Đồng bằng sông Cửu Long – Wikipedia tiếng Việt

Vùng đồng bằng sông Cửu Long (còn được gọi là Vùng đồng bằng Nam Bộ, Vùng Tây Nam Bộ, Cửu Long hoặc Miền Tây Nam Bộ) là vùng cực nam của Việt Nam, một trong hai phần của Nam Bộ. Khu vực này có 1 thành phố trực thuộc trung ương là thành phố Cần Thơ và 12 tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu và Cà Mau. Đồng bằng sông Cửu Long có tổng diện tích 40.547,2 km² và có tổng dân số là 17.367.169 người (2019). Vùng chiếm 13% diện tích cả nước nhưng có gần 18% dân số cả nước, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn cả nước (năm 2015 tăng 7,8% trong khi cả nước tăng 6,8%). Chỉ riêng lúa đã chiếm 47% diện tích và 56% sản lượng lúa cả nước; xuất khẩu gạo từ toàn vùng chiếm tới 90% sản lượng. Chưa kể thủy sản chiếm 70% diện tích, 40% sản lượng và 60% xuất khẩu cả nước… Tuy nhiên, Đồng bằng sông Cửu Long đứng về phương diện thu nhập vẫn còn thấp hơn cả nước: thu nhập bình quân đầu người với mức 54 triệu đồng (cả nước là 64 triệu đồng/người/năm).

Giới thiệu sơ lược[sửa|sửa mã nguồn]

Đồng bằng sông Cửu Long hay còn gọi là tam giác châu sông Mê Kông, là phần lãnh thổ cực nam của Việt Nam, nằm về phía đông nam của Campuchia, là vùng đất màu mỡ nhất và có nhân khẩu đông nhất ở Việt Nam.

Đồng bằng sông Cửu Long gồm có 13 tỉnh thành : thành phố Cần Thơ, tỉnh An Giang, tỉnh Đồng Tháp, tỉnh Long An, tỉnh Tiền Giang, tỉnh Vĩnh Long, tỉnh Bến Tre, tỉnh Trà Vinh, tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang, tỉnh Bạc Liêu, tỉnh Cà Mau và tỉnh Kiên Giang .Vùng đất này đất đai phì nhiêu, lúa nước được thu hoạch bảy lần trong hai năm .Cư dân ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long giờ đây hầu hết là người Việt, người địa phương người Khmer sinh sống hầu hết ở tỉnh Trà Vinh, tỉnh Sóc Trăng và tỉnh An Giang. Vẫn có người Hoa quy mô tương tự ở tỉnh Kiên Giang và tỉnh Trà Vinh, một số ít di cư đến khoảng chừng thời hạn cuối nhà Minh đầu nhà Thanh do Mạc Cửu tuyển mộ .
Vị trí vùng Đồng bằng sông Cửu Long trên bản đồ Việt Nam (Màu xanh lá cây nhạt).Đồng bằng sông Cửu Long là bộ phận của châu thổ sông Mê Kông có diện tích quy hoạnh 40.547,2 km². Có vị trí nằm liền kề vùng Đông Nam Bộ, phía Bắc giáp Campuchia, phía Tây Nam là vịnh Thailand, phía Đông Nam là Biển Đông .Các điểm cực của đồng bằng trên đất liền gồm điểm cực Tây ở phường Mỹ Đức, thành phố Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang ; cực Đông ở xã Thừa Đức, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre ; cực Bắc ở xã Hưng Điền A, huyện Vĩnh Hưng, tỉnh Long An ; cực Nam ở xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau. Ngoài ra, còn có những hòn đảo xa bờ của Việt Nam như hòn đảo Phú Quốc, quần đảo Thổ Chu, quần đảo Hòn Khoai .Đồng bằng sông Cửu Long gồm ba tiểu vùng. Vùng cao ở phía tây gồm những tỉnh đầu nguồn sông Cửu Long là Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, phần phía tây những tỉnh Long An, Tiền Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang và phần phía đông Kiên Giang. Đây là vùng thường bị ngập vào mùa mưa bởi nước sông Cửu Long dâng lên. Vùng thấp ở duyên hải phía đông gồm những tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Bạc Liêu, Cà Mau, phần phía đông Long An, Tiền Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang và phần ven biển Kiên Giang. Đây là vùng thường bị mặn xâm nhập vào mùa khô .

Địa mạo địa hình[sửa|sửa mã nguồn]

Tam giác châu sông Mê Kông là đồng bằng bồi tích do hạ lưu sông Mê Kông và chín đường rẽ của nó chảy vào biển Đông mà hình thành nên, là đồng bằng lớn nhất Việt Nam, diện tích quy hoạnh hơn 40.000 km². Chiều cao trung bình so với mực nước biển không đến 2 mét, nhiều dòng sông và ao đầm. Phần đông dân số làm nông nghiệp, là vùng sản xuất lúa gạo đa phần ở Việt Nam, cũng là một trong những khu sản xuất gạo nổi tiếng ở Khu vực Đông Nam Á. Sông Mê Kông về phía dưới Phnôm Pênh chia thành hai nhánh, ở trong nước Việt Nam gọi là sông Tiền và sông Hậu, hai sông này đem tam giác châu chia thành ba phần, về phía nam sông Hậu là bán đảo Cà Mau, chính bới ứ tích bùn và cát của sông Mê Kông vì vậy bán đảo mỗi năm lê dài 60 – 80 mét hướng về ven biển phía tây-nam. Bãi biển ở phía tây bán đảo đủ dài tạo thành rừng ngập mặn đặc biệt quan trọng chỉ có ở miền nhiệt đới gió mùa, bên trong vùng đất có nhiều ruộng lúa nước và rừng rậm nhiệt đới gió mùa. Ở giữa sông Tiền và sông Hậu là đồng bằng phì nhiêu và phẳng phiu, kênh mương chi chít như mạng nhện rác rưởi. Bộ phận về phía bắc sông Tiền chia ra, phía tây là Đồng Tháp Mười, trong thực tiễn là vùng ao đầm, mùa mưa tạo thành một bãi nước to lớn bát ngát, chiều sâu của nước là từ 3 mét trở xuống, mùa khô cạn nước cũng đến đầu gối, sản xuất nhiều củ sen và lúa nước nổi, phía đông là đồng bằng Đồng Nai .Vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam được hình thành từ những trầm tích phù sa và bồi dần qua những kỷ nguyên đổi khác mực nước biển ; qua từng tiến trình kéo theo sự hình thành những giồng cát ( đất bằng ) dọc theo bờ biển. Những hoạt động giải trí hỗn hợp của sông và biển đã hình thành những vạt đất phù sa phì nhiêu dọc theo đê ven sông lẫn dọc theo một số ít giồng cát ven biển và đất phèn trên trầm tích đầm mặn trũng thấp như vùng Đồng Tháp Mười, tứ giác Long Xuyên – Hà Tiên, tây nam sông Hậu ( khu vực ngã ba Hậu Giang, Bạc Liêu và Cà Mau ) ở bán đảo Cà Mau .

Cách đây khoảng 8.000 năm, vùng ven biển cũ trải rộng dọc theo triền phù sa cổ thuộc trầm tích Pleistocen từ Hà Tiên đến thềm bình nguyên Đông Nam Bộ. Sự hạ thấp của mực nước biển một cách đồng thời với việc lộ ra từng phần vùng đồng bằng vào giai đoạn cuối của thời kỳ trầm tích Pleistocen. Một mẫu than ở tầng mặt đất này được xác định tuổi bằng C14 cho thấy nó có tuổi tuyệt đối là 8.000 năm.[1] Sau thời kỳ băng hà cuối cùng, mực mước biển dâng cao tương đối nhanh chóng vào khoảng 3–4 m trong suốt giai đoạn khoảng 1.000 năm,[2] gây ra sự lắng tụ của các vật liệu trầm tích biển ở những chỗ trũng thấp của châu thổ; tại đây những sinh vật biển như hàu (Ostrea) được tìm thấy và việc xác định tuổi tuyệt đối của chúng bằng C14 cho thấy trầm tích này được hình thành cách đây khoảng 5.680 năm.[1]

Dưới những ảnh hưởng của môi trường biển và nước lợ, thực vật rừng ngập mặn dày đặc đã bao phủ toàn vùng này, chủ yếu là những cây đước (Rhizophora sp.) và mắm (Avicennia sp.). Những thực vật chịu mặn này đã tạo thuận lợi cho việc giữ lại các vật liệu lắng tụ, làm giảm sự xói mòn do nước hoặc gió, và cung cấp sinh khối cho trầm tích châu thổ,[3] và rồi những đầm lầy biển được hình thành. Tại vùng này, cách đây 5.500 năm trước công nguyên, trầm tích lắng tụ theo chiều dọc dưới điều kiện mực nước biển dâng cao đã hình thành những cánh đồng rộng lớn mang vật liệu sét. Sự lắng tụ kéo dài của các vật liệu trầm tích bên dưới những cánh rừng Đước dày đặc đã tích lũy dần để hình thành một địa tầng chứa nhiều vật liệu sinh phèn (pyrit).

Mực nước biển dâng cao, bao trùm cả vùng như vậy hầu hết hơi không không thay đổi và khởi đầu có sự giảm xuống cách đây vào khoảng chừng 5.000 năm. [ 4 ] Sự hạ thấp mực nước biển dẫn đến việc hình thành một mực nước biển mới, sau mỗi quá trình như thế thì có một bờ biển mới được hình thành, và ở đầu cuối hình thành nên những vạt cồn cát chạy song song với bờ biển hiện tại mà người ta thấy ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Một cồn cát chia cắt vùng Đồng Tháp Mười và vùng trầm tích phù sa được xác lập tuổi bằng C14 cho thấy có tuổi tuyệt đối vào khoảng chừng 4.500 năm. [ 1 ]

Sự hạ dần của mực nước kèm theo những thay đổi về môi trường trong vùng đầm lầy biển, mà ở đây những thực vật chịu mặn mọc dày đặc (Rhizophora sp., Avicinnia sp.) được thay thế bởi những loài thực vật khác của môi trường nước ngọt như tràm (Melaleuca sp.) và những loài thực thực vật hoang dại khác (Fimbristylis sp.,Cyperus sp.). Sự ổn định của mực nước biển dẫn đến một sự bồi lắng trầm tích ven biển khá nhanh với vật liệu sinh phèn thấp hơn.[5]

Sự tham gia của sông Cửu Long đóng vai trò rất quan trọng trong suốt quy trình hình thành vùng châu thổ. Lượng nước trung bình hàng năm của sông này phân phối vào tầm 4.000 tỷ m³ nước và vào thời gian 100 triệu tấn vật tư phù sa, [ 6 ] những mảnh vỡ bị bào mòn từ lưu vực sông, mặc dầu một phần hoàn toàn có thể dừng lại trong thời điểm tạm thời dọc theo hướng chảy, ở đầu cuối được mang đến cửa sông và được lắng tụ như một châu thổ. [ 3 ] Những vật tư sông được lắng tụ dọc theo sông để hình thành những đê tự nhiên có chiều cao 3 – 4 m, và một phần của những vật tư phù sa phủ lên trên những trầm tích pyrit thời kỳ Holocen với sự biến thiên khá rộng về độ dày tầng đất vùng và khoảng trống vùng. [ 4 ] Các con sông nằm được chia cắt với trầm tích đê phù sa nhưng những vùng to lớn mang vật tư trầm tích biển chứa phèn tiềm tàng vẫn còn lộ ra trong vùng đầm lầy biển. [ 7 ] Tuy nhiên, độ chua tiềm tàng không Open trong vùng phụ cận của những nhánh sông gần cửa sông mà tại đây ảnh hưởng tác động rửa bởi thủy triều khá mạnh. Ngược lại, vùng châu thổ sông TP HCM, nằm kế bên hạ lưu châu thổ sông Mekong, được biểu lộ bởi một vận tốc bồi lắng ven biển khá chậm do lượng vật tư phù du trong nước sông khá thấp và châu thổ này bị chia cắt bởi nhiều nhánh sông thủy triều và do bởi những vành đai thực vật chịu mặn thì to lớn hơn vành đai này ở vùng châu thổ sông Mekong, và hiệu quả là trầm tích của chúng chứa nhiều axít tiềm tàng. [ 8 ]
Lưu vực tam giác châu sông Mê Kông ở vào TT miền gió mùa nhiệt đới gió mùa của châu Á, từ tháng 5 đến cuối tháng 9 bị tác động ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam đến từ biển cả, khí ẩm nhiều mưa, từ tháng 5 đến tháng 10 là mùa mưa ; từ tháng 11 đến trung tuần tháng 3 năm liền sau bị ảnh hưởng tác động gió mùa Đông Bắc đến từ đất liền, khô khan ít mưa, từ tháng 10 đến tháng 11 là mùa khô, từ tháng 9 đến tháng 3 năm liền sau có thuỷ triều sáng và tối .Mưa dông có cường độ rất lớn, thời hạn xảy ra khá ngắn, phạm vi ảnh hưởng khá nhỏ đều rất liên tục trong suốt mùa mưa ; mưa xuống có thời hạn xảy ra khá dài, khoanh vùng phạm vi rất lớn liên tục nhất vào tháng 9, hoàn toàn có thể dẫn đến nước lũ dâng lên tràn ngập một cách nghiêm trọng, nhưng mà sự tác động ảnh hưởng của nó phần lớn chỉ số lượng giới hạn ở khu vực tam giác châu và vùng đất phía tây lưu vực, nhiều lúc xuyên qua đất liền khiến khoanh vùng phạm vi lớn hơn bị mưa lớn đánh giật mình trong khoảng chừng thời hạn dài. Bởi vì mùa tiết của mưa phân bổ không đồng đều, những nơi ở lưu vực mỗi năm đều phải trải qua một đợt hạn hán có cường độ và thời hạn xảy ra khác nhau .
Đồng bằng sông Cửu Long nhìn từ không gian, tháng 2 năm 1996Đây là vùng có khí hậu cận xích đạo nên thuận tiện tăng trưởng ngành nông nghiệp ( mưa nhiều, nắng nóng ) đặc biệt quan trọng là tăng trưởng trồng lúa nước và cây lương thực .
Tam giác châu sông Mê Kông có lượng nước chảy vào biển trung bình nhiều năm là 475 tỉ mét khối. Trữ lượng lí thuyết thuỷ năng ở lưu vực sông Mê Kông là 58 triệu kilowatt, thuỷ năng được khai phát ước tính là 37 triệu kilowatt, lượng phát điện hằng năm là 180 tỉ kilowatt giờ, trong đó 33 % ở Campuchia và 51 % ở Lào. Thuỷ năng chưa khai phát không đến 1 % .Dòng chảy ở lưu vực tam giác châu sông Mê Kông đến từ mưa, chính do ảnh hưởng tác động gió mùa không biến hóa hằng năm, cho nên vì thế đường tiến trình mức nước đa phần từ một năm thuỷ văn trước đến một năm thuỷ văn sau phần đông không biến hóa, chênh lệch giữa mức nước cao và mức nước thấp không lớn. Nếu lao lý lưu lượng mức nước cao hằng năm là trên 110 % lưu lượng trung bình nhiều năm, lưu lượng mức nước thấp hằng năm là dưới 90 % lưu lượng trung bình nhiều năm, như vậy Xác Suất Open năm nước cao, năm nước bằng, năm nước thấp khoảng chừng là 25 %, 50 %, 25 % đo ở trạm Viêng Chăn, Lào, là 20 %, 60 %, 20 % đo ở trạm Kratié, Campuchia .
Đồng cỏ ở Đồng Tháp Mười Ghe chở chôm chôm
trên sông Cửu Long Thuyền ghe ở Đồng bằng
châu thổ sông Cửu LongVề phía tây, Đồng bằng sông Cửu Long được số lượng giới hạn bởi sông Châu Đốc và kênh Vĩnh Tế một dòng kênh tự tạo chảy dọc theo biên giới Việt Nam-Campuchia, nhận nước sông Hậu Giang qua sông Châu Đốc tại Thành phố Châu Đốc đổ nước ra Vịnh xứ sở của những nụ cười thân thiện, số lượng giới hạn một vùng đất thấp ngập nước theo mùa gọi là Tứ giác Long Xuyên .Ở khu vực giữa hai dòng sông Hậu và sông Tiền, Đồng bằng sông Cửu Long được số lượng giới hạn đầu nguồn bởi những dòng kênh nối ngang tại 2 huyện thị đầu nguồn Tân Châu và An Phú của tỉnh An Giang như kênh Vĩnh An …Về phía đông bắc và đông, Đồng bằng sông Cửu Long được số lượng giới hạn bằng hàng loạt những dòng sông kênh rạch liên thông với nhau, chảy dọc theo biên giới Việt Nam-Campuchia, ( số lượng giới hạn vùng đất trũng khác ngập nước theo mùa là vùng Đồng Tháp Mười ), và đều là phân lưu của sông Mekong : hoặc trực tiếp của dòng chính sông Tiền Giang, hay nhận nước gián tiếp qua một phân lưu chính của Mekong là Preak Banam đổ ra biển Đông qua sông Vàm Cỏ Tây ( sông Vàm Cỏ ) và những cửa của sông Cửu Long. Giới hạn phía đông bắc và đông của Đồng bắng sông Cửu Long là những dòng sông kênh rạch sau : sông Sở Thượng ( chảy trên biên giới Việt Nam-Campuchia, nhận nước sông Mekong qua Preak Banam ), sông Sở Hạ ( chảy trên biên giới Việt Nam-Campuchia, nhận nước sông Mekong qua Preak Trabeak phân lưu của Preak Banam ), rạch Cái Cỏ ( chảy trên biên giới Việt Nam-Campuchia, [ 9 ] là ranh giới phía bắc của Đồng Tháp Mười, [ 10 ] nhận nước sông Mekong qua Preak Trabeak một thượng lưu của sông Sở Hạ và rạch Long Khốt ), rạch Long Khốt ( nhận nước sông Mekong qua Preak Trabeak và Cái Cỏ, thượng nguồn của sông Vàm Cỏ Tây ), sông Vàm Cỏ Tây ( nhận nước sông Mekong qua rạch Long Khốt và những kênh rạch nối thông với sông Tiền Giang ), sông Vàm Cỏ ( nhận nước sông Mekong qua sông Vàm Cỏ Tây và những kênh rạch nối thông với sông Tiền Giang ), và sau cuối là sông Soài Rạp ( nhận nước sông Mekong qua sông Vàm Cỏ ). Các sông Vàm Cỏ Tây, Vàm Cỏ, Soài Rạp mặc dầu thuộc mạng lưới hệ thống sông Hồ Chí Minh – Đồng Nai, là mạng lưới hệ thống sông thuộc địa phận Miền Đông Nam Bộ, nhưng chúng là những dòng sông ở đầu cuối nhận nước từ sông Mekong về phía đông, đồng thời một trong số chúng ( sông Soài Rạp ) là ranh giới tự nhiên của 2 tỉnh phía đông Đồng bằng sông Cửu Long là Long An và Tiền Giang với tỉnh thành phía tây của miền Đông Nam Bộ là Thành phố Hồ Chí Minh, nên lưu vực những sông rạch này ( chính là địa phận tỉnh Long An ) cũng là địa phận ranh giới tận cùng phía đông của Đồng bằng sông Cửu Long với Miền Đồng Nam Bộ .

Biến đổi khí hậu và thiên tai[sửa|sửa mã nguồn]

Theo công bố của Bộ Tài nguyên và Môi trường (Việt Nam), khoảng 40% vùng đồng bằng sông Cửu Long có thể bị ngập trong nước biển do biến đổi khí hậu.[11] Bên cạnh đó do ảnh hưởng của hiện tượng Elnino, nhiều vùng ven biển của Đồng bằng sông Cửu Long gặp tình trạng hạn hán và nước mặn xâm nhập sâu vào nội địa. Mặt khác trong khi nước biển dâng lên, thì “tình trạng khai thác nước ngầm quá mức là một trong những nguyên nhân gây sụt lún đất ở khu vực TP.HCM và vùng đồng bằng sông Cửu Long”.[12][13] Những đề xuất về “bơm bù nước ngầm” để giảm sụt lún thì không được quan tâm thực hiện.[14]

Ngoài ra ảnh hưởng tác động ở thượng nguồn như nạn phá rừng và một loạt những đập nước đang đưa vào kế hoạch ở Hoa lục, Lào, và Campuchia đã giảm thiểu lượng phù sa bồi đắp ở những cửa sông, khiến vùng ven biển bị ngập dần. So với năm 1990 khi sông Cửu Long đưa 160 triệu tấn phù sa ra biển thì số lượng vào năm năm ngoái chỉ còn 75 triệu tấn, giảm hơn phân nửa. Lượng phù sa dù ra đến gần biển cũng bị trút bớt vì con người dùng sỏi cát vào những khu công trình xây đắp, gây thiệt hại trầm trọng đến viễn cảnh sống còn của vùng đồng bằng .Theo nghiên cứu và điều tra của Trường Đại học Cần Thơ thì biến hóa khí hậu và hiện tượng kỳ lạ ấm lên toàn thế giới sẽ làm mực nước biển dâng lên. Nếu dâng 1 mét thì 20 % đồng bằng châu thổ sẽ bị rình rập đe dọa. Dâng 2 mét diện tích quy hoạnh đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị xóa còn phân nửa, tác động ảnh hưởng trầm trọng đến đời sống 15 triệu dân .Năm năm nay, Đồng bằng sông Cửu Long hứng chịu đợt hạn hán và xâm nhập mặn nặng nề nhất trong vòng 100 năm, gây thiệt hại hơn 160.000 ha lúa, tương tự 800.000 tấn lúa bị mất trắng, với mỗi mái ấm gia đình có diện tích quy hoạnh sản xuất khoảng chừng 0,5 ha, thì xâm nhập mặn đã làm khoảng chừng 300.000 hộ mái ấm gia đình ( khoảng chừng 1,5 triệu người ) trong những tháng qua không có thu nhập. Các tỉnh bị thiệt hại nặng nhất là Kiên Giang ( hơn 54.000 ha ), Cà Mau ( gần 50.000 ha ), Bến Tre ( gần 14.000 ha ), Bạc Liêu ( gần 12.000 ha ) … Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã phải công bố thực trạng thiên tai đặc biệt quan trọng nghiêm trọng. [ 15 ] Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên – môi trường tự nhiên Trần Hồng Hà, ngoài những nguyên do như mùa mưa năm năm ngoái đến muộn và kết thúc sớm, nguyên do chính là những yếu tố ở thượng nguồn dòng chảy. Theo Bộ Tài nguyên – thiên nhiên và môi trường, những hồ chứa trên dòng chính ở phía Trung Quốc có dung tích khoảng chừng 23 tỉ m3, những hồ chứa trên những sông nhánh khoảng chừng 20 tỉ m3. Tổng dung tích này tác động ảnh hưởng rất lớn đến việc điều tiết nước và lưu lượng dòng chảy về phía hạ lưu. Trong dịp Tết Nguyên đán ở Trung Quốc, nhu yếu nguồn năng lượng giảm nên họ tích nước, do vậy vào thời gian này lượng nước giảm đáng kể, sau đó dòng chảy tăng lên ( khi những hồ xả nước để chạy thủy điện ). “ Tôi khẳng định chắc chắn đây là nguyên do cơ bản ” – ông Hà nói. [ 16 ]

• Mục diện tích và dân số ghi theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam.

Bản đồ khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (Tây Nam Bộ)

Hiện tại, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích tự nhiên là 4,661 triệu ha (Tỷ lệ 12,25% so với Tổng diện tích cả nước) với dân số gần 18 triệu người (Tỷ lệ 18,5% so với tổng dân số cả nước), bình quân 440 người trên 1 cây số vuông.

Hiện nay, hầu hết những đô thị vốn trước kia là thị xã tỉnh lỵ của một tỉnh ở vùng đồng bằng sông Cửu Long đều đã trở thành những thành phố thường trực tỉnh ( ngoại trừ thành phố Cần Thơ thường trực TW từ đầu năm 2004 ). Trong đó, tỉnh Đồng Tháp có ba thành phố là Cao Lãnh, Hồng Ngự và Sa Đéc, tỉnh Kiên Giang có ba thành phố là Rạch Giá, Hà Tiên và Phú Quốc, tỉnh An Giang có hai thành phố là Long Xuyên và Châu Đốc, tỉnh Hậu Giang có hai thành phố là Vị Thanh và Ngã Bảy. Các tỉnh còn lại đều có một thành phố thường trực tỉnh .Trong suốt thời kỳ từ đầu năm 1976 cho đến năm 1999, toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long chỉ có hai thành phố ( lúc bấy giờ đều là thành phố thường trực tỉnh ) là Cần Thơ và Mỹ Tho. Từ năm 1999 đến nay, lần lượt những thị xã được tăng cấp trở thành những thành phố thường trực tỉnh .Các thành phố lập trước năm 1975 :
Các thành phố lập từ năm 1999 đến nay :

Xếp loại đô thị[sửa|sửa mã nguồn]

Tính đến ngày 23 tháng 12 năm 2020, vùng Đồng bằng sông Cửu Long có:

Dân cư ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long đa phần là người Kinh. Khu vực này trước đây từng là một phần của Đế quốc Khmer, do đó là vùng tập trung chuyên sâu người Khmer nhiều nhất bên ngoài nước Campuchia .Người Khmer sống hầu hết ở Trà Vinh, Sóc Trăng và người Chăm theo đạo Hồi sống ở Tân Châu, An Giang. Người Hoa sống ở Sóc Trăng 64.910 người, tỉnh Kiên Giang 29.850 người, tỉnh Bạc Liêu 20.082 người ( 2009 ). Dân số vùng Đồng bằng sông Cửu Long là 17,33 triệu người vào năm 2011 .Dân số vùng Đồng bằng sông Cửu Long tăng chậm trong những năm gần đây, hầu hết do di cư đi nơi khác. Dân số vùng tăng 471.600 người từ năm 2005 đến 2011, trong khi đó 166.400 người di cư chỉ trong năm 2011. Tương tự như vùng duyên hải miền Trung, đây là một trong những nơi tăng dân số chậm nhất nước. Tỷ lệ tăng dân số trong khoảng chừng 0,3 % đến 0,5 % từ năm 2008 đến 2011, trong khi đó tỷ suất tăng dân số vùng Đông Nam Bộ lân cận là 2 %. Tỷ lệ tăng dân số cơ học trong vùng là âm trong những năm này. Tỷ lệ sinh của vùng cũng khá thấp, ở mức 1,8 trẻ nhỏ trên mỗi người phụ nữ vào năm 2010 và 2011, giảm từ 2,0 năm 2005 .
Đồng bằng sông Cửu Long không giàu tài nguyên. Khoáng sản hầu hết là than bùn và đá vôi. Ngoài ra đồng bằng còn có những khoáng sản vật liệu kiến thiết xây dựng như sét gạch ngói, cát sỏi …Tài nguyên rừng cũng giữ những vai trò quan trọng, đặc biệt quan trọng là mạng lưới hệ thống rừng ngập mặn ven biển lớn nhất Việt Nam, trong đó mạng lưới hệ thống rừng ngập mặn Mũi Cà Mau được công nhận là khu dự trữ sinh quyển quốc tế, cạnh bên đó là những cánh rừng tràm ở U Minh Cà Mau, Đồng Tháp với một mạng lưới hệ thống sinh học vô cùng phong phú .
Phong cảnh làng quê tại vùng đồng bằng sông Cửu Long với mái nhà rơm làm chuồng bò . Cau được trồng bên đường ở phường Thường Thạnh, thuộc Q. Cái Răng, thành phố Cần Thơ

 Vùng thượng: Trồng lúa, rau màu, nuôi trồng thủy sản nước ngọt.

 Vùng giữa: Trồng cây ăn quả.

 Vùng ven biển: Thâm canh, luân canh tôm – lúa, nuôi trồng thủy sản nước mặn, nước lợ.

Triển khai nghị quyết 120, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phân định đồng bằng sông Cửu Long thành ba vùng sản xuất :Mặc dù diện tích quy hoạnh canh tác nông nghiệp và thủy hải sản chưa tới 30 % của cả nước nhưng miền Tây góp phần hơn 50 % diện tích quy hoạnh lúa, 71 % diện tích quy hoạnh nuôi trồng thủy hải sản, 30 % giá trị sản xuất nông nghiệp và 54 % sản lượng thủy hải sản của cả nước. [ 34 ] Lúa trồng nhiều nhất ở những tỉnh An Giang, Long An, Đồng Tháp, Tiền Giang. Diện tích và sản lượng thu hoạch chiếm hơn 50 % so với cả nước. Bình quân lương thực đầu người gấp 2,3 lần so với lương thực trung bình cả nước. Nhờ vậy nên Đồng bằng sông Cửu Long là nơi xuất khẩu gạo nòng cốt của cả quốc gia. Ngoài ra cây ăn quả còn là đặc sản nổi tiếng nổi tiếng của vùng, với sự phong phú về số lượng, cũng như chất lượng ngày càng được nâng caoNghề nuôi vịt đàn tăng trưởng mạnh, nuôi nhiều ở Đồng Tháp, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau và Sóc Trăng .
Sản lượng thủy hải sản chiếm 50 % cả nước, nhiều nhất ở những tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Kiên Giang và An Giang. Kiên Giang là tỉnh có sản lượng thủy hải sản săn bắt nhiều nhất, 239.219 tấn thủy hải sản ( năm 2000 ). An Giang là tỉnh nuôi trồng thủy hải sản lớn nhất vùng với sản lượng 80.000 tấn thủy hải sản ( năm 2000 ). Nghề nuôi trồng và đánh bắt cá thủy hải sản đang tăng trưởng mạnh, theo quy mô công nghiệp .
Ngành công nghiệp tăng trưởng rất thấp, đa phần là ngành chế biến lượng thực. Cần Thơ là TT công nghiệp của cả vùng gồm có những ngành nhiệt điện, chế biến lương thực, luyện kim đen, cơ khí, hóa chất, dệt may và vật tư thiết kế xây dựng .
Chèo thuyền trên sông .Khu vực dịch vụ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long gồm có những ngành đa phần : xuất nhập khẩu, vận tải đường bộ thủy và du lịch. Xuất khẩu gạo chiếm 80 % của cả nước. Giao thông đường thủy giữ vai trò quan trọng nhất .Du lịch biển đa phần ở Kiên Giang với thắng cảnh đẹp ở Hà Tiên, Phú Quốc .Du lịch tâm linh với nhiều chùa đẹp ở Châu Đốc, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Trà Vinh .Du lịch sinh thái xanh mở màn khởi sắc như du lịch trên sông nước, vườn, mày mò những cù lao. Du lịch bền vững và kiên cố bước đầu hình thành với sự thành công xuất sắc của khu nghỉ ngơi bền vững và kiên cố Mekong Lodge tại Tiền Giang và nhiều địa phương khác như Bến Tre, Vĩnh Long, Cà Mau, Đồng Tháp. Tuy nhiên chất lượng và sức cạnh tranh đối đầu của những khu du lịch không đồng đều và còn nhiều hạn chế .
Mạng lưới đường đi bộ từng bước được quy hoạch, tăng cấp, xây mới theo dạng ” ô bàn cờ “, gồm có những trục dọc, ngang và mạng lưới hệ thống đường vành đai link với nhau một cách hài hòa và hợp lý. Nhiều trục quốc lộ đã và đang được tăng cấp, xây mới, trong đó đáng kể có dự án Bất Động Sản lan rộng ra Quốc lộ 1A đoạn Trung Lương – Cần Thơ ; kiến thiết xây dựng đường cao tốc TP Hồ Chí Minh – Trung Lương ; tuyến đường nam sông Hậu, tuyến Quản Lộ – Phụng Hiệp … Nhiều cầu lớn vượt sông trên Quốc lộ 1A đã được góp vốn đầu tư, xây mới như cầu Mỹ Thuận vượt sông Tiền, cầu Cần Thơ vượt sông Hậu, cầu Rạch Miễu nối Tiền Giang với tỉnh Bến Tre … Những cây cầu này xóa đi cảnh xum xê lộn xộn, mất thời hạn, thiếu bảo đảm an toàn tại những bến phà vốn sống sót hàng thế kỷ nay, đồng thời trở thành điểm thăm quan lôi cuốn khách du lịch bởi quy mô và kiến trúc đẹp, văn minh. Ðến nay những ” anh hai lúa ” hoàn toàn có thể thỏa mãn nhu cầu tham vọng được đi trên những máy bay tân tiến, ngắm nhìn những cánh đồng thẳng cánh cò bay. Ðó cũng là nhờ việc chăm sóc góp vốn đầu tư, quy hoạch những trường bay trong vùng trên nguyên tắc bảo vệ liên kết vùng với những trường bay quốc tế và phân bổ đều trong khu vực, nhất là những tỉnh nằm trong vùng kinh tế tài chính trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long. Cùng với việc tăng cấp 1 số ít hạng mục những cảng hàng không quốc tế Rạch Giá, Cà Mau, Phú Quốc … trường bay quốc tế Cần Thơ đã hoàn thành xong với sức chứa 2,5 triệu hành khách / năm và hoàn toàn có thể khai thác được những loại máy bay lớn như B747, B777. Hiện Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc mới quy trình tiến độ I đang được kiến thiết, sau khi hoàn thành xong sẽ thuận tiện hơn cho người dân trên hòn đảo gần với đất liền và lôi cuốn nhiều khách trong và ngoài nước đến với hòn đảo xa. Cùng với đường đi bộ, đường hàng không, mạng lưới hệ thống đường sông Đồng bằng sông Cửu Long đã và đang được góp vốn đầu tư tăng cấp một cách đáng kể, nhất là những tuyến sông chính, tích hợp với mạng lưới hệ thống đường thủy do những địa phương quản trị đã góp thêm phần nâng cao năng lực liên kết khu vực với những cảng sông, biển. Từ TP Hồ Chí Minh, bằng phương tiện đi lại thủy, sản phẩm & hàng hóa và hành khách hoàn toàn có thể đi qua Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đến Hà Tiên, Cà Mau … Nông sản sản phẩm & hàng hóa vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ đến nhanh hơn với những TT kinh tế tài chính lớn của cả nước .Cầu Cần Thơ là cầu dây văng bắc ngang qua sông Hậu, được triển khai xong vào ngày 12 tháng 4 năm 2010. Trước đó 3 năm, một tai nạn thương tâm lúc thiết kế xây dựng làm 55 người chết và làm bị thương hơn 100 người. Cầu được thiết kế xây dựng để thay thế sửa chữa cho phà và liên kết Quốc lộ 1A. Cầu Cần Thơ bắt ngang qua tỉnh Vĩnh Long và thành phố Cần Thơ. Ngân sách chi tiêu kiến thiết xây dựng ước tính là 4.842 tỷ đồng ( khoảng chừng 342,6 triệu đô la Mỹ ), và là cây cầu đắt nhất Việt Nam lúc mới triển khai xong. [ 35 ] [ 36 ]Ngoài ra, còn có những cầu lớn như cầu Hàm Luông, cầu Cổ Chiên, cầu Cao Lãnh, cầu Vàm Cống …
Vùng này là cái nôi của thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử, thẩm mỹ và nghệ thuật sân khấu cải lương. Với những nghệ sĩ nổi tiếng như : Phùng Há, Lệ Thủy, Bạch Tuyết, Thanh Sang, Minh Phụng …

Nhiều ca khúc âm hưởng dân ca Nam Bộ với nhiều nhạc sĩ nổi tiếng như: Bắc Sơn, Thanh Sơn, Trúc Phương…Một số bài hát nổi tiếng như Anh về miền tây (ca sĩ Minh Vy), Bỏ quê (Sơn Hạ), Bông bí vàng (Bắc Sơn), Bông điên điển (Hà Phương), Chiếc áo bà ba ( trần Thiện Thành), Về miền Tây ( Tô Thanh Tùng), Miền Tây quê tôi ( Cao Minh Thu), Tình quê miền Tây ( Cao Minh Thu), Sóc sờ bai Sóc Trăng ( Thanh Sơn), Phải lòng con gái Bến Tre (thơ: Luân Hoán – nhạc: Phan Ni Tấn), Đàn sáo Hậu Giang ( Trần Long Ẩn), Trà Vinh trong những tình mật ngọt (Trúc Phương), Bạc Liêu hoài cổ ( Thanh Sơn), Áo mới Cà Mau ( Thanh Sơn), Về An Quảng Hữu (Trúc Phương).

Văn học và phim ảnh[sửa|sửa mã nguồn]

Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu là tác phẩm nổi tiếng về con người hào khí, nghĩa hiệp; từ đó trở thành nghệ thuật đọc thơ Lục Vân Tiên.

Nhiều bộ phim được sản xuất ở vùng này để miêu tả nền văn minh của Đồng bằng sông Cửu Long. Một số phim nổi tiếng có thể kể ra như Mùa len trâu, Cánh đồng bất tận, Hương phù sa, Đất phương Nam…

Sơn Nam, Vương Hồng Sển, Lê Vĩnh Hòa, Đoàn Giỏi, Nguyễn Quang Sáng, Nguyễn Ngọc Tư, Trang Thế Hy… đã viết nhiều quyển sách nổi tiếng về cuộc sống ở vùng Đồng bằng.

1. ^ Tỉnh lỵ là thành phố TT hành chính của tỉnh hoặc Q. TT hành chính của thành phố thường trực TW .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Kỷ Lục Việt Nam