Văn hóa gia đình Truyền thống và hiện đại

Page Content

Đất nước ta đang trong quá trình đổi mới, nhiều lĩnh vực trong xã hội đã
phát triển nhanh và xa hơn trước. Diện mạo đời sống xã hội đã có nhiều sự đổi
thay. Và gia đình cũng không nằm ngoài quy luật đó.

          Chúng ta đều biết, gia đình là tế bào
của xã hội. Xã hội đã khác xưa, không cớ gì cái tế bào của nó lại không thay
đổi. Gia đình truyền thống giờ đã biến đổi để thích nghi với điều kiện xã hội
hiện nay để trở thành những gia đình hiện đại. Trong đó sự thay đổi lớn nhất
chính là những giá trị văn hóa.

          Nói đến văn hóa gia đình, trước tiên
nói đến văn hóa ứng xử giữa các thành viên trong gia đình.

          Nếu như trước kia, bố mẹ luôn là người
có tiếng nói rất quan trọng, thể hiện rất rõ quyền uy đối với con cái, con cái
chỉ biết nghe và chịu sự chi phối rất rõ nét thì ngày nay, con cái đã được đối
thoại với cha mẹ, được trao đổi, thảo luận nhiều vấn đề trong cuộc sống. Con
cái có thể nói lên những nguyện vọng, những chính kiến riêng của mình. Cha mẹ
không chỉ đơn thuần là những người bề trên dạy bảo con cái mà hơn thế, trong
rất nhiều gia đình, đặc biệt là những gia đình thành thị và trí thức, cha mẹ
còn là những người bạn sẵn sàng chia sẻ tâm tư, tình cảm với con cái.

          Giờ đây mối quan mẹ chồng- nàng dâu, mối
quan hệ này trong gia đình truyền thống luôn được coi là vấn đề nhạy cảm, phức
tạp, cũng đã thay đổi. Các bà mẹ chồng trong gia đình truyền thống đều tỏ ra
khắt khe hơn với các nàng dâu. Sự khắt khe này không xuất phát từ tình cảm mà
xuất phát từ những quan niệm nhận thức. Ngày nay, các nàng dâu được dễ chịu hơn
vì quan niệm, nhận thức của cả xã hội đã thay đổi. Mối quan hệ này dần dần đã
được cân bằng. Mẹ chồng nàng dâu tỏ ra hiểu nhau hơn, họ gần gũi và sẵn sàng sẻ
chia với nhau hơn.

          Quan niệm về con cái cũng khác trước.
Trước đây, người ta thường nghĩ đông con là có phúc nên việc có nhiều con là
bình thường. Nhưng ngày nay, xu thế các ông bố bà mẹ chỉ muốn sinh ít, số lượng
con chủ yếu là một hoặc hai con. Chủ yếu họ đánh giá cao sự nuôi dạy con cái thế
nào cho tốt chứ không phải số lượng thành viên trong gia đình.

          Quan niệm về hôn nhân trong gia đình
truyền thống cũng khác với gia đình hiện đại. Trước đây, sự chi phối của cha mẹ
trong hôn nhân của con cái rất lớn. Có nhiều gia đình bố mẹ có vai trò quyết
định đến việc chọn bạn đời cho con. Giờ đây, thanh niên có sự chủ động chọn bạn
đời cho mình. Họ được chủ động tìm hiểu và quyết định hôn nhân. Vấn đề môn đăng
hộ đối không còn theo quan niệm nặng nề như trước đây nữa. Chủ yếu, thanh niên
tự chọn bạn đời cho mình theo những tiêu chí riêng như hợp nhau về lối sống,
quan niệm, nhận thức, tâm sinh lý…

          Văn hóa gia đình còn thể hiện rõ nét
trong vai trò của người phụ nữ trong gia đình. Sự thay đổi này là do sự bình
đẳng giới hiện nay mang lại. Người phụ nữ hiện nay được chủ động trong công
việc xã hội và nuôi dạy con cái hơn trước đây. Trước đây, người phụ nữ luôn chỉ
là người đóng vai trò chính trong việc nội trợ và nuôi dạy con cái, ít có quyền
quyết định những vấn đề lớn trong gia đình. Ngày nay, người phụ nữ đã tham gia
cả vào hoạt động kinh tế trong gia đình. Đa số trong các gia đình, người đàn
ông vẫn được coi là người chủ trong gia đình, nhưng hiện nay cũng xuất hiện
nhiều bà mẹ đóng vai trò tay hòm chìa khoá, làm chủ gia đình. Họ có tiếng nói
nhất định trong gia đình, kể cả những vấn đề quan trọng nhất như việc lo công
ăn việc làm, cưới xin cho con cái. Điều này chứng tỏ nhận thức của xã hội về
người phụ nữ nói chung đã thay đổi.

          Quan niệm về con trai cũng dần dần
thay đổi. Nếu như trước kia, việc có con trai là nhân tố quan trọng trong gia
đình, nhiều gia đình quan niệm phải nhất thiết có con trai. Ngày nay, quan niệm
này đã bắt đầu có sự thay đổi. Con gái cũng được đánh giá cao trong gia đình.
Nhiều gia đình khi phân chia tài sản vẫn chia đều cho con cái không phân biệt
trai gái. Tư tưởng trọng nam khinh nữ cũng dần giảm nhẹ, nhiều người cho rằng
vấn đề ở đây là việc con cái trưởng thành ra sao chứ không phải việc con trai
hay con gái.

          Sự thay đổi về giá trị văn hóa gia
đình ngày nay có nhiều biểu hiện đáng mừng, song bên cạnh đó nhiều sự thay đổi
đang là vấn đề nhức nhối trong xã hội. Đặc biệt là những biểu hiện của tình
trạng suy thoái đạo đức gia đình.

          Guồng quay của xã hội đang cuốn con
người vào vòng xoáy của những lo toan kinh tế. Mọi người đua nhau, mải mê kiếm
tiền, tìm cách mưu sinh trong xã hội nên quên đi nhiều giá trị gia đình truyền
thống tốt đẹp. Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình trở nên lỏng lẻo
hơn, dễ vỡ hơn. Ngày nay, tỷ lệ ly hôn ngày một gia tăng, đặc biệt xuất hiện ở
nhiều gia đình trẻ. Nhiều cặp vợ chồng vừa kết hôn xong đã vội vã chia tay. Điều
này chứng tỏ nhận thức về hạnh phúc gia đình chưa thực sự đúng đắn đối với giới
trẻ. Trong nhiều lý do dẫn đến việc ly hôn của các ông bố bà mẹ trẻ, thật ngạc
nhiên khi có những lý do hết sức đơn giản như xuất phát từ một cuộc cãi cọ, hay
không thích thì chia tay. Họ sẵn sàng ly hôn mà không cần quan tâm đến sự thiệt
thòi của con trẻ.

          Vợ chồng ít quan tâm đến nhau hơn, anh
em ít gần nhau hơn. Nhiều mâu thuẫn cha mẹ con cái, anh em xảy ra chỉ vì miếng
đất, tiền bạc hay quyền lợi kinh tế.

          Cùng với nhiều biểu hiện trên, tình
trạng bạo hành gia đình cũng ngày càng xuất hiện với những mức độ nguy hiểm
hơn. Không chỉ xuất hiện hiện tượng bạo hành của chồng với vợ mà có cả hiện
tượng bạo hành của vợ với chồng, con cái với cha mẹ. Nhiều con cái mải lo cuộc
sống riêng tư mà để quên cuộc sống của cha mẹ, để cha mẹ sống cô đơn, lầm lũi
một mình.

          Tình trạng ngoại tình cũng ngày càng
phổ biến. Quan niệm về chung thuỷ cũng đã có sự thay đổi. Nhiều người quan niệm
có bồ là bình thường. Việc sống thử trước hôn nhân cũng bắt đầu xuất hiện và
ngày càng phổ biến.

          Tất cả những thay đổi trên có nhiều
nguyên nhân. Sự tác động của những yếu tố văn hóa ngoại lai đang dần ảnh hưởng
đến lối sống, nhận thức của các thành viên trong gia đình, đặc biệt là giới
trẻ. Mặt trái của nền kinh tế thị trường kéo theo lối sống buông thả, vị kỉ,
chủ nghĩa cá nhân, quá đề cao vấn đề vật chất khiến cho con người ngày càng
đánh mất giá trị đạo đức gia đình truyền thống.

          Sự thay đổi nào cũng là quy luật. Nó
thực sự có ý nghĩa khi đem đến một hơi thở mới, một luồng gió mới mang lại
những giá trị văn hóa tích cực. Nhưng nó cũng thực sự là vấn đề nguy hiểm khi đánh
mất đi chính mình, những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp mà bao năm qua
chúng ta đã gây dựng. Văn hóa gia đình có những thay đổi mang lại nhiều ý nghĩa
nhưng cũng có nhiều điều cần phải suy ngẫm. Làm thế nào để gạn đục khơi trong,
hạn chế những hạt sạn nhức nhối, khơi dậy những giá trị văn hóa tốt đẹp trong
gia đình không chỉ là nhiệm vụ của mỗi con người, mỗi thành viên trong tổ ấm
của mình.         ​