Phòng tránh nguy cơ dậy thì sớm ở trẻ | Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Dậy thì sớm kéo theo nhiều hệ lụy phức tạp, ảnh hưởng tới tâm sinh lý và khả năng phát triển của trẻ em. Đặc biệt, tỷ lệ trẻ dậy thì sớm đang ngày càng gia tăng trong những năm gần đây.

Bé Phương (Long Biên, Hà Nội) học lớp 2, cao 1m34 nặng 40kg, phát triển hơn so với bạn bè bằng tuổi. Tại BVĐK Tâm Anh Hà Nội, bác sĩ kiểm tra chỉ số BMI của Phương là 22,27 vẫn trong ngưỡng chỉ số bình thường nhưng bé gái thừa cân khá nhiều so với cân nặng chuẩn, chiều cao của bé ở mức 97th percentile, vượt ngưỡng chiều cao tiêu chuẩn so với trẻ cùng tuổi.. Đặc biệt, tuyến vú của Phương phát triển độ II, núm vú nhô cao và có quầng vú lớn, vùng kín đã xuất hiện lông tơ. Kết quả Xquang xương cổ tay cho thấy mật độ xương tương đương trẻ 8,5 tuổi. Xét nghiệm nồng độ hormorne sinh dục tăng ở mức giai đoạn đầu của dậy thì, kích thước tử cung – buồng trứng chưa tăng nhiều. Trẻ không có dấu hiệu thần kinh (như đau đầu, buồn nôn, nôn, nhìn mờ, liệt khu trú) hay các bất thường khác, và gia đình họ hàng không có trẻ nào dậy thì sớm.

Theo chia sẻ từ mẹ bé, chị mắc tiểu đường thai kỳ và sinh bé nặng 4kg. Phương bụ bẫm từ nhỏ, các chỉ số phát triển luôn tốt hơn các bạn cùng tuổi. Từ khi con bắt đầu đi học lớp 1, cân nặng và chiều cao bắt đầu tăng nhanh, ngực bé cũng phát triển nhưng chị chỉ nghĩ con hơi quá cân. Phương phát triển chiều cao tốt nên gia đình chỉ nghĩ con lớn nhanh hơn các bé khác.  

Tiến sĩ, bác sĩ Lương Thị Thu Hiền – bác sĩ Nội tiết – di truyền – rối loạn chuyển hóa Nhi khoa, BVĐK Tâm Anh Hà Nội nhận định bé gái thuộc nhóm dậy thì sớm trung ương vô căn, không xác định nguyên nhân. Đây là thể dậy thì sớm phổ biến nhất ở trẻ và nguy cơ cao hạn chế chiều cao khi trưởng thành. Theo các chuyên gia y tế, bé gái dậy thì sớm có thể bị mất tới 20cm chiều cao được thừa hưởng từ bố mẹ.

Dậy thì sớm là vấn đề nhiều gia đình lo lắng, trong đó cha mẹ đặc biệt quan tâm tới cơ hội phát triển chiều cao ở trẻ. Nhiều gia đình đặt vấn đề về việc tiêm thuốc ức chế nội tiết nhằm kéo dài thời gian phát triển chiều cao cho trẻ hoặc sử dụng các loại thuốc, thực phẩm chức năng được quảng cáo có tác dụng làm tăng chiều cao.

Bác sĩ Thu Hiền chia sẻ, nhiều gia đình khi biết con bị dậy thì sớm thường lo lắng và mong muốn được can thiệp điều trị cho trẻ. Nhưng trên thực tế không phải mọi trường hợp dậy thì sớm cũng cần điều trị nội tiết. Việc chỉ định điều trị hay không và sử dụng phương pháp nào sẽ được cá thể hóa theo từng trường hợp, căn cứ theo độ tuổi trẻ tới khám cũng như dự đoán chiều cao khi trẻ trưởng thành. Tự ý sử dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng có ảnh hưởng nội tiết có thể gây ra những rối loạn phức tạp về tâm sinh lý, “khóa” chiều cao cuối cùng.

Với trường hợp của Phương, bác sĩ tư vấn điều chỉnh chế độ sinh hoạt, xây dựng thực đơn lành mạnh và hướng dẫn vận động thể thao phù hợp nhằm duy trì cân nặng hợp lý, kiểm soát hiện tượng dậy thì. Gia đình được hướng dẫn theo dõi chặt chẽ chỉ số phát triển của bé và thăm khám lại sau 2 – 3 tháng để đánh giá sự phát triển của dậy thì, tốc độ phát triển chiều cao, theo dõi sự tăng nồng độ các hormorne sinh dục. Trong trường hợp bé có tăng nhanh các dấu hiệu dậy thì và/hoặc dấu hiệu tăng nồng độ hormorne rõ rệt sẽ được cân nhắc tiêm  thuốc ức chế dậy thì.

Dậy thì sớm được xác định khi trẻ xuất hiện các dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai. Các dấu hiệu dậy thì bao gồm: tăng chiều cao nhanh trong thời gian ngắn, các dấu hiệu phát triển sinh dục (tuyến vú ở bé gái và thể tích tinh hoàn ở bé trai), vùng kín xuất hiện lông mu, lông nách, mụn trứng cá, thay đổi tính khí, tăng tiết mùi cơ thể, có kinh nguyệt ở bé gái… Tuy nhiên, khi xuất hiện những biểu hiện này có thể quá trình phát triển dậy thì đã gần hoàn tất, khó cải thiện chiều cao. Trẻ dậy thì sớm sẽ có những thay đổi sinh lý và khủng hoảng tâm lý nhất định.

Các bậc phụ huynh nên chủ động phòng ngừa nguy cơ dậy thì sớm bằng việc kiểm soát các yếu tố dinh dưỡng, vận động, sàng lọc bệnh lý và xây dựng môi trường học tập và sinh hoạt lành mạnh. Nên theo dõi chỉ số phát triển thường xuyên 3 tháng/lần và đối chiếu theo bảng đánh giá chiều cao cân nặng chuẩn WHO.

Chế độ ăn của trẻ cần đa dạng phong phú, đầy đủ chất dinh dưỡng, tăng cường ăn rau củ quả, trái cây. Nên ưu tiên các loại rau quả theo mùa, hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhiều dầu mỡ, chất béo và đồ ăn có hàm lượng đường cao. Bố mẹ nên khuyến khích trẻ tập luyện thể dục thể thao ít nhất 45 phút mỗi ngày.

Không nên để trẻ sử dụng các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính, ipad khi còn quá nhỏ và thời gian sử dụng quá lâu, hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ. Chú ý kiểm soát nội dung độc hại trên điện thoại, máy tính bảng có thể tác động xấu tới tâm lý của trẻ.

Nhằm cung cấp các kiến thức về tuổi dậy thì, chia sẻ kinh nghiệm cho bố mẹ ứng phó với giai đoạn dậy thì và dậy thì sớm ở trẻ, 20h ngày 25/4, Hệ thống BVĐK Tâm Anh tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến “Dậy thì sớm và những thay đổi trong tuổi dậy thì”. Chương trình có sự tham gia của các chuyên gia BVĐK Tâm Anh Hà Nội: TS.BS Lương Thị Thu Hiền, khoa Nhi; TS.BS Vũ Thị Thanh, khoa Dinh dưỡng; ThS.BSNT Nguyễn Thị Ngọc Nga, khoa Nhi.

Chương trình được phát sóng trực tiếp trên Báo điện tử vtv.vn, thanhnien.vn và website tamanhhospital.vn. Livestream trên ứng dụng VTVGo của Đài truyền hình Việt Nam; các fanpage: Báo điện tử VnExpress.net, Báo Thanh Niên, Trung tâm Tin tức VTV24, VTV8 – Đài Truyền hình Việt Nam, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, VNVC – Trung tâm tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn; Nutrihome – Phòng khám dinh dưỡng, Trung tâm Sản Phụ khoa Tâm Anh, kênh Youtube Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh, Youtube Báo Thanh Niên.

Quý khách có thể gửi câu hỏi cho chuyên gia bằng các hình thức: liên hệ tổng đài 0287.102.6789 – 0287.300.6858 (TP.HCM)/ 1800.6858 – 0247.106.6858 (Hà Nội), comment tại đây hoặc nhắn tin qua Zalo OA của BVĐK Tâm Anh.