Trầm cảm sau sinh đẩy người phụ nữ đến đường cùng

Thoa dừng học khi đang là sinh viên năm ba, để sinh con. Sau sinh hai tuần, cô cảm thấy mệt mỏi, ít nói chuyện với mọi người, ăn uống không ngon miệng, hay ngồi một mình buồn bã và khóc, suy nghĩ bi quan. Mỗi ngày cô chỉ ngủ 3-4 tiếng, thường thức giấc giữa đêm, sáng dậy sớm. Thoa cũng không để tâm tới việc chăm sóc hay thể hiện tình cảm với con, cảm giác khó chịu khi nghe tiếng con khóc. Một lần cô dùng dao quyên sinh, người nhà đưa vào Bệnh viện Cu Ba Quảng Bình sơ cứu rồi chuyển tới khoa Tâm thần theo dõi.

Sau 20 ngày điều trị, triệu chứng bệnh thuyên giảm, Thoa được về nhà song lại bắt đầu la hét, cáu gắt, chống đối không chịu uống thuốc. Sợ tình trạng kéo dài ảnh hưởng đến sức khỏe, gia đình đưa Thoa đến Viện sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, bác sĩ chẩn đoán bị trầm cảm nặng sau sinh.

Cũng rơi vào tình trạng trầm cảm sau khi sinh con gái, chị Ngân 35 tuổi luôn căng thẳng vì mẹ chồng có tư tưởng “trọng nam khinh nữ”, không thích cháu gái, thậm chí không để cho chồng chị bế con. Sau sinh ba tháng chị mất ngủ, stress vì vừa chăm con, vừa làm việc nhà mà không nhận được sự chia sẻ từ chồng. Áp lực khiến chị u uất, hay suy nghĩ tiêu cực.

Trả lời VnExpress ngày 8/7, Tiến sĩ Vũ Thy Cầm – Trưởng Phòng Tâm lý lâm sàng, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho biết hai trường hợp trên đây đều rối loạn hành vi và tâm thần nặng do trầm cảm sau sinh, khiến bệnh nhân không kiểm soát hành vi, có người xuất hiện ảo thanh như nghe thấy tiếng nói trong đầu dẫn đến tự làm hại chính mình. Hai bệnh nhân may mắn được phát hiện, điều trị theo phác đồ kết hợp gia đình chăm sóc nên sức khỏe dần ổn định. Tuy nhiên, khoảng 50% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh không được chẩn đoán bởi chuyên gia y tế, nhiều trường hợp biểu hiện nhẹ hoặc không chia sẻ, cố tình giấu bệnh, khi phát hiện thì đã ở giai đoạn nặng.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính khoảng 340 triệu người trên thế giới mắc trầm cảm và ít nhất 15% dân số có biểu hiện trầm cảm rõ rệt ở một giai đoạn nào đó trong cuộc sống, đặc biệt là sau sinh. Theo nghiên cứu của Ramadas (năm 2015), tỷ lệ trầm cảm ở phụ nữ sau sinh từ 10 đến 20% trên toàn thế giới. Trầm cảm bắt đầu ngay sau khi sinh con và kéo dài đến một năm. Tỷ lệ trầm cảm cao gấp ba lần trong 5 tuần đầu sau sinh và cao nhất ở 12 tuần đầu sau sinh; tỷ lệ tái phát 25-68%.

Tại châu Á, tỷ lệ trầm cảm sau sinh dao động từ 3,5% đến hơn 63%. Trong đó, Pakistan có tỷ lệ trầm cảm sau sinh cao nhất và Malaysia tỷ lệ thấp nhất.

Ở Việt Nam, nghiên cứu tại một số bệnh viện phụ sản, tỷ lệ trầm cảm sau sinh từ 11% đến 33% và thường khởi phát trong vòng 4 tuần đầu sau sinh. Riêng Bệnh viện Bạch Mai, theo PGS. TS Nguyễn Văn Tuấn, Viện trưởng Sức khỏe Tâm thần, số bệnh nhân trầm cảm sau sinh đến khám khoảng 20-30% tổng số ca mỗi ngày.

Bác sĩ Nguyễn Thị Ái Vân, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai thăm khám cho người bệnh trầm cảm sau sinh. Ảnh: Thùy An

Theo bác sĩ Cầm, tất cả phụ nữ đều có nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh đặc biệt ở những người có nguy cơ cao (từng bị trầm cảm, gia đình có người trầm cảm hay các bệnh tâm thần khác hoặc những vấn đề tâm lý khác).

Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm có thể do sự thay đổi nồng độ hormone, thay đổi tâm lý, cảm xúc kèm theo là áp lực mệt mỏi kéo dài từ lúc mang thai, sinh con và trách nhiệm sau khi sinh. Nhiều người sau sinh thiếu sự quan tâm giúp đỡ của chồng, gia đình và người thân, mâu thuẫn trong việc chăm sóc con cái cũng dễ trầm cảm. Người tiền sử mắc bệnh trầm cảm, phải trải qua những sự kiện căng thẳng trước lúc sinh con như bệnh tật, hiếm muộn, thai lưu, sảy thai hay mắc chứng rối loạn lo lâu cũng dễ rơi vào tình trạng chán nản, mệt mỏi, tiêu cực, thậm chí tự sát…

Ở giai đoạn sớm, phụ nữ dễ thay đổi cảm xúc, buồn rầu, dễ cáu, dễ khóc, giảm sở thích hứng thú, giảm các mối quan hệ gia đình. Nhiều trường hợp rối loạn giấc ngủ, rối loạn ăn uống, thường xuyên đau đầu, đau bụng, ngực…

Ở giai đoạn toàn phát, người phụ nữ thường bi quan chán nản, buồn bã, mặc cảm, tự ti, tội lỗi, đau khổ, không muốn giao tiếp với mọi người. Người mẹ trầm cảm thường khó khăn trong việc chăm sóc con, thậm chí không muốn gần gũi với con, xuất hiện ý nghĩ làm hại bản thân và con, hoang tưởng ảo giác… Người bệnh có thể gặp các triệu chứng cơ thể, rối loạn thần kinh thực vật hoặc rối loạn hành vi, bồn chồn, bất an.

Bệnh trầm cảm nếu không được can thiệp kịp thời sẽ trở thành mạn tính. Người bệnh giảm khả năng tự chăm sóc bản thân, thường xuyên nghĩ về cái chết. Người bệnh còn có thể gây nguy hiểm cho người khác bởi những suy nghĩ tiêu cực, ý tưởng tự tử của mình.

“80% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh sẽ hồi phục hoàn toàn nếu được quan tâm đúng mức”, bác sĩ Cầm nói. Trong đó, yếu tố gia đình, sự cảm thông chia sẻ từ chồng và người thân giúp giảm trầm cảm hiệu quả. Người mẹ không nên áp đặt bản thân làm những việc quá sức, không nên quá kỳ vọng để trở thành người mẹ hoàn hảo, dành thời gian thư giãn, giải tỏa. Nên ngủ đủ giấc, tranh thủ nghỉ ngơi khi con đang ngủ, dành thời gian chăm sóc bản thân, gặp gỡ bạn bè.

Cải thiện chế độ ăn uống, bổ sung vitamin, tăng chức năng hệ miễn dịch. Tập thể dục, đi du lịch, nghe nhạc thư giãn… giúp tâm trạng vui vẻ, ổn định.

Điều trị trầm cảm sau sinh có thể sử dụng liệu pháp tâm lý, điều trị bằng nội tiết tố, liệu pháp sốc điện (cho những trường hợp không đáp ứng với thuốc chống trầm cảm, có nguy cơ tự tử hoặc hại trẻ sơ sinh, trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần), hoặc liệu pháp hóa dược (sử dụng thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu). Khi có dấu hiệu trầm cảm, sản phụ cần điều trị kịp thời.

*Tên nhân vật được thay đổi