Di tích lịch sử-khảo cổ học Hoàng thành Yên Bái ngập trong cỏ dại | Văn hóa | Vietnam+ (VietnamPlus)

Nhiều hiện vật khai thác có hình dạng và niên đại giống với những hiện vật kiến trúc đất sét được khai thác ở Hoàng thành Thăng Long. ( Ảnh : TTXVN phát )Di tích lịch sử-khảo cổ học Hắc Y nằm trên địa phận xã Tân Lĩnh, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái được nhìn nhận là quần thể di tích quan trọng, lưu giữ nhiều di vật khảo cổ học quý và hiếm, thuộc nhiều thời kỳ lịch sử khác nhau. Điều đáng nói là di tích này đang rơi vào cảnh hoang hóa .

Nơi lưu giữ nhiều di vật khảo cổ học quý hiếm

Ông Hoàng Tiến Long, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Yên Bái, cho biết Di tích lịch sử-khảo cổ học Hắc Y nằm trên địa bàn xã Tân Lĩnh, huyện Lục Yên được phát hiện năm 1995. Năm 2001, di tích được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích quốc gia.

Trải qua 8 lần khai thác di tích đã phát lộ nhiều giá trị văn hóa khảo cổ quý giá. Di tích được Viện Khảo cổ Nước Ta nhìn nhận là quần thể di tích quan trọng, lưu giữ nhiều di vật khảo cổ học quý và hiếm, thuộc nhiều thời kỳ lịch sử khác nhau, từ thời nguyên thủy đến thời kỳ lịch sử phong kiến tự chủ .
Cũng theo ông Hoàng Tiến Long, điều đặc biệt quan trọng là nhiều hiện vật khai thác ở đây có hình dạng và niên đại giống những hiện vật kiến trúc đất sét được khai thác ở Hoàng thành Thăng Long .
Đó là những vật tư kiến trúc gồm gạch, ngói, đá chân cột, lá đề, sen, cúc …, tượng đất sét thiêng vật những loại : đầu rồng, phượng, uyên ương, lân, voi, garuda … cùng đồ thờ, đồ gốm sứ, tiền đồng … Nhiều di vật mang phong thái vương triều .

Chính giá trị lịch sử văn hóa đó cùng các điểm tương đồng của hiện vật khai quật về hình dạng và niên đại giống những hiện vật được khai quật ở Hoàng thành Thăng Long nên quần thể khu di tích này còn được gọi là Hoàng thành Yên Bái.

Các nhà khoa học lịch sử đánh giá và nhận định đây là quần thể kiến trúc Phật giáo quy mô lớn, như một Trung tâm văn hóa Phật giáo thời bấy giờ. Đặc biệt, trong quy trình khai thác những nhà khoa học đã tìm thấy 2 bài minh bằng chữ Hán, khắc vào tháp đất sét đã phân phối thông tin rất quý .
Đó là Hoàng Lục Thiện ở Thượng Lâm Trường, sinh năm Mậu Ngọ ( năm 1258 ), năm 45, tuổi đã cung tiến cho chùa Thượng Miện 40 tòa tháp cửu phẩm liên hoa, loại bảo tháp hình tượng của nhà Phật. Cây tháp đất sét lớn Hắc Y mang đậm ảnh hưởng tác động của nghệ thuật và thẩm mỹ thời Lý với những đường nét hoa văn mềm mại và mượt mà, tinh xảo và độc lạ .
Di tích lịch sử-khảo cổ học Hắc Y cho thấy đạo Phật là quốc đạo đã được triều đại Lý-Trần lan rộng ra, kinh dinh thành công xuất sắc tới tận vùng rừng núi, vốn là địa phận kế hoạch trong sự nghiệp bảo vệ quốc gia .
Theo đoán định của nhiều nhà nghiên cứu lịch sử, vùng đất này hoàn toàn có thể là trụ sở hoặc trang ấp của thủ lĩnh được triều đình cử trấn giữ miền biên viễn phía Bắc, khi thiết kế xây dựng bản doanh đã dựng chùa để phật tử là binh lính và gia tộc có nơi hành đạo .
Điều này hoàn toàn có thể tương quan đến vai trò của Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật ( 1255 – 1330 ), là bậc thân vương tôn quý, có tài thao lược đánh quân Nguyên, thu phục những thổ tù, biết nhiều ngôn từ những dân tộc bản địa, được dân miền núi nể phục, khi ông trấn giữ trại Thu Vật, dọc lưu vực sông Chảy. Việc Hoàng Lục Thiện cung tiến bảo tháp chứng tỏ sự thần phục của trăm họ với triều đình …
Không chỉ có giá trị quan trọng về lịch sử và văn hóa, quần thể di tích này còn là nơi có danh lam thắng cảnh như núi Bạch Mã … uy nghi, hùng vĩ cùng với đó là dòng nước ngòi Đại Cại nhập vào sông Chảy, đầu nguồn thắng cảnh hồ Thác Bà .

Ở đây còn có ngôi đền Đại Cại nổi tiếng về linh thiêng, nhân dân khắp nơi tới chiêm bái. Nơi này còn tạo nên khung cảnh sơn thủy hữu tình, tiềm năng lớn trong phát triển du lịch văn hóa, tâm linh của tỉnh Yên Bái.

Hoang tàn khu di tích

Theo bà Nông Thu Hà, Phó quản trị Ủy ban Nhân dân huyện, Trưởng ban Quản lý Di tích lịch sử-khảo cổ học Hắc Y huyện Lục Yên, từ khi phát hiện đến nay, tỉnh và huyện Lục Yên đã góp vốn đầu tư nhiều lần bằng những nguồn vốn khác nhau để thiết kế xây dựng đền Đại Cại, chùa Đại Cại, cổng Tam quan, nhà ở cho tăng, ni bằng nguồn vốn xã hội hóa …
Khu vực xung quanh di tích đã trở thành nơi chăn thả gia súc của dân cư. ( Ảnh : TTXVN phát )Đặc biệt, năm 2009, huyện Lục Yên góp vốn đầu tư để gia cố hàng rào dây thép gai và làm mái che bằng tôn khung thép tại những hố khai thác dưới chân núi Hắc Y, không khác một ” kho lưu trữ bảo tàng ” ngoài trời ở khu vực này .
Hằng năm, huyện tổ chức triển khai Lễ hội Đền Đại Cại với hàng chục nghìn hành khách đến du lịch thăm quan, chiêm bái. Điều đó khẳng định chắc chắn công tác làm việc quản trị và tổ chức triển khai liên hoan tại đền Đại Cại đã có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, tại những khu vực khảo cổ như ” kho lưu trữ bảo tàng ” ngoài trời dưới chân núi Hắc Y khi chúng tôi đến đã chìm khuất bởi cỏ chè vè, lau lách .
Để vào quan sát khu vực này, chúng tôi phải dùng cây gạt cỏ dại. Các di vật là những tảng đá kê chân cột vẫn còn được giữ nguyên mặc dầu không có người trông coi, bảo vệ .
Ngoài khu ” kho lưu trữ bảo tàng ” ngoài trời vài chục mét, một đơn vị chức năng của Tập đoàn Lực Nước Ta đã xây móng cột điện truyền tải cao thế với diện tích quy hoạnh hàng chục mét vuông, còn lại trở thành bãi đất chăn thả gia súc, bãi trồng ngô … Riêng khu vực khảo cổ trên đồi Hắc Y nơi phát hiện nhiều di vật lịch sử văn hóa đã trở thành một cánh rừng rậm rạp .
Lý giải điều này, ông Phùng Trung Hải, Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Lục Yên, cho biết nhiều năm nay, do không được góp vốn đầu tư kinh phí đầu tư nên đơn vị chức năng không thuê người trông coi, phát dọn cỏ dại, làm vệ sinh. Vì vậy, tại hố khai thác ngoài trời dưới chân núi Hắc Y cỏ mọc chi chít .
Còn khu vực đồi Hắc Y, nơi phát hiện những di vật khảo cổ học quý và hiếm, Bảo tàng tỉnh Yên Bái đưa những di vật về tọa lạc, lưu giữ. Toàn bộ đất đồi trong khu vực này là đất giao cho người dân canh tác từ xưa nên hiện là rừng trồng, rừng khoanh nuôi của nhân dân trong khu vực .
Về Dự án truyền tải điện của Tập đoàn Điện lực Nước Ta đã thiết kế xây dựng ngay trong khu đất liền kề với những hố khai thác núi Hắc Y, ông Hải cho rằng không hiểu vị trí đó có nằm trong vùng lõi của quần thể khu di tích hay không .

Trao đổi với phóng viên TTXVN, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái Lê Thị Thanh Bình cho biết, Sở đã thành lập đoàn Thanh tra tới Lục Yên để tìm hiểu vấn đề này khi có kết luận sẽ cung cấp thông tin cho báo chí.

Quần thể Di tích lịch sử khảo cổ học Hắc Y gồm hàng loạt các di tích như Chùa Dõng, Ao vua, Trường đua, chùa Thượng Miện, đồi Hắc Y (Pù Lường Lục), miếu Hắc Y, đền Hắc Y (xây mới)… đã được xếp hạng Di tích cấp quốc gia.

Lẽ ra nơi đây phải được bảo vệ, tôn tạo nhưng trên trong thực tiễn khu di tích này đa số lại rơi vào cảnh hoang hóa, xâm hại. Các cấp chính quyền sở tại, ngành tính năng tỉnh Yên Bái cần sớm có giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị di tích. / .

Đức Tưởng (TTXVN/Vietnam+)

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh