Lai Châu – Wikipedia tiếng Việt

Lai Châu là một tỉnh thuộc vùng Tây Bắc Bộ, Việt Nam [3][4].

Năm 2018, Lai Châu là đơn vị chức năng hành chính Nước Ta đông thứ 62 về số dân, xếp thứ 61 về Tổng sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ 58 về GRDP trung bình đầu người, đứng thứ 46 về vận tốc tăng trưởng GRDP. Với 456.300 người dân [ 5 ], GRDP đạt 14.998 tỉ Đồng ( tương ứng với 0,6540 tỉ USD ), GRDP trung bình đầu người đạt 33 triệu đồng ( tương ứng với 1.433 USD ), vận tốc tăng trưởng GRDP đạt 7,23 %. [ 6 ]Lai Châu là một tỉnh biên giới, phía bắc giáp tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, phía tây và phía tây nam giáp tỉnh Điện Biên, phía đông giáp tỉnh Lào Cai, phía đông nam giáp tỉnh Yên Bái, và phía nam giáp tỉnh Sơn La. Đây là tỉnh có diện tích quy hoạnh lớn thứ 10/63 tỉnh thành Nước Ta [ 7 ] .

Đèo Ô Quy Hồ trên quốc lộ 4D nối thành phố Lai Châu với thành phố Lào Cai

Trung tâm hành chính của tỉnh là Thành phố Lai Châu, cách Thủ đô TP.HN 397 kmNằm ở phía tây-bắc của Nước Ta, có toạ độ địa lý từ 21 ° 41 ‘ đến 22 ° 49 ‘ vĩ độ Bắc và 102 ° 19 ‘ đến 103 ° 59 ‘ kinh độ Đông .

• Phía bắc Lai Châu giáp tỉnh Vân Nam, Trung Quốc

• Phía tây và phía nam giáp tỉnh Điện Biên.

Các điểm cực của tỉnh Lai Châu :[sửa|sửa mã nguồn]

• Điểm cực bắc tại: xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ.
• Điểm cực đông tại: xã Mường Thân, huyện Than Uyên.
• Điểm cực tây tại: xã Mù Cả, huyện Mường Tè.
• Điểm cực nam tại: xã Khoen On, huyện Than Uyên.

Lai Châu có 265,165 km đường biên giới ( theo Hiệp định về Quy chế quản trị biên giới trên đất liền Nước Ta – Trung Quốc ) với cửa khẩu song phương Ma Lù Thàng – Kim Thủy Hà và nhiều đường mòn qua lại trên tuyến biên giới Việt – Trung trực tiếp giao lưu với những lục địa to lớn phía tây nam Trung Quốc. Lai Châu có tiềm năng để tăng trưởng dịch vụ – thương mại, xuất nhập khẩu và du lịch, đồng thời, cũng có vị trí kế hoạch rất là quan trọng về quốc phòng, bảo mật an ninh và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ biên giới vương quốc. Lai Châu nằm trong khu vực đầu nguồn và phòng hộ đặc biệt quan trọng xung yếu của sông Đà, sông Nậm Na và sông Nậm Mu, điều tiết nguồn nước trực tiếp cho những khu công trình thuỷ điện lớn trên sông Đà, bảo vệ sự tăng trưởng vững chắc cả vùng châu thổ sông Hồng .Địa hình được tạo bởi những dãy núi chạy dài theo hướng tây-bắc – Đông Nam, có nhiều đỉnh núi cao như đỉnh Pu Ta Leng cao 3.096 m ( đỉnh núi cao thứ 2 tại Nước Ta ), đỉnh Bạch Mộc Lương Tử cao 3.046 m. Núi đồi cao và dốc, xen kẽ nhiều thung lũng sâu và hẹp, có nhiều cao nguyên, sông suối. Sông có nhiều thác nước, dòng chảy lưu lượng lớn nên tiềm năng thuỷ điện rất lớn. Lai Châu có đặc thù địa hình với nhiều dãy núi và cao nguyên, phía đông là dãy núi Hoàng Liên Sơn. Giữa hai dãy núi đồ sộ trên là phần đất thuộc vùng núi thấp tương đối to lớn và lưu vực sông Đà với nhiều cao nguyên đá vôi ( dài 400 km, rộng từ 1 – 25 km, cao 600 – 1.000 m ). Trên 60 % diện tích quy hoạnh có độ cao trên 1.000 m, trên 90 % diện tích quy hoạnh có độ dốc trên 25 °, bị chia cắt mạnh bởi những dãy núi chạy dài theo hướng tây-bắc – Đông Nam, xen kẽ là những thung lũng có địa hình tương đối phẳng phiu như : Mường So, Tam Đường, Bình Lư, Than Uyên … Có đỉnh núi Fansipan cao 3.143 m, Pu Sam Cáp cao 1.700 m … Núi đồi cao và dốc, xen kẽ nhiều thung lũng sâu và hẹp, có nhiều sông suối, nhiều thác nước, dòng chảy lưu lượng lớn nên có nhiều tiềm năng về thuỷ điện .Lai Châu có khí hậu cận nhiệt đới ẩm. Nhiệt độ trung bình năm khoảng chừng 21 °C – 23 °C chia làm hai mùa theo nhiệt độ là mùa mưa và mùa khô, chia làm 4 mùa theo nhiệt độ : xuân, hè, thu, đông .
Xưa kia Lai Châu hay Mường Lai được đặt dưới quyền quản lý và điều hành của tù trưởng những dân tộc bản địa Thái, quy phục triều đình Nước Ta. Đây vốn là một châu thuộc phủ Điện Biên, tỉnh Hưng Hóa xưa .

Tiểu quân khu phụ Lai Châu gồm châu Lai (trung tâm tại thị xã Mường Lay ngày nay), châu Luân (Tủa Chùa), châu Quỳnh Nhai, châu Phong Thổ được thành lập theo Nghị định ngày 5 tháng 6 năm 1893 của Toàn quyền Đông Dương và trực thuộc tỉnh Vạn Bú từ ngày 10 tháng 10 năm 1895. Tỉnh Vạn Bú đổi tên thành tỉnh Sơn La năm 1904, do đó Lai Châu lại thuộc tỉnh Sơn La.

Tỉnh Lai Châu được xây dựng theo Nghị định ngày 28 tháng 6 năm 1909 của Toàn quyền Đông Dương. Lúc đó tỉnh Lai Châu gồm những châu Lai, châu Quỳnh Nhai, châu Điện Biên tách ra từ tỉnh Sơn La, tỉnh lỵ đặt tại thị xã Lai Châu ( nay là thị xã Mường Lay thuộc tỉnh Điện Biên ). Ngày 16 tháng 1 năm 1915 tỉnh Lai Châu bị sửa chữa thay thế bằng Đạo Quan binh 4 Lai Châu dưới sự quản lý quân sự chiến lược .Năm 1948, Lai Châu thuộc Khu tự trị Thái trong Liên bang Đông Dương đến năm 1950 thì gộp và Hoàng triều Cương thổ của Quốc trưởng Bảo Đại .Thời kỳ 1953 – 1955, khi Việt Minh tiếp quản thì tỉnh Lai Châu thuộc Khu tây-bắc, tách khỏi Liên khu Việt Bắc .Ngày 29 tháng 4 năm 1955, tỉnh Lai Châu giải thể, 6 châu của tỉnh Lai Châu cũ ( Mường Tè, Mường Lay, Sình Hồ, Điện Biên, Quỳnh Nhai, Tuần Giáo ) thường trực Khu tự trị Thái Mèo .Ngày 18 tháng 10 năm 1955, xây dựng châu Tủa Chùa gồm 8 xã, tách từ châu Mường Lay .Ngày 27 tháng 10 năm 1962, đổi tên Khu tự trị Thái Mèo thành Khu tự trị Tây Bắc, đồng thời tái lập tỉnh Lai Châu, gồm 7 huyện : Mường Tè, Mường Lay, Sình Hồ ( nay là Sìn Hồ ), Điện Biên, Quỳnh Nhai, Tuần Giáo, Tủa Chùa. Đến cuối năm 1975, giải thể cấp Khu tự trị .Sau năm 1975, tỉnh Lai Châu có tỉnh lị là thị xã Lai Châu và 7 huyện : Điện Biên, Mường Lay, Mường Tè, Phong Thổ, Sìn Hồ, Tủa Chùa, Tuần Giáo .Năm 1979, Trung Quốc đã xâm lăng, đánh chiếm thị trấn Phong Thổ huyện Phong Thổ, tàn phá nhiều cơ sở trước khi rút quân về bên kia biên giới. Sau này tỉnh lỵ chuyển về thị xã Điện Biên Phủ .Năm 1990, hạ tầng của thị xã Lai Châu bị phá huỷ nặng nề bởi trận lũ lịch sử vẻ vang .Ngày 18 tháng 4 năm 1992, xây dựng thị xã Điện Biên Phủ và chuyển tỉnh lỵ từ thị xã Lai Châu về thị xã Điện Biên Phủ [ 8 ] .

Ngày 14 tháng 1 năm 2002, thành lập huyện Tam Đường trên cơ sở một phần diện tích và dân số của huyện Phong Thổ; thành lập huyện Mường Nhé trên cơ sở một phần diện tích và dân số của các huyện Mường Tè và Mường Lay.[9]

Ngày 26 tháng 9 năm 2003, xây dựng thành phố Điện Biên Phủ trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của thị xã Điện Biên Phủ. [ 10 ]Trước khi tách tỉnh, tỉnh Lai Châu có diện tích quy hoạnh lớn nhất miền Bắc Nước Ta, thứ hai cả nước ( sau tỉnh Đắk Lắk cũ ) ; có diện tích quy hoạnh 18.619,22 km2, dân số 753.811 người, có 12 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện, gồm thành phố Điện Biên Phủ ( tỉnh lị ), thị xã Lai Châu và 10 huyện : Điện Biên, Điện Biên Đông, Mường Lay, Mường Nhé, Mường Tè, Phong Thổ, Sìn Hồ, Tam Đường, Tủa Chùa, Tuần Giáo .Ngày 26 tháng 11 năm 2003, Quốc hội ra Nghị quyết trong đó chia tỉnh Lai Châu thành tỉnh Lai Châu ( mới ) và tỉnh Điện Biên, đồng thời chuyển huyện Than Uyên của tỉnh Lào Cai về tỉnh Lai Châu mới quản trị :
Tỉnh Lai Châu mới có diện tích quy hoạnh tự nhiên là 906.512,30 ha và dân số vào thời gian đó là 313.511 người, gồm có những huyện Mường Tè, Phong Thổ, Sìn Hồ, Tam Đường ; những xã Pú Đao, Chăn Nưa, Nậm Hàng và bản Thành Chử, xã Xá Tổng của huyện Mường Lay ; phường Lê Lợi của thị xã Lai Châu ; huyện Than Uyên của tỉnh Tỉnh Lào Cai. Tỉnh lỵ đặt tại thị xã Phong Thổ, huyện Tam Đường. [ 11 ]Ngày 2 tháng 1 năm 2004, địa giới những huyện Mường Tè và Sìn Hồ được kiểm soát và điều chỉnh lại. [ 12 ]Ngày 10 tháng 10 năm 2004, xây dựng thị xã Lai Châu mới trên cơ sở một phần diện tích quy hoạnh và dân số của huyện Tam Đường [ 13 ]. Còn thị xã Lai Châu cũ thuộc tỉnh Điện Biên được đổi tên thành thị xã Mường Lay vào năm 2005 .Ngày 30 tháng 10 năm 2008, xây dựng huyện Tân Uyên trên cơ sở một phần diện tích quy hoạnh và dân số của huyện Than Uyên. [ 14 ]Ngày 2 tháng 11 năm 2012, xây dựng huyện Nậm Nhùn trên cơ sở một phần diện tích quy hoạnh và dân số của những huyện Mường Tè và Sìn Hồ. [ 15 ]Ngày 27 tháng 12 năm 2013, chuyển thị xã Lai Châu thành thành phố Lai Châu. Tỉnh Lai Châu có 1 thành phố và 7 huyện như lúc bấy giờ. [ 16 ]
Tỉnh Lai Châu có 8 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện, gồm có 1 thành phố và 7 huyện với 106 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, gồm có 5 phường, 7 thị xã và 94 xã. [ 17 ]

Tính đến ngày 1/4/2019, dân số tỉnh Lai Châu là 460.196 người, xếp thứ 62/63 tỉnh, thành phố cả nước, trên tỉnh Bắc Kạn, 17,8 % dân số sống ở đô thị và 82,2 % dân số sống ở nông thôn ; dân tộc bản địa Kinh có 73.233 người, chiếm 15,9 % dân số, còn lại những dân tộc bản địa khác có 386.963 người, chiếm 84 % dân số toàn tỉnh. Đây cũng là tỉnh ít dân nhất vùng Tây Bắc Bộ với gần 500.000 dân .Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, toàn tỉnh có 5 tôn giáo khác nhau đạt 60.892 người, nhiều nhất là đạo Tin Lành có 57.226 người, tiếp theo là Công giáo đạt 3.577 người, Phật giáo có 80 người. Còn lại những tôn giáo khác như Hồi giáo có bảy người và Phật giáo Hòa Hảo có hai người. [ 18 ]

Cơ sở hạ tầng[sửa|sửa mã nguồn]

Quảng trường nhân dân tại Thành phố Lai ChâuLai Châu là một tỉnh vùng cao biên giới, núi đồi dốc, địa hình chia cắt, xen kẽ nhiều thung lũng sâu và hẹp, lại có nhiều cao nguyên, sông suối nên khó khăn vất vả cho việc tăng trưởng giao thông vận tải. Nhưng Lai Châu lại có đường biên giới dài 265,095 km giáp tỉnh Vân Nam, nước Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc với cửa khẩu song phương Ma Lù Thàng – Kim Thủy Hà là điều kiện kèm theo thuận tiện cho việc giao thương mua bán hàng hoá và dịch vụ du lịch .Với mạng lưới giao thông vận tải đa phần là đường đi bộ. Tỉnh Lai Châu có quốc lộ 12 chạy qua nối từ thành phố Điện Biên Phủ tới Trung Quốc ( qua cửa khẩu Ma Lù Thàng ), có quốc lộ 4D nối tới thị xã SaPa ( Tỉnh Lào Cai ), quốc lộ 32 nối với tỉnh Yên Bái, có đường thủy sông Đà giao lưu với những tỉnh Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình. Tính đến nay đã có 95/98 xã, phường có đường xe hơi đến tận trung tâm những xã, phường trên địa phận toàn tỉnh và 3 xã đang trong tiến trình thiết kế xây dựng .Hạ tầng mạng lưới điện : Tính đến cuối năm 2009, 80/98 xã và 74 % số hộ được sử dụng điện. Nhiều khu công trình thuỷ điện lớn đã và đang được thiết kế xây dựng trên địa phận như thủy điện Sơn La ( 2400MW ), Huội Quảng ( 520MW ), Bản Chát ( 220MW ), Nậm Na 3 ( 84MW ) và đặc biệt quan trọng là thủy điện Lai Châu ( 1.200 MW ) được khai công vào cuối năm 2010, cùng với 60 dự án Bất Động Sản thuỷ điện vừa và nhỏ khác …Hạ tầng mạng lưới cấp thoát nước : Tính đến cuối năm 2009, 50 % dân số đô thị trên địa phận tỉnh được sử dụng nước sạch, 74 % dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh .Tính đến cuối năm 2009, Lai Châu có 11 bưu cục, 68/89 xã có điểm bưu điện văn hoá xã, 22 đại lý bưu điện và điểm chuyển phát ; có 29/89 xã, 06 thị xã, 03/03 phường có báo phát hàng ngày ; có 221 trạm BTS, tăng 111 trạm so với năm trước ; tỷ lệ điện thoại thông minh cố định và thắt chặt là 16,2 máy / 100 dân, tăng 143 % so với năm 2008 ; dịch vụ Internet liên tục tăng trưởng nhanh, tỷ lệ 1,21 thuê bao / 100 dân, tăng 162 % so với năm 2008Năm học 2009 – 2010 có 392 trường với 5.759 lớp, tăng 27 trường, 306 lớp so với năm 2008 – 2009. Tổng số học viên ra lớp là 104.209 học viên, tăng 6.117 học viên so với năm học trước. Tính đến cuối năm 2009, đã triển khai xong phổ cập giáo dục Trung học cơ sở 23 xã, đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi .

Sau khi tách tỉnh, Lai Châu là một trong những tỉnh khó khăn. Tuy nhiên, nền kinh tế Lai Châu đã phát triển và đạt được những kết quả quan trọng, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, cơ cấu kinh tế chuyển biến tích cực, cơ sở hạ tầng kinh tế – xã hội phát triển khá.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế GDP bình quân 13%/ năm, thu nhập bình quân đầu người năm 2010 đạt 8 triệu đồng, tăng 2,4 lần so với năm 2005. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, tỷ trọng nông, lâm nghiệp đạt 34% (giảm 11,3%); công nghiệp – xây dựng 35% (tăng 9,6%); dịch vụ 31% (tăng 1,7%). Các ngành, lĩnh vực kinh tế đều có sự phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa. Đã hình thành một số vùng sản xuất nông, lâm nghiệp tập trung, có triển vọng về hiệu quả kinh tế và xã hội; Sản xuất lương thực tăng cả về diện tích, năng suất và sản lượng, tổng sản lượng lương thực có hạt đạt 157 nghìn tấn, lương thực bình quân đầu người đạt 400 kg/ người/ năm. Cây cao su được đầu tư trồng mới gần 7000 ha, tiếp tục thâm canh vùng chè và đưa thêm giống mới vào sản xuất. Kinh tế rừng phát triển với việc đã thu hút được một số doanh nghiệp đến đầu tư, phát triển rừng kinh tế. Trong 5 năm đã khoán bảo vệ 141 nghìn ha, khoanh nuôi tái sinh 117 nghìn ha, trồng mới trên 19 nghìn ha, tỷ lệ che phủ rừng đạt 41%, tăng 9,3% so với năm 2005; Văn hóa – xã hội tiếp tục có bước chuyển biến rõ nét, dân trí được nâng lên, công tác xóa đói giảm nghèo đạt kết quả tích cực; Quốc phòng – An ninh được đảm bảo, quan hệ đối ngoại được mở rộng; Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng bộ được nâng lên…Được gắn với khu vực tam giác kinh tế Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh bằng các tuyến Quốc lộ 4D, Quốc lộ 70, Quốc lộ 32 và đường thuỷ sông Đà.

• Nông nghiệp – Lâm nghiệp – Thuỷ sản: Xây dựng các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, có những vùng đạt 30–50 triệu đồng/ha/năm tại các cánh đồng Mường So, Bình Lư, Mường Than. Duy trì và cải tạo, thâm canh và phát triển cây chè và cây thảo quả, đây là hai loại cây có thế mạnh trong việc xuất khẩu hàng hoá của tỉnh. Xã hội hoá nghề rừng, chuyển cơ bản từ lâm nghiệp truyền thống sang phát triển lâm nghiệp xã hội mang tính cộng đồng, phát triển rừng kinh tế để phục vụ cho ngành công nghiệp chế biến. Tổ chức sản xuất nông thôn theo hướng phát triển kinh tế trang trại, lấy kinh tế hộ làm đơn vị tự chủ, các DN, hợp tác xã nông lâm nghiệp là đơn vị dịch vụ hai đầu cho kinh tế hộ phát triển.
• Công nghiệp: Đối với Lai Châu có thể coi đây là một ngành kinh tế mũi nhọn, kết hợp phục vụ sản xuất nông – lâm nghiệp. Tỉnh đã thông qua quy hoạch chi tiết các điểm có thể xây dựng nhà máy thuỷ điện, đặc biệt là công trình thủy điện Lai Châu. Công nghiệp chế biến nông lâm sản cũng cần được quan tâm đúng mức. Công nghiệp khai thác và sản xuất vật liệu xây dựng tránh làm theo phương thức vụn vặt để dễ quản lý và khai thác có hiệu quả. Tiểu thủ công nghiệp với các ngành nghề truyền thống của địa phương như: mây tre đan, dệt thổ cẩm, lương thực thực phẩm…

Du lịch văn hoá[sửa|sửa mã nguồn]

Lai Châu có 20 dân tộc bản địa, mỗi dân tộc bản địa đều có những nét riêng trong đời sống văn hoá truyền thống lịch sử. Chợ phiên vùng cao là nơi biểu lộ rất rõ những nét văn hoá đặc trư ­ ng đó .

• Dinh thự Đèo Văn Long thuộc xã Lê Lợi – huyện Nậm Nhùn, là khu dinh thự của vị chúa Thái thời Chiến tranh Đông Dương. Dinh thự trở thành di tích lịch sử, giáo dục lòng tự hào dân tộc và là nơi tham quan tìm hiểu những nét kiến trúc đặc trưng, mang bản sắc văn hóa Thái.
• Bia Lê Lợi: được khắc trên vách đá bờ Bắc sông Đà, nay thuộc xã Lê Lợi – huyện Nậm Nhùn.
• Di chỉ khảo cổ học nền văn minh của người Việt cổ như di tích Nậm Phé, Nậm Tun ở Phong Thổ; đã tìm thấy công cụ của thời kỳ đồ đá; những công cụ bằng đồng của nền văn hoá Đông Sơn thời đại Hùng Vương, như­ trống đồng [note 1].

• Lễ hội Then Kin Pang: là lễ hội của người Thái trắng ở Phong Thổ được tổ chức vào ngày 13 – 15 tháng Ba âm lịch hàng năm. Lễ hội thu hút nhiều cư dân trong vùng đến vui chơi, múa hát. Lễ hội còn là dịp thi đánh đàn Tính Tẩu. Các nhạc cụ hòa âm với các quả nhạc đồng tạo nên không khí vui tươi, rộn rã.
• Ngoài ra còn có lễ Hạn Khuống của người Thái, lễ cơm mới, lễ hội hoa ban…

Cảnh quan vạn vật thiên nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

• Lai Châu có nhiều cao nguyên cao trên 1.500m, mây, sương phủ bốn mùa, khí hậu trong lành, mát lạnh quanh năm như: cao nguyên Sìn Hồ, hồ Thầu, Dào San…
• Lai Châu có nhiều đỉnh núi cao, sông suối nhiều thác ghềnh, như: dãy Pu Sam Cáp (cao trên 1.700 m), sông Đà, sông Nậm Na, sông Nậm Mu …
• Suối nước nóng, nước khoáng là sản vật thiên nhiên tặng cho Lai Châu như núi đá Ô, động Tiên (Sìn Hồ); động Tiên Sơn (Bình Lư – Tam Đường), thác Tắc Tình (TT Tam Đường), suối nước nóng Vàng Bó (Phong Thổ); suối nước nóng Nà Đông, Nà Đon (Tam Đường); suối nước khoáng (Than Uyên);… và các hồ thuỷ điện lớn khác.
• Pú Đao: Một bản người Mông nhỏ với 887 người dân ở tỉnh Lai Châu được khách hàng của một hãng lữ hành nước Anh bầu là một trong năm điểm đến hấp dẫn nhất ở Đông Nam Á. Xã Pú Đao (tiếng Mông có nghĩa là “điểm cao nhất”) thuộc huyện Sìn Hồ, cách thị xã Mường Lay 13 km.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Ở Đâu?