Về khái niệm và đặc điểm của khoa học xã hội và nhân văn

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (6.68 MB, 10 trang )

VE
KHÀI NIÈM
VA
OÀC OlÉM
CÙA KHOA HOC XÀ
HÒI VA
NHÀN VÀN
NGÒ THIPHUONG
Khoa
Triét
hoc – DHKHXH&NV
1.
Khài
niém
ve khoa hoc
xà
hòi
va
nhàn vàn
Nhiing nàm gàn
day,
thuàt
ngCr
“KHXH&NV”
duge
dùng nhiéu
hon trong eàe vàn kién quan trgng cùa Dàng
va
Nhà nude, de chi mot
nhdm ngành khoa hgc
nghién cóu ve

ninh
tu
mdi quan he gifla ngudi
va
ngudi. Bdi
vi,
theo C.Màc: “Xà bòi
– cho dù nd ed hinh
thùc
nào di nfla – là cài gì? là san
phàm
cùa su
tàc
ddng qua lai gifla
nbflng
con ngudi” (4, tr.657). Nhu Chù tich Hd Chi
Minh dà khang dinh: “Hiéu biét
dà’u
tranh
dàn toc va dà’u
tranh xà bòi.
Khoa hgc xà bòi do dd
ma
ra”(7, tr.235).
Khoa hgc nhàn vàn (Humanities) là khoa hoc nghién
ciiu ve
con
ngudi, tuy
nhién,
chi nghién

cùu
ddi
song
tinh thàn cùa con ngudi,
nbflng càch
xù
su, boat ddng cùa cà nhàn
va
tàp thè, bao gdm càc bd
mdn: Triét hgc, Vàn hgc,
Tàm ly
hgc, Dao
due
hgc, Ngdn ngfl hgc
Khoa hgc nhàn vàn chinh
là
khoa hgc nghién cùu viéc phàt trién nhàn
càch
ve
dao
due,
tri tue, thàm my, tu tudng, tình càm cùa con ngudi.
Day
là diéu phàn biét khoa hgc nhàn vàn vdi
mot
so bd mòn khàc cùa
khoa hgc tu nhién, khi nghién
ciiu ve
con ngudi.
663

Khoa hgc nhàn
vàn
gdp phàn hinh thành
va
phàn ành
thè
gidi
quan, nhàn sinh quan, nàng
lue
tu duy cùa con ngudi, cùa mdt cdng
ddng, giai cap Dùng nhu y kién cùa GS. Nguyén Khành Toàn, khi
dành già cbùc nàng cùa Vàn hgc: “Vàn hgc nàng cao phàm già dàn
toc
va
phàm già con ngudi. Hon bàt
cu llnh virc
nào trong nén vàn
boa,
vàn hgc là thudc do chinh xàc cudc sdng tinh thàn cùa mdt dàn
toc,
trình dd trudng thành cùa ho
ve
tình càm, tu duy
va
thàm my. Nhìn
vào nén vàn hgc giàu dep cùa mdt dàn tdc, ngudi ta biét dàn
toc
ày
ed
tàm hdn

Idn,
ed chi cao ” (8,
tr.l33).
Nhàn dinh này hoàn toàn dùng
vdi càc bd mòn khàc cùa khoa hgc nhàn vàn.
Gifla khoa hgc xà bòi
va
khoa hgc nhàn vàn tuy ed su phàn biét vdi
nbau, song lai
ed
quan he gàn gùi, rat khd ed thè phàn dinh mdt càch
rach rdi, dàc biét trong xu
thè
càc khoa hgc thàm nhàp, giao tboa, dan
xen vào nbau hién nay. Khoa hgc xà boi bao gid
cQng
bao hàm trong nd
nbflng ndi dung, muc dìch nhàn vàn. Bàt
cu
mdt vàn
de
nào cùa xà boi
cùng déu dung cham dèn nhu càu,
Igi
ìch,
nguyén vgng, dao
due,
Idi
sdng, tu tudng cùa con ngudi,
tue lién

quan dén nbflng van
de
nhàn vàn.
Khoa hgc xà bòi bao gid cùng hudng tdi nbflng già tri nhàn vàn là con
ngudi phàt trién tu do
va
toàn dién. Cdn khoa hgc nhàn vàn thì
luón
mang bàn chat xà bòi, vi
tbitc
té, con ngudi là mdt sinh vat – xà bòi. Su
hiéu biét
ve
con ngudi, dàn tdc
va
nbflng già tri tinh thàn cùa con ngudi
cho khoa hgc xà bdi mdt cài nhìn cu thè –
lich
su.
Mat khàc, nbflng già
tri tinh thàn cùa con ngudi bao gid cùng thè hién
va
phàt trién trong boi
cànb xà bdi lich
su
cu thè. Càu trùc tinh thàn cùa con ngudi duge tao
nén bdi nbflng tàc ddng cùa càc quan he xà bòi.
Con ngudi vùa là
san
phàm cùa xà boi vfla là chù thè cùa xà bòi.

Nghién cùu con ngudi, khdng thè tàcb kbdi xà bdi
va
khi nghién
ciiu
xà bdi, khdng thè tàch kbdi con ngudi, tàcb kbdi chù
thè
cùa nd. Vày
nén, phàn biét khoa hgc xà bdi
va
khoa hgc nhàn vàn chi mang tinh
tuong ddi.
Do mdi quan
he
gàn gui, “khdng thè rach rdi” gifla khoa hgc xà
bòi
va
khoa hgc nhàn vàn, nén d nude ta chùng duge xép chung vào
mdt nhdm ngành – KHXH&NV. Trong phàn
loai
khoa hgc, KHXH&NV
là
mot
bd phàn, tuong duong vdi càc ngành khoa hgc khàc: khoa hoc
tu nhién, khoa hgc cdng
nghé.
664
Nhu vày, KHXH&NV là nhóm
ngành
khoa hgc nghién
ciai

ve xà hòi
va
con ngudi,
ve
nhiing diéu kién sinh hogt cùa con
ngUdi,
nlnùig
quy
luàt phàn ành lich
su hinh
thành
va
phàt trién cùa xà hòi, nghiin
cim ed
chi’vàn
dung quy luàt
dò,
nham thùc day xà
ligi
vàn
dgng,
phdt trién.
Khàc vdi KHXH&NV, khoa hgc tu nhiin là khoa hgc
ve
gidi tu
nhién,
ma
“ddi tugng cùa nd là càc dang vàt chat
va
càc

hinh
thùc
vàn ddng cùa cùa nbflng dang vàt chat dd, duge thè hién trong gidi tu
nhién, là nbflng mdi lién he
va
quy luàt cùa chùng” [9, tr.280]. Con
ngudi là mdt thuc thè sinh vàt – xà bdi, là mdt dang cùa vàt chat.
Chinh vi vày, con ngudi cùng là ddi tugng nghién cùu khoa hgc
tu nhién.
Khoa hgc cóng nghi là khoa hgc
ve
nbflng phuong phàp, quy
trình, ky nàng, bi quyé’t, cdng cu, phuong tién
de
bién ddi càc
ngudn
lue thành
san
phàm, nhd dd con ngudi ed thè “ndi
dai”
ddi tay cùa
mình trong
qua
trình
lao
ddng. De
ed duge
“cdng nghé”, ddi hòi
pbài
trén co sd su hiéu biét

ve
tu nhién
va ve
chinh bàn thàn con ngudi, nhd
tri
tue va
thdng qua lao ddng
ma
con ngudi tflng bude cài tién cdng
nghé. Vày, cùng nhu khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé lién quan
màt
thièt
dèn con ngudi.
Tuy nhién, nbflng bd mdn cùa khoa hgc tu nhién (Sinh hgc,
Nhàn
chùng hgc, Giài phàu hgc.) nghién cùu càc dàc
dièm,
thudc tinh tu
nhién (màt
tir
nhién) cùa con ngudi nhu là nhflng diéu kién, tién de
khàch quan
de hinh
thành nàng
lue
cùa con ngudi; nghién cùu mdi
quan he gifla con ngudi vdi tu nhién, qua dd cho tbày khà nàng thich
nghi
va
chinh

phuc
tu nhién cùa con ngudi. Thành tuu cùa khoa hgc tu
nhién
va
khoa hgc cdng nghé cung càp
luàn cu
cho su
hinh
thành
nhflng chù truong, bién phàp diéu chinh boat ddng cùa con ngudi, dàm
bào su bài
boa
trong mdi quan he gifla con ngudi vdi tu nhién, de con
ngudi thuc su
là
mot “bd phàn” cùa tu nhién chù khdng thè
là lue
lugng
ddi
làp
vdi tu nhién.
Con
KHXH&NV di
sàu
nghién cùu màt xà
hòi cùa con ngudi, nghién cùu nhflng quy luàt
ve
mdi quan he gifla
con ngudi vdi con ngudi, gifla con ngudi vdi xà bòi, nhflng quy luàt
ve

su
hinh
thành, tdn tai
va
phàt trién cùa xà bòi
loài
ngudi.
Khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé
va
KHXH&NV tuy
ed
su
khàc biét, song lai ed mdi quan he chat che vdi nhau. Bòi
vi,
aiiJa
con
665
ngudi
va
tu nhién khdng ed su tàch rdi tuyét ddi. Lich
su
tu nhién
va
lich
su
nhàn loai gàn bd vdi nhau, quy dinh
làn
nhau. Nhu
kbàng
dinh

cùa C.Màc
va
Pb.Ànggben: “Cd thè chia lich
su
thành lich
su
tu nhién
va
lich su nhàn loai. Tuy nhién, bai màt dd khdng tàch rdi nhau.
Chùng nào ma loài ngudi
con
tdn tai thì lich
su
cùa bg
va
lich su tu
nhién quy dinh làn nbau” (6, tr.25).
Trong mdi quan he dò, khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé
cung càp co sd
va
phuong tién cho su khài quàt tri thùc KHXH&NV.
Ngugc lai, KHXH&NV – Triét hgc, Chinh tri hgc, Xà bòi hgc, Tàm ly
hgc
dinh hudng, md dudng, thùc day cho su phàt trién khoa hgc tu
nhién, khoa hgc cdng nghé. KHXH&NV cung càp cóng cu nhàn thùc
cho khoa hgc tu nhién, khoa hgc cóng nghé
ma
trudc hèt
là
phép bién

chùng duy vàt.
Lich
su
phàt trién cùa khoa hgc cho tbày: khoa hgc tu nhién, khoa
hgc cdng nghé
va
KHXH&NV ngày càng gàn bd màt thièt vdi nhau.
Dùng nhu tién doàn cùa C.Màc:
“Ve
sau khoa hgc tu nhién bao hàm
trong nò khoa hgc
ve
con ngudi cùng nhu khoa hgc
ve
con ngudi bao
hàm trong nd
khoa.hgc
tu nhién: dd se là mdt khoa hgc”[5,
tr.l79].
Su
phàt trién cùa khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé luón dàt loài
ngudi trudc vàn
de
ùng dung nbflng thành tuu ày theo hudng nào.
Nhùng thành tuu dd duge àp dung
ed
thè se tao nén
mot
xà bdi nhàn
vàn, tién bd

boàc
phàn nhàn vàn, phàn con ngudi. Bdi vày, dòi hòi
pbài ed nhflng thành tuu tuong ùng cùa KHXH&NV
de
cho nhflng
thành tuu cùa khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé déu hudng
tói
xày dung mdt xà bòi vàn minh, tién bd, vi su phàt trién con ngUdi.
Hién nay, KHXH&NV càn di tdi gàn hon vdi khoa hgc tu nhién, àp
dung nhùng thành tuu cóng nghé bién dai
de
nghién cùu, khài quàt su
phàt trién cùa xà bòi. Cbàng han, Toàn hgc dà di vào KHXH&NV,
làm
cho khoa hgc này ngày càng duge “lugng
boa”.
Nhiéu bg mòn cùa
KHXH&NV nhu: Kinh tè hoc, Tàm ly hgc, Xà bòi hgc, Khoa hgc quàn
ly, Khào ed hgc
su
dung nhiéu phuong phàp cùa khoa hgc tu nhién,
cóng nghé hién dai
de
tìm hiéu, khàm phà càc van
de
pbùc tap cùa xà
bòi nhu: phuong phàp phàn tich dinh lugng, phàn tich quang
phó,
nghién cùu
thach

hgc, nghién cùu ky thuàt ed, v.v CQng do khoa hoc
tu nhién, khoa hgc cóng nghé phàt trién,
ma
nhiéu vàn de luàn ly, dao
666
due,
vàn
boa
này sinh
tu
nhflng thành tuu
ma
con ngudi dat duge nhu:
sinh
san
vó tinh, eày ghép eàe co quan cùa co thè con ngudi,
lào
khoa,
cài chèt an
lae,
vàn de di truyén Gòp phàn giài quyé’t nhflng và’n
de
dò
pbài
co
su hgp tàc, can thiép cùa càc bg mòn KHXH&NV nhu: Xà bòi
hgc,
Tàm ly hgc, Luàt hgc, Dao
due
hgc, v.v.

2.
Dac diem
cùa
khoa hoc xà hòi
va
nhàn vàn
Càn
cu
vào ddi tugng nghién cùu, ta tbày KHXH&NV
ed
nhflng
dàc dièm:
ThH
nhà’t,
KHXH&NV là khoa hgc mang
tình
chinh tri, tinh giai càp
rò
net.
Khi xà bòi ed su phàn chia giai càp, càc khoa hgc déu mang tình
chinh tri, tinh giai càp. Ddi vdi khoa hgc tu nhién
va
khoa hgc cdng
nghé, do ddi tugng nghién cùu cùa nd là càc hién tugng tu nhién, quy
luàt tu nhién, nén tinh chinh tri, tinh giai càp thè hién giàn
tièp
boàc
khdng rd
net.
Chi khi thành tuu cùa nd duge

su
dung vi muc
dich
gì, vi
Igi
ich cùa giai càp
nào,.thì
tinh chinh tri, tinh giai càp cùa nd mdi bdc
Id
nhiéu hon. Khoa hgc tu
nbièn,
khoa hgc cdng nghé tbudng it gàn
vdi he tu tudng,
ma
gàn vdi san xuàt. Cdn KHXH&NV lai gàn rat chat
vdi càc vàn
de
chinh tri, dèn he tu tudng. Bdi
vi,
KHXH&NV nghién
cùu càc hién tugng xà bdi,
tue
càc hién tugng do boat dgng cùa con
ngudi tao ra. Mdi con ngudi déu thudc ve mdt giai càp
va
boat ddng
cùa hg déu bi chi phdi bdi he tu tudng,
Igi
ich cùa giai càp dd. Nhu
V.I

Lenin
dà tùng nhàn manh, trong xà bdi ed giai càp, khdng thè ed mdt
quan he xà bòi “vd tu”,
ma
déu là quan he
ed
tình giai càp. Do dà, tinh
chinh tri cùa KHXH&NV thè hién truc tièp, rd
net.
Diéu này khdng
chi bdc
Id d
ebd càc thành tuu cùa khoa hgc này duge
su
dung
de
giài
quyé’t càc vàn de xà hdi cùa mdt
che
dd xà
bòi
nhà’t dinh,
ma
tri thùc
KHXH&NV phàn nào dà phàn ànhu thè gidi quan, nhàn sinh quan, he
tu tudng chinh tri cùa ngudi nghién cùu, sàng tao ra nd.
Vi
vày, dd
“rùi ro” ddi vdi ngudi nghién cùu KHXH&NV cao hon, néu két
qua

nghién cùu, sàng tao cùa hg khdng phù hgp vdi he tu tudng cùa giai
càp càm quyén. Sinh mang cùa hg khdng chi là sinh mang cùa nhà
khoa hgc
ma là
sinh mang chinh tri. Chinh diéu này, nhiéu khi dà han
che khà nàng sàng tao cùa hg.
667
Ngoài ra, tinh chinh tri cùa KHXH&NV
con
bièu hién rò khi tri
thùc khoa hgc dd lién quan truc tièp dèn viéc
hoach
dinh dudng
Idi,
chù truong, chinh sàch phàt trién xà bòi. Néu dudng
Idi,
chinh sàch,
chù truong khdng
dira
chàc trén nhùng luàn chùng,
luàn cu
khoa hgc,
nhà’t là KHXH&NV déu tbiéu tinh khà thi, thàm chi
trai
vdi quy luàt
phàt trién. Màt khàc, càc két qua, thành tuu cùa KHXH&NV duge vàn
dung vào thuc tién ed hiéu qua bay khdng, mùc dd hiéu
qua
dd ra sao
phu thudc

Idn
vào dudng
Idi
chinh tri cùa mdt
chédd
xà bdi nhà’t dinh.
Tuy nhién, se là sai làm néu hiéu mdt càch thuàn tuy KHXH&NV
là khoa hgc chinh tri. Khoa hgc chinh tri chi là mdt bd phàn cùa
nò.
Ngoài tinh chinh tri, tinh giai càp, ngành khoa hgc này cdn ed nhflng
già tri mang tinh nhàn loai, tinh phd quàt. Nhiéu thành tuu trong
KHXH&NV, nhiéu tàc phàm vàn hgc, nghé thuàt
ed
già tri trong
mgi thdi dai, sdng mài vdi thdi gian, vdi nhàn loai, làm cho
KHXH&NV ed già tri tuyét ddi. Tinh chinh tri, tinh giai càp cùa
KHXH&NV lai làm cho nd
ed
già tri tuong ddi. Tinh nhàn loai, phd
quàt
va
tinh chinh tri, giai càp d khoa hgc này gàn quyén chat che vdi
nhau, nén nhiéu khi KHXH&NV bi hiéu
va
ddi xù nhu là khoa hgc
chinh tri. Ngugc lai, cùng
sé
là khdng dùng néu nhu chi nhàn thùc
duge tinh nhàn loai, phd quàt,
ma

khdng tbày tinh chinh tri, giai càp
cùa nd. Cà hai xu hudng nhàn thùc dd déu thu hep
rat
nhiéu pham vi,
vai trd cùa KHXH&NV.
Thù hai, KHXH&NV là khoa hgc mang tinh trùu tugng, khài quàt
cao han.
Càc khoa hgc déu mang tinh trìm tugng, khài quàt. Song,
ò
KHXH&NV tinh trùu tugng, khài quàt ndi trdi hon, nhiéu khi bi coi là
chung chung, vd dinh
hinh.
Nhflng su vat, hién tugng cùa ddi sdng xà
bòi
ma
KHXH&NV nghién cùu, khdng bdc
lo mot
càch
day
dù, rò
ràng trong
mot
khóng gian, thdi gian nhà’t dinh,
ma
tbudng chi bdc lo
mdt kbia canh nào dd cùa nd. Nghién cùu KHXH&NV ddi bòi pbài
co
su khài quàt
boa,
trùu tugng hoà cao mdi

ed
thè di dén bàn chat cùa su
vàt, hién tugng,
qua
trình.
San phàm khoa hgc cùa KHXH&NV khdng mang lai hiéu
qua
kinh tè truc tièp
va
nhanb chdng nhu khoa hgc tu nhién bay khoa hgc
cóng nghé. Hiéu qua cùa nò là hiéu qua kinh tè – xà hòi
co
y
nghla
668
ròng
Idn,
duge
thè
hién thdng qua nhiéu dang boat ddng thuc tién khàc
nhau
va
nhiéu khi, pbài sau
mot
thdi gian nhà’t dinh, thàm chi là
làu
dai
mdi cho tbày
day
dù. CQng do tình trùu tugng, khài quàt cao nén

boat ddng nghién cùu KHXH&NV
de
roi vào tình trang càm tình, chù
quan, duy y chi, sai làm khi ngudi nghién cùu chua dù mdt “tàm khài
quàt”, chua ed “vdn sdng”
va
su
trai
nghiém thuc tién nhà’t dinh. Tình
chat cu thè, chinh xàc,
de
dinh lugng cùa khoa hgc tu nhién, cdng
nghé cho phép ngudi ta thành làp càc pbòng thì nghiém trong nghién
cùu
de
tìm tdi, phàt hién, kiém tra càc két
qua
nghién cùu trudc khi
dua ra
su
dung. Chinh trong càc phdng thi nghiém, càc sai làm trong
nghién cùu cùa khoa hgc tu nhién, khoa hgc ky thuàt duge phàt hién
va sua
chfla. Trong phdng nghién cùu, thì nghiém sai ed y nghla nhu
thi nghiém chùng minh chàn ly. Dùng nhu nhà vàn Alexandre Kron
ndi:
mot
thi nghiém gat bò su làm lae, cùng
co
già tri nhu

mot
thì
nghiém chùng minh cho chàn ly. Nbung tinh trùu tugng cùa KHXH&NV
kbòng
cho phép thành làp pbòng thì nghiém nhu vày. Nhflng két luàn
cùa KHXH&NV chi sau
mot
thdi gian àp dung vào cudc sdng, mdi
duge thuc tién kiém nghiém, chùng minh. Do vày, nhflng sai làm trong
nghién cùu cùa KHXH&NV tbudng
gay
nén
bau qua
nàng né hon,
bang
chinh cudc sdng cùa con ngudi, dòi khi
bang
su sup dd cùa
mot
che
dò xà bòi.
Thù ba, dói tugng nghiin cùu cùa KHXH&NV
bién ddi
nhiéu hcn
trong khóng gian
va
thdi gian khdc nhau.
Ddi tugng nghién cùu cùa khoa hgc tu nhién là vàt chat
va
càc

hinh
thùc vàn dgng cùa nò, ddi tugng này tdn tai khàch quan, khóng
phu thuòe vào y thùc con ngudi. Càc quy luàt
tii
nhién dién ra khóng
càn ed su tàc ddng cùa con ngudi. Cdn ddi tugng cùa KHXH&NV là
nhflng hién tugng xà bòi. Càc hién tugng này khdng tdn tai
dòc
làp
ben
ngoài
ma
bao gid cùng gàn lién vdi boat ddng cùa con ngudi. Càc
quy luàt xà bòi dién ra thóng qua boat dgng ed y thùc cùa con ngudi.
Hoat ddng cùa con ngudi lai bi chi phdi bdi yéu td tàm ly nhu nhàn
thùc,
tình càm, y ehi, nguyén vgng Càc yéu td dd ed the dùng dàn
bay sai làm, ed y thùc hoàe khdng, hay làn
lòn
cà hai. Tàm ly cùa
ngudi này
va
ngudi kia lai rat khàc nhau
va
cùng rat hay thay ddi ngay
trong bàn thàn mdi con ngudi. Chinh
vi
vày, ddi tugng nghién cùu cùa
669
KHXH&NV bién ddi nhiéu hon. Bàn thàn nhflng ngudi nghién cùu

càc hién tugng xà bdi cùng
de
khdng khàch quan nhu nhflng ngudi
nghién cùu càc hién tugng tu nhién, vi càc hién tugng xà bòi bao gid
cùng dung cham dén quyén
Igi,
tình càm, thién kién cùa ngùdi
nghién cùu, nén làm cho bg ed thè màt tinh khàch quan,
de
ddng tình
boàc tìm càch phàn ddi, ed thè dùng
ve
phia ngudi này hay ngudi khàc
de
quan sàt
va
phàn tich hién tugng. Pb.Ànggben dà vié’t:
“Tu
thdi
A-ri-xtdt dèn nay, ndi chung càc loài hflu co vàn khdng thay ddi.
Trai
lai,
trong lich su xà hdi, mdt khi chùng ta vugt
qua
trang
tbài
nguyén
thuy cùa nhàn loai, vugt qua cài ggi là thdi dai dd dà thì su làp lai càc
hién tugng chi là ngoai le chù khdng pbài là thdng le;
va

d noi nào
co
su làp lai nhu vày thi diéu dò cùng kbòng bao gid xày ra trong hoàn
cànb
bét
nhu
cQ”
(l,tr.l30).
Xà bòi nhu
mot
ddng sdng kbòng ngùng chày, dùng nhu kbàng
dinh cùa C.Màc: “Xà bòi ngày nay hoàn toàn khóng pbài là
mot
kbdi
két tinh vflng chàc,
ma
là
mot
co thè
co
khà nàng bién ddi
va
luón
luón d trong
qua
trình bién ddi” (3, tr.22). Xà bòi cùa ngày bdm nay
kbòng gidng ngày hdm qua, mdi ngày qua di lai ed biét bao su kién
mdi này sinh. CNTB d thè ky XVI chàc chàn se khdng hoàn toàn
gidng vdi nd d thè ky XIX
va

hién nay. CQng nhu vày, phong trào dà’u
tranh cùa giai càp cóng nhàn d thè ky XIX, thè ky XX
va
bién nay,
màc dù déu chdng àp
bue
bdc
Idt
cùa giai càp tu
san,
song khdng
gidng nbau
ve
bình thùc, diéu kién, noi dung dà’u tranh. Trong
nghién cùu
ve
con ngudi Viét Nam, chùng ta nhàn tbày, yéu nude là
mot truyén thdng, nbung trong dà’u tranh giài phdng dàn tdc
va
cdng
cudc xày dung chù nghla xà bòi, truyén thdng dd duge thè hién d
nhflng bành ddng khàc nhau, nói dung khàc nbau. Do vày, nguyén tàc
thdng nhà’t gifla lich
su va logie
là yéu càu khóng thè tbiéu trong
nghién cùu cùa KHXH&NV.
Thù tu, KHXH&NV
co
tdc dgng
trite

tiép,
to
Idn va Idu dai
dén
hogt dgng cùa toàn xd
ligi.
Tri thùc KHXH&NV phàn ành quy luàt vàn dgng
va
phàt trién
cùa xà bòi nén nò eò khà nàng
dir
bào tuong lai, hudng dàn bành ddng
cài tao xà hdi cQ, xày dung xà hdi mdi. KHXH&NV cdn dinh hudng
cho khoa hgc cdng nghé phàt trién vi muc dich tién bd. Nd tàc ddng
670
dén he tu tudng, thè gidi quan, nhàn sinh quan cùa toàn xa
hgi,
dinh
hudng cho tu duy,
Idi
sò’ng, bành vi cùa càc thành vién trong cgng
ddng. Ddng thdi, KHXH&NV cdn phuc vu cdng tàc chinh
tri,
tu
tudng; xày dung nén tàng tinh thàn cùa ddi sdng con ngudi; là ddng
lue truc tièp cùa su phàt trién kinh té – xà bòi. Dùng nhu kbàng dinh
cùa GS. Nguyén Khành Toàn: “Càc ngành khoa hgc xà boi nhu triét
hgc,
chinh tri kinh té hgc,
su

hgc, khào
ed
hgc, dàn tdc hgc, luàt hgc,
vàn hgc nghé thuàt, ngdn ngù hoc, v.v
ed
tràch nhiém
triic
tièp trong
càch mang tu tudng vàn
boa,
trong su nghiép xày dung kién trùc
thugng tàng cùa xà hdi, déu càn thièt
va ed
thè gdp phàn tich cuc cùa
mình vào viéc xày dung con ngudi mdi (8, tr.208).
Tu
vai trd quan trgng nhu vày, bà’t
cu lue
nào, néu KHXH&NV
khóng
duge
quan tàm, coi trgng
ed
nghìa là dà triét
tiéu
ddng lue cho su
phàt trién ben vflng, toàn
diéii
cùa xà bdi. Dò cùng là bài hgc cùa
nude

ta trong
qua
trình xày dung CNXH. GS.TS
Le
Quy An dà viét: “Mdt bài
hgc
rat
ed y nghìa, do khdng coi trgng vai trd khoa hgc xà bdi nén trong
mot
thdi gian
dai
cùa thdi ky vàn hành co
che
quàn ly tàp trung bao càp,
càc ngành khoa hgc xà bòi chua
duge
tao diéu kién thuàn
Igi de
tàp
trung nghién cuù nbflng luàn
cu
khoa hgc cho viéc hoach dinh càc
chinh sàch phàt trién kinh té – xà hdi trong thdi ky
qua
dd, do dd nén
kinh té Viét Nam dà ed
lue
gap kbùng hoàng gay gàt” (2,
tr.21).
Ngày nay, cùng vdi thành tuu to

Idn
cùa khoa hgc tu nhién, khoa
hgc cdng nghé, KHXH&NV dang
ed bude
phàt trién vugt trdi. Su phàt
trién dd bàt ngudn
tu
dòi hòi cùa cuóc song,
tu
su phàt trién cùa khoa
hgc tu nhién, khoa hgc cóng nghé. Nhùng thành tuu cùa khoa hgc tu
nhién, khoa hgc cóng nghé
co
thè dem dén cho loài ngudi su tién bd,
nbung cùng ed thè dem dén su buy boai mdi trudng, de doa su sdng
cùa con ngudi, boàc tàc dung phàn nhàn vàn khàc tuy theo muc dich
su
dung cùa con ngudi ddi vdi chùng. Ndi dau
ma
con ngudi pbài
chiù
dung khi hai
qua
bom nguyén tu ném xudng Hirdsima
va
Nagazaki
cùa Nhàt Bàn là
bang
chùng hùng hdn
ve

diéu dd. Vi vày, vai trd dinh
hudng cùa KHXH&NV ddi vdi su phàt trién cùa khoa hgc tu nhién
va
khoa hgc cdng nghé càng khdng thè tbiéu
duge
trong su phàt trién cùa
xà bòi hién dai
va
tuong lai.
Nhflng nói dung trén cho tbày KHXH&NV là ngành rat “khd
tinh”, ddi hòi ngudi làm KHXH&NV vùa pbài ed su trai nghiém thuc
671
tién, vùa pbài ed nàng lue tu duy khài quàt, tdng hgp cao. Dành
già
hiéu
qua
cùa KHXH&NV tbudng khdng
de
dàng
va
nhanb chdng.
Tràch nhiém xà hdi trong càc két
qua
nghién cùu cùa nd ddi hòi mgi
két luàn
co
lién quan truc tiép dèn viéc hoach dinh chinh sàch, chù
truong,
ebuong
trình, ké hoach phàt trién xà bòi déu pbài thàn trgng,

càn nhàc ky
ludng.
Tal lièu
tham khào
1.
Pb.Ànggben (1994), “Chdng Duy-rinh”,
C.Màc
vd Angghen
toàn tàp, (tàp
20),
Nxb. Chinh tri
Qude già
– Su
thàt.
Ha
Nói,
tr.
15-450.
2.
Bg Khoa hgc, Cóng nghé
va Mòi
trudng(1995), 50 nàm khoa
hgc
va
cóng nghi Viét Nam 1945- 199), Nxb. Khoa hgc
va
Ky
thuàt.
Ha
Nói.

3.
C.Màc (1993),”Pbé phàn khoa kinh tè chinh tri”,
C.Màc
va
Ph.Àngghen, toàn tàp, (tàp 23), Nxb. Chinh tri Qude
già
– Su
thàt,
HàNdi,
tr.1-1232.
4.
C.Màc (1996), “Màc gùi Paven
Va-xi-li-é-vich
An-nen-cdp d
Pari”,
C.Màc
va
Ph.Àngghen, toàn tàp, (tàp 27), Nxb. Chinh tri
Qude
già
– Su
thàt.
Ha
Nói, tr.655-673.
5.
C.Màc (2000), “Bàn thào kinh tè triét hgc nàm 1844”,
C.Màc
va
Ph.Àngghen, toàn tàp, (tàp 42), Nxb. Chinh tri Qude
già

– Su
thàt.
Ha
Nói.
6.
C.Màc
va
Ph.àngghen (1995),
“He
tu tudng
Due”,
C.Màc
va
Ph.Àngghen, toàn tàp, (tàp 3), Nxb. Chinh tri Qude
già
– Su thàt,
HàNdi,
tr.
19-793.
7.
Hd Chi Minh (2000),
“Sua
ddi
Idi
làm viéc”, Ho Chi Minh.
Toàn tàp, (tàp 5), Nxb. Chinh tri Qude
già.
Ha
Ndi, tr.229-306.
8. Nguyén Khành Toàn, Vién Khoa hgc xà bdi Viét Nam (1992),

Mot so
vàn
de
cùa khoa hgc nhàn vàn, Nxb. Khoa hgc Xà
bòi.
Ha
Ndi.
9.
Tu
dién Triét hgc
(1986),
Nxb. Tién bg, Màtxeova.
672

con ngudi, ve mdi quan hegiflacon ngudi vdi con ngudi, gifla con ngudi vdi xà bòi, bao gdmcàcbdmdn khoa hgc xà boivacàc bd mdn khoa hgc nhàn vàn.Khoa hgc xd hòi (Social sciences) là khoa hgc nghién cóu venhùng quyluàtvàn ddngvaphàt trién cùa xa hòi – ddcùnglà nhiingquyluàtphàn ành mdi quanhegiùa ngudivangudi, quanhe giiJaconngudi vdi xà bòi,maddi tugng cùandlà càc hién tugng xà bòi nàyninhtumdi quan he gifla ngudivangudi. Bdivi,theo C.Màc: “Xà bòi- cho dù nd ed hinhthùcnào di nfla – là cài gì? là sanphàmcùa sutàcddng qua lai giflanbflngcon ngudi” (4, tr.657). Nhu Chù tich Hd ChiMinh dà khang dinh: “Hiéu biétdà’utranhdàn toc va dà’utranh xà bòi.Khoa hgc xà bòi do ddmara”(7, tr.235).Khoa hgc nhàn vàn (Humanities) là khoa hoc nghiénciiu veconngudi, tuynhién,chi nghiéncùuddisongtinh thàn cùa con ngudi,nbflng càchxùsu, boat ddng cùa cà nhànvatàp thè, bao gdm càc bdmdn: Triét hgc, Vàn hgc,Tàm lyhgc, Daoduehgc, Ngdn ngfl hgcKhoa hgc nhàn vàn chinhlàkhoa hgc nghién cùu viéc phàt trién nhàncàchvedaodue,tri tue, thàm my, tu tudng, tình càm cùa con ngudi.Daylà diéu phàn biét khoa hgc nhàn vàn vdimotso bd mòn khàc cùakhoa hgc tu nhién, khi nghiénciiu vecon ngudi.663Khoa hgc nhànvàngdp phàn hinh thànhvaphàn ànhthègidiquan, nhàn sinh quan, nàngluetu duy cùa con ngudi, cùa mdt cdngddng, giai cap Dùng nhu y kién cùa GS. Nguyén Khành Toàn, khidành già cbùc nàng cùa Vàn hgc: “Vàn hgc nàng cao phàm già dàntocvaphàm già con ngudi. Hon bàtcu llnh vircnào trong nén vànboa,vàn hgc là thudc do chinh xàc cudc sdng tinh thàn cùa mdt dàntoc,trình dd trudng thành cùa hovetình càm, tu duyvathàm my. Nhìnvào nén vàn hgc giàu dep cùa mdt dàn tdc, ngudi ta biét dàntocàyedtàm hdnIdn,ed chi cao ” (8,tr.l33).Nhàn dinh này hoàn toàn dùngvdi càc bd mòn khàc cùa khoa hgc nhàn vàn.Gifla khoa hgc xà bòivakhoa hgc nhàn vàn tuy ed su phàn biét vdinbau, song laiedquan he gàn gùi, rat khd ed thè phàn dinh mdt càchrach rdi, dàc biét trong xuthècàc khoa hgc thàm nhàp, giao tboa, danxen vào nbau hién nay. Khoa hgc xà boi bao gidcQngbao hàm trong ndnbflng ndi dung, muc dìch nhàn vàn. Bàtcumdt vàndenào cùa xà boicùng déu dung cham dèn nhu càu,Igiìch,nguyén vgng, daodue,Idisdng, tu tudng cùa con ngudi,tue liénquan dén nbflng vandenhàn vàn.Khoa hgc xà bòi bao gid cùng hudng tdi nbflng già tri nhàn vàn là conngudi phàt trién tu dovatoàn dién. Cdn khoa hgc nhàn vàn thìluónmang bàn chat xà bòi, vitbitcté, con ngudi là mdt sinh vat – xà bòi. Suhiéu biétvecon ngudi, dàn tdcvanbflng già tri tinh thàn cùa con ngudicho khoa hgc xà bdi mdt cài nhìn cu thè -lichsu.Mat khàc, nbflng giàtri tinh thàn cùa con ngudi bao gid cùng thè hiénvaphàt trién trong boicànb xà bdi lichsucu thè. Càu trùc tinh thàn cùa con ngudi duge taonén bdi nbflng tàc ddng cùa càc quan he xà bòi.Con ngudi vùa làsanphàm cùa xà boi vfla là chù thè cùa xà bòi.Nghién cùu con ngudi, khdng thè tàcb kbdi xà bdivakhi nghiénciiuxà bdi, khdng thè tàch kbdi con ngudi, tàcb kbdi chùthècùa nd. Vàynén, phàn biét khoa hgc xà bdivakhoa hgc nhàn vàn chi mang tinhtuong ddi.Do mdi quanhegàn gui, “khdng thè rach rdi” gifla khoa hgc xàbòivakhoa hgc nhàn vàn, nén d nude ta chùng duge xép chung vàomdt nhdm ngành – KHXH&NV. Trong phànloaikhoa hgc, KHXH&NVlàmotbd phàn, tuong duong vdi càc ngành khoa hgc khàc: khoa hoctu nhién, khoa hgc cdngnghé.664Nhu vày, KHXH&NV là nhómngànhkhoa hgc nghiénciaive xà hòivacon ngudi,venhiing diéu kién sinh hogt cùa conngUdi,nlnùigquyluàt phàn ành lichsu hinhthànhvaphàt trién cùa xà hòi, nghiincim edchi’vàndung quy luàtdò,nham thùc day xàligivàndgng,phdt trién.Khàc vdi KHXH&NV, khoa hgc tu nhiin là khoa hgcvegidi tunhién,ma”ddi tugng cùa nd là càc dang vàt chatvacàchinhthùcvàn ddng cùa cùa nbflng dang vàt chat dd, duge thè hién trong gidi tunhién, là nbflng mdi lién hevaquy luàt cùa chùng” [9, tr.280]. Conngudi là mdt thuc thè sinh vàt – xà bdi, là mdt dang cùa vàt chat.Chinh vi vày, con ngudi cùng là ddi tugng nghién cùu khoa hgctu nhién.Khoa hgc cóng nghi là khoa hgcvenbflng phuong phàp, quytrình, ky nàng, bi quyé’t, cdng cu, phuong tiéndebién ddi càcngudnlue thànhsanphàm, nhd dd con ngudi ed thè “ndidai”ddi tay cùamình trongquatrìnhlaoddng. Deed duge”cdng nghé”, ddi hòipbàitrén co sd su hiéu biétvetu nhiénva vechinh bàn thàn con ngudi, nhdtritue vathdng qua lao ddngmacon ngudi tflng bude cài tién cdngnghé. Vày, cùng nhu khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé lién quanmàtthiètdèn con ngudi.Tuy nhién, nbflng bd mdn cùa khoa hgc tu nhién (Sinh hgc,Nhànchùng hgc, Giài phàu hgc.) nghién cùu càc dàcdièm,thudc tinh tunhién (màttirnhién) cùa con ngudi nhu là nhflng diéu kién, tién dekhàch quande hinhthành nàngluecùa con ngudi; nghién cùu mdiquan he gifla con ngudi vdi tu nhién, qua dd cho tbày khà nàng thichnghivachinhphuctu nhién cùa con ngudi. Thành tuu cùa khoa hgc tunhiénvakhoa hgc cdng nghé cung càpluàn cucho suhinhthànhnhflng chù truong, bién phàp diéu chinh boat ddng cùa con ngudi, dàmbào su bàiboatrong mdi quan he gifla con ngudi vdi tu nhién, de conngudi thuc sulàmot “bd phàn” cùa tu nhién chù khdng thèlà luelugngddilàpvdi tu nhién.ConKHXH&NV disàunghién cùu màt xàhòi cùa con ngudi, nghién cùu nhflng quy luàtvemdi quan he giflacon ngudi vdi con ngudi, gifla con ngudi vdi xà bòi, nhflng quy luàtvesuhinhthành, tdn taivaphàt trién cùa xà bòiloàingudi.Khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghévaKHXH&NV tuyedsukhàc biét, song lai ed mdi quan he chat che vdi nhau. Bòivi,aiiJacon665ngudivatu nhién khdng ed su tàch rdi tuyét ddi. Lichsutu nhiénvalichsunhàn loai gàn bd vdi nhau, quy dinhlànnhau. Nhukbàngdinhcùa C.MàcvaPb.Ànggben: “Cd thè chia lichsuthành lichsutu nhiénvalich su nhàn loai. Tuy nhién, bai màt dd khdng tàch rdi nhau.Chùng nào ma loài ngudicontdn tai thì lichsucùa bgvalich su tunhién quy dinh làn nbau” (6, tr.25).Trong mdi quan he dò, khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghécung càp co sdvaphuong tién cho su khài quàt tri thùc KHXH&NV.Ngugc lai, KHXH&NV – Triét hgc, Chinh tri hgc, Xà bòi hgc, Tàm lyhgcdinh hudng, md dudng, thùc day cho su phàt trién khoa hgc tunhién, khoa hgc cdng nghé. KHXH&NV cung càp cóng cu nhàn thùccho khoa hgc tu nhién, khoa hgc cóng nghématrudc hètlàphép biénchùng duy vàt.Lichsuphàt trién cùa khoa hgc cho tbày: khoa hgc tu nhién, khoahgc cdng nghévaKHXH&NV ngày càng gàn bd màt thièt vdi nhau.Dùng nhu tién doàn cùa C.Màc:”Vesau khoa hgc tu nhién bao hàmtrong nò khoa hgcvecon ngudi cùng nhu khoa hgcvecon ngudi baohàm trong ndkhoa.hgctu nhién: dd se là mdt khoa hgc”[5,tr.l79].Suphàt trién cùa khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé luón dàt loàingudi trudc vàndeùng dung nbflng thành tuu ày theo hudng nào.Nhùng thành tuu dd duge àp dungedthè se tao nénmotxà bdi nhànvàn, tién bdboàcphàn nhàn vàn, phàn con ngudi. Bdi vày, dòi hòipbài ed nhflng thành tuu tuong ùng cùa KHXH&NVdecho nhflngthành tuu cùa khoa hgc tu nhién, khoa hgc cdng nghé déu hudngtóixày dung mdt xà bòi vàn minh, tién bd, vi su phàt trién con ngUdi.Hién nay, KHXH&NV càn di tdi gàn hon vdi khoa hgc tu nhién, àpdung nhùng thành tuu cóng nghé bién daidenghién cùu, khài quàt suphàt trién cùa xà bòi. Cbàng han, Toàn hgc dà di vào KHXH&NV,làmcho khoa hgc này ngày càng duge “lugngboa”.Nhiéu bg mòn cùaKHXH&NV nhu: Kinh tè hoc, Tàm ly hgc, Xà bòi hgc, Khoa hgc quànly, Khào ed hgcsudung nhiéu phuong phàp cùa khoa hgc tu nhién,cóng nghé hién daidetìm hiéu, khàm phà càc vandepbùc tap cùa xàbòi nhu: phuong phàp phàn tich dinh lugng, phàn tich quangphó,nghién cùuthachhgc, nghién cùu ky thuàt ed, v.v CQng do khoa hoctu nhién, khoa hgc cóng nghé phàt trién,manhiéu vàn de luàn ly, dao666due,vànboanày sinhtunhflng thành tuumacon ngudi dat duge nhu:sinhsanvó tinh, eày ghép eàe co quan cùa co thè con ngudi,làokhoa,cài chèt anlae,vàn de di truyén Gòp phàn giài quyé’t nhflng và’ndedòpbàicosu hgp tàc, can thiép cùa càc bg mòn KHXH&NV nhu: Xà bòihgc,Tàm ly hgc, Luàt hgc, Daoduehgc, v.v.2.Dac diemcùakhoa hoc xà hòivanhàn vànCàncuvào ddi tugng nghién cùu, ta tbày KHXH&NVednhflngdàc dièm:ThHnhà’t,KHXH&NV là khoa hgc mangtìnhchinh tri, tinh giai càprònet.Khi xà bòi ed su phàn chia giai càp, càc khoa hgc déu mang tìnhchinh tri, tinh giai càp. Ddi vdi khoa hgc tu nhiénvakhoa hgc cdngnghé, do ddi tugng nghién cùu cùa nd là càc hién tugng tu nhién, quyluàt tu nhién, nén tinh chinh tri, tinh giai càp thè hién giàntièpboàckhdng rdnet.Chi khi thành tuu cùa nd dugesudung vi mucdichgì, viIgiich cùa giai càpnào,.thìtinh chinh tri, tinh giai càp cùa nd mdi bdcIdnhiéu hon. Khoa hgc tunbièn,khoa hgc cdng nghé tbudng it gànvdi he tu tudng,magàn vdi san xuàt. Cdn KHXH&NV lai gàn rat chatvdi càc vàndechinh tri, dèn he tu tudng. Bdivi,KHXH&NV nghiéncùu càc hién tugng xà bdi,tuecàc hién tugng do boat dgng cùa conngudi tao ra. Mdi con ngudi déu thudc ve mdt giai càpvaboat ddngcùa hg déu bi chi phdi bdi he tu tudng,Igiich cùa giai càp dd. NhuV.ILenindà tùng nhàn manh, trong xà bdi ed giai càp, khdng thè ed mdtquan he xà bòi “vd tu”,madéu là quan heedtình giai càp. Do dà, tinhchinh tri cùa KHXH&NV thè hién truc tièp, rdnet.Diéu này khdngchi bdcId debd càc thành tuu cùa khoa hgc này dugesudungdegiàiquyé’t càc vàn de xà hdi cùa mdtchedd xàbòinhà’t dinh,matri thùcKHXH&NV phàn nào dà phàn ànhu thè gidi quan, nhàn sinh quan, hetu tudng chinh tri cùa ngudi nghién cùu, sàng tao ra nd.Vivày, dd”rùi ro” ddi vdi ngudi nghién cùu KHXH&NV cao hon, néu kétquanghién cùu, sàng tao cùa hg khdng phù hgp vdi he tu tudng cùa giaicàp càm quyén. Sinh mang cùa hg khdng chi là sinh mang cùa nhàkhoa hgcma làsinh mang chinh tri. Chinh diéu này, nhiéu khi dà hanche khà nàng sàng tao cùa hg.667Ngoài ra, tinh chinh tri cùa KHXH&NVconbièu hién rò khi trithùc khoa hgc dd lién quan truc tièp dèn viéchoachdinh dudngIdi,chù truong, chinh sàch phàt trién xà bòi. Néu dudngIdi,chinh sàch,chù truong khdngdirachàc trén nhùng luàn chùng,luàn cukhoa hgc,nhà’t là KHXH&NV déu tbiéu tinh khà thi, thàm chitraivdi quy luàtphàt trién. Màt khàc, càc két qua, thành tuu cùa KHXH&NV duge vàndung vào thuc tién ed hiéu qua bay khdng, mùc dd hiéuquadd ra saophu thudcIdnvào dudngIdichinh tri cùa mdtchéddxà bdi nhà’t dinh.Tuy nhién, se là sai làm néu hiéu mdt càch thuàn tuy KHXH&NVlà khoa hgc chinh tri. Khoa hgc chinh tri chi là mdt bd phàn cùanò.Ngoài tinh chinh tri, tinh giai càp, ngành khoa hgc này cdn ed nhflnggià tri mang tinh nhàn loai, tinh phd quàt. Nhiéu thành tuu trongKHXH&NV, nhiéu tàc phàm vàn hgc, nghé thuàtedgià tri trongmgi thdi dai, sdng mài vdi thdi gian, vdi nhàn loai, làm choKHXH&NV ed già tri tuyét ddi. Tinh chinh tri, tinh giai càp cùaKHXH&NV lai làm cho ndedgià tri tuong ddi. Tinh nhàn loai, phdquàtvatinh chinh tri, giai càp d khoa hgc này gàn quyén chat che vdinhau, nén nhiéu khi KHXH&NV bi hiéuvaddi xù nhu là khoa hgcchinh tri. Ngugc lai, cùngsélà khdng dùng néu nhu chi nhàn thùcduge tinh nhàn loai, phd quàt,makhdng tbày tinh chinh tri, giai càpcùa nd. Cà hai xu hudng nhàn thùc dd déu thu hepratnhiéu pham vi,vai trd cùa KHXH&NV.Thù hai, KHXH&NV là khoa hgc mang tinh trùu tugng, khài quàtcao han.Càc khoa hgc déu mang tinh trìm tugng, khài quàt. Song,KHXH&NV tinh trùu tugng, khài quàt ndi trdi hon, nhiéu khi bi coi làchung chung, vd dinhhinh.Nhflng su vat, hién tugng cùa ddi sdng xàbòimaKHXH&NV nghién cùu, khdng bdclo motcàchdaydù, ròràng trongmotkhóng gian, thdi gian nhà’t dinh,matbudng chi bdc lomdt kbia canh nào dd cùa nd. Nghién cùu KHXH&NV ddi bòi pbàicosu khài quàtboa,trùu tugng hoà cao mdiedthè di dén bàn chat cùa suvàt, hién tugng,quatrình.San phàm khoa hgc cùa KHXH&NV khdng mang lai hiéuquakinh tè truc tièpvanhanb chdng nhu khoa hgc tu nhién bay khoa hgccóng nghé. Hiéu qua cùa nò là hiéu qua kinh tè – xà hòiconghla668ròngIdn,dugethèhién thdng qua nhiéu dang boat ddng thuc tién khàcnhauvanhiéu khi, pbài saumotthdi gian nhà’t dinh, thàm chi làlàudaimdi cho tbàydaydù. CQng do tình trùu tugng, khài quàt cao nénboat ddng nghién cùu KHXH&NVderoi vào tình trang càm tình, chùquan, duy y chi, sai làm khi ngudi nghién cùu chua dù mdt “tàm khàiquàt”, chua ed “vdn sdng”vasutrainghiém thuc tién nhà’t dinh. Tìnhchat cu thè, chinh xàc,dedinh lugng cùa khoa hgc tu nhién, cdngnghé cho phép ngudi ta thành làp càc pbòng thì nghiém trong nghiéncùudetìm tdi, phàt hién, kiém tra càc kétquanghién cùu trudc khidua rasudung. Chinh trong càc phdng thi nghiém, càc sai làm trongnghién cùu cùa khoa hgc tu nhién, khoa hgc ky thuàt duge phàt hiénva suachfla. Trong phdng nghién cùu, thì nghiém sai ed y nghla nhuthi nghiém chùng minh chàn ly. Dùng nhu nhà vàn Alexandre Kronndi:motthi nghiém gat bò su làm lae, cùngcogià tri nhumotthìnghiém chùng minh cho chàn ly. Nbung tinh trùu tugng cùa KHXH&NVkbòngcho phép thành làp pbòng thì nghiém nhu vày. Nhflng két luàncùa KHXH&NV chi saumotthdi gian àp dung vào cudc sdng, mdiduge thuc tién kiém nghiém, chùng minh. Do vày, nhflng sai làm trongnghién cùu cùa KHXH&NV tbudnggaynénbau quanàng né hon,bangchinh cudc sdng cùa con ngudi, dòi khibangsu sup dd cùamotchedò xà bòi.Thù ba, dói tugng nghiin cùu cùa KHXH&NVbién ddinhiéu hcntrong khóng gianvathdi gian khdc nhau.Ddi tugng nghién cùu cùa khoa hgc tu nhién là vàt chatvacàchinhthùc vàn dgng cùa nò, ddi tugng này tdn tai khàch quan, khóngphu thuòe vào y thùc con ngudi. Càc quy luàttiinhién dién ra khóngcàn ed su tàc ddng cùa con ngudi. Cdn ddi tugng cùa KHXH&NV lànhflng hién tugng xà bòi. Càc hién tugng này khdng tdn taidòclàpbenngoàimabao gid cùng gàn lién vdi boat ddng cùa con ngudi. Càcquy luàt xà bòi dién ra thóng qua boat dgng ed y thùc cùa con ngudi.Hoat ddng cùa con ngudi lai bi chi phdi bdi yéu td tàm ly nhu nhànthùc,tình càm, y ehi, nguyén vgng Càc yéu td dd ed the dùng dànbay sai làm, ed y thùc hoàe khdng, hay lànlòncà hai. Tàm ly cùangudi nàyvangudi kia lai rat khàc nhauvacùng rat hay thay ddi ngaytrong bàn thàn mdi con ngudi. Chinhvivày, ddi tugng nghién cùu cùa669KHXH&NV bién ddi nhiéu hon. Bàn thàn nhflng ngudi nghién cùucàc hién tugng xà bdi cùngdekhdng khàch quan nhu nhflng ngudinghién cùu càc hién tugng tu nhién, vi càc hién tugng xà bòi bao gidcùng dung cham dén quyénIgi,tình càm, thién kién cùa ngùdinghién cùu, nén làm cho bg ed thè màt tinh khàch quan,deddng tìnhboàc tìm càch phàn ddi, ed thè dùngvephia ngudi này hay ngudi khàcdequan sàtvaphàn tich hién tugng. Pb.Ànggben dà vié’t:”TuthdiA-ri-xtdt dèn nay, ndi chung càc loài hflu co vàn khdng thay ddi.Trailai,trong lich su xà hdi, mdt khi chùng ta vugtquatrangtbàinguyénthuy cùa nhàn loai, vugt qua cài ggi là thdi dai dd dà thì su làp lai càchién tugng chi là ngoai le chù khdng pbài là thdng le;vad noi nàocosu làp lai nhu vày thi diéu dò cùng kbòng bao gid xày ra trong hoàncànbbétnhucQ”(l,tr.l30).Xà bòi nhumotddng sdng kbòng ngùng chày, dùng nhu kbàngdinh cùa C.Màc: “Xà bòi ngày nay hoàn toàn khóng pbài làmotkbdikét tinh vflng chàc,malàmotco thècokhà nàng bién ddivaluónluón d trongquatrình bién ddi” (3, tr.22). Xà bòi cùa ngày bdm naykbòng gidng ngày hdm qua, mdi ngày qua di lai ed biét bao su kiénmdi này sinh. CNTB d thè ky XVI chàc chàn se khdng hoàn toàngidng vdi nd d thè ky XIXvahién nay. CQng nhu vày, phong trào dà’utranh cùa giai càp cóng nhàn d thè ky XIX, thè ky XXvabién nay,màc dù déu chdng àpbuebdcIdtcùa giai càp tusan,song khdnggidng nbauvebình thùc, diéu kién, noi dung dà’u tranh. Trongnghién cùuvecon ngudi Viét Nam, chùng ta nhàn tbày, yéu nude làmot truyén thdng, nbung trong dà’u tranh giài phdng dàn tdcvacdngcudc xày dung chù nghla xà bòi, truyén thdng dd duge thè hién dnhflng bành ddng khàc nhau, nói dung khàc nbau. Do vày, nguyén tàcthdng nhà’t gifla lichsu va logielà yéu càu khóng thè tbiéu trongnghién cùu cùa KHXH&NV.Thù tu, KHXH&NVcotdc dgngtritetiép,toIdn va Idu daidénhogt dgng cùa toàn xdligi.Tri thùc KHXH&NV phàn ành quy luàt vàn dgngvaphàt triéncùa xà bòi nén nò eò khà nàngdirbào tuong lai, hudng dàn bành ddngcài tao xà hdi cQ, xày dung xà hdi mdi. KHXH&NV cdn dinh hudngcho khoa hgc cdng nghé phàt trién vi muc dich tién bd. Nd tàc ddng670dén he tu tudng, thè gidi quan, nhàn sinh quan cùa toàn xahgi,dinhhudng cho tu duy,Idisò’ng, bành vi cùa càc thành vién trong cgngddng. Ddng thdi, KHXH&NV cdn phuc vu cdng tàc chinhtri,tutudng; xày dung nén tàng tinh thàn cùa ddi sdng con ngudi; là ddnglue truc tièp cùa su phàt trién kinh té – xà bòi. Dùng nhu kbàng dinhcùa GS. Nguyén Khành Toàn: “Càc ngành khoa hgc xà boi nhu triéthgc,chinh tri kinh té hgc,suhgc, khàoedhgc, dàn tdc hgc, luàt hgc,vàn hgc nghé thuàt, ngdn ngù hoc, v.vedtràch nhiémtriictièp trongcàch mang tu tudng vànboa,trong su nghiép xày dung kién trùcthugng tàng cùa xà hdi, déu càn thiètva edthè gdp phàn tich cuc cùamình vào viéc xày dung con ngudi mdi (8, tr.208).Tuvai trd quan trgng nhu vày, bà’tcu luenào, néu KHXH&NVkhóngdugequan tàm, coi trgngednghìa là dà triéttiéuddng lue cho suphàt trién ben vflng, toàndiéiicùa xà bdi. Dò cùng là bài hgc cùanudeta trongquatrình xày dung CNXH. GS.TSLeQuy An dà viét: “Mdt bàihgcrated y nghìa, do khdng coi trgng vai trd khoa hgc xà bdi nén trongmotthdi giandaicùa thdi ky vàn hành cochequàn ly tàp trung bao càp,càc ngành khoa hgc xà bòi chuadugetao diéu kién thuànIgi detàptrung nghién cuù nbflng luàncukhoa hgc cho viéc hoach dinh càcchinh sàch phàt trién kinh té – xà hdi trong thdi kyquadd, do dd nénkinh té Viét Nam dà edluegap kbùng hoàng gay gàt” (2,tr.21).Ngày nay, cùng vdi thành tuu toIdncùa khoa hgc tu nhién, khoahgc cdng nghé, KHXH&NV danged budephàt trién vugt trdi. Su phàttrién dd bàt ngudntudòi hòi cùa cuóc song,tusu phàt trién cùa khoahgc tu nhién, khoa hgc cóng nghé. Nhùng thành tuu cùa khoa hgc tunhién, khoa hgc cóng nghécothè dem dén cho loài ngudi su tién bd,nbung cùng ed thè dem dén su buy boai mdi trudng, de doa su sdngcùa con ngudi, boàc tàc dung phàn nhàn vàn khàc tuy theo muc dichsudung cùa con ngudi ddi vdi chùng. Ndi daumacon ngudi pbàichiùdung khi haiquabom nguyén tu ném xudng HirdsimavaNagazakicùa Nhàt Bàn làbangchùng hùng hdnvediéu dd. Vi vày, vai trd dinhhudng cùa KHXH&NV ddi vdi su phàt trién cùa khoa hgc tu nhiénvakhoa hgc cdng nghé càng khdng thè tbiéudugetrong su phàt trién cùaxà bòi hién daivatuong lai.Nhflng nói dung trén cho tbày KHXH&NV là ngành rat “khdtinh”, ddi hòi ngudi làm KHXH&NV vùa pbài ed su trai nghiém thuc671tién, vùa pbài ed nàng lue tu duy khài quàt, tdng hgp cao. Dànhgiàhiéuquacùa KHXH&NV tbudng khdngdedàngvanhanb chdng.Tràch nhiém xà hdi trong càc kétquanghién cùu cùa nd ddi hòi mgikét luàncolién quan truc tiép dèn viéc hoach dinh chinh sàch, chùtruong,ebuongtrình, ké hoach phàt trién xà bòi déu pbài thàn trgng,càn nhàc kyludng.Tal lièutham khào1.Pb.Ànggben (1994), “Chdng Duy-rinh”,C.Màcvd Angghentoàn tàp, (tàp20),Nxb. Chinh triQude già- Suthàt.HaNói,tr.15-450.2.Bg Khoa hgc, Cóng nghéva Mòitrudng(1995), 50 nàm khoahgcvacóng nghi Viét Nam 1945- 199), Nxb. Khoa hgcvaKythuàt.HaNói.3.C.Màc (1993),”Pbé phàn khoa kinh tè chinh tri”,C.MàcvaPh.Àngghen, toàn tàp, (tàp 23), Nxb. Chinh tri Qudegià- Suthàt,HàNdi,tr.1-1232.4.C.Màc (1996), “Màc gùi PavenVa-xi-li-é-vichAn-nen-cdp dPari”,C.MàcvaPh.Àngghen, toàn tàp, (tàp 27), Nxb. Chinh triQudegià- Suthàt.HaNói, tr.655-673.5.C.Màc (2000), “Bàn thào kinh tè triét hgc nàm 1844″,C.MàcvaPh.Àngghen, toàn tàp, (tàp 42), Nxb. Chinh tri Qudegià- Suthàt.HaNói.6.C.MàcvaPh.àngghen (1995),”Hetu tudngDue”,C.MàcvaPh.Àngghen, toàn tàp, (tàp 3), Nxb. Chinh tri Qudegià- Su thàt,HàNdi,tr.19-793.7.Hd Chi Minh (2000),”SuaddiIdilàm viéc”, Ho Chi Minh.Toàn tàp, (tàp 5), Nxb. Chinh tri Qudegià.HaNdi, tr.229-306.8. Nguyén Khành Toàn, Vién Khoa hgc xà bdi Viét Nam (1992),Mot sovàndecùa khoa hgc nhàn vàn, Nxb. Khoa hgc Xàbòi.HaNdi.9.Tudién Triét hgc(1986),Nxb. Tién bg, Màtxeova.672