Di Tích Khám Lớn Cần Thơ – Nhà tù lớn nhất Miền Tây

Du lịch Cần Thơ, ngoài việc thưởng lãm nét phồn hoa đô hội của thành phố lớn nhất Miền Tây Nam Bộ, hành khách đừng quên đến di tích lịch sử Khám Lớn để tìm hiểu và khám phá về tội ác năm xưa của thực dân – đế quốc và thấy được ý thức yêu nước quật cường của những chiến sỹ cách mạng .
Di tích lịch sử Khám Lớn tọa lạc tại số 8, đường Ngô Gia Tự, phường Tân An, Q. Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ. Khám Lớn Cần Thơ được thực dân Pháp kiến thiết xây dựng vào những năm 1878 – 1886 như một công cụ quản lý của chính quyền sở tại thực dân thời bấy giờ. Tồn tại qua hơn trăm năm, nơi đây chính là vật chứng tội ác của thực dân và đế quốc cũng như dẫn chứng hùng hồn cho niềm tin quật cường của dân tộc bản địa Việt. Nhằm nêu cao và giáo dục niềm tin yêu nước cho thế hệ trẻ noi theo, ngày 28/6/1996 Bộ Văn Hoá thông tin ra quyết định hành động công nhận di tích lịch sử Khám Lớn Cần Thơ là di tích lịch sử cấp vương quốc .
Theo những tư liệu cũ, sau khi chiếm trọn Nam Kỳ vào năm 1867, thực dân Pháp xây dựng hạc Cần Thơ, cho góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng nhiều khu công trình quân sự chiến lược và kinh tế tài chính. Bên cạnh sự quy mô hào nhoáng của những khu công trình đó, thực dân Pháp không quên kiến thiết xây dựng nhà tù với quy mô lớn, bền vững và kiên cố, liền kề Dinh Tham Biện, ngang cơ quan tòa bố tỉnh Cần Thơ với tên gọi Prison Provinciale ( nhà tù tỉnh ) nhằm mục đích tăng cường cỗ máy quản lý. Gọi là Khám Lớn vì đây là nhà tù lớn nhất những tỉnh miệt Hậu Giang, tập trung chuyên sâu giam giữ những nhà tù nhân yêu nước bị án nặng, gây nguy khốn tới chính sách quản lý, hoặc vẫn thường phạm những tội nặng. Đến thời Mỹ nguỵ đổi tên thành “ Trung Tâm cải huấn ”, sau ngày hòa bình nhân dân vẫn quen gọi là “ Khám Lớn Cần Thơ ” .

Khám Lớn Cần Thơ được xây dựng biệt lập ngăn cách với khu dân cư và công sở bằng các lộ giới lớn có tường cao bao bọc, có cốt gác để kiểm soát tù nhân. Nằm cạnh Dinh Tỉnh Trưởng, đối diện qua một con đường lớn là Tòa Bố (Toà Hành Chính) cặp bên trái khám cũng có một con đường rộng.

Qua thời kỳ chống Mỹ, Khám Lớn liên tục được gia cố, lan rộng ra khoảng trống. Với 21 phòng giam lớn nhỏ, được chia là hai dãy giam tù nhân nữ và tù nhân nam, những cột xà lim, có những căn phòng dùng để biệt giam những tù nhân nguy hại. Bốn phía có dãy tường cao khoảng chừng 3 đến 5 mét, phía trên có gắn hàng kẽm gai, bốn phía được xây những đài quan sát cao khoảng chừng 6 mét, có tầm quan sát rộng, để lính luân phiên canh giữ những dãy nhà tù, đêm hôm có đèn pha sáng để dễ trấn áp tù nhân .

Giữa hai dãy nhà giam có nhà chùa và khoảng sân lớn để tù nhân đi lễ, hối lỗi, ăn năn, chính sách mị dân để dễ cai trị. Phía sau nhà chùa là khu nhà 2 tầng, có phòng thẩm vấn để chúng điều tra tù nhân. Phía sau dãy nhà thẩm vấn là nhà bếp được xây vuông góc với gạch ngói kiên cố.

Suốt thời hạn quản lý của thực dân Pháp, rồi đến đế quốc Mỹ và tay sai, hình ảnh khám lớn nhìn từ xa là nỗi ám ảnh so với người dân Cần Thơ. Bởi bất kể ai, bất kể khi nào cũng hoàn toàn có thể bị bắt và tống giam vào đây. Trong quy trình đấu tranh cách mạng giành độc lập tự do cho dân tộc bản địa, nhiều cán bộ, chiến sỹ cộng sản và đồng bào yêu nước ở Cần Thơ và những tỉnh lân cận bị bắt và nhốt trong nhà tù này .

Tại đây, bọn chúng thường xuyên tra tấn tù nhân với các phương tiện, dụng cụ hình thức rất dã man như thời trung cổ, đã có rất nhiều chiến sỹ cách mạng đã hy sinh tại đây, trong đó có đồng chí Lê Văn Nhung ( Bí thư tỉnh uỷ Cần Thơ); đồng chí Ngô Hữu Hạnh ( Uỷ viên thường vụ tỉnh uỷ Cần Thơ) và các chiến sỹ khác.

Ngoài việc bi tra tấn, hỏi cung, khẩu phần ăn tổng thể tù nhân rất kham khổ, khắc nghiệt như ăn gạo bị mốc, mắm đắng, khô mục … mỗi ngày mỗi tù nhân chỉ được cấp 1 đến 2 ca nước để uống và tắm dẫn đến sự suy kiệt sức khỏe thể chất rất trầm trọng. Bất chấp những giải pháp tra tấn cũng như mua chuộc, những tù nhân đã không ngừng đấu tranh kiên cường, không ít người tù nhân yêu nước đã quả cảm quyết tử .
Sau ngày thống nhất quốc gia, khu vực khám lớn được giữ lại, trùng tu thành khu kho lưu trữ bảo tàng di tích lịch sử Hậu Giang – Cần Thơ, nhiều khuôn khổ được bảo tồn, phục dựng lại. Phòng tọa lạc còn lưu giữ nhiều hiện vật, hình ảnh ship hàng khách thăm quan như : áo gối, áo len, khăn tay, trang sức đẹp … mà những nữ tù nhân đã mang hoặc làm trong khi bị giam giữ .
Đến thăm Khám Lớn Cần Thơ, hành khách sẽ có dịp nghe lại những câu truyện về quá khứ, khi những chiến sỹ cách mạng phải nếm trải “ âm ti trần gian ” ở khám này. Qua những câu truyện kể ấy, những hiện vật còn lưu giữ ở đây, bất kể ai cũng không khỏi bồi hồi xúc động. Từ đó thêm lòng kính phục biết ơn và hiểu hơn những quyết tử chịu đựng của những thế hệ trước, để đổi lấy độc lập độc lập tự do như ngày thời điểm ngày hôm nay .

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh