Tiền tệ là gì? Các chức năng cơ bản của tiền tệ

Tiền tệ xuất hiện từ khoảng năm 3000 TCN dưới dạng tiền xu, sau đó có tiền giấy và ngày nay còn có các loại tiền ảo, tiền mã hóa, và các công cụ ghi nợ khác có công dụng như tiền. Lưu thông tiền tệ là một hoạt động vô cùng cần thiết để kết nối các thị trường với nhau, có thể lưu thông bằng tiền mặt hoặc lưu thông không tiền mặt.

Theo Các Mác, bản chất của tiền tệ là một loại hàng hóa đặc biệt, là vật ngang giá chung thống nhất cho các hàng hóa khác. Tiền tệ có các chức năng cơ bản là phương tiện lưu thông, phương tiện tích trữ, phương tiện thanh toán, công cụ định lượng giá trị và tiền tệ thế giới.

1. Tiền tệ là gì? Sự ra đời của tiền tệ

Tiền tệ (tiếng Anh: Currency) là phương tiện thanh toán dùng để đổi lấy hàng hóa và dịch vụ, được chấp nhận tại một khu vực nhất định hay giữa một nhóm người cụ thể.

Tiền tệ được phát hành bởi một cơ quan Nhà nước chẳng hạn ngân hàng Trung Ương.

Giá trị của tiền tệ không đến từ vật chất tạo ra nó mà theo nền kinh tế và nhà phát hành nó đại diện.

Tiền tệ là phương tiện trong quá trình lưu thông kinh tế

Tiền tệ được ra đời như thế nào?

Trong thời cổ đại, người ta không dùng tiền để mua, bán sản phẩm mà dùng đồ vật hoặc sản phẩm khác có giá trị tương đương để trao đổi.

Bắt đầu từ khi con người biết đúc tiền kim loại thì nền văn hóa trên thế giới cuối cùng cũng phát triển, lúc này, giá trị của tiền phụ thuộc vào giá trị của vật liệu làm ra nó.

Vào khoảng năm 3000 TCN, những đồng tiền xu đầu tiên do người Lưỡng Hà sử dụng được sản xuất bằng đồng sau đó là sắt, người ta gọi nó à Siglos hoặc Shekel. Thời bấy giờ, tiền xu rất thuận tiện, thay vì phải cân khối lượng thì người ta chỉ việc đếm chúng. Chính việc này đã thúc đẩy sự mua bán hàng hóa.

Năm 600 – 1455, tiền giấy/giấy bạc lần đầu tiên xuất hiện tại Trung Quốc, lưu hành dưới thời nhà Tống. Còn tại Châu  u, năm 1661, ngân hàng Stockhoms Banco ở Thụy Điển cũng phát hành giấy bạc ngân hàng lần đầu tiên. Trong thập niên 1690, tiền giấy trở nên phổ biến tại Mỹ sau khi khu Thuộc Địa Vịnh Massachusetts in ra.

Tiền bắt đầu xuất hiện dưới hình thức tiền đại diện sau một khoảng thời gian dài phát triển. Ngân hàng và các thương gia buôn vàng bán bạc đã phát hành giấy biên nhận cho người gửi, có giá trị quy đổi ra tiền mặt. Các hóa đơn ấy được chấp nhận rộng rãi như một công cụ thanh toán và được sử dụng như tiền.

Mỗi một quốc gia và vùng lãnh thổ độc lập thì đều có đồng tiền riêng để trao đổi, mua bán trong phạm vi lãnh thổ của mình hoặc một đơn vị tiền tệ chung sử dụng cho một cộng đồng các quốc gia, chẳng hạn đồng Euro sử dụng chung cho Cộng đồng Liên Minh Châu  u.
Ở thế kỷ 21, ngoài tiền xu, tiền giấy thì còn có tiền điện tử, tiền mã hóa như bitcoin, coupon, vỏ sò, vàng, bạc… Các loại tiền này không tồn tại dưới dạng hiện vật thực tế và không được sự bảo hộ của Chính phủ.

2. Bản chất của tiền tệ là gì?

Theo quan điểm của Các Mác (Karl Marx) thì bản chất của tiền tệ là “một loại hàng hóa đặc biệt”, bởi vì: tiền có giá trị sử dụng đặc biệt, nó thỏa mãn hầu hết các nhu cầu của người sử dụng và người sở hữu, đồng thời nó thể hiện giá trị công dụng có ích của hàng hóa. Các Mác đã nghiên cứu tiền tệ từ lịch sử phát triển của sản xuất và trao đổi hàng hóa cùng sự phát triển của các hình thái giá trị hàng hóa. Vì vậy, ông đã tìm ra được nguồn gốc và bản chất của tiền tệ.

Tiền tệ là phương tiện thanh toán quan trọng

Theo nhà kinh tế học người Mỹ, Paul Samuelson thì “tiền là thứ dầu bôi trơn trong các guồng máy luân chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng”.

Còn các nhà kinh tế học hiện đại và Milton Friedman nhận định “tiền là phương tiện thanh toán, nó thực hiện được các chức năng làm trung gian trao đổi, là đơn vị tính toán và là tài sản để tích lũy như của cải. 

Như vậy, tiền tệ mang bản chất là một loại hàng hóa đặc biệt, là vật ngang giá chung thống nhất cho các hàng hóa khác. Nó thể hiện lao động xã hội và mối quan hệ giữa những người sản xuất hàng hóa.

3. Lưu thông tiền tệ là gì?

Lưu thông tiền tệ (tiếng Anh là Currency in circulation) là sự vận động của tiền tệ trong nền kinh tế với chức năng là phương tiện mua bán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ và thanh toán các khoản nợ giữa các chủ thể.

Các hình thức lưu thông tiền tệ gồm có:

Lưu thông bằng tiền mặt

Lưu thông bằng tiền mặt có nghĩa là sự vận động của tiền mặt trong lưu thông hàng hóa, dịch vụ, thanh toán nợ. Hiểu đơn giản là dùng tiền mặt để mua bán, giao dịch trong nền kinh tế.

Ưu điểm: 

– Dễ mang theo để sử dụng mua bán, trao đổi;

– Thuận tiện tích trữ;

– Giá trị của đồng tiền được biểu thị bằng các con số, số càng cao thì giá trị càng lớn và ngược lại;

– Được kiểm soát bởi Chính phủ và luôn giữ được chức năng thanh toán.

Nhược điểm:

Dễ bị làm giả, dễ mất giá nếu lạm phát xảy ra, rủi ro mất trộm, mất cắp cao.

Lưu thông tiền tệ trong nền kinh tế hiện nay

Lưu thông không tiền mặt

Lưu thông không tiền mặt có nghĩa là sử dụng tiền mã hóa, các công cụ tiền ghi sổ trong lưu thông hàng hóa dịch vụ. Các loại tiền này có thẻ thanh toán, séc, ủy nhiệm thu, ủy nhiệm chi, tiền mã hóa…

Ưu điểm:

– Giảm chi phí lưu thông tiền mặt như chi phí in ấn, bảo quản, vận chuyển, đong đếm, đóng gói;

– Nhanh chóng, thuận tiện thông qua ngân hàng mà vẫn đảm bảo được an toàn trong việc sử dụng tiền;

– Tạo điều kiện giúp NHTW quản lý và điều tiết lượng tiền cung ứng.

Nhược điểm:

– Cần phải có hạ tầng kinh tế cũng như dân trí phát triển ở một mức độ nhất định;

– Đòi hỏi trình độ khoa học công nghệ cao;

– Có khả năng bị các tội phạm công nghệ cao hack tài khoản.

4. Các chức năng của tiền tệ

Từ bản chất của tiền tệ suy ra được tiền tệ có chức năng như sau:

Phương tiện lưu thông:

Đầu tiên, nó là trung gian trong việc trao đổi, lưu thông hàng hóa và dịch vụ: Để việc trao đổi hàng hóa, sản phẩm và dịch vụ diễn ra thuận lợi, công bằng và xuyên suốt cần phải có một công cụ ở giữa định lượng cho giá trị của chúng, công cụ này chính là tiền tệ. Nói cách khác thì tiền tệ chính là phương tiện dùng để thanh toán giao dịch trong nền kinh tế;

Công cụ định lượng giá trị hàng hóa:

Tiền tệ là công cụ định lượng giá trị của các sản phẩm hàng hóa dịch vụ: Mỗi hàng hóa sẽ được định lượng giá trị bằng tiền tệ cũng giống cách chúng cân đo bằng các đơn vị đo lường khối lượng, sản phẩm có giá trị càng cao thì số tiền sử dụng để trao đổi càng lớn;

Giá trị của hàng hóa khi được ước lượng bằng tiền tệ gọi là giá cả. Giá cả này chịu ảnh hưởng từ các yếu tố như giá trị hàng hóa đó, giá trị của tiền tệ cũng như quan hệ cung-cầu hàng trên thị trường.

Tiền tệ có chức năng quan trọng và không thế thay thế trong quá trình lưu thông hàng hóa

Phương tiện cất trữ:

Tiền tệ là một loại tài sản có thể tích lũy: lúc này, tiền được rút khỏi lưu thông và đem cất trữ. Lượng tiền tích trữ càng lớn thì của cải, vật chất trong xã hội càng lớn, nó là minh chứng tài sản Có của xã hội. Tuy nhiên, còn tùy vào từng nền kinh tế, các chính sách của quốc gia cũng như tỷ lệ lạm phát mà việc tích trữ tiền có nhiều thay đổi.

Để làm được chức năng này, tiền phải có đủ giá trị. Tiền trong lưu thông sẽ tự thích ứng với nhu cầu tiền cần thiết cho lưu thông. Nếu sản xuất tăng, lượng hàng hóa nhiều thì tiền cất trữ sẽ được đưa vào lưu thông và ngược lại, sản xuất giảm, lượng hàng hóa ít đi thì một phần tiền sẽ rút khỏi lưu thông và chuyển vào cất trữ. 

Phương tiện thanh toán:

Khi sản xuất và trao đổi hàng hóa phát triển đến một trình độ nào đó chắc chắn nảy sinh công nợ – tức là không trả tiền ngay mà nợ lại, trả vào dịp khác. Người bán trở thành chủ nợ, người mua là con nợ. Nếu đến kỳ thanh toán mà giao dịch vẫn chưa hoàn tất thì khả năng khủng hoảng kinh tế sẽ tăng cao. Tiền chính là phương tiện để thanh toán cho tất cả các vấn đề, bạn hoàn toàn có thể trả tiền cho sản phẩm và dịch vụ bằng tiền mặt, tiền chuyển khoản, thẻ tín dụng hoặc séc…

Tiền tệ thế giới:

Mối quan hệ buôn bán giữa các quốc gia được hình thành thì tiền tệ sẽ thực hiện chức năng là tiền tệ thế giới. Đây chính là cơ sở thanh toán quốc tế. Loại tiền này sẽ được thế giới công nhận là đồng tiền thanh toán quốc tế, việc đổi tiền giữa các quốc gia với nhau sẽ tuân theo tỷ giá hối đoái (chênh lệch giá cả đồng tiền của quốc gia này với đồng tiền cả quốc gia khác). Dựa vào nền kinh tế các quốc gia khác nhau nên tỷ giá hối đoái cũng khác nhau.

Tóm lại, tiền tệ là một nhân chứng của lịch sử, vì nó trải qua rất nhiều giai đoạn phát triển của loài người, đồng tiền đã thay đổi rất nhiều (về hình thức, chủng loại…) nhưng công năng sử dụng thì vẫn y nguyên. Bởi vậy, thông qua tiền tệ, ta có thể biết được lịch sử phát triển của xã hội. TOPI mong rằng những thông tin mà chúng tôi đưa ra về tiền tệ sẽ hữu ích với bạn. Chúc bạn thành công!