Tục ngữ, cổ ngữ, gia ngôn – Huỳnh Tịnh Của – web – viethoc.com

Thần tà chẳng cảm hay là chẳng phạm chánh
thần. Hễ mình ở chánh trực hay là mạnh mẽ trong mình thì chẳng sợ nhuốm
lấy tà khí, hay là tà khí chẳng khuấy mình đặng. Ấy là nguyên khí cố, tắc bá tà bất năng nhập: bịnh ngoại nhơn như phong hàn thử thấp cũng là tà.

Nghĩa là làm nhà bên đàng. Kẻ qua lại chê khen, nghị luận nhiều thế mà không rồi.

Tài gia hay khai gian, mất ít xít ra cho nhiều, hay là khai phòng hao, dầu quan có dạy bồi không đủ thì cũng được phần nhiều.

Ở tại nhà tùng cha, gả ra thì tùng chồng. Ấy là đạo tam tùng, phận gái phải giữ.

Ông Tái mất ngựa khó biết họa phước. Nghĩa
là không biết đâu là họa phước. Tích rằng: ông Tái mất ngựa, người ta
tới thăm, ông ấy rằng: đâu biết là không phải họa. Cách ít bữa con ông
ấy cỡi con ngựa Phiên mà đi chơi, rủi té xuống gãy tay, người ta cũng

đi

thăm, ông ấy rằng: đâu biết là không phải phước. Chẳng khỏi bao lâu có
việc binh, lệnh truyền phải bắt lính úp bộ, con ông ấy nhờ gãy tay mà
khỏi điền lính.

Của tán ra thì dân nhóm, của nhóm thì dân
phải tan. Quan có nhơn, tỉnh hình bạc liểm thì dân sung, quan khắc bạc
chinh thâu thái quá thì dân nát.

Xao lảng không chủ tâm.

Đa tử đa phú đa quí, nghĩa là nhiều con,
nhiều của, nhiều sang là tam đa; Thọ, phú, khương ninh, du háo đức, khảo
thọ mạng là ngũ phước. Du hào đức, nghĩa là nên bề đức hạnh; khảo thọ
mạng, nghĩa là nên mạng sống lâu, chết phi mạng hay chết tức thì không
thành thọ mạng.

Không nghĩ phải chăng, cũng là phủi ơn.

Ba người dại cũng làm đặng một người khôn; trí nhiều người hiệp lại cũng nghĩ đặng điều phải.

Ba người đồng đi, ắt có kẻ làm thầy ta vậy. Trong ba người phải có người biết đều làm thầy cho ta đặng. Kể mình nữa là ba.

Sao chép nhiều lần, không khỏi sai trong bổn chánh.

Gà mái giữ buổi sớm hay là gáy giữ buổi sớm. Hiểu nghĩa là đờn bà làm chủ việc nước nhà.

Lương thực hết thì chẳng còn mưu chước, nghĩa là không có tiền bạc thì chẳng làm chi đặng.

Hết sức người mới biết mạng trời. Phải hết
sức người vì là không biết mạng Trời, giả như mình mắc hoạn nạn hiểm
nghèo, thì phải hết sức lo làm cho khỏi, chẳng nên thôi chí sờn lòng;
chừng nào làm hết sức mà đáo đầu không khỏi, thì mới hay là số mạng phải
làm vậy.

Củi như quế gạo như châu thì là đồ hỏa thực ngang quí, mắc mỏ thái quá.

Làm việc hết lòng hay là thiệt lòng làm việc bổn phận.

Khó đàng lui tới hay là không biết tính thế nào.

Năng tắm mình an, năng dâm bịnh. Tắm là
tẩy trừ dơ dáy, lại làm cho khí độc trong mình rút ra theo nước, cho nên
mình đặng an; hễ năng tắm thì nhẹ nhàng trong mình; năng gần nữ sắc thì
tinh thần hao tán, đến đỗi phải uổng yểu chẳng những là bịnh mà thôi.

Năng tới lui lắm, gần hóa ra xa. Có ba đều bất tận; là bất tận nhơn chi tình; bất tận nhơn chi tài; bất tận nhơn chi lực. Lân la lắm thì hóa ra sự nhàm lờn.

Vợ tấm mẳn chẳng khá bạc đãi; bạn khó nghèo không khá quên.

Trời sinh muôn vật, chỉ thính ư tự nhiên, dường như không chủ ý.

Tánh bổn thiện mà bỡi tập tương viễn, cho nên tập tới tánh thành, thì là quen tánh. Tập quen theo thói tục.

Không ai khỏi tật. Ông bụt tổ treo cho
người ta hai cái đãy một cái để trước ngực, một cái để sau lưng; chuyện
xấu người khác thì đựng đãy trước, chuyện xấu mình thì đựng đãy sau.

Bặt thiệp, miệng nói tay làm.

Gia tài chẳng có; công việc làm cũng không. Hãy còn bợ ngợ.

Mình làm mình ăn, không cậy sức ai.

Bổ đồng thì lấy bậc thích trung.

Chỉ nghĩa là tham cho nhiều.

Muốn đặng chuyện nầy phải mất chuyện khác.

Tham lam không nhàm, ấy là xà dục thân tượng, nghĩa là rắn muốn nuốt voi.

Thăm đãy mà lấy vật: giặc dẽ thắng thướng gọi là lấy đồ bỏ đãy. Lại nói dị như phản chưởng, nghĩa là dễ như trở tay.

Thâm là thâm tổn, câu sau là câu ví, hễ tham thì không khỏi lầm.

Quí đức hạnh, không quí người.

Người ta nói rằng: Cờ gian bạc lận; các người đánh bạc cũng vì ham vui mà mất tiền

Cẩn thận việc sau hết, dõi nhớ việc lâu
xa. Hiếu thảo kẻ làm con phải nhớ ơn cha nghĩa mẹ, dẫu cha mẹ đã khuất
rồi, cũng phải có lòng thành kính.

Thần mọc quỉ lặn, ấy là tiếng khen mưu chước rất khôn ngoan.

Môi mất răng lạnh, nói về hai nước giao
lân, địa thế tương tiếp như môi với răng, nếu một nước phải mất thì nước
kia cũng phải mất theo. Hai nước gần giao hảo gọi là thần xỉ chi quốc, nghĩa là giao không hề bỏ nhau.

Lời thật mất lòng. Cứ phép thẳng mà làm, sao cho khỏi chích mích.

Mùa hạ ngày dài đêm vắn, mùa đông ngày vắn đêm dài.

Ngày tháng tới trước mắt, chớ nói rằng lâu mau.

Chốn thành mòn bị lửa, hại đến cá trong ao, nghĩa là bị hại lây.

Xanh ra nơi chàm, hiểu nghĩa là học trò nhờ thầy; mà nếu thanh quá vu lam, thì là xanh quá chàm, hiểu nghĩa là đệ tử hơn thầy.

Muốn mà không đặng, sợ mà không khỏi thì là mạng; cho nên người quân tử tùy ngộ nhi an. Có câu rằng: Trí giả an bần, đạt nhơn tri mạng.

Mười mắt thửa xem. Chỉ nghĩa là minh bạch trước mắt nhiều người.

Mất chưng phía đông, thâu chưng phía tây; mất phía nầy đặng phía khác.

Ăn ở hẳn hoi không đều quỉ quái thì là
thiệt thà, đáng cho người ta yêu chuộng; ăn nói quê mùa không biết biến
thông thì là quá thiệt thà, có câu rằng: hiền giả quá ngu; cho nên gọi là cha dại.

Một ấp mười cái nhà ắt có nhà trung tín. Nhiều người lựa ra cũng có người tốt.

Ấy là nghề riêng các thôn trưởng, hễ thâu thuế thì thâu trội để mà nhập kỉ, ấy là nghĩa chẹt gánh.

Kẻ chịu của người ra công, sự thế cũng đồng.

Vợ hiền họa chồng ít, con thảo lòng cha thơ thới.

Thề thốt không nên đều.

Cắn rún chẳng kịp. Nghĩa là ăn năn việc đã rồi.

Ra ơn không cầu trả. Nếu cầu trả thì là bán ơn.

Trước sau như một; không chút đổi đời.

Đều ấy nỡ làm được. đều chi chẳng nỡ làm. Tàn nhẫn thới quá.

Thì tới gió đưa các ông Đằng-vương, vận đi
sấm đành bia người Tiến-phước. Lúc có phước gió cũng thổi đưa, càng
thêm sung sướng, lúc vô phước sâm lại đánh dập, dẫu chết cũng không yên.
Ấy tốt phước đặng chì đặng chài; còn xấu phước khó chó cắn thêm. thì là làm vậy.

Phải thì làm chẳng phải thì thôi. Con người ta phải có quyết đoán, hễ nghi sợ thì làm không đặng việc.

Có vì như vì thần đặt ra mà tế. Lời chê kẻ làm quan vô sở sự sự, ngồi không mà ăn lộc.

Lưỡi mềm hằng còn, răn cứng thì gãy. Mềm mỏng thì bền, cứng cỏi thì phải hư. Cho nên nhu thắng can, nhược thắng cường.

Trả lành trả dữ như bóng theo hình. Nghĩa là báo ứng bấy giờ.

Trời chẳng dung kẻ giang đảng; hễ làm dữ phải gặp dữ.

Thiên đàng không có thì thôi, bằng có thì
quân tử sẽ lên, Địa-ngục không có thì thôi, bằng có thì đứa tiểu nhơn
phải vào. Như con người ta chết rồi mà hồn thăng vu thiên phách giáng vu địa, lại như khí tụ sanh khí tán vong, thì là tử giả biệt luận;
bằng chết rồi còn có thưởng phạt thì sao phần thưởng cũng về kẻ lành,
phần phạt cũng về kẻ dữ; song không lẻ không có thưởng phạt đời sau, cho
nên con người ta phải làm lành lánh dữ, ít nữa là cho khỏi sự báo ứng
nhãn tiền.

Đạo trời trả đáp trước mắt. Làm dữ liền gặp dữ, làm lành liền gặp lành ‘thiệp nhu ảnh hưởng, Nghĩa là chóng như hình bóng như tiếng vang.

Lẽ trời xuống phước cho kẻ lành, làm họa cho kẻ dữ.

Trời đất dầu lớn người còn có chỗ hờn, không lẽ cho vừa ý mọi người. Mưa thì nói mưa, nắng thì nói nắng, thiên địa tuy đại, nhứt thân do ai, nghĩa là trời đất dầu lớn, một thân mình hãy còn chật hẹp, cũng về một nghĩa.

Lành có lành trả, dữ có dữ trả.

Trời sanh người, người nào không có lộc,
đất sanh cỏ, cỏ nào không có rễ; ai ai đều có phước riêng, lộc riêng của
Trời cho; cỏ không rễ thì phải chết, người không lộc cũng phải chết.

Trời sinh ai nấy đều có tài riêng: Hay làm hay, dở làm dở, cũng rồi một việc, qua một đời.

Sống lành chết có phước.

Trời nghe bỡi dân ta nghe. Trời không lỗ
tai, chúng dân nghe, ấy là Trời nghe. Có câu rằng: lòng dân thiệt là
lòng Trời. Trong sự suy tôn kẻ làm vua chúa, lấy tiếng dân đồng ưng làm
chuẩn đích. Hễ chúng dân muốn cho ai thì nấy đặng.

V Thiên tử không lời nói chơi. Thiên tử là
đấng cao trọng, đáng, cho người ta tính phục; một lời nói việc làm đều
có phép tắc thì mới phục đặng thiên hạ. Xưa vua Thành-vương cắt lá
ngô-đồng giả làm ngọc quế, nói chơi rằng sẽ phong vương cho Thúc-ngu;
các quan tâu xin phải phong, là vì Thiên tử vô hí ngôn.

Trời không hai mặt trời, nước không hai vua. Nghĩa là giềng mối nước nhà phải về một người.

Chịu lấy của như chịu lấy mũi tên. Thầy tăng tử rằng: thọ nhơn chi thi dã thường húy nhơn, dữ nhơn dã thường kiêu nhơn. Nghĩa là kẻ chịu của người cho, hằng sợ người cho; còn kẻ cho ra lại hay ỷ với người mình cho.

Phần người thì nhớ, phần mình thì quên.

Lớn mà còn chút chớt.

Mắc nợ oán chủ nợ; ít thấy những người mắc nợ có bụng tốt cùng chủ nợ.

Con thỏ với con chồn tuy không phải một giống, song cũng là một loài. Con thỏ chết con chồn rầu là thương vì đồng loại.

Chữ gọi là “xuy mao cầu tì. Chỉ nghĩa là hay xoi tệ, xét nét, bươi móc từ việc lỗi lầm nhỏ mọn.

Lui một bước tự nhiên rộng rãi. Khiêm nhường nhịn nhục, thì lòng dạ thường thơ thới. Ấy là lưu hữu dư địa bộ.

Thôi làm quan thì trở về làng.

Sự thế không bền chắc.

Thớt là thớt cối xay. Phàm kiện cáo nhau, cả liên bị đều phải thất công, tổn của. Ấy là lời giải hòa.

Giữ cây chờ thỏ. Có một người đương cày
ruộng, thấy một con thỏ chạy đụng gốc cây mà chết, liền bỏ cày chạy giữ
gốc cây, có ý trông họa may có con thỏ khác chạy đụng nữa mà bắt cho
luôn. Ấy là dở tài, chực của sẵn.

Giữ miệng như bình. Giữ miệng cho kín. Có câu đối rằng đôí rằng: phòng ý như thành.

An phận.

Răng chu

ô

t,
sừng sẻ. Hiểu nghĩa là kiện thư gây gổ. Con chuột hay khoét vách; chim
sẻ hay xoi nhà. Tánh con chuột tham, tánh con sẽ sẽ dâm, một đàng tham
một đàng dâm, cho nên hay sanh sự tranh tụng không yên.

Giữ thân mình là việc lớn.

Cưới vợ chẳng vì nhan sắc, nghĩa là không phải dụng sắc.

Nghi sợ không an bề nào. Con chuột ở trong
hang muốn chun ra, thì hay nhú nhú ló đầu ra, quày đầu vô, làm như vậy
đôi ba lần rồi mới chạy ra.

Đầu đuôi tiếp ứng lấy nhau. Núi Thương-sơn
có thứ rắn, chọc đầu nầy cất đầu kia, chọc đầu kia cất đầu nọ. Chỉ
nghĩa là có thể cứu giúp nhau.

Trong sự bán chác ruộng đất của cải phải cứ thứ, ấy là thừa nội chí ngoại có câu rằng: Điền liên canh, gia liên cư cũng là cứ người gần.

Thuận thì làm hiền, nghịch thì sẽ ra tay làm dữ.

Thuận trời ấy còn, nghịch trời ấy mất. Nghịch mạng trời thì phải hư mất.

Thuận lòng trời, ứng đối lòng người; có ý nói về kẻ làm vua chúa đặng lòng thiên hạ.

Nước trong lắm thì không có cá, người hay xét nét lắm thì không có bạn, nghĩa là ít người dám làm bạn.

Nước hay chở thuyền mà cũng hay úp thuyền. Dân làm tôi vua quan mà cũng có khi hại vua quan.

Nước chảy xuống thấp. Phần thua thiệt về kẻ bền dưới chịu; kẻ bề dưới biết có một sự vâng lời. Có câu rằng: Lịnh tại hồ thượng nghĩa là quyền phép ở tại kẻ bề trên.

Sự thể xưa sau không lễ đổi.

Mất lòng mà lợi ư hạnh.

Chiêm phải ná thấy cây cong cũng sợ. Nghĩa là hãi kinh vậy.

Thương con thì phải sửa dạy, bằng chìu theo tính nó, thì là khiến hư cho nó.

Trên chẳng chánh dưới thì loạn. Một nghĩa với câu nôm bề trên ở chẳng kỉ cang vân vân.

Ấy là nghĩa chữ thương. Làm ơn mắc oán hay là vị sự thương yêu cứu giúp kẻ khác mà mình phải thiệt hại.

Biển thẳm hóa nên ruộng dâu, hiểu là đổi dời.

Vốn là chữ vi mà đổi làm chữ vị, thương nhai thì phải vì nhau.

Lánh nặng tìm nhẹ, ấy là nghĩa tránh trút.

Dữ trử thóc phòng khi đói, nghĩa là biết lo xa.

Tích trử vàng để cho con cháu; con cháu
chưa chắc giữ đặng, chẳng bằng tích âm đức, nghĩa là làm lành trong chốn
minh minh, không ai ngó thấy, để làm chước lâu dài cho con cháu.

Tích lấy sự lành thì gặp lành, đa mang lấy đều dữ thì gặp dữ.

Không nài là không kiện nữa.

Lì lợm, chai đá chẳng biết xấu hổ.

Kẻ biết trước dạy kẻ biết sau. Kẻ lớn dạy kẻ nhỏ.

Việc trước dữ mà sau hiền.

Tổn hao vô ích, (nói về tiền thuốc.)

Phép địch tiền thì lấy mực ngang, còn hàng
mau thì cân vác, ấy là phép cân tử mã. Lại bạc nặng hơn tiền kẻm, mực
tiền ngang mực bạc thì phải vác.

Trước giàu sau nghèo. Trước lớn sau nhỏ; lại đầu nhỏ đít to hay là mặt nhỏ đít to thì nói chơi thể ấy.

Tiền của như phấn đất, nhơn ngãi dường ngàn vàng.

Trước tới sau dồn. Kẻ trước tới người sau cùng tới. Tre tàn măng mọc, chẳng thiếu chi người.

Mua bán hiện tiền.

Cũng đồng một nghĩa.

Phép tiếp khách có phân vì khách vì chủ, có ý trọng đãi vì khách.

Xe trước đã úp, xa sau răn đó. Phải soi gương trước.

Trước xử mình mà sau xử tới người. Phận mình xong mới nói người ta. Chẳng khá bạc trách kỉ nhi hậu trách nhơn.

Lành cũng có tiếng đồn, dữ cũng có tiếng đồn.

Việc nhỏ chẳng nhịn, thì làm rối mưu lớn hay là việc lớn. Con người ta chẳng nên táo cấp.

Đứa tiểu nhơn đặng như ý. Có câu rằng: chí thiếu dị dinh; ụng tiểu nhơn nhỏ, cho nên dễ đắc chí, nghĩa là hay tự túc tự mãn.

Thuyền nhỏ không kham chở nặng. Bụ nhỏ không ăn được nhiều.

Hay tin thì có đều xui cho mà tin; tin thì hay mắc.

Vốn mình ngay, mà mắc nhiều lẽ không ngay.

Ngồi mà hưởng nhờ của sẵn. Ấy là Cưu cư thước sào.

Ngồi ăn núi lở. Ngồi không mà ăn, dẫu tiền của chất bằng non, cũng phải hết.

Ấy là tội liên tọa hay là tội vạ động lây.

Tội hồ nghi phải làm nhẹ, công hồ nghi dầu
không chắc cũng phải lấy làm trọng. Trong phép thưởng phạt phải lấy
công người ta làm trọng.

Phép bắt tội cứ nơi người làm lớn; cho nên mũi dại, lại chịu đòn.

Ấy là tính tự nhiên, người ta hay ẩn ác, dương thiện.

Tốt số chẳng phải lo nghèo.

Gái đã ăn lễ đàng trai, nếu vô cớ mà phá, thì phải đến phần thiệt hại bằng hai.

Trai phải cho mạnh mẽ; Yếu đuối, dịu mềm
về phần con gái. Mạnh mẽ nghĩa là cho biết đua tranh nhứt là trong sự
học hành; dịu dàng nghĩa là phải cho nết na khéo léo trong việc nữ
công.

Trai dụng tài năng gái dùng nhan sắc, ấy là nghĩa trai anh hùng; gái thiền quiên, chẳng phải

nạhĩa

gái tham tài, trai tham sắc, thì là gái tham của, trai tham xinh.

Việc chi cũng đỗ cho người dưới chịu.

Tục hiểu tư dung lịch sự lắm, thì làm cho cá phải trầm, nhạn phải sa. Nguyệt bế hoa tu; cũng hiểu là nhan sắc rất đẹp đẽ, chỉ hiểu về sắc đờn bà.

Hay giỏi cho lắm cũng chẳng bằng quen việc.

Chém cỏ cho tuyệt gốc, nghĩa là làm cho tuyệt giống, kẻo còn mọc lại, ấy là trảm thảo lưu căn, phùng xuân tái phát.

Nhận ghe, đập nồi. Quyết ý không trở về.
Tướng nước Tần là người Mạnh-mình đem binh đi đánh nước Tần, qua sông
rồi thì nhận ghe đập nồi, dạy binh biết đi tới, không biết đi lui.

Mập ốm che nhau; con yếu nhờ con mạnh.

Trời sanh mỗi vật đều có tài riêng, có việc dùng riêng.

Trong mình có tì vít thì hay sợ.

Ấy là nghĩ phân bì.

Ấy là tiếng kẻ đánh cờ bạc hay nói liều rằng: thà thua lớn chẳng tha thua nhỏ.

Thường hiểu nghĩa ở đâu cưới gả đó, cũng là tiếng ganh.

Mà cả là đánh giá mà mua; trâu sống không ai hỏi tới, trâu chết khỏi tốn tiền mua, thì có nhiều người tới mà xẻ thịt.

Cột chỗ trâu ở: ngọn phải cứ gốc; đày tớ phải tìm chủ nhà; con cái phải tìm cha mẹ.

Càng lớn càng khôn, càng già càng lụt.

Vinh bao nhiêu, nhục bấy nhiêu.

Kẻ trí chỗ thấy gần đồng nhau. Trí người ta không có hạn lượng, song học cho tới nước, thì sự thông biết đều có một thế.

Trí muốn tròn, mà hạnh muốn vuông, nghĩa là trí phải thông biến, nết hạnh phải đằm thắm.

Kẻ tri ngàn lo ắt có một lầm, kẻ ngu ngàn lo ắt có một đặng, cho nên cuồng phu chi ngôn thánh nhơn trạch diên, nghĩa là lời đứa khùng thánh nhơn cũng chọn.

Biết việc gian không tỏ cáo; ấy là tội dung ẩn.

Biết lỗi mà chừa, thì là khỏi lỗi, biết lỗi mà chẳng chừa, thì là lỗi lắm.

Biết kẻ sống thì làm lễ điếu, biết kẻ chết
thì làm lễ thương. Điều là viếng kẻ còn sống. Ai là thảm cho kẻ chết
rồi. Điếu là thăm viếng.

Biết con chẳng ai bằng cha, kẻ làm cha mẹ thường biết tánh ý con hơn.

Biết đủ hằng đủ, trọn đời chẳng nhuốc. Có câu rằng: Lý thạnh mãn nhi hậu tri chỉ. Được đầy đủ mà sau biết thôi. Con người ta tham ô, không biết đàng tấn thối, lẽ thuận nghịch thì chẳng khỏi nhục.

Xưa có một người nuôi khỉ, định bữa ăn cho
khỉ rằng: sớm ba tối bốn, khỉ giận nhảy nhót không yên. Người ấy lại
định rằng; sớm bốn tối ba, khỉ mầng hớn hở, thiệt sự thì là như nhau.

Làm cho có cớ mà đòi phần ăn, hoặc đòi bồi thường.

Con trẻ chết trước cha mẹ.

Tiền tấn hậu kế. Lớp lớn tàn, lớp nhỏ tấn lên.

Trời ấy là phép tạo hóa, hễ có sanh thì có phương che chở.

Nghĩa là có công và lại có nhơn. Người ta
đang ăn uống mà đánh thì là bất nhơn. Có kẻ hiểu dại; hễ nghe tiếng sét
thì lật đật lấy đồ ăn mà ăn, cho khỏi sét đánh.

Hùm có vây cánh thì lại hay bay: Người dữ mà đặng vây kiến, đắc thế làm dữ thì thiên hạ phải khốn.

Hiểu là người nghèo khổ vất mã, không có căn cước.

Kèm trống phải cho xứng;

Lời ngay trái tai. Thuận theo chúng thì chúng thương; nghịch lòng dân thì dân oán.

Tôi ngay chẳng sợ chết, sợ chết chẳng phải tôi ngay.

Thuốc chẳng luận quí hèn, chữa bịnh đặng thì là thuốc hay.

Có con không dạy thì là lỗi cha. Phận cha phải dạy con, phải làm nên cho con.

Mình gây họa cho mình.

Cứu mình chẳng rồi, lại còn cứu ai.

Phép chia gia tài, thì bất luận tì thiếp sanh, phải cứ tử số quân phân.

Chết rồi không lẽ sống lại, đứt rồi chẳng khá nối.

Không phải nghị luận về kẻ chết. Chết rồi thì thôi. Cũng là kiếp chết kiếp hết.

Bốn biển đều là anh em, vì bỡi một gốc mà sanh ra.

Câu tử mã, sáu hộc. Tục hiểu là tánh nết chưa thuần, chẳng biết lấy điển ở đâu.

Cả thảy trong bốn phương thiên hạ tánh tính, phong tục đều chẳng giống nhau.

Chết sống có số mạng: Còn một vế nữa thì là, phú quí tại thiên.

Mình làm lấy mà ăn; tay làm hàm nhai.

Con vì cha giàu. Ân tình cha con, lẽ trời buộc phải làm vậy. Con to cha tớ tỏ thầy, thì là can danh phạm ngãi.

Chết không có chỗ chôn. Phải chết bỏ thây.

Năm tuổi chẳng diên dẫn cùng ta; ngày giờ kíp như tên bay, thỏ chạy.

Năm lạng biết tánh cây tòng cây bá. Hai cây nầy chịu lạnh: ví người tài trí gặp cơn họa hiem không sờn lòng. Có câu rằng, hàn tòng ngạo tuyết, cổ bá lăng sương.

Ngọc nhà Tùy bắn sẻ, chỉ nghĩa là đặng ít mà mất nhiều.

Thả cá vào biển, thả cọp về núi. Bắt tướng
giặc mà thả đi, thì khôn trông bắt đặng nữa, lại còn phải lo nỗi nó về o
mà lập trận khác.

Nghĩa là không cải tiết, chết sống cũng một chồng, ấy là trọn đạo với chồng.

Theo lành dường lên, theo dữ dường lở; cứ
việc làm lành thì trong mình đặng nhẹ nhàng, một ngày một lước tới. Cứ
việc làm dữ thì lương tâm nặng nề; càng ngày càng sụt xuống như núi lở.

Rượu chẳng say người, người say tại mình.

Rượu vào lòng, như cọp vào rừng. Say rượu rồi thì loạn tâm tánh, không còn biết phải trái.