Chùa Bối Khê – Wikipedia tiếng Việt

Chùa Bối Khê (tên chữ: Đại Bi tự) là ngôi chùa cổ tại xã Tam Hưng, Thanh Oai, Hà Nội. Ngôi chùa nổi tiếng là một trong số ít các chùa còn lưu lại những dấu vết kiến trúc gỗ nguyên bản thời Trần, đồng thời mang nhiều giá trị nổi bật cho quá trình phát triển của Phật giáo ở đồng bằng Bắc Bộ trong suốt chiều dài lịch sử phong kiến.[3][4] Chùa cũng là một trong hai công trình kiến trúc cổ Việt Nam còn lưu lại hình thức đấu củng với tư cách là một thành phần kết cấu chịu lực.[5][6] Việc nghiên cứu về chùa Bối Khê đã được các học giả Pháp bắt đầu từ những năm 30 của thế kỷ 20 và sau đó là các nhà nghiên cứu Việt Nam thúc đẩy liên tục từ những năm 1960 đến nay.[7] Chùa đã được Bộ trưởng Bộ văn hóa và thông tin xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1979.[2]

Tên chữ của chùa là Đại Bi tự (chữ Hán:大悲寺), chữ bi nguyên nghĩa là “buồn khổ”[8], gắn liền với cụm “đại từ đại bi” hay “từ bi” là ngôn ngữ Phật giáo chỉ lòng thương xót con người vô hạn của Phật.[9] Chữ “Đại Bi” kết hợp với tượng thờ tại chùa cho thấy nhiều khả năng ngôi chùa vào thời Lý chỉ giành riêng thờ Quan Âm nghìn mắt nghìn tay của Mật tông[10]. Tuy nhiên chùa thường được gọi là chùa Bối Khê do chùa dựng trên đất làng Bối Khê.[11] Sau Cách mạng tháng Tám, hai làng Bối Khê và Phúc Khê hợp nhất lại thành một thôn mới tên là Song Khê.[12]

Theo nhiều nhà nghiên cứu (Trần Lâm Biền, Chu Quang Trứ, Hà Văn Tấn) phân tích, so sánh phong cách nghệ thuật trang trí, kiến trúc ở nhiều chùa thì Bối Khê được cho là xây dựng vào khoảng năm 1338, thời Trần. Niên đại này được công nhận rộng rãi trong giới nghiên cứu.[10][13] Tuy nhiên có giả thiết chùa được khởi dựng từ thời Lý, căn cứ trên khối đá chạm phong cách thời Lý được phát hiện năm 1999 và các văn bia niên hiệu Thái Hòa (1454), Hồng Thuận (1515) đặt tại chùa, văn bia niên hiệu Gia Long (1805) hiện ở Quán Thánh (xã Tiên Phương, Chương Mỹ). Các văn bia này có nhiều đoạn ghi khá rõ khả năng chùa được lập từ thời Lý và mang tên Đại Bi.[10]

Ngôi chùa thời Lý có lẽ rằng đã bị hủy hoại và được trùng tu lớn vào thời Trần. Nhiều kiến trúc và mảng chạm khắc ( rồng ở bẩy, chim Garuda ở góc đao ) cho thấy niên đại đầu thời Trần. Một điểm đặc biệt quan trọng trong việc xác lập niên đại ở chùa Bối Khê là những nhà nghiên cứu đã thực thi xét nghiệm đồng vị C14, cho biết niên đại tuyệt đối của một cấu kiện kiến trúc ( đấu thuyền kê thượng lương ) là 640 ± 50 năm cách ngày này. [ 14 ] [ 15 ] Như vậy hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn chùa có niên đại ít nhất là từ thời Trần ( thế kỉ XIV ). Ngoài ra, những văn bia, chi tiết cụ thể kiến trúc, chạm khắc trang trí và đồ thờ tự trong chùa ( một số ít mang minh văn ghi niên đại tuyệt đối ) cho thấy việc trùng tu tôn tạo được diễn ra liên tục xuyên suốt những thời kỳ Lê Sơ, Mạc, Lê Trung Hưng và thời Nguyễn. Việc trùng tu, lan rộng ra chùa hoàn toàn có thể được thống kê lại dựa trên văn bia và cổ vật như sau [ 4 ] [ 16 ] :

Sang đầu thế kỉ XIX, chùa Bối Khê đã bị xuống cấp trầm trọng nặng nề. Năm 2004, Bộ Văn hóa và tin tức, Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Tây phê duyệt ” Dự án góp vốn đầu tư bảo tồn, trùng tu, tôn tạo và phục sinh di tích chùa Bối Khê ” do đơn vị chức năng tư vấn phong cách thiết kế là Văn phòng tư vấn và chuyển giao công nghệ tiên tiến kiến thiết xây dựng ( Trường Đại học Kiến trúc TP. Hà Nội ) với tổng dự toán góp vốn đầu tư hơn 13 tỷ đồng. Sở Văn hóa – tin tức Hà Tây đã tổ chức triển khai thi công bảo tồn, trùng tu lại chùa. Theo đó, khuôn khổ nhà Tổ, nhà Mẫu đã được di dời theo hướng Bắc ; đồng thời di tán hàng loạt diện tích quy hoạnh và cơ sở vật chất Trường Tiểu học Tam Hưng nằm ở phía trước bên phải Ngũ Không Môn để lan rộng ra khuôn viên và kè giếng hai bên sân trong ngôi chùa. [ 17 ] [ 18 ]
Phần Điện thờ Thánh ở phía sau chùaChùa Bối Khê là một ngôi chùa đặc trưng cho dạng thức ” tiền Phật, hậu Thánh “. [ 4 ] [ 5 ] [ 19 ] Chùa thờ Phật ở phía trước. Tuy nhiên những pho tượng được văn bia miêu tả trước thời Nguyễn đều không còn, chỉ trừ hai pho tượng Quan âm nghìn mắt nghìn tay và Bà Hậu ( thời Mạc ) ở vị trí tôn chủ của Thượng điện. Điều này để hiện tính Mật tông và Tịnh độ tông đã lấn lướt tính Thiền tông. [ 16 ]Chùa Bối Khê là một ví dụ nổi bật cho sự hòa quyện giữa Phật giáo và Đạo giáo. Chùa thờ Đức Thánh Bối ở phía sau. Đức Thánh Bối là người làng Bối, sinh thời Ngài tu tại chùa Bối Khê. Ngài có công giúp vua Trần đánh giặc ngoại xâm nên được vua Trần phong cho làm Thượng đẳng thần. [ 20 ] Chùa Bối Khê có một Thánh điện với nhiều tượng thờ nhất trong số những chùa ” tiền Phật hậu Thánh ” hiện biết. Điều này bộc lộ rõ nét đặc thù hòa nhập tôn giáo ở ngôi chùa đồng bằng Bắc Bộ. [ 16 ]Đức Thánh Bối là một nhân vật lịch sử – tôn giáo đã tạo nên mối quan hệ đặc biệt quan trọng giữa chùa Bối Khê và chùa Trăm Gian đồng thời là sự link giữa hai làng, hai vùng đất ( Bối Khê – Tiên Lữ / Tứ Bích ) trên phương diện tôn giáo. [ 10 ] Hai ngôi chùa đều thờ chung Thánh Nguyễn Bình An. Cũng do thờ chung Thánh nên từ xưa, hai làng đã có tục ” kết chạ ” ( tức là kết nghĩa bạn bè ) duy trì cho tới ngày này. [ 21 ] [ 22 ]Truyền thuyết ở cả hai làng kể rằng, vào cuối thời Trần ( thế kỷ XIII ), ở vùng Bối Khê có bà mẹ trẻ, do dẫm chân vào vết chân người khổng lồ trên đá mà hoài thai sinh ra một cậu con trai. Cậu bé rất khôi ngô, đĩnh ngộ, thuở nhỏ, do nhà nghèo, cậu bé thường nương náu cửa chùa làng và sau đó đi tu. Đó là Nhà sư – đạo sĩ Nguyễn Bình An. Nhà sư đã có công sửa sang lại chùa Bối Khê. Sau đó, Người lại trụ trì chùa Trăm Gian ( xã Tiên Phương, Chương Mỹ ), cách Bối Khê chừng 20 km. Thánh cho đón thợ khéo về lan rộng ra cảnh chùa. Trong khi xây đắp, Ngài thường đi guốc trèo lên những hoành, nóc nhà xem xét, trông coi thợ. Để nuôi thợ, Ngài cho nấu một niêu cơm con rồi bước ba bước về quê Bối Khê xin chú thím tương cà. Khi cơm chín, thợ thay nhau vào bắc niêu cơm nhưng không nổi. Ngài chỉ nhón tay nhấc ra, dỡ được ba nong cơm và một nong cháy, cùng tương cà bày cả trăm mâm cỗ, thợ ăn mãi không hết. Ngày nay, ở Quán Thánh, Lương Xá ( xã Lam Điền, Chương Mỹ ), Ó Vực ( xã Thượng Vực, Chương Mỹ ) vẫn còn dấu vết chân Ngài, đều được xây bệ và trồng cây cọ ghi lại, riêng ở Quán Thánh có thêm tảng đá nhô lên là một điểm gắn với hội chùa Trăm Gian. [ 21 ]
Tầu đao lá mái ở Điện Thánh

Theo trục Tây – Đông (từ ngoài vào), chùa Bối Khê có các kiến trúc lần lượt gồm: năm tháp mộ, đền Đức Ông, sân ngoài, đường lát gạch, Ngũ Không Môn (gồm năm cổng), cầu gạch qua sông Đỗ Động, tam quan, chùa Phật (tiền đường, thiêu hương, thượng điện, hai hành lang), cung Thánh (đại bái, ống muống, hậu cung). Từ chùa Phật đến cung Thánh được bao bằng vòng tường xây tạo thành dạng kiến trúc nội (nhị) công ngoại quốc. Ngoài vòng tường chữ “quốc” (囯) còn có một số kiến trúc khác ở phía Nam và ao, giếng, vườn cây.[14] Chùa Bối Khê là một điển hình của dạng chùa cụm đồng bằng với nhiều lớp kiến trúc gỗ kéo dài theo trục dọc, mở rộng theo tuyến ngang. Đây là một nét mới của kiến trúc Phật giáo Việt Nam, bắt đầu xuất hiện từ thời Trần[4] Tất cả các công trình kiến trúc tại chùa đều mang đặc trưng kiến trúc Việt ngoại trừ công trình cuối cùng là Điện Thánh xuất hiện đấu củng. Trong kết cấu kiến trúc chùa Bối Khê sử dụng rất nhiều đấu kê trên bộ khung nhà nhưng về mặt kết cấu hoàn toàn khác với đấu củng ở tòa Điện Thánh.[5]

Ngũ Không Môn[sửa|sửa mã nguồn]

Ngũ Không Môn và cầu dẫn đến Tam quan được xây bằng gạch, trang trí với phong cách Nguyễn muộn (cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX) với các đề tài tứ linh, hoa trái, voi ngựa đắp bằng vữa và vẽ lên tường. Niên đại tuyệt đối của Ngũ Môn là 1899. Đây chính là biểu hiện cho tính chất đền thờ của cả quần thể chùa, khẳng định tính hỗn hợp của việc thờ cúng tiền Phật hậu Thánh.[14]

Tam quan là loại sản phẩm của nhiều thời kỳ trùng tu khác nhau, tuy nhiên còn lại rõ ràng là thời Nguyễn. Tam quan có hai tầng, tám mái, một gian – hai chái. Chức năng vừa làm cửa ra vào chùa Phật vừa làm Gác chuông. Dấu vết tam quan thời Trần, thời Lê Trung Hưng biểu lộ ở chân tảng hoa sen và đầu rồng trên đầu dư tầng hai. [ 14 ]
Phần chùa Phật gồm Tiền đường, Thiêu hương, Thượng điện, hai hiên chạy. Tiền đường gồm một tòa bảy gian : một giữa, hai bên, hai hồi, hai chái. Kết cấu bộ vì theo kiểu ” chồng rường – giá chiêng “, ngoài những còn cấu trúc kẻ góc cột trốn để nối với hiên chạy dọc. Gạch bó nền tòa nhà này rõ ràng phong thái Mạc với rồng, phượng, sư tử bố cục tổng quan trong những khung hình chữ nhật và tròn. Thiêu hương có cùng một cao độ nền với tiền đường, kiến trúc tương tự như. Thiêu hương và Tiền đường đều có bộ khung niên đại thời Nguyễn. [ 14 ]
Cận cảnh bộ đấu củng và chạm khắc ở Hậu cungThượng điện là kiến trúc một gian – hai chái độc lập. Riêng Thượng điện là kiến trúc có nhiều cấu kiện mang niên đại từ thời Trần. Các cột Thượng điện lớn và thấp, bộ vì kèo có cốn hình lá đề. Đầu những bẩy chạm hình rồng thời Trần, 1 số ít đầu đao còn có cả chim thần Garuda. [ 11 ] Tuy nhiên, nếu xét về toàn diện và tổng thể thì Thượng điện thời nay mang đậm dấu ấn thời Mạc ( bộ vì chồng rường – giá chiêng, những cấu kiện mập và size lớn, đầu rồng trên đầu xà mặt trước ) và cả thời Nguyễn ( cột, nền, thành phần bao che, bộ mái ). Các dấu vết Trần, Mạc, Nguyễn nói trên đã bị xóa khỏi khi triển khai sửa chữa thay thế lớn năm 1995. [ 14 ]

Điện Thánh – Hậu Cung[sửa|sửa mã nguồn]

Phần Điện Thánh gồm ba đơn nguyên kiến trúc: Đại bái, ống muống và Hậu cung theo hình chữ công (工). Điện Thánh được nối với hai hành lang của chùa Phật ở hai gian chái của tòa Đại bái, tạo thành hai chữ “công” và tổng thể “nội (nhị) công ngoại quốc”.[14]

Hậu cung điện Thánh là một tòa nhà có mặt bằng gần vuông, kích thước 5,58m × 5,55m (hai cạnh chênh nhau có thể do bộ khung xô lệch qua thời gian). Tòa Hậu Cung này là một ví dụ hiếm hoi về hình thức kiến trúc đấu củng tại Việt Nam. Tuy nhiên khách tham quan ít có dịp chiêm ngưỡng từ bên trong vì khu vực Hậu cung là nơi linh thiêng, không mở cửa rộng rãi. Tòa nhà có kết cấu chồng diêm, tàu đao lá mái. Nhưng lá tàu ở đây có kích thước hẹp hơn các cấu trúc không có đấu củng. Ngoại trừ củng đặt trên bốn đầu cột góc, nhìn xa có thể thấy mỗi mặt mái có 3 cụm củng 3 tầng, kiểu “một đấu hai thăng” hình chữ V. Khác với củng ở gác chuông chùa Keo (Thái Bình), củng ở đây đều là củng xuyên, vừa nhô ra đỡ tầng mái, vừa hỗ trợ hàng xà phía trong. Kẻ góc của cả mái dưới và mái trên đều gác lên các cụm đấu củng ở đầu cột quân và cột cái.[5][6]

Tuy nhiên, chức năng và kết cấu của củng ở góc đao hoàn toàn khác với củng ở rìa mái. Củng ở 4 góc là củng xuyên chuyển góc, còn củng ở rìa mái là củng hai phương, một chiếc đặt ở trung tâm còn hệ thống đấu ở hai bên củng trung tâm là đấu chạm nổi trên ván. Vì vậy củng ở rìa mái chỉ là giả củng. Một đặc điểm khác của củng ở chùa Bối Khê là củng không có loan cong.[5]

Cây sen đất[sửa|sửa mã nguồn]

Một bông hoa “sen đất” giống như hoa ở chùa Bối Khê

Trong vườn chùa Bối Khê có hai cây sen đất, hoa thường có 9 đến 10 cánh lớn trắng ngần, hương thơm ngát, trông như đóa hoa sen, nhụy xanh vàng, ra hoa từ tháng tư đến tháng sáu âm lịch, nở khoảng chừng một tuần mới tàn. Tương truyền, người ta đã từng sang chiết đem cây hoa này trồng ở nơi khác nhưng hầu hết không sống được, nên người dân Bối Khê xem như bảo vật của làng. Cây hoa sen đất này chính là hình ảnh ” cành sen ” trong những bài ca dao, dân ca mà thường bị nhầm lẫn rằng hoa sen thì không có cành như [ 23 ] [ 24 ] :

Đêm qua tát nước đầu đình

Bỏ quên cái áo trên cành hoa sen

hay như câu :

Lên chùa bẻ một cành sen

Ăn cơm bằng đèn đi cấy sáng trăng

Nhiều nguồn thông tin đã tùy tiện cho rằng lúc bấy giờ chỉ ở chùa Bối Khê mới có loài hoa sen quý và hiếm này, khiến cho cây sen đất chùa Bối Khê trở nên nổi tiếng. [ 25 ] [ 26 ] [ 27 ] [ 28 ] Trong trong thực tiễn, đây là một loài cây thông dụng trên quốc tế, không có tài liệu nào nói nó khó trồng đến mức như thế. Cây sen đất này còn gọi là ” Bạch liên sen “, tên khoa học là Magnolia grandiflora, thuộc chi Mộc lan. Người Trung Quốc gọi là ” Hà hoa ngọc lan ” ( 荷花玉兰 ), Người Nhật gọi là ” Thái sơn mộc ” ( 泰山木 – Taisanboku ). [ 24 ] [ 29 ] Ở Nước Ta, loài sen đất cũng được rất nhiều nhà sư chọn trồng, như trong khuôn viên chùa Quán Sứ có một cây, chùa Lý Quốc Sư cũng có một cây, nhưng cây ít được mọi người chú ý tới bởi đều hiếm khi ra hoa. Trước đây, sen đất còn mọc bạt ngàn ở vùng cánh cung Đông Triều ( Quảng Ninh ), trên những dãy núi Yên Tử, núi Đỉnh Hương, núi Bảo Đài. Chứng tỏ loài sen đất này đã được lựa chọn để gắn liền với nhiều nơi tu hành đạo Phật và Thiền phái Trúc Lâm từ thời Lý – Trần. [ 23 ] [ 30 ]

Hầm và địa đạo[sửa|sửa mã nguồn]

Phía sau khuôn viên chùa còn lưu giữ hầm kiểu mẫu thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Hầm được ông Vũ Song, Bí thư Thành ủy HĐ Hà Đông ( cũ ) chỉ huy đào tháng 1 năm 1948, có ba ngách chính, thông tới điện Phật, chạy qua đền thờ Nguyễn Trực ( gần chùa Bối Khê ) và chạy vòng quanh làng Bối Khê. Hệ thống hầm là địa đạo quy mô, có tính năng chuyển quân dưới lòng đất, là nơi phòng thủ vững chãi. Hiện nay, những hầm trong xã và những xã lân cận đều đã bị bịt chặt, duy chỉ có hầm trong chùa Bối Khê vẫn giữ được một cửa và địa đạo dài khoảng chừng 7 m. Tại căn hầm lịch sử này, dân làng Bối Khê đã tàn phá tổng số 372 lính Pháp. Căn hầm còn gắn liền với chiến tích của nữ du kích Phạm Thị Đe, người đã nằm 7 ngày liền trong hầm không có cơm ăn, nước uống khi quân Pháp đóng trong làng. Đến ngày thứ tám quân Pháp rút, bà gắng sức lên cửa hầm và bị ngất. Hiện nay, hầm Bối Khê đã được chỉnh trang và tu sửa lại 7 m địa đạo. [ 3 ] [ 31 ]

Di vật và điêu khắc[sửa|sửa mã nguồn]

Hệ thống đồ thờ của chùa Bối Khê có số lượng tương đối lớn, hoàn toàn có thể chia làm hai dạng chính [ 13 ] :

• Đồ thờ nhân cách: Đồ thờ nhân cách gồm có tượng thờ và những thứ liên quan đến tượng. Tổng số tượng thờ có trong chùa là 92 pho. Có một số tượng bị mất, đã thay thế bằng tượng khác ít giá trị nghệ thuật hơn.
  • Tượng thờ ở Điện Phật: Tổng số có 27 tượng gỗ ở khu thờ Phật (20 pho ở Thượng điện, 4 pho ở Thiêu hương, 3 pho ở Tiền đường). Hai hành lang chạy song song có 18 tượng La Hán bằng đất.
  • Tượng thờ ở Điện Thánh: Tổng số 27 tượng gỗ, bố trí ở hai khu chính Đại Bái và Hậu Cung. Khu Đại bái có 13 pho đặt thành 4 cụm chia đều ở hai bên nối với hành lang. Tượng ở Hậu cung có 14 pho bằng gỗ, được chia thành 2 nhóm: một nhóm 4 pho ở hai nhang án chính giữa, nhóm kia 10 pho bố trí chia đều hai bên nhang án chính, hai gian chái, sát vách Hậu Cung.
• Đồ thờ phi nhân cách: Bao gồm nhang án và những thứ có liên quan, văn bia và sắc phong, sập đặt kiệu thờ, 2 chậu “cây mệnh” (theo cách gọi của dân làng), Đồ thờ tự ở Bối Khê khá nhiều, có một số đồ quý bị mất. Đồ bị mất gồm có 5 chân đèn gốm men, bát hương thời thời Mạc, tất cả đều có minh văn. Đồ thờ ở chùa Bối Khê hầu hết là di sản của thời Nguyễn. Một số đồ thờ có giá trị nghệ thuật: ban thờ đá hoa sen thời Trần, mảng đá móng bệ hoa sen chạm phong cách trang trí thời Lý, các bia đá từ Lê Sơ đến Nguyễn, hai cây hương đá.

Trong các pho tượng của chùa thì Tượng Quan Âm Nam Hải thời Mạc (hay còn gọi là Tượng Quan âm thiên thủ thiên nhãn, Quan âm nghìn mắt nghìn tay) có giá trị nghệ thuật cao nhất với bố trí nhịp điệu tay rất cân xứng và biến động. Tượng gỗ phủ sơn cao 2,53m (bệ gỗ 94 cm) đặt trên bệ đá hoa sen thời Trần. Hai bên đặt tượng Kim Đồng, Ngọc Nữ thời Nguyễn, cao 1,35m. Tượng Quan Âm ngồi tư thế bán Kiết già, áo không tay chạy lượn biên, gặp lá sen sau lưng, phía trước phủ qua vai chảy xuống lòng đùi, gập xô nhiều lớp trên mặt bệ. Bệ đài sen bốn tầng ken nhau, khối nở đều, dưới nữa là bệ lục giác có quỷ đội đài sen. Tượng có 14 tay với 7 đôi đối xứng qua thân[32]:

Sắc phong của chùa còn lưu giữ khá nhiều trong đó có những đạo sắc phong vào những năm Thịnh Đức ( 1656 ), Vĩnh Thọ ( 1660 ), Cảnh Trị ( 1670 ), Dương Đức ( 1674 ), Chính Hòa ( 1683 ), Vĩnh Thịnh ( 1710 ), Vĩnh Khánh ( 1730 ), Cảnh Hưng ( 1740, 1763, 1767, 1783 ), Chiêu Thống ( 1787 ), Minh Mệnh ( 1821 ), Thiệu Trị ( 1844 ), Tự Đức ( 1880 ), Đồng Khánh ( 1887 ), Duy Tân ( 1909 ). Chuông cổ còn hai quả đúc năm Thiệu Trị ( 1844 ) và Duy Tân ( 1908 ). [ 16 ]
Lễ hội chùa diễn ra vào ngày 12 tháng Giêng âm lịch hằng năm. [ 19 ] Tương truyền, Đức Thánh Bối khi còn sống vẫn đi lại giữa hai làng Tiên Lữ ( làng Sở ) và làng Bối Khê chỉ bằng vài bước chân. [ 33 ] Đến năm 95 tuổi, Nhà sư Nguyễn Bình An cho đóng khám gỗ. Đêm 12 rạng ngày 13 tháng Chạp vào khám ngồi và dặn đệ tử là sau một trăm ngày thì mở ra xem, nếu thấy thơm thì rút mây làm tượng thờ, mà thối thì đổ ra sông Cái. Nhưng mới 21 ngày, dân đã hé khám xem. Thấy hào quang và hương thơm bèn kéo nhau lên chùa làm lễ. Hôm ấy là ngày mồng 4 tháng Giêng. Dân Bối Khê nghe tin cũng kéo lên, xin rước thi hài Thánh về quê Bối Khê, nhưng dân làng Sở không nghe. Cuối cùng, ngày 12 tháng Giêng, dân Bối Khê bèn xin duệ hiệu và rước bát nhang về thờ vọng. Từ đó dẫn đến việc kết chạ giữa hai làng Bối Khê – Tiên Lữ và là thành tố quan trọng của hội chùa Trăm Gian cũng như hội chùa Bối Khê. [ 21 ]Sự giao hảo kết chạ giữa hai làng Bối Khê và Tiên Lữ trải qua thời hạn vẫn được duy trì cho đến nay. Sáng ngày mồng 4 tháng Giêng, đoàn đại biểu Bối Khê sang dự hội chùa Trăm Gian gồm 8 cụ ông và 8 cụ bà. Đoàn sang, được dân Tiên Lữ gọi là những cụ ” sãi quan anh “. Đến hội chùa Bối Khê 12 tháng Giêng, đoàn đại biểu của ” tứ bích ” Tiên Lữ gồm đại diện thay mặt 4 thôn : Nội, Thượng, Phương Khê ( xã Tiên Phương, Chương Mỹ ) và thôn Thổ Ngõa ( xã Tân Hòa, Quốc Oai ), sang dự cũng có số người như vậy và cũng được gọi là ” sãi quan anh “. [ 21 ]Khi nghênh tiếp dân anh Bối Khê, làng Tiên Lữ bầu chọn trong ” tứ bích ” mỗi thôn 2 người : phải là người cao tuổi, có uy tín trong dân, đạo cao đức trọng, đủ tư cách để tiếp những cụ sãi quan anh. Khi tiếp chuyện phải nói năng nhã nhặn, lễ độ, nhún nhường hàn huyên thân tình sau một năm xa cách. Việc đón rước dân anh gọi là chứa sãi. Ngân sách chi tiêu chứa sãi được lấy từ 7 sào ruộng do làng cấp để tổ chức triển khai 2 bữa cơm ( trưa ngày mồng 4, sáng ngày mồng 5 ) và một bữa nước ( tối ngày mồng 4 ). Cỗ chứa sãi rất to, bày trên mâm vuông, hai tầng với không thiếu những món chay như giò, nem, chả, xôi, chè … trưa ngày mồng 5 dân anh Bối Khê lại nhà. [ 21 ]Đến sáng 12 tháng Giêng, ” tứ bích ” lại cử đoàn sang dự hội chùa Bối Khê. Để đáp lại, dân anh Bối Khê mang pháo sang Tiên Lữ lễ thánh và Tặng Ngay lan cảnh, những cụ Tiên Lữ lại mang những cây thông giống sang làm quà tặng. Để nghênh tiếp những cụ sãi quan anh Tiên Lữ, dân Bối Khê cũng chọn đủ 8 người với tiêu chuẩn tương tự như như tứ bích. Ngân sách chi tiêu chứa sãi ở Bối Khê cũng do dân làng lo đủ để tổ chức triển khai 3 bữa cơm nước tựa như. Trưa ngày 13 tháng Giêng, dân anh quay trở lại thì hội Bối Khê cũng đi vào hồi kết. [ 21 ]Trong lễ hội chùa Bối Khê có rước lễ và hội thi đốt pháo đầu xuân trong nghi lễ đánh trống thiêng. Ngoài hội, ở chùa Bối Khê còn có những nghi lễ cầu mưa được tổ chức triển khai khi trời nắng mãi không mưa. [ 21 ]

Mất trộm cổ vật[sửa|sửa mã nguồn]

Chùa Bối Khê với số lượng đồ thờ tự lớn và có giá trị nên đã nhiều lần bị mất cắp cổ vật. Năm cây đèn gốm thời Mạc có minh văn và nhiều tượng đã mất từ lâu.[13] Ngày 13 tháng 3 năm 2020, chùa bị kẻ gian phá cửa lấy mất một pho tượng Thích Ca đản sinh bằng đồng màu đen, chiều cao khoảng 70–80 cm, vốn đặt tại gian Tam Bảo. Đây là lần thứ 3 pho tượng này bị lấy cắp. Hai lần mất trước đều được tìm thấy nguyên trạng và trả lại cho chùa.[34][35]

Xâm hại di tích[sửa|sửa mã nguồn]

Chùa Bối Khê liên tục xảy ra thực trạng thiết kế xây dựng mà không được phép của cơ quan có thẩm quyền, chưa được thẩm định và đánh giá theo pháp luật về di sản văn hóa truyền thống, dẫn đến việc phá hỏng những di tích kiến trúc cổ. Đầu năm 2019, trụ trì chùa Bối Khê ( sư cô Thích Đàm Phượng ) cho đập hai cổng ngách hai bên gác chuông của chùa để thiết kế xây dựng mới hai cổng có kích cỡ lớn, ” uy hiếp ” cả khu công trình chính là gác chuông cổ. Điều đáng nói là trụ sở Ủy ban nhân dân xã Tam Hưng nằm đối lập với chùa, nhưng không giải quyết và xử lý theo đúng chức trách. [ 36 ] [ 37 ]Tháng 4 năm 2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã lần tiên phong lập biên bản xử phạt hành chính một nhà sư ( Thích Đàm Phượng ) 20 triệu đồng về hành vi thiết kế xây dựng trái phép, xâm phạm một di tích vương quốc. [ 1 ] Tuy nhiên hai cổng ngách của chùa bị phá đi để xây mới là hai cổng được xây từ năm 2004, trên nền ruộng, móng rất yếu, qua 15 năm đã xuống cấp trầm trọng nhiều và hoàn toàn có thể ” sắp đổ đến nơi “. Chính do đó, cuối năm 2018, chuẩn bị sẵn sàng cho mùa liên hoan sắp đến và mùa mưa và bão sắp về, nhà sư Thích Đàm Phượng sẵn có tiền quyên góp từ dân nên quyết định hành động phá đi xây lại theo nguyện vọng của chính người dân. Thanh tra Bộ đã Tóm lại : ” Cái sai của họ là kiến thiết xây dựng mà không xin phép chứ đó là việc phải làm, không làm là hỏng, tác động ảnh hưởng tới tính mạng con người người dân, không bảo vệ bảo đảm an toàn trong những ngày tiệc tùng đông người “. [ 1 ] [ 38 ]Bên cạnh đó, không riêng gì nhà chùa mà chính Ban Quản lý góp vốn đầu tư thiết kế xây dựng huyện Thanh Oai cũng cho thiết kế xây dựng những khuôn khổ trái phép như : sân đá trước ngũ môn được lát mới, lát nền đá sân chùa, xây bê-tông ở gốc cây cổ thụ, dựng đèn điện chùm. Sân mới nhiều chỗ dở dang, nhếch nhác, không hoàn thành xong. Hệ thống đèn chiếu sáng trong sân như ở khu vui chơi giải trí công viên, không tương thích cảnh sắc di tích, làm hỏng cảnh sắc di tích. Chính quyền xã Tam Hưng và huyện Thanh Oai đều đã nhận nghĩa vụ và trách nhiệm vì để xảy ra sai phạm. [ 1 ] [ 37 ] [ 37 ] [ 39 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh