Một số biện pháp bảo vệ Hội An trước nguy cơ đô thị hoá

Đặc trưng của Hội An là thành phố có di sản văn hóa thế giới, vì vậy định hướng phát triển chung của Hội An cần phải hài hòa với công tác bảo tồn di sản, lấy di sản làm nền cho phát triển. 

 TP Hội An

Tại khoá họp lần thứ 22 tại Marakech ( Maroco ) Uỷ ban Di sản Thế giới đã chính thức ghi đô thị cổ Hội An vào hạng mục di sản văn hoá quốc tế do Hội An phân phối được hai tiêu chuẩn : 1. Hội An là biểu hiện vật thể điển hình nổi bật của sự tích hợp những nền văn hoá qua những thời kỳ trong một thương cảng quốc tế ; 2. Hội An là nổi bật tiêu biểu vượt trội của một cảng thị châu Á được bảo tồn tuyệt đối .

Sau khi được UNESSCO công nhận là di sản văn hoá thế giới năm 1999, Hội An hồi sinh và phát triển mạnh mẽ. Chỉ sau 10 năm, từ một thị xã nhỏ bé Hội An đã trở thành đô thị loại 3 thuộc tỉnh Quảng Nam với mức tăng trưởng GDP hàng năm trên 13% trong đó du lịch và dịch vụ chiếm tỷ trọng 65%. Năm 2008 đón 2 triệu lượt khách trong nước và quốc tế. Quy mô dân số tăng hơn 30% ( 70.000 dân năm 1999, 100.000 dân năm 2008). Quy mô đất ở đô thị tăng gấp đôi từ 230ha lên 500ha.

So với bề dày lịch sử dân tộc hình thành và tăng trưởng của Hội An từ thế kỷ 16 đến nay thì đây là quãng thời hạn thành phố có vận tốc đô thị hoá tăng rất nhanh. Tình hình tăng trưởng nóng này mở màn tạo ra những rủi ro tiềm ẩn và hệ luỵ thực sự ảnh hưởng tác động ngược trở lại vào chính thành phố cổ – hạt nhân tạo nên sự tăng trưởng chung của thành phố .Đặc trưng của Hội An là thành phố có di sản văn hóa truyền thống quốc tế, thế cho nên xu thế tăng trưởng chung của Hội An cần phải hòa giải với công tác làm việc bảo tồn di sản, lấy di sản làm nền cho tăng trưởng .

I. Lịch sử hình thành – Phát triển và Suy thoái:

Tìm hiểu về Hội An đến nay nhiều học giả điều tra và nghiên cứu lịch sử vẻ vang, văn hoá, thẩm mỹ và nghệ thuật của Hội An, nhiều hành khách … không khỏi kinh ngạc vì sự sống sót gần như nguyên vẹn của đô thị Hội An trước bao thăng trầm của lịch sử dân tộc, vì sao Hội An lại hoàn toàn có thể tránh được những tai hoạ đến từ vạn vật thiên nhiên và con người : Lũ lụt, bão tố, hoả hoạn, cuộc chiến tranh tàn phá và đặc biệt quan trọng không bị đô thị hoá nặng nề như một số ít đô thị khác trong nước và quốc tế mặc dầu trong quá khứ Hội An đã từng là một thành phố – cảng thị kinh doanh sầm uất nhất trong khu vực thời bấy giờ .Nhìn lại lịch sử vẻ vang tăng trưởng của Hội An, có một thời gian quan trọng lưu lại sự suy thoái và khủng hoảng của đô thị này : Vào cuối thế kỷ 19 do những điều kiện kèm theo vạn vật thiên nhiên khắc nghiệt tuyến giao thông vận tải chính của Hội An với quốc tế là cửa biển Cửa Đại bị bồi cạn khiến những thương thuyền trọng tải lớn không hề ra vào cảng Hội An mà phải chuyển sang cửa Hàn của thành phố Thành Phố Đà Nẵng đồng thời sông Cổ Cò là tuyến giao thông vận tải thuỷ nối giữa Hội An và Thành Phố Đà Nẵng cũng bị bồi lấp nhiều đoạn. Những nỗ lực cứu vãn tình thế của chính quyền sở tại lúc bấy giờ đều không thành. Vào những năm cuối thế kỷ 19 giao thương mua bán của Hội An với quốc tế và trong nước chính thức bị cắt đứt hiệu quả là từ một cảng thị sinh động nhất và lớn nhất của Nam Hải ngoài Nước Trung Hoa, Hội An nhanh gọn rơi vào quên lãng, chỉ còn là một thị xã nhỏ tự cung tự túc tự cấp, nằm im lìm bên bờ sông Thu Bồn hơn 100 năm cho đến khi được phát hiện và công nhận là di sản văn hoá quốc tế, Hội An mới bừng tỉnh và tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ như thời nay .” Trong cái rủi có cái may ”. Nhờ bị quên lãng trong một thời hạn dài nên đô thị Hội An đã suôn sẻ vô tình thoát khỏi sự tàn phá của quy trình đô thị hoá và được bảo tồn nguyên vẹn một cách ngẫu nhiên toàn bộ những di sản vật thể và phi vật thể để đến thời nay trở thành di sản VHTG, bảo vật vô giá cho ngày hôm nay và tương lai .Để thấy rõ cái như mong muốn của Hội An và hậu quả của việc thiếu khuynh hướng tăng trưởng khoảng trống đô thị so với công tác làm việc bảo tồn hoàn toàn có thể lấy 2 thí dụ để so sánh :

Khu phố cổ của Hà Nội cuối thế kỷ 19:

Khu phố cổ của Thành Phố Hà Nội cuối thế kỷ 19

Khu phố cổ của Hà Nội hiện nay

Tấm map cổ TP. Hà Nội cổ năm 1873 cho thấy khu vực 36 phố phường lúc đó còn như những làng nghề xen kẽ với những hồ nước, ruộng lúa, phía sông Hồng và Hồ Hoàn Kiếm vẫn là những khoảng chừng không to lớn nhưng chỉ hơn 100 năm sau sự tăng trưởng của một đô thị TT thiếu xu thế tăng trưởng vững chắc đã khiến cho hàng loạt phố cổ TP. Hà Nội bị nêm chặt cứng bởi nhà cửa, phố xá như thời nay .

Khu cố đô Huế:

Là một ví dụ tựa như nhưng có suôn sẻ hơn. Mặc dù vận tốc đô thị hoá của TP Huế cũng rất nhanh và thiếu trấn áp nhưng nhờ khu cố đô Huế được bảo phủ bởi mạng lưới hệ thống thành cao, hào sâu nên đã tránh được sự xâm lấn của những khu dân cư xung quanh .

Hiện nay 1 số ít đô thị di sản tựa như như đô thị cổ Hội An trên quốc tế cũng đứng trước rủi ro tiềm ẩn bị biến dạng hoặc mất tính nguyên gốc của di tích và những giá trị văn hoá cần bảo tồn khác do quy trình đô thị hoá can đảm và mạnh mẽ như đô thị cổ Jerusalem ( Isarael ). Thành phố cổ Edinburgh, thành phố cổ Zabit ( Yemen ), thành phố cổ Inner-Bacu …

Hội An và những nguy cơ Đô thị hoá:

Hội An đã như mong muốn thoát được sự tàn phá của quy trình đô thị hoá trong quá khứ, tuy nhiên thời nay sự bùng phát về tăng trưởng du lịch trên cả nước và khu vực miền Trung trong đó Hội An là một trong những điểm trung tâm lôi cuốn hành khách và góp vốn đầu tư lớn nhất. Trong thời hạn ngắn hàng chục dự án Bất Động Sản khách sạn, resort hạng sang, hàng loạt khách sạn tư nhân, nhà hàng quán ăn, shop dịch vụ, những khu dân cư, biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang, những khu đô thị mới … mọc lên khiến khoảng trống đô thị phình to nhanh gọn kể cả về quy mô sử dụng đất và quy mô dân số. Sự tăng trưởng này trở nên khó trấn áp và bài toán về mối quan hệ giữa tăng trưởng tổng lực và bảo tồn phố cổ cần phải được xử lý trên bình diện kế hoạch nhằm mục đích xu thế cho Hội An tăng trưởng vững chắc .

Các nguy cơ – thách thức gồm:

1. Sự bành trướng đô thị : Đô thị phình to theo hướng lấy phố cổ làm TT để khuynh hướng tăng trưởng khoảng trống, hiệu quả là những khoảng trống xanh bao quanh phố cổ, vùng đệm quan trọng tạo nên cảm xúc bình yên thanh thản cho phố cổ từ từ biến thành những khu đô thị, những khu dân cư .

2. Sự “nêm chặt” không gian: Khu vực kế cận phố cổ hiện trạng còn rất nhiều khu đất trống, khu vườn rộng trong các khu nhà dân. Các không gian nay đóng góp rất lớn vào việc tạo nên cảm giác tĩnh nặng trầm mặc cho thành phố. Tuy nhiên các không gian này hiện đang bị xẻ đất, xẻ vườn ra bán. Hiện tượng này đang diễn ra âm thầm nhưng hết sức nhanh chóng.

3. Sự biến dạng di tích : Việc biến hóa gia chủ của những ngôi nhà cổ và biến hóa cấu trúc bên trong nhằm mục đích biến di tích trở thành shop, cửa hiệu cùng đang diễn ra bí mật nhưng kinh khủng làm biến dạng những di tích gốc4. Sự biến mất những cồn nổi, bãi sông : Hội An có rất nhiều cồn bãi giữa và ven sông Thu Bồn, sông Hoài. Chính những cồn bãi này tạo nên một hình dáng khoảng trống rất riêng như một đặc trưng về cảnh sắc của Hội An tuy nhiên lúc bấy giờ đang xảy ra hiện tượng kỳ lạ được cho phép lấy những cồn bãi này để thiết kế xây dựng những khu resort, nhà nghỉ, biệt thự nghỉ dưỡng …5. Sự tập trung chuyên sâu thái quá những khu hoạt động và sinh hoạt công cộng lớn trong TT phố cổ : Sự tập trung chuyên sâu này làm trầm trọng thêm thực trạng quá tải hành khách trong thành phố cổ .6. Nguy cơ những cánh đồng vốn là đặc trưng cảnh sắc vạn vật thiên nhiên của Hội An biến thành những khu đô thị mới .7. Tác động của sự tăng trưởng liên vùng : Việc tăng trưởng 1 số ít TT kinh tế tài chính lớn trong khu vực như TP Thành Phố Đà Nẵng, khu kinh tế tài chính mở Chu Lai, khu kinh tế tài chính Dung Quất …. đặc biệt quan trọng khi cầu Cửa Đại và tuyến đường giao thông vận tải ven biển triển khai xong sẽ tạo thành động lực to lớn tăng trưởng cho toàn vùng nhưng đồng thời cũng sẽ tạo ra những áp lực đè nén mới tuy gián tiếp nhưng cũng ảnh hưởng tác động lớn đến sự tăng trưởng chung của TP Hội An .8. Các rủi ro tiềm ẩn về ô nhiễm thiên nhiên và môi trường .9. Các rủi ro tiềm ẩn về thiên tai, hoả hoạn .

Một số giải pháp về phát triển không gian nhằm bảo vệ thành phố Hội An trước nguy cơ đô thị hóa, hướng tới phát triển bền vững:

1. Đối với thành phố cổ : Giữ nguyên hình thái kiến trúc, cấu trúc của phố cổ và những di tích ; Bảo tồn có phát huy giá trị di sản trên cơ sở bảo đảm bảo tồn tính nguyên gốc của di tích ; Tìm lại những tư liệu cổ xưa về hoạt động giải trí kinh doanh, thanh toán giao dịch, thương mại nhằm mục đích kiến thiết xây dựng lại hình ảnh phố xưa qua đó đem lại xúc cảm và hình ảnh đích thực của thành phố Cảng thị rất lâu rồi ; Hạn chế thương mại hoá phố cổ .2. Đối với khu vực ngoài phố cổ : Thiết lập một khu đệm bảo đảm an toàn cho phố cổ : gồm có bờ sông Hoài, những cánh đồng bao quanh phố cổ, khu vực đệm này có tính năng vừa bảo vệ phố cổ chống xâm lấn vừa phục sinh khoảng trống vốn có của phố cổ rất lâu rồi ; Có kế hoạch chống xâm lấn qua khu vực đệm .3. Không gian toàn thành phố : Xây dựng quy hoạch định hướng tăng trưởng khoảng trống thành phố trở thành một đô thị xanh – đô thị sinh thái xanh với tiêu chuẩn ” phố trong vườn – vườn trong phố ” .4. Bố cục khoảng trống hài hòa và hợp lý, linh động, vững chắc cho những yếu tố tăng trưởng của thành phố .

Sơ đồ lý thuyết phát triển không gian

5. Dự trữ nguồn lực, tài nguyên cho tương lai .6. Định hướng mạng lưới hệ thống hạ tầng khung, khu công trình kỹ thuật đầu mối cho tương lai xa .7. Có kế hoạch định hướng tăng trưởng những khu nhà ở tương lai : nằm ngoài ranh giới của thành phố nhằm mục đích tránh thiết kế xây dựng tập trung chuyên sâu thái quá vào khu TT .8. Bảo vệ, gìn giữ những cánh đồng, rừng dừa nước, những cồn nổi, bãi ven sông ven biển .9. Xây dựng mạng lưới hệ thống giải quyết và xử lý nước thải, chất thải rắn tân tiến, đồng nhất .10. Kiện toàn bộ máy chính quyền sở tại đô thị

Kết Luận

Bảo vệ thành phố Hội An trước rủi ro tiềm ẩn đô thị hóa hướng tới tăng trưởng bền vững và kiên cố là trách nhiệm rất là bức thiết, rất cần có một điều tra và nghiên cứu tăng trưởng vững chắc của thành phố trên cơ sở thiết kế xây dựng một kế hoạch tổng hợp, đồng điệu những xu thế tăng trưởng của toàn bộ những ngành kinh tế tài chính văn hoá, xã hội, thiên nhiên và môi trường … trong đó trách nhiệm của quy hoạch đô thị là định dạng, khuynh hướng, định lượng và sắp xếp khoảng trống cho tổng thể những kế hoạch tăng trưởng ấy một những hài hoà, mềm dẻo, linh động. Một đô thị có được xu thế tăng trưởng khoảng trống tốt sẽ góp thêm phần cơ bản bảo vệ cho đô thị đó tăng trưởng một cách bền vững và kiên cố. Có thể ví quy hoạch thiết kế xây dựng đô thị như một con thuyền chở trên đó những khuynh hướng tăng trưởng đa ngành, con thuyền tốt và có người lái thuyền giỏi sẽ đưa con thuyền cập bến bình yên .

Ths.KTS Hoàng Sừ

Theo vntimes

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh