực chất của chính đối tượng người dùng. Còn định nghĩa gián tiếp là định nghĩa không chính diện, là định nghĩa mà chủ thể hoàn toàn có thể không nhằm mục đích trực tiếp nói về đối tượng người tiêu dùng, mà chỉ dựa vào đó để nói về cái khác, đơn cử là trong vấn đề ( 1 ), V.I.Lênin nói về vật chất hiện thực để nhằm mục đích nói về cái nhận thức, về khái niệm của nó. Vậy rốt cuộc, nên lấy định nghĩa nào của V.I.Lênin làm định nghĩa ” chuẩn “, định nghĩa có tính tầm cỡ về vật chất, phải chăng đó là định nghĩa : ” Vật chất là thực tại khách quan được đem lại cho tất cả chúng ta trong cảm xúc ” ? Định nghĩa này tự nó đã nói lên rằng, ở đây, vật chất được nhận thức dưới hình thức một phạm trù triết học, hơn nữa là phạm trù triết học duy vật biện chứng, vì chỉ có chủ nghĩa duy vật biện chứng mới định nghĩa vật chất như vậy. Có thể thấy hầu hết những tài liệu điều tra và nghiên cứu ý niệm của V.I.Lênin về vật chất cũng đã trích dẫn những vấn đề ( 2 ) và ( 3 ) nói trên, nhưng lại xem đây là những vấn đề để minh hoạ, nhằm mục đích làm rõ hơn nội dung vấn đề mà theo tôi là định nghĩa gián tiếp như đã nói .

3. Những đặc tính (thuộc tính) của vật chất theo quan điểm duy vật biện chứng

Trước hết, cần phải hiểu rằng, phạm trù ( khái niệm ) là hình thức của tư duy phản ánh thực chất hay thuộc tính cơ bản, phổ cập của đối tượng người dùng. Vậy, trong phạm trù vật chất, V.I.Lênin đã xác lập những thuộc tính cơ bản, phổ cập nào của vật chất ? Trong những tài liệu điều tra và nghiên cứu về phạm trù vật chất thường có hai nhận thức về thuộc tính cơ bản, thông dụng của vật chất. Nhận thức thứ nhất cho rằng, vật chất chỉ có một thuộc tính, đó là ” thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm xúc … “. Nhận thức thứ hai cho rằng, vật chất có những ( hai ) thuộc tính : 1 ) ” sống sót khách quan, không nhờ vào vào cảm xúc ” ; 2 ) ” được đem lại cho con người trong cảm xúc “. Vậy, vật chất có hai, hay chỉ có một thuộc tính cơ bản, thông dụng ?V.I.Lênin viết : ” Vì ” đặc tính ” duy nhất của vật chất – mà chủ nghĩa duy vật triết học là gắn liền với việc thừa nhận đặc tính này – là cái đặc tính sống sót với tư cách là thực tại khách quan, sống sót ở bên ngoài ý thức của tất cả chúng ta ” ( 10 ). Nhưng trong những vấn đề khác, ông lại nói : ” thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm xúc, được cảm xúc của tất cả chúng ta chụp lại, chép lại … ” và ” vật chất là những cái mà khi tác động ảnh hưởng vào những giác quan tất cả chúng ta, thì gây ra cảm xúc ” ( Chúng tôi nhấn mạnh vấn đề – P.V.C ), nghĩa là ông đã cho thấy một thuộc tính nữa của vật chất ? Rõ ràng, ” sống sót khách quan, ở bên ngoài cảm xúc ” và ” được đem lại cho con người trong cảm xúc, được cảm xúc của tất cả chúng ta chụp lại, chép lại … ” là hai thuộc tính khác nhau, phân biệt nhau rất rõ của vật chất. Ở đây, tất cả chúng ta cần tập trung chuyên sâu bàn luận về thuộc tính thứ nhất .Tại sao V.I.Lênin lại khẳng định chắc chắn “ đặc tính ” duy nhất của vật chất là đặc tính sống sót với tư cách là thực tại khách quan ? Phải chăng, ông muốn phủ nhận những thuộc tính khác hoặc cho rằng, ngoài thuộc tính đó ra, vật chất không còn thuộc tính nào khác ? Theo tôi, có lẽ rằng sự chứng minh và khẳng định của V.I.Lênin là nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề, xác lập thật rõ và dứt khoát thực chất của chủ nghĩa duy vật triết học mácxít, sự trái chiều cơ bản giữa nó và chủ nghĩa duy tâm, là ở chỗ thừa nhận đặc tính này của vật chất, đặc tính sống sót khách quan, ở bên ngoài ý thức và không phụ thuộc vào vào ý thức, chứ không có nghĩa là ông muốn vô hiệu thuộc tính khác của nó. Vì thế, không nên tuyệt đối hoá vấn đề này và bỏ lỡ những vấn đề khác, bỏ lỡ hàng loạt nội dung cuốn sách của V.I.Lênin và cũng không nên chỉ địa thế căn cứ vào hình thức ngôn từ của vấn đề này, bởi điều đó hoàn toàn có thể đi đến chỗ cho rằng có vẻ như quan điểm của V.I.Lênin biểu lộ tính không ngặt nghèo, không đồng nhất và tiềm ẩn xích míc .Theo Trần Đức Thảo thì vấn đề của V.I.Lênin – ” Vì ” đặc tính ” duy nhất của vật chất – mà chủ nghĩa duy vật triết học là gắn liền với việc thừa nhận đặc tính này – là cái đặc tính sống sót với tư cách là thực tại khách quan, sống sót ở bên ngoài ý thức của tất cả chúng ta ” – là nói về vật chất với tư cách ” thực tại khách quan ” hay là có ” tính thực tại khách quan “, nghĩa là nói về sống sót của vật chất, chứ không phải nói về thuộc tính của nó. Theo ông, điều này biểu lộ ở chỗ V.I.Lênin đã lưu lại ” … ” ( nháy nháy ) vào từ đặc tính ( ” đặc tính ” ). Trần Đức Thảo lý giải : ” Tính thực tại khách quan là một điều pháp luật cơ bản của vật chất, nhưng nó không có nội dung của một thuộc tính, vì nó không lao lý gì về nội dung của vật chất. Vì đối phương ( tức những người theo chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán – P.V.C ) yên cầu một thuộc tính chắc như đinh, không thì họ cho là ” vật chất biến mất “, nên V.I.Lênin đã nêu lên cái tính thực tại khách quan là ” thuộc tính ” không hề chối cãi của vật chất, mà chủ nghĩa duy vật cũng chỉ cần công nhận như thế là đủ ” ( 11 ). Đây là yếu tố cần phải luận bàn. Có phải tinh thần luận điểm của V.I.Lênin đúng là như vậy không ?Thực ra, trong vấn đề ở trang 321 của tác phẩm, từ ” đặc tính ” của vật chất được đặt trong ” nháy nháy ” không hàm ý phủ nhận thuộc tính ( đặc tính ) của vật chất, mà muốn nhấn mạnh vấn đề rằng, đây là đặc tính ( thuộc tính ) của vật chất do triết học – chủ nghĩa duy vật biện chứng ý niệm, hay được hiểu trong khoanh vùng phạm vi nhận thức luận như V.I.Lênin thường nói. Đặc tính này không như những ” đặc tính của vật chất, trước đây được coi là tuyệt đối, không bao giờ thay đổi, tiên phong ( tính không hề xâm nhập được, quán tính, khối lượng, v.v. ) đang tiêu tan và bây giờ đây tỏ ra là tương đối và chỉ là đặc tính vốn có của một số ít trạng thái nào đó của vật chất ” ( 12 ), tức là những đặc tính do khoa học cụ thể ( vật lý học ) hoặc chủ nghĩa duy vật siêu hình ý niệm ; trái lại, là đặc tính chung của vật chất, được khái quát, tổng hợp từ những dạng vật chất đơn cử. Đây là tính lôgíc, đồng nhất trong lập luận của V.I.Lênin. Trong vấn đề này, ông muốn chỉ ra rằng, những người theo chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán không thể nào hiểu được đặc tính chung cơ bản của vật chất, một đặc tính được vạch ra trong khoanh vùng phạm vi yếu tố cơ bản của triết học, một đặc tính mà chỉ có tư duy, không chỉ có vậy là tư duy triết học mang tính trừu tượng hoá, khái quát hoá khoa học rất cao mới nhận thức được. Trong khi đó, tổng thể những hiểu biết về vật chất của khoa học tự nhiên, chủ nghĩa duy vật siêu hình và của cả những người theo chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán, về cơ bản chỉ số lượng giới hạn ở kinh nghiệm tay nghề, ở cảm xúc, gắn liền với những dạng vật chất đơn cử, trọn vẹn không hiểu được vật chất dưới hình thức trừu tượng nhất của nó. Tại sao lại không coi ” cái đặc tính sống sót với tư cách là thực tại khách quan, sống sót ở ngoài ý thức của tất cả chúng ta ” là một đặc tính, hơn nữa là đặc tính chung, cơ bản nhất của vật chất ? ” Tồn tại với tư cách là thực tại khách quan ” có nghĩa là gì ? Đó là sống sót thực sự ở bên ngoài cảm xúc, bên ngoài ý thức và không phụ thuộc vào vào chúng. Đặc tính này bộc lộ rõ sự trái chiều, độc lạ cơ bản giữa vật chất và ý thức và đó là một đặc tính không hề phủ nhận được của mọi dạng vật chất, do đó của quốc tế vật chất nói chung. Cho nên, cần hiểu quan điểm của V.I.Lênin coi đặc tính sống sót với tư cách thực tại khách quan là ” đặc tính ” duy nhất của vật chất là nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề thuộc tính cơ bản nhất của nó, là quan điểm bộc lộ rõ thực chất của chủ nghĩa duy vật khoa học ( chủ nghĩa duy vật biện chứng ), nhằm mục đích phân biệt rõ vật chất là cái có trước, cái quyết định hành động so với ý thức là cái có sau, cái bị quyết định hành động .Như vậy, vật chất có hai thuộc tính cơ bản, phổ cập : thứ nhất, sống sót với tư cách thực tại khách quan, tức là sống sót ở bên ngoài ý thức và không nhờ vào vào ý thức ; thứ hai, được đem lại cho con người trong cảm xúc. Trong định nghĩa vật chất không hề vô hiệu một trong hai thuộc tính này, vì chúng bộc lộ rõ hai mặt của yếu tố cơ bản của triết học được giải đáp theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Đặc tính sống sót ở bên ngoài ý thức và không nhờ vào vào ý thức và đặc tính được đem lại cho con người trong cảm xúc chính là những đặc tính của vật chất được chủ nghĩa duy vật biện chứng ý niệm, khái quát hoá, nhằm mục đích mục tiêu chỉ rõ sự trái chiều, sự khác nhau cơ bản giữa vật chất và ý thức. Ngoài số lượng giới hạn đó ra thì khó hoàn toàn có thể thừa nhận và hiểu đúng những thuộc tính này. Đồng thời, phải thấy rằng, cả ở đây nữa, khi xác lập những thuộc tính cơ bản, phổ cập của vật chất, V.I.Lênin đã gắn liền với cuộc đấu tranh chống “ chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán ”, với cuộc khủng hoảng cục bộ trong khoa học tự nhiên và với việc lý giải những phát hiện mới của vật lý học. Vì vậy, tính lịch sử dân tộc trong những lập luận của ông cũng rất là rõ ràng. Không có tính lịch sử dân tộc sao được, khi mà trách nhiệm đặt ra trước hết là phải bộc lộ rõ ràng, dứt khoát sự trái chiều về nguyên tắc giữa quan điểm duy vật ( biện chứng ) với quan điểm duy tâm, do đó phải khẳng định chắc chắn “ đặc tính ” duy nhất của vật chất là “ đặc tính sống sót với tư cách là thực tại khách quan ”, và tiếp đó, để chống lại chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán – một hình thức mới của chủ nghĩa duy tâm chủ quan, thì không hề không lý giải rõ ràng nguồn gốc, thực chất của những cảm xúc của tất cả chúng ta. Cuối cùng, để cho những nhà khoa học tự nhiên hoàn toàn có thể hiểu được phạm trù triết học về vật chất thì không hề không chứng tỏ nó cả về nội dung khách quan, tức là vạch ra những đặc tính chung của vật chất, lẫn hình thức của nó với tư cách loại sản phẩm của tư duy trừu tượng cao, tức tư duy duy vật biện chứng .Như vậy, trách nhiệm đặt ra cho tất cả chúng ta khi điều tra và nghiên cứu phạm trù vật chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng trong Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán là phải hiểu rõ tính lịch sử dân tộc của nó. Rõ ràng, ở đây, V.I.Lênin không định viết một cuốn sách giáo khoa về Triết học Mác – Chủ nghĩa duy vật biện chứng, mà trái lại, những ý niệm, vấn đề được ông nêu ra, xét về nội dung, phương pháp bộc lộ, ngôn từ được sử dụng, luôn tương thích với nhu yếu lịch sử vẻ vang, với đối tượng người tiêu dùng mà ông phê phán. Tuy vậy, việc coi trọng quan điểm lịch sử dân tộc trong điều tra và nghiên cứu phạm trù vật chất của V.I.Lênin không đồng nghĩa tương quan với “ chủ nghĩa lịch sử vẻ vang ”. Dưới những hình thức lịch sử dân tộc – đơn cử, sinh động của nó, những vấn đề của V.I.Lênin về vật chất tiềm ẩn cả những nội dung, giá trị khoa học phổ cập, trong khi đó thì việc kiến thiết xây dựng một mạng lưới hệ thống ý niệm lý luận khoa học về vật chất lại yên cầu phải “ thoát ra ” khỏi những hình thức lịch sử vẻ vang – đơn cử, sinh động ấy. Vì thế, khi nghiên cứu và điều tra phạm trù vật chất trong Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề phê phán nhằm mục đích kiến thiết xây dựng một ý niệm lý luận khoa học về vật chất, cần phải phân biệt nội dung, ý nghĩa khoa học thông dụng với ý nghĩa và hình thức lịch sử dân tộc của nó và một trách nhiệm khác đặt ra cho tất cả chúng ta ở đây là phải tìm ra những năng lực, giải pháp hoàn hảo hơn những định nghĩa về vật chất trong toàn cảnh lịch sử dân tộc lúc bấy giờ .( * ) Tiến sĩ, Khoa Triết học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành Phố Hà Nội .( 1 ) V.I. Lênin. Toàn tập, t. 18. Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1980, tr. 151 .( 2 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 49, tr. 446 .( 3 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 18, tr. 171 .( 4 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 18, tr. 172 .( 5 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 18, tr. 322 .( 6 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 18, tr. 329 .( 7 ) Xem : C.Mác và Ph. Ăngghen. Toàn tập, t. 20, Nxb Chính trị Quốc gia, Thành Phố Hà Nội, 1994, tr. 726 – 727 .( 8 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 18, tr. 151 .( 9 ) C.Mác và Ph. Ăngghen, Sđd., t. 20, tr. 726 .( 10 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 18, tr. 321 .( 11 ) Trần Đức Thảo. Nội dung yếu tố thực chất của quốc tế ( Tài liệu TL 411, Viện Triết học, Viện Khoa học Xã hội Nước Ta, Thành Phố Hà Nội, tr. 33 ) .( 12 ) V.I.Lênin. Sđd., t. 18, tr. 321 .

Bình luận

Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là gì?

Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là mối quan hệ biện chứng mà trong đó vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức và quyết định hành động ý thức nhưng không thụ động mà hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động trở lại vật chất qua hoạt động giải trí của con người .Theo Lê-nin thì vật chất là một phạm trù triết học để chỉ thực tại khách quan, đem đến cho con người trong cảm xúc, được cảm xúc của con người chép lại, chụp lại, phản ánh lại và không sống sót chịu ràng buộc vào cảm xúc .Đặc điểm của vật chất :– Vật chất sống sót bằng hoạt động và biểu lộ sự sống sót trải qua hoạt động .– Không có hoạt động ngoài vật chất và không có vật chất không có hoạt động ;– Vật chất hoạt động trong khoảng trống và thời hạn ;– Không gian và thời hạn là thuộc tính chung vốn có của những dạng vật chất đơn cử và là hình thức sống sót của vật chất .

Bên cạnh vật chất, ý thức là kết quả của quá trình phát triển tự nhiên và lịch sử xã hội. Ý thức mang bản chất là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan, chính là sự phản ánh tích cực, tự giác, chủ động thế giới khách quan và bộ não con người thông qua hoạt động thực tiễn.

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn

Bài viết liên quan
Bài viết mới
Thể Thao nổi bật