Di tích chiến thắng Bạch Đằng: Danh có chính thì ngôn mới thuận

Thời gian qua, trên các báo, mạng xã hội có nhiều tranh luận về Di tích lịch sử chiến thắng Bạch Đằng ở thị xã Quảng Yên và “Khu di tích Bạch Đằng Giang” ở Thuỷ Nguyên (Hải Phòng) đâu là di tích “xịn”, đâu là di tích “giả”. Tôi thấy cần nói rõ thêm về “hai cụm di tích Bạch Đằng” này.

Về “Khu di tích Bạch Đằng Giang” ở Thuỷ Nguyên

Trên địa phận xã Minh Đức, huyện Thủy Nguyên có hai di tích lịch sử vẻ vang Bạch Đằng đã được xếp hạng cấp vương quốc. Thứ nhất là khu vực núi đá Tràng Kênh cảnh sắc hữu tình gồm những núi Phượng Hoàng, Hoàng Tôn, Con Rùa, Con Hươu, U Bò, Mỏ Vịt, Lò Rượu, Chín Đèn … và những áng lạch quanh chân núi mà quân nhà Trần đã mai phục để hủy hoại đoàn thủy quân của giặc Nguyên Mông năm 1288. Ngoài ra, những nhà khảo cổ còn tìm được nhiều hiện vật và mộ thuyền có niên đại 3.500 năm của người Việt cổ .

Do vậy, dãy núi Tràng Kênh được Bộ Văn hóa Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra Quyết định số 313VH/VP ngày 28/4/1962 xếp hạng là di tích khảo cổ và di tích lịch sử.

Tượng Ngô Quyền, Lê Hoàn, Trần Hưng Đạo tại “Khu di tích Bạch Đằng Giang”, Thuỷ Nguyên (Hải Phòng). Ảnh: baotintuc.vn

Di tích thứ hai là Đền thờ Hoàng tôn Trần Quốc Bảo trên núi Hoàng Tôn. Tuy nhiên, sau khi xếp hạng di tích và danh thắng vương quốc thì dãy núi Tràng Kênh bị khai thác đá làm xi-măng và bị hủy hoại nặng nề .
Người xưa có câu “ Nhất cao là núi U Bò. Nhất đông chợ Giá, nhất to sông Rừng ”, giờ núi U Bò chỉ còn bé tý. Tương lai những núi đá Tràng Kênh sẽ bị Nhà máy Xi măng Chinfon khai thác hết. Di tích lịch sử vẻ vang vương quốc dãy Tràng Kênh sẽ không còn, chỉ còn đền thờ Hoàng tôn Trần Quốc Bảo đứng trơ trọi nhìn ra sông Đá Bạc, phía xa là sông Bạch Đằng .

Mô phỏng bãi cọc Bạch Đằng tại “Khu di tích Bạch Đằng Giang”. Ảnh: laodong.vn

Theo Điều 28, 29 Luật Di sản Văn hóa năm 2001 và Luật Sửa đổi bổ trợ 1 số ít điều của Luật Di sản Văn hóa năm 2009 thì những đền thờ Ngô Quyền, Lê Đại Hành, Trần Hưng Đạo và chùa thờ Phật, bãi cọc xi-măng mô phỏng bãi cọc Bạch Đằng tại Tràng Kênh ( TP. Hải Phòng ) không phải là những di tích lịch sử vẻ vang văn hóa truyền thống. Các khu công trình này mới được thiết kế xây dựng từ năm 2008 trở lại đây .
Nếu nói phục dựng những khu công trình này cũng không phải, vì xưa kia ở khu vực này ông cha ta cũng không kiến thiết xây dựng đền thờ Ngô Quyền, Lê Hoàn, Trần Quốc Tuấn. Ngô Quyền, Lê Hoàn, cũng không có tư liệu nào nói gắn với khu vực này để có di tích. Khu vực cắm những cọc bê tông tại “ Khu di tích Bạch Đằng Giang ” ở Tràng Kênh cũng không phải là nơi ông cha ta cắm cọc. Do đó, làm bãi cọc giả ở nơi này sẽ làm rơi lệch nhận thức lịch sử vẻ vang của người dân và hành khách .

Đền thờ Lê Hoàn tại “Khu di tích Bạch Đằng Giang”. Ảnh: haiphong.gov.vn

Đến nay, những nhà khảo cổ mới tìm thấy bên tả ngạn sông Bạch Đằng thuộc thị xã Quảng Yên ( Quảng Ninh ) có những bãi cọc trận năm 1288 đó là bãi cọc Yên Giang, bãi cọc Đồng Vạn Muối, bãi cọc Đồng Má ngựa chiến. Các nhà khoa học đến nay cũng chưa xác lập được khu vực đơn cử nào trên sông Bạch Đằng diễn ra chiến trận của Lê Hoàn đánh quân Tống năm 981. Còn đền thờ Ngô Quyền thì rất rõ hiện ở Từ Lương Xâm, Q. Hải An ( TP. Hải Phòng ) – nơi Ngô Quyền đặt trụ sở chỉ huy trận đánh quân Nam Hán ở cửa sông Bạch Đằng năm 938 .
Duy nhất khu “ Di tích Bạch Đằng Giang ” ở Tràng Kênh có một hiện vật “ xịn ” được trình làng trong nhà Trưng bày, đó là cây cọc Bạch Đằng 1288 lấy từ bãi cọc Yên Giang, thị xã Quảng Yên. Xem hiện vật này, hành khách sẽ lầm tưởng nơi đây có bãi cọc thật .

Cọc gỗ trận Bạch Đằng 1288 – hiện vật “xịn” ở “Khu di tích Bạch Đằng Giang” nhưng có nguồn gốc từ bãi cọc Yên Giang (Quảng Yên, Quảng Ninh).

Cũng phải nói thêm rằng những khu công trình của khu “ Di tích Bạch Đằng Giang ” nằm bên cuối sông Đá Bạc chứ không phải cửa sông Bạch Đằng như nhiều thông tin đã nêu. Các sử cũ đều ghi “ sông Bạch Đằng do sông Giá và sông Đá Bạc hợp lại mà thành ” đổ ra biển bằng hai cửa, cửa Bạch Đằng ( Nam Triệu ) và cửa Lạch Huyện ( bến Gót ). Do không phải là những di tích lịch sử vẻ vang nên vào thăm khu khu công trình này, hành khách sẽ không nhìn thấy Bằng xếp hạng di tích cấp vương quốc hoặc cấp thành phố đặt ở trong những đền thờ Ngô Quyền, Lê Hoàn, Trần Quốc Tuấn như bao di tích khác. Thế mà không hiểu sao trên cổng vào khu khu công trình này lại đề là “ Khu di tích Bạch Đằng Giang ” ? .

Nên đổi tên cho phù hợp

Danh có chính thì ngôn mới thuận. Trước sau thì nhân dân cũng sẽ gọi đúng tên của nó .
Về tên gọi cho “ Khu di tích Bạch Đằng Giang ” ở Tràng Kênh, tôi ưng ý với một bài viết đăng ngày 31/1/2015 trong Hải Phòng Đất Cảng Facebook, có đoạn : “ Bên cạnh đó, khu Linh từ Tràng Kênh – Bạch Đằng, gồm những đền thờ Đức Ngô Vương Quyền, Hoàng đế Lê Đại Hành, Đức Thánh Trần Hưng Đạo và chùa thờ Phật dự kiến được góp vốn đầu tư lan rộng ra trở thành “ Công viên Chiến thắng Bạch Đằng ”, tương lai sẽ trở thành khu vực tổ chức triển khai tiệc tùng truyền thống cuội nguồn kỷ niệm chiến thắng Bạch Đằng lịch sử vẻ vang ( đề tài nghiên cứu và điều tra luận cứ khoa học tổ chức triển khai tiệc tùng kỷ niệm Chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 do Ban Tuyên giáo Huyện ủy Thủy Nguyên chủ trì, đã cơ bản hoàn thành xong ) … ”
Theo tôi, tại cổng vào “ Khu di tích Bạch Đằng Giang ” nên thay hàng chữ “ Khu di tích Bạch Đằng Giang ” thành “ Công viên Chiến thắng Bạch Đằng ” là hài hòa và hợp lý nhất .

“Khu di tích Bạch Đằng Giang” nên đổi tên là “Công viên Chiến thắng Bạch Đằng” (nguồn ảnh: haiphong.gov.vn)

Thực tế, không ai phủ nhận giá trị những khu công trình này. Bản thân tôi và những hành khách rất ngợi ca là từ năm 2008 đến năm nay bằng nguồn công đức của những nhà hảo tâm, những khu công trình thuộc “ Khu di tích Bạch Đằng Giang ” ở Tràng Kênh ( Hải Phòng Đất Cảng ) là những khu công trình văn hóa truyền thống có công dụng lớn trong giáo dục truyền thống cuội nguồn và tăng trưởng du lịch được kiến thiết xây dựng bằng nguồn xã hội hóa. Rất đáng ca tụng công tác làm việc quản trị khu khu vui chơi giải trí công viên “ 3 không ” ở đây .
Thiết nghĩ, gọi tên là “ Công viên Chiến thắng Bạch Đằng ”, làm tốt công tác làm việc quản trị và phát huy tốt những khu công trình tưởng niệm này sẽ chẳng giảm đi giá trị giáo dục truyền thống lịch sử và lại danh chính ngôn thuận .

Về Khu di tích Chiến thắng Bạch Đằng ở Quảng Yên

Hiện trường khai quật bãi cọc Đồng Má Ngựa (TX Quảng Yên) năm 2010. Ảnh: Trần Minh

Ngày 27/9/2012 Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 1419/QĐ-TTg xếp hạng khu di tích lích sử chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 là di tích quốc gia đặc biệt, gồm các di tích: Bãi cọc Yên Giang, bãi cọc Vạn Muối, bãi cọc đồng Má Ngựa, đền Trần Hưng Đạo, miếu Vua Bà, Bến Đò Rừng, đình Yên Giang, đền Trung Cốc, đình Trung Bản thuộc thị xã Quảng Yên và đình Đền Công thuộc thành phố Uông Bí, Quảng Ninh (bấy giờ, di tích quốc gia dãy núi Tràng Kênh đã bị tàn phá nặng nề nên không thể đưa vào di tích đặc biệt được).

Nghi lễ rước tượng Đức thánh Trần từ đền Trần Hưng Đạo về đình Yên Giang tại Lễ hội Bạch Đằng, TX Quảng Yên ngày 12/4/2019. Ảnh: Lê Đồng Sơn

Ngày 18/2/2013, Thủ tướng Chính Phủ đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể và toàn diện bảo tồn và phát huy tính năng khu di tích vương quốc đặc biệt quan trọng Bạch Đằng với kinh phí đầu tư khởi đầu là 800 tỷ đồng. Tuy vậy, đến nay tỉnh Quảng Ninh mới làm được những khu công trình tôn tạo đền Trần Hưng Đạo, miếu Vua Bà, bến Đò Rừng, đình Yên Giang, đền Trung Cốc, đình Trung Bản và thành phố Uông Bí đã làm được đình Đền Công, miếu Cu Linh. Còn những khuôn khổ quan trọng nhất là tôn tạo 3 bãi cọc, kiến thiết xây dựng khu tọa lạc và tái hiện lịch sử vẻ vang, khu trung tâm vui chơi quảng trường TT và những khu công trình văn hóa truyền thống khác thì chưa làm được. Như vậy là quá chậm .
Thiết nghĩ, yếu tố tôn tạo Khu di tích vương quốc đặc biệt quan trọng Bạch Đằng ở Quảng Yên, tỉnh nên tăng cường góp vốn đầu tư sớm để cung ứng mong mỏi của nhân dân cả nước, không nên trông chờ vào ngân sách Trung ương .

Lê Đồng Sơn
(nguyên Trưởng phòng Văn hoá TX Quảng Yên)

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh