Tung còn – nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc vùng cao xứ Thanh

Các VĐV tranh tài, tranh tài môn tung còn tại Hội thi thể thao những dân tộc bản địa tỉnh Thanh Hóa lần thứ XIII – năm 2019 .Tết đến, xuân về, đồng bào những dân tộc bản địa Mường, Thái ở vùng cao xứ Thanh lại mở hội tung còn. Môn thể thao xuất phát từ game show giao duyên dân gian có từ truyền kiếp này là “ món ăn niềm tin ” không hề thiếu và cũng là nét đẹp văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của đồng bào những dân tộc thiểu số ở khu vực miền núi Thanh Hóa .

Theo các cụ cao niên và một số tài liệu ghi chép lại, tung còn (hay còn được gọi là ném còn) là trò chơi dân gian đã có từ lâu đời, gắn liền với đời sống, sinh hoạt, lao động của đồng bào các dân tộc thiểu số, phổ biến nhất là dân tộc Thái, Mường. Trò chơi này xuất hiện vào dịp đầu năm mới, các lễ hội hằng năm. Đây là dịp để đồng bào vui chơi, giao lưu kết bạn, thậm chí giao duyên với sự tham gia của đông đảo các nam thanh, nữ tú.

Để chơi tung còn phải có quả còn, cây nêu và một bãi cỏ rộng. Quả còn được làm bằng nhiều mảnh vải màu ghép lại thành từng múi, bên trong nhồi cát, có đường kính từ 5 đến 6 cm và có đủ độ nặng để ném xa ; ở bốn góc quả còn có đính những mảnh vải nhỏ nhiều sắc tố dài khoảng chừng 5 cm. Chính giữa quả còn được khâu một sợi dây vải bền chắc dài khoảng chừng 50 cm, trên sợi dây này, cứ cách khoảng chừng 10 cm lại được buộc những mảnh vải màu tạo thành những tua có sắc tố bùng cháy rực rỡ để làm cho quả còn đẹp và có công dụng khuynh hướng cho còn bay đúng vào phông còn. Giữa sân cỏ rộng, một cây nêu ( thường dùng cột tre ) được dựng lên. Trên cây nêu gần đỉnh có treo một vòng tròn cũng làm bằng tre, có đường kính từ 45 đến 50 cm, hoàn toàn có thể được dán giấy hoặc không dán. Chơi tung còn phải có hai đội, một đội nam và một đội nữ, hoặc hỗn hợp nam, nữ mặc sắc phục truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa mình, lấy cây nêu làm ngăn cách, nhìn hướng vào nhau. Số lượng người chơi ở mỗi đội không hạn chế. Mỗi đội được làm hai quả còn và đều muốn quả còn của mình đẹp nhất, rực rỡ tỏa nắng nhất .

Trò chơi này cũng cần có trọng tài, thường là 1 cụ già cao niên, có uy tín ở địa phương. Trước khi thi đấu, trọng tài đặt hai quả còn to nhất lên mâm và tiến hành làm lễ cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, trai gái đủ đôi, ngay tại bãi còn. Sau đó hai bên nam nữ vừa tung còn, vừa hát đối rất vui vẻ. Kỹ thuật tung còn là người chơi cầm gần cuối đoạn dây vải quay quả còn vài vòng theo chiều kim đồng hồ rồi mới tung lên, hướng vào phông còn, quả còn bay trúng vào giữa phông còn trên cột tre thì thắng cuộc. Đội nào thắng cuộc là đội ném được nhiều lần quả còn lọt qua vòng tròn tre.

Mục đích tham gia game show này không chỉ là để có khung hình khỏe mạnh, duyên dáng, mà còn là dịp để những đôi nam nữ lấy quả còn tung qua, tung lại, giao duyên. Chàng trai khi chú ý và thích cô gái nào thì tung còn cho người mà mình thương mến, xem đó như thể một lời tỏ tình, giao duyên. Cô gái nào nhận được còn của chàng trai mà mình thầm thương trộm nhớ khi nhận được quả còn không khỏi e thẹn, đỏ mặt vui mừng. Hành động tung còn trả lại chàng trai tức là vấn đáp đã chấp thuận đồng ý giao đãi làm quen với nhau sau hội tung còn. Vì vậy, quả còn được tượng trưng như vật giao duyên .

Trò chơi ném còn vừa có tính văn hóa vừa có tính thể thao, đồng thời rèn luyện sự tinh tế, khéo léo cho người chơi. Người chơi vừa được giao lưu, tỏ tình, kết duyên, vừa gắn bó, đoàn kết cộng đồng. Nếu có dịp lên miền Tây xứ Thanh vào dịp tết đến, xuân về, nhất là Tết Nguyên đán, các lễ hội truyền thống, du khách chắc chắn sẽ không bỏ qua cơ hội cùng chơi tung còn với bà con các dân tộc Mường, Thái. Qua đó, sẽ cảm nhận được một trò chơi dân gian giải trí hấp dẫn, mang màu sắc tâm linh và chứa đựng những ý nghĩa nhân sinh cao đẹp, một nét đẹp văn hóa độc đáo ở vùng cao xứ Thanh. Trên địa bàn các huyện miền núi Thanh Hóa, nơi có đông đồng bào các dân tộc thiểu số, tung còn đã trở thành môn thể thao dân tộc không thể thiếu và ngày càng được phổ biến rộng rãi hơn vào dịp đầu xuân năm mới, Tết Nguyên đán, cũng như tại các lễ hội văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc.

Qua 13 lần tổ chức triển khai, Hội thi thể thao những dân tộc bản địa tỉnh Thanh Hóa đã đưa môn tung còn là nội dung tranh tài chính thức. Các huyện miền núi tham gia đều cử những vận động viên xuất sắc nhất tham gia và đây đều là những hạt nhân tiêu biểu vượt trội nhất được tinh lọc từ cơ sở. Các cuộc tranh tài, ở môn tung còn vẫn bảo vệ vừa đủ những pháp luật, nét đẹp truyền thống lịch sử nhưng vẫn tạo ra sự tranh tài sôi sục, mê hoặc. Nhiều địa phương như Quan Hóa, Quan Sơn, Bá Thước, Như Thanh, Thạch Thành đã chọn tung còn làm môn thể thao thế mạnh, liên tục tham gia tranh tài tại những hội thi, hội diễn, liên hoan văn hóa truyền thống những dân tộc bản địa. Điều này đã khẳng định chắc chắn sự tăng trưởng và vĩnh cửu của bộ môn thể thao dân tộc bản địa rất rực rỡ này. Tỉnh Thanh Hóa cũng đã nhiều lần giành được thành tích cao ở bình diện khu vực, toàn nước .Nét đẹp và sự tăng trưởng thoáng rộng của môn tung còn đã và đang góp thêm phần gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của đồng bào những dân tộc thiểu số trên địa phận tỉnh, đồng thời cũng góp thêm phần thôi thúc trào lưu TDTT tại những huyện miền núi xứ Thanh phát triển .Mạnh Cường

Source: https://evbn.org
Category : Lễ Hội