Tiểu luận triết học chủ nghĩa duy vật lịch sử

Chủ nghĩa duy vật biện chứng về xã hội (chủ nghĩa duy vật lịch sử) là một trong những phát kiến lớn của Triết học Mác – Lênin đã giúp chúng ta có khả năng nhận thức đúng đắn về thế tự nhiên, xã hội và tư duy con người. Việc nghiên cứu chủ nghĩa duy vật lịch sử có ý nghĩa rất lớn cả về mặt lý luận và thực tiễn, đặc biệt là trong các lĩnh vực khoa học, xã hội và nhân văn. Trong bài viết Tiểu luận triết học chủ nghĩa duy vật lịch sử, ACC sẽ khái quát về các nội dung cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn.

1. Chủ nghĩa duy vật lịch sử là gì?

Chủ nghĩa duy vật lịch sử là hệ thống quan điểm duy vật biện chứng về xã hội của triết học Mác-Lênin, là kết quả của sự vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện chứng duy vật vào việc nghiên cứu đời sống xã hội và lịch sử nhân loại. Chủ nghĩa duy vật lịch sử là một trong ba bộ phận hợp thành triết học Marxist. Chủ nghĩa duy vật lịch sử lý giải sự tiến hóa của xã hội loài người bằng sự phát triển của trình độ sản xuất. Trình độ sản xuất thay đổi khiến quan hệ sản xuất cũng thay đổi dẫn đến những mối quan hệ xã hội thích ứng với những quan hệ sản xuất đó cùng với những tư tưởng nảy sinh ra từ những quan hệ xã hội đó cũng thay đổi kéo theo sự thay đổi hệ thống pháp lý và chính trị. Chủ nghĩa duy vật lịch sử của Marx trở thành phương pháp luận của nhiều nhà nghiên cứu trong các bộ môn như sử học, xã hội học…

2. Đối tượng nghiên cứu

Chủ nghĩa duy vật lịch sử không nghiên cứu những mặt riêng biệt của sinh hoạt xã hội, mà nghiên cứu toàn bộ xã hội như một thể thống nhất với tất cả các mặt, các quan hệ xã hội, các quá trình có liên hệ nội tại và tác động lẫn nhau của xã hội. Khác với những khoa học xã hội cụ thể, chủ nghĩa duy vật lịch sử không nghiên cứu những quy luật cục bộ, riêng biệt, chi phối sự phát triển của các quá trình về kinh tế, chính trị hay tư tưởng, mà nghiên cứu những quy luật chung nhất phổ biến nhất của sự phát triển xã hội.

Chủ nghĩa duy vật lịch sử nghiên cứu xã hội với tư cách là một chỉnh thể thống nhất để vạch ra những nét chung của sự phát triển xã hội, những động lực, những nguyên nhân cơ bản của sự chuyển biến từ một hình thái kinh tế – xã hội này sang một hình thái kinh tế – xã hội khác, mối liên hệ qua lại và sự phụ thuộc lẫn nhau giữa những hiện tượng khác nhau của đời sống xã hội: kinh tế, chính trị, tư tưởng…

Chủ nghĩa duy vật lịch sử vạch ra những quy luật chung nhất của sự vận động và phát triển xã hội, chỉ ra vị trí và vai trò của mỗi mặt của đời sống xã hội, trong hệ thống xã hội nói chung, vạch ra những nét cơ bản của các giai đoạn phát triển của xã hội loài người.

3. Nội dung cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử

3.1. Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản xuất

Sản xuất vật chất chính là quá trình mà con người sử dụng các công cụ lao động tác động vào tự nhiên, cải biến các dạng vật chất trong thế giới tự nhiên để có thể tạo ra của cải vật chất nhằm thỏa mãn nhu cầu tồn tại và phát triển của con người.

Phương thức sản xuất là các cách thức con người sử dụng để tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở các giai đoạn lịch sử nhất định.

Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, sản xuất vật chất có vai trò là nhân tố quyết định đến sự tồn tại và phát triển của con người cũng như của xã hội. Là các hoạt động nền tảng để phát sinh và phát triển các mối quan hệ xã hội của con người, là cơ sở hình thành, biến đổi cũng như phát triển xã hội loài người.

3.2. Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất

Lực lượng sản xuất là các nhân tố được dùng trong quá trình sản xuất tạo thành năng lực thực tiễn có thể cải biến các đối tượng tự nhiên theo nhu cầu của con người.

Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa con người với nhau trong quá trình sản xuất.

Quan hệ sản xuất gồm 3 khía cạnh: Quan hệ về sở hữu đối với tư liệu sản xuất, quan hệ về tổ chức và quản lý sản xuất và quan hệ trong phân phối các sản phẩm được sản xuất ra.

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất. Trong đó, lực lượng sản xuất là nội dung vật chất của quá trình sản xuất còn quan hệ sản xuất là “hình thức xã hội” của quá trình đó. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất quy định lẫn nhau và thống nhất với nhau. Đây cũng là yêu cầu tất yếu và phổ biến diễn ra trong quá trình sản xuất hiện thực của xã hội.

Lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất và quan hệ sản xuất tác động trở lại lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất phải phụ thuộc vào thực trạng phát triển của lực lượng sản xuất tại mỗi giai đoạn lịch sử xác định vì quan hệ sản xuất chỉ là hình thái kinh tế-xã hội còn lực lượng sản xuất mới là nội dung vật chất và kỹ thuật của quá trình đó.

3.3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

Cơ sở hạ tầng là toàn bộ những quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu kinh tế trong xã hội.

Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ hệ thống kết cấu các hình thái ý thức xã hội cùng với các thiết chế chính trị- xã hội tương ứng được hình thành trên cơ sở hạ tầng kinh tế nhất định.

Cơ sở hạ tầng quyết định đến kiến trúc thượng tầng và kiến trúc thượng tầng phản ánh với cơ sở hạ tầng, phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng và tác động trở lại đối với cơ sở hạ tầng. Sự tác động của kiến trúc thượng tầng với cơ sở hạ tầng thông qua nhiều phương thức. Điều này tùy thuộc vào bản chất của các nhân tố trong kiến trúc thượng tầng, vị trí và vai trò của nó cùng các điều kiện cụ thể. Trong đó, nhà nước là nhân tố tác động trực tiếp và mạnh mẽ nhất tới cơ sở hạ tầng kinh tế.

3.4. Tồn tại xã hội và ý thức xã hội

Tồn tại xã hội chỉ phương diện sinh hoạt vật chất và các điều kiện vật chất của xã hội, bao gồm các yếu tố như phương thức sản xuất vật chất, điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý,…trong đó phương thức sản xuất vật chất là yếu tố quan trọng nhất.

Ý thức xã hội là các phương diện sinh hoạt liên quan đến tinh thần của xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh sự tồn tại của xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định. Tồn tại xã hội quyết định đến ý thức xã hội, ý thức xã hội phản ánh đối với tồn tại xã hội và phụ thuộc vào tồn tại xã hội; mỗi khi tồn tại xã hội biến đổi thì kéo theo đó là các tư tưởng và lý luận xã hội, các quan điểm về chính trị, pháp quyền,triết học cũng thay đổi theo,….Song, ý thức xã hội cũng có tính độc lập tương đối và có khả năng tác động trở lại đối với tồn tại xã hội.

Hạt nhân của chủ nghĩa duy vật lịch sử chính là lý luận về hình thái kinh tế- xã hội. CNDVLS đã không dừng lại ở việc lý giải nguyên lý chung về mối quan hệ giữa tồn tại và ý thức xã hội mà còn phân tích kết cấu của xã hội, xác định vị trí, vai trò của từng yếu tố cấu thành xã hội và xem xét mối quan hệ biện chứng giữa các yếu tố đó hình thành học thuyết về hình thái kinh tế- xã hội. Trong chủ nghĩa duy vật lịch sử, học thuyết về hình thái kinh tế- xã hội là một trong những nền tảng lý luận cơ bản của lý luận về chủ nghĩa xã hội của chủ nghĩa Mác-Lênin.

Hình thái kinh tế – xã hội là một khái niệm của chủ nghĩa duy vật lịch sử dùng để chỉ xã hội ở giai đoạn lịch sử nhất định với kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó phù hợp với trình độ nhất định của lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên quan hệ sản xuất ấy. Học thuyết về hình thái kinh tế- chính trị là một cuộc cách mạng của khoa học xã hội nói chung và của Triết học nói riêng. Học thuyết đó chỉ ra rằng, động lực của lịch sử chính là hoạt động thực tiễn của con người, xuất phát từ các sự thật hiển nhiên là trước hết con người cần phải ăn, uống, ở, mặc,… nghĩa là phải lao động trước khi có thể đấu tranh giành quyền thống trị. Quan hệ xã hội vật chất quyết định các quan hệ khác, đã cung cấp cho khoa học xã hội một tiêu chuẩn khách quan để thấy được các quy luật xã hội.

5/5 – (4521 bình chọn)

✅ Dịch vụ thành lập công ty
⭕ ACC cung cấp dịch vụ thành lập công ty/ thành lập doanh nghiệp trọn vẹn chuyên nghiệp đến quý khách hàng toàn quốc

✅ Đăng ký giấy phép kinh doanh
⭐ Thủ tục bắt buộc phải thực hiện để cá nhân, tổ chức được phép tiến hành hoạt động kinh doanh của mình

✅ Dịch vụ ly hôn
⭕ Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn ly hôn, chúng tôi tin tưởng rằng có thể hỗ trợ và giúp đỡ bạn

✅ Dịch vụ kế toán
⭐ Với trình độ chuyên môn rất cao về kế toán và thuế sẽ đảm bảo thực hiện báo cáo đúng quy định pháp luật

✅ Dịch vụ kiểm toán
⭕ Đảm bảo cung cấp chất lượng dịch vụ tốt và đưa ra những giải pháp cho doanh nghiệp để tối ưu hoạt động sản xuất kinh doanh hay các hoạt động khác

✅ Dịch vụ làm hộ chiếu
⭕ Giúp bạn rút ngắn thời gian nhận hộ chiếu, hỗ trợ khách hàng các dịch vụ liên quan và cam kết bảo mật thông tin