Soạn bài Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê - Ngữ văn 9

Mục Lục

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Tóm tắt văn bản

Truyện kể về ba nữ thanh niên xung phong Nho, Thao và Phương Định làm thành một tổ trinh sát mặt được tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các quả bom chưa nổ và phá bom. “Công việc hết sức nguy hiểm nhưng họ đều có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những phút giây thanh thản và mơ mộng”. Họ yêu thích công việc, yêu thích những người đồng đội của mình.
Trong một lần phá bom, Nho bị thương; Thao và Phương Định hết lòng chăm sóc.
Một cơn mưa đá bất chợt rơi trên cao điểm khiến ba cô hết sức vui thích. Phương Định ngồi nhớ về thành phố quê nhà.

1.2. Nghệ thuật

Sử dụng phương thức trần thuật, với ngôi kể thứ nhất, lựa chọn nhân vật người kể chuyện đồng thời là nhân vật trong truyện.
Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật đặc sắc bằng miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật.
Có lời trần thuật, lời đối thoại tự nhiên, phù hợp với nhân vật kể chuyện.
Câu văn ngắn, nhịp nhanh, hình ảnh so sánh được sử dụng nhiều

1.3. Nội dung

Họ đều trẻ, có tinh thần trách nhiệm trong công việc
Có lòng dũng cảm, không sợ hy sinh
Tình đồng đối gắn bó
Dễ xúc động, nhiều mộng mơ

1.4. Ý nghĩa văn bản

Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.

2. Soạn bài Những ngôi sao xa xôi

Câu 1. Kể tóm tắt nội dung truyện. Truyện được trần thuật từ nhân vật nào? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện?

Tóm tắt truyện
- Truyện kể về ba nữ thanh niên xung phong Nho, Thao và Phương Định làm thành một tổ trinh sát mặt được tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. “Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các quả bom chưa nổ và phá bom”. “Công việc của na người hết sức nguy hiểm nhưng họ đều có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những phút giây thanh thản và mơ mộng”. Họ yêu thích công việc, yêu thích những người đồng đội của mình.
- Trong một lần phá bom, Nho bị thương; Thao và Phương Định hết lòng chăm sóc.
- Một cơn mưa đá bất chợt rơi trên cao điểm khiến ba cô hết sức vui thích. Phương Định ngồi nhớ về thành phố quê nhà.
Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất, nhân vật “tôi” – Phương Định, cũng là nhân vật chính của truyện.
Tác dụng
- Sự lựa chọn vai kể như vậy phù hợp với nội dung tác phẩm
- Tạo thuận lợi đổ tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật.

Câu 2. Truyện kể về ba cô gái thanh niên xung phong ở một tổ trinh sát phá bom trên cao điểm, ở họ có những nét gì chung đã gấn bó thành một khối thống nhất và những gì là nét riêng ở mỗi người?

Nét chung
- Ba cô gái trong truyện là những cô gái còn rất trẻ, cùng chung một tổ, cùng trải qua cuộc sống đầy khó khăn, nguy hiểm. Họ đều mang những phẩm chất chung của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở chiến trường.
  - Đó là tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó.
  - Họ là những cô gái trẻ dễ xúc cảm, nhiều mơ ước, hay mộng mơ, dễ vui mà cùng dễ trầm tư.
  - Họ cũng thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường
    - Nho thích thêu thùa
    - Chị Thao chăm chép bài hát
    - Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát).
Nét riêng
- Dù trong một tập thể nhỏ rất gắn bó với nhau nhưng ở mỗi người vẫn có những cá tính, nét tính cách riêng.
  - Phương Định
    - Vốn là một cô học sinh thành phố
    - Tính cách nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng
    - Hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư giữa gia đình và thành phố của mình.
  - Chị Thao
    - Có ít nhiều từng trải hơn
    - Mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn nhưng cũng không thiếu những khát khao và rung động của tuổi trẻ.
    - Chị chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh, nhưng lại rất sợ khi nhìn tháy máu chảy.
  - Nho
    - Trông có vẻ yếu đuối nhưng cũng rất tinh nghịch.

Câu 3. Tác giả đã thể hiện chân thực và sinh động, tự nhiên tâm lí của những cô gái thanh niên xung phong tuổi đời còn rất trẻ. Hãy phân tích tâm lí nhân vật Phương Định, tập trung vào những đoạn:

a. Nhân vật tự quan sát và đánh giá về mình ở phần đầu truyện.

b. Tâm trạng của cô trong một lần phá bom ở phần cuối truyện.

c. Cảm xúc trước trận mưa đá ở cuối truyện.

Gợi ý làm bài

a. Nhân vật Phương Định tự quan sát và đánh giá mình

Phương Định là một cô gái thành phố, tự biết mình đẹp nhưng trong lòng cô luôn coi những người mặc quân phục với ngôi sao trên mũ là đẹp nhất.
Phương Định thuộc nhiều bài hát, thích bịa bài hát, hay mơ mộng “hát và nghĩ vớ vẩn”.
Cô hay quan sát, để ý đồng đội của mình.
- Cô dành tình cảm yêu thương cho Nho – người bạn như cây kem trắng
- Dành tình cảm quý mến, trân trọng cho chị Thao, con người “cương quyết, táo bạo”.

b. Tâm lí nhân vật Phương Định trong một lần phá bom

Tâm lí nhân vật Phương Định trong một lần phá bom đã được miêu tả rất cụ thể, tinh tế.
- Mặc dù đã rất quen công việc nguy hiểm này, nhưng mỗi lần phá bom vẫn là một thử thách với thần kinh của cô.
- Diễn biến tâm lí
  - Cô có cảm giác là các anh cao xạ ở trên kia đang dõi theo từng động tác, cử chỉ của mình, để rồi lòng dũng cảm ở cô như được kích thích bởi lòng tự trọng: “Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sự nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới”.
  - Ở bên quả bom, kề sát với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của con người như, cũng trở nôn sắc nhọn hơn: “Thính thoảng lưỡi xẻng chạm vào qua bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! vỏ qua bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành”.
  - Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom: “Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ”.

→ Tác giả đã miêu tả sinh động và chân thực tâm lí nhân vật

⇒ Làm hiện lên một thế giới nội tâm phong phú, nhưng trong sáng, không phức tạp.

c. Cảm xúc của các cô gái trước trận mưa đá ở cuối truyện cũng được miêu tả một cách chân thực và xúc động

Gặp cơn mưa đá bất ngờ, tình hồn nhiên của cô được bộc lộ mạnh mẽ.
- Cô vui thích, cuống cuồng: “Những niềm vui con trẻ …lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy”.
- Và cơn mưa gợi cho cô nhớ về thành phố, về mẹ, về những ngôi sao to trên bầu trời thành phố.

Câu 4. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của truyện?

Tác giả dùng ngôn ngữ trần thuật.
- Truyện được kể bằng ngôi thứ nhất, cũng là nhân vật chính.
- Khi xây dựng hình tượng nhân vật, tác giả chủ yếu miêu tả tâm lí. Vì thế, ngôn ngữ trần thuật sẽ tạo điều kiện thuận lợi để tác giả tập trung miêu tả thế giới nội tâm của nhân vật trong truyện.
Ngôn ngữ tự nhiên, gần với khẩu ngữ, trẻ trung và có chất nữ tính.
- Lời kể thường dùng những câu ngắn, nhịp nhanh, tạo được không khí khẩn trương trong hoàn cảnh chiến trường.
- Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm lại, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh.

Câu 5. Đọc truyện ngắn này, em hình dung và cảm nghĩ như thế nào về tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ?

Truyện ngắn này kể về ba cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trương Sơn thời chống Mĩ.
- Các cô là đại diện cho tuổi trẻ Việt Nam trong giai đoạn gian khổ và hào hùng của dân tộc.
Tuổi trẻ Việt Nam thời ấy chiến đấu dũng cảm, sẵn sàng hi sinh để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc.
- Trong khó khăn, gian khổ, họ vẫn sống lạc quan, hồn nhiên, yêu đời ngay cả khi đối mặt với cái chết. Giữa họ có một tình đồng đội gắn bó, tình đồng chí cao quý.
- Em có thể hình dung điều này một phần qua truyện “Nhưng ngôi sao xa xôi”.
Thế hệ các em tự hào về thế hệ cha anh, về phẩm chất truyền thống tốt đẹp của con người Việt Nam.

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Những ngôi sao xa xôi để củng cố hươn nội dung bài học.

3. Một số bài văn mẫu về bài Những ngôi sao xa xôi

Truyện “Những ngôi sao xa xôi” phản ánh chân thực tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong. Đó chính là những hình ảnh đẹp đẽ, tiêu biểu cho phẩm chất cao quý của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ vừa qua. Để nắm vững nội dung bài học cũng như biết cách phân tích các khía cạnh khác nhau của văn bản này, các em có thể tham khảo thêm một số bài văn mẫu dưới đây: