Nam Mỹ – Wikipedia tiếng Việt

Nam Mỹ (hay Nam Mĩ) là phần lục địa nằm ở phía tây của Nam Bán cầu của Trái Đất thuộc châu Mỹ, bắt đầu từ phía nam kênh đào Panama trở xuống. Vùng này cũng chiếm phần lớn khu vực Latinh do người dân ở đây chủ yếu sử dụng tiếng Tây Ban Nha và tiếng Bồ Đào Nha.

Trước thế kỷ XVI[sửa|sửa mã nguồn]

Vùng Nam Mỹ trước thế kỷ XVI, là khu vực sinh sống của nhiều bộ tộc. Trong đó, bộ tộc Inca là hùng mạnh nhất, họ đã xây dựng cho mình một đế chế hùng mạnh với mức độ tổ chức triển khai cao. Thời kỳ huy hoàng nhất, diện tích quy hoạnh của đế chế đã chiếm phần đông diện tích quy hoạnh của Nam Mỹ. Họ đã kiến thiết xây dựng nên một nền văn hóa truyền thống nông nghiệp tăng trưởng tỏa nắng rực rỡ trên dãy Andes .Nhưng đến năm 1532, khi Francisco Pizarro đổ bộ vào bờ biển Peru trong tháng 4 / 1532, thì nền văn hóa truyền thống Inca cũng như của các dân tộc bản địa khác của Nam Mỹ khởi đầu suy tàn. Dẫn đến việc, đến cuối thế kỷ XVI, phần đông Nam Mỹ đã trở thành thuộc địa của thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Các dân tộc bản địa bị tàn sát đẫm máu vì những vũ khí tân tiến mà trước giờ họ chưa từng nhìn thấy .

Sau thế kỷ XVI[sửa|sửa mã nguồn]

Các thuộc địa Tây Ban Nha giành được độc lập trong khoảng chừng những năm 1804 và 1824, Simón Bolívar và José de San Martín là những người chỉ huy trào lưu. Bolívar là tướng quân đứng vị trí số 1 cuộc Nam tiến trong khi Jose de San Martín đã đưa quân bản bộ của mình tiến dọc theo dãy Andes, và hội quân với tướng Bernardo O’Higgins tại Chile. Và từ Chile, các ông lại liên tục Bắc tiến sau khi đã tập trung chuyên sâu được lực lượng. 2 cánh quân sau cuối đã liên thủ được với nhau tại Guayaquil, Ecuador khi họ đụng đầu với cánh quân của Hoàng gia Tây Ban Nha. Cánh quân Hoàng gia này bị vượt mặt và buộc phải đầu hàng .Tại Brasil, thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha, chính Dom Pedro I, con trai của vua Bồ Đào Nha Dom Jõao VI, là người công bố ” Brasil độc lập ” vào năm 1822. Ông này trở thành nhà vua tiên phong của Brasil. Hành động của Dom Pedro I nhận được sự chấp thuận đồng ý của Hoàng gia Bồ Đào Nha .Dẫu cho Bolívar đã nỗ lực lôi kéo và có những hành vi nhằm mục đích nhất thể hóa về chính trị so với những khu vực nói tiếng Tây Ban Nha mới giành được độc lập, nhưng sự kì khu của ông phần nhiều không có tác dụng. Các khu vực này nhanh gọn công bố độc lập, tham gia vào các cuộc cạnh tranh đối đầu lẫn nhau và hầu hết đều xử lý bằng đấm đá bạo lực. Các đại chiến nổi tiếng trong quãng thời hạn này là cuộc Chiến tranh Đồng minh Ba nước và Chiến tranh Thái Bình Dương ( 1879 – 1884 ) .Đây là 1 trong 2 lục địa trên quốc tế ( cùng với Nam Cực ) không chịu ảnh hưởng tác động từ cuộc chiến tranh quốc tế thứ hai .Một vài vương quốc mới giành được độc lập trong thế kỉ 20 :

Riêng lãnh thổ Guyane thuộc Pháp vẫn duy trì trạng thái chính trị là một phần nằm trong nước Cộng hòa Pháp, và mới đây lãnh thổ này là nơi mà Cơ quan Vũ trụ châu Âu (European Space Agency) đặt một trong những trạm không gian chính yếu của họ – trạm Centre Spatial Guyanais.

Cơ quan lập pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Cơ quan lập pháp tại các vương quốc Nam Mỹ được tổ chức triển khai theo 2 mạng lưới hệ thống, đơn viện và lưỡng viện. Trong đó đơn viện gồm các vương quốc : Ecuador, Peru, Venezuela, Suriname, Guyana, Guyane thuộc Pháp và Quần đảo Falkland. Lưỡng viện gồm các vương quốc : Brasil, Argentina, Uruguay, Paraguay, Chile, Bolivia và Colombia. Trong các nghị viện tại Nam Mỹ, Quốc hội Brazil có nhiều thành viên nhất, với 616 thành viên, thượng viện có 166 nghị sĩ và hạ viện có 450 nghị sĩ. Nghị viện Quần đảo Falkland có ít thành viên nhất, chỉ với 11 đại biểu, nghị viện Guyana có 65 nghị sĩ, nghị viện Guyane thuộc Pháp có 19 thành viên .
Địa hình Nam Mỹ phân hóa rất rõ nét từ Tây sang Đông : Dãy Andes, trung du, và các đồng bằng phía tây. Ngày nay Nam Mỹ gồm các vương quốc :

Trong suốt 2 thế kỷ, các quốc gia Nam Mỹ đã trải qua một thời kỳ phát triển kinh tế cao, điều này có thể thấy được qua các công trình xây dựng như tòa nhà Gran Costanera ở Chile hay hệ thống tàu điện ngầm Bogota Metro. Tuy nhiên, các vấn nạn truyền thống như tỉ lệ lạm phát cao ở hầu hết tất cả các quốc gia, tỉ lệ lãi suất giữ ở mức cao, đầu tư thấp đang là những cản trở chính cho nền kinh tế các quốc gia Nam Mỹ. Tỉ lệ lãi suất thường cao gấp đôi so với Hoa Kỳ. Ví dụ, tỉ lệ lãi suất ở Venezuela là 22% và ở Suriname là 23%. Trường hợp ngoại lệ duy nhất là Chile, quốc gia đang áp dụng những chính sách kinh tế tự do từ khi thiết lập chế độ độc tài quân sự năm 1973 và gia tăng chi tiêu xã hội khi mô hình dân chủ được khôi phục đầu thập niên 1990. Điều này đã giúp Chile có được sự ổn định về kinh tế và mức lãi suất ở mức một con số.

Nền kinh tế tài chính Nam Mỹ nhờ vào lớn vào xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa và tài nguyên vạn vật thiên nhiên. Theo tỷ giá hối đoái cơ bản, Brazil là vương quốc đứng vị trí số 1 về xuất khẩu với 137.8 tỉ USD, tiếp đến là Chile với 58.12 tỉ và Argentina với 46.46 tỉ. [ 10 ]Khoảng cách kinh tế tài chính giữa người giàu và người nghèo ở các vương quốc Nam Mỹ được cho là cao nhất trong các lục địa. Ở Venezuela, Paraguay, Bolivia và nhiều vương quốc Nam Mỹ khác, 20 % số người giàu nắm giữ 60 % gia tài vương quốc, trong khi 20 % số người nghèo chỉ chiếm chưa đến 5 % gia tài vương quốc. Khoảng cách về thu nhập này hoàn toàn có thể thấy ở rất nhiều thành phố lớn ở Nam Mỹ nơi có những lều trại và các khu nhà ổ chuột nằm xen kẽ giữa các tòa cao ốc và TT shopping sang chảnh .

GDP bình quân đầu người năm 2005

 Tiếng Tây Ban Nha

 Tiếng Bồ Đào Nha

 Tiếng Pháp

Ngữ hệ La Mã ở châu Mỹ Latinh:

Tiếng Bồ Đào Nha ( 193.198.164 người sử dụng ) [ 11 ] và Tây Ban Nha ( 193.243.411 người sử dụng ) [ 12 ] là các ngôn từ được nói nhiều nhất ở Nam Mỹ. Tiếng Tây Ban Nha là ngôn từ chính thức ở hầu hết các vương quốc, cùng với các ngôn từ địa phương khác ở một vài vương quốc. Tiếng Bồ Đào Nha là ngôn từ chính thức của Brazil. Tiếng Hà Lan là ngôn từ chính thức của Suriname ; tiếng Anh là ngôn từ chính thức của Guyana, mặc dầu có tối thiểu 12 ngôn từ được sử dụng ở vương quốc này như Hindi và Ả Rập. Tiếng Anh cũng được sử dụng ở quần đảo Falkland. Tiếng Pháp là ngôn từ chính thức của Guyane thuộc Pháp và là ngôn từ thứ 2 ở Amapa ( Brasil ) .

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh