Những vấn đề mà ASEAN cần ưu tiên hơn nữa

Không chỉ phải nỗ lực để giải quyết dịch COVID-19 và những tác động của đại dịch, mà ASEAN còn cần xem xét các bài học kinh nghiệm từ cuộc khủng hoảng để nâng cao khả năng phục hồi và khả năng sẵn sàng của Cộng đồng ASEAN để ứng phó với những thách thức nổi lên trong tương lai.

Những ưu tiên của ASEAN

Phát biểu tại Hội nghị Cấp cao Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 38 diễn ra ngày 26/10 theo hình thức trực tuyến dưới sự chủ trì của Brunei, Thủ tướng Thái Lan kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Prayut Chan-o-cha đã nêu lên ba vấn đề mà ASEAN cần ưu tiên hơn nữa.

asean-4.jpg.6f219da3a61510ae81e9275af2fb0524.jpg -0
Các đại biểu tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 38.

Đầu tiên, ASEAN cần đảm bảo thực hiện hiệu quả các sáng kiến của hiệp hội về ứng phó với dịch COVID-19, đồng thời tăng cường hơn nữa khả năng sẵn sàng ứng phó với các dịch bệnh mới nổi và tăng cường an ninh y tế công cộng về lâu dài, bao gồm cả việc thúc đẩy hợp tác nghiên cứu và phát triển (R&D) về vaccine để đạt được an ninh và tự lực về vaccine trong khu vực.

Thứ hai, ASEAN nên bắt đầu mở cửa trở lại và cho phép đi lại an toàn để phục hồi các nền kinh tế, sử dụng Khung thỏa thuận hành lang đi lại với sự công nhận lẫn nhau về vaccine và chứng chỉ vaccine để tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi công tác và sau này là du lịch. ASEAN cũng nên tránh các biện pháp không cần thiết có thể cản trở sự di chuyển của hàng hóa để đảm bảo kết nối chuỗi cung ứng trong thời kỳ đại dịch và tận dụng nhiều hơn thị trường nội khối để kích thích nền kinh tế khu vực.

Và cuối cùng, dịch COVID-19 và các thách thức về thiên tai như biến đổi khí hậu, lũ lụt, cháy rừng hoặc khói bụi xuyên biên giới phản ánh điểm yếu của các phương pháp tiếp cận phát triển hiện tại vốn tập trung chủ yếu vào lợi ích kinh tế, trong khi không tính đến tác động đến môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Do đó, đã đến lúc cần phải thay đổi mô hình cuộc sống hàng ngày và đạt được “Cân bằng vạn vật” để giúp sự phục hồi và phát triển của ASEAN bền vững hơn, phù hợp với Mô hình kinh tế BCG (sinh học- tuần hoàn – xanh) như cách mà Thái Lan áp dụng để tự tái tạo cho kỷ nguyên “Bình thường tiếp theo”.

Thủ tướng Prayut Chan-o-cha cũng bày tỏ hy vọng Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) có thể có hiệu lực theo đúng mốc thời gian đã định và các cuộc đàm phán về Hiệp định Thương mại tự do ASEAN-Canada có thể sớm được công bố. Điều này nhằm thúc đẩy một môi trường thuận lợi cho thương mại và đầu tư cũng như mở rộng các cơ hội thương mại cho các doanh nghiệp để giúp họ phục hồi sau tác động của dịch COVID-19.

Thái Lan có kế hoạch đệ trình văn kiện phê chuẩn RCEP lên Tổng thư ký ASEAN vào đầu tháng 11 tới để góp phần đưa RCEP sớm có hiệu lực. Liên quan tới vấn đề này, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long nhấn mạnh sự cần thiết của việc các nước ASEAN phải hợp tác cùng nhau để vươn lên mạnh mẽ hơn và kiên cường hơn từ đại dịch COVID-19, đồng thời bày tỏ hy vọng RCEP nhanh chóng nhận được sự phê chuẩn của tất cả các thành viên ASEAN cũng như các đối tác để hiệp định này có thể có hiệu lực vào tháng 1/2022 theo kế hoạch.

Theo ông, sau khi RCEP được phê chuẩn, hiệp định này sẽ giúp thúc đẩy niềm tin vào thương mại và đầu tư tại khu vực và đóng góp đáng kể vào quá trình phục hồi kinh tế sau đại dịch của khu vực.

Ông cũng nhấn mạnh rằng, các nước ASEAN cũng phải từng bước mở cửa trở lại nền kinh tế và nối lại đi lại an toàn khi kiểm soát được dịch COVID-19. Đây là một khía cạnh quan trọng của việc sống chung an toàn với COVID-19. Singapore hoan nghênh việc thông qua Khung thỏa thuận hành lang đi lại ASEAN và phát triển các giải pháp kỹ thuật số tạo điều kiện cho việc đi lại an toàn và có thể kiểm soát.

Và sự đóng góp chủ động, tích cực chia sẻ trách nhiệm của Việt Nam

Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 38 trong chuỗi các sự kiện cấp cao và quan trọng nhất của ASEAN trong năm nay, gồm Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 38 và 39, Hội nghị cấp cao ASEAN với các đối tác (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Australia, Ấn Độ, Nga), Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS)… diễn ra từ ngày 26 đến 28/10.

Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 38, 39 và Hội nghị cấp cao với các đối tác là dịp để Việt Nam tiếp tục khẳng định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng.

Phát huy kết quả tốt đẹp của nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam tiếp tục tham gia chủ động, tích cực, đóng góp trách nhiệm vào công việc chung của ASEAN, phối hợp với Chủ tịch Brunei thúc đẩy các ưu tiên của Việt Nam trong năm ASEAN 2020 gắn với các ưu tiên của năm 2021, đặc biệt về ứng phó COVID-19 đánh giá triển khai Hiến chương ASEAN, xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025 và thúc đẩy vai trò của ASEAN trong hợp tác tiểu vùng.

Việc tham gia các hội nghị cấp cao ASEAN lần này của Việt Nam cũng thể hiện rõ mong muốn của Việt Nam đồng hành cùng các nước ASEAN vượt qua khó khăn; giữ vững đoàn kết, thống nhất ASEAN; tiếp nối đà xây dựng Cộng đồng và đẩy mạnh liên kết khu vực; ứng phó hiệu quả các thách thức đang nổi lên; củng cố vai trò trung tâm và vị thế, tiếng nói quốc tế của ASEAN… Việc Vương quốc Anh được chính thức công nhận là Đối tác đối thoại thứ 11 của ASEAN trong năm 2021 có đóng góp quan trọng của Việt Nam.

Tính đến năm 2021, Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN tròn 26 năm. Trong suốt hành trình kéo dài hơn 1/4 thế kỷ ấy, Việt Nam đã trở thành một trong những thành viên có ảnh hưởng lớn đến cấu trúc thống nhất của ASEAN, cũng như duy trì hòa bình, thịnh vượng ở khu vực, xây dựng ASEAN trở thành một cộng đồng chung hoàn thiện, lấy người dân làm trung tâm.

Việt Nam đã chủ động, tích cực và có trách nhiệm khi tham gia vào các công việc của ASEAN, trong đó có xây dựng thể chế cho ASEAN như Hiến chương ASEAN (2008), Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009-2015), Kế hoạch Tổng thể 2009, 2015 và 2025, Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015, 2025 và xa hơn… và triển khai toàn diện cả ba trụ cột Cộng đồng ASEAN.

Việt Nam đã tổ chức tốt Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 6, đảm nhận thành công vai trò Chủ tịch Ủy ban Thường trực ASEAN (ASC) khóa 34 (7/2000 – 7/2001), Chủ tịch ASEAN 2010, hoàn thành tốt vai trò Chủ tịch ASEAN 2020. Với nhiều sáng kiến và đóng góp quan trọng như mở rộng EAS hay thành lập cơ chế ADMM+ (Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng), Việt Nam tích cực cùng các thành viên ASEAN duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình.

Tình hình thế giới và khu vực đang có những chuyển biến phức tạp, khó lường; các đợt bùng phát dịch COVID-19 ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến trình phục hồi, phát triển kinh tế của các nước trong khu vực. Việc tiếp cận, phân bổ không đồng đều vaccine khiến mục tiêu miễn dịch cộng đồng chưa đạt được như mong muốn, nhất là ở các nước đang phát triển, trong đó có các thành viên ASEAN.

Trong bối cảnh đó, là một trong ba nước ASEAN đang nỗ lực tự chủ nghiên cứu và sản xuất vaccine ngừa COVID-19, Việt Nam đề xuất ASEAN nâng cao khả năng tự cường vaccine thông qua xây dựng chuỗi cung ứng vaccine khu vực. Ngoài ra, Việt Nam khẳng định sẽ phối hợp với các nước thúc đẩy sớm thành lập và đưa vào vận hành Trung tâm ASEAN về ứng phó các tình huống y tế công cộng khẩn cấp và dịch bệnh mới nổi (ACPHEED).

Để sớm khắc phục hậu quả kinh tế, xã hội của dịch COVID-19, Việt Nam nhấn mạnh, ASEAN cần tập trung nỗ lực hỗ trợ các nhóm người và vùng miền chịu tác động của đại dịch COVID-19, trong đó có các tiểu vùng cũng như hỗ trợ các ngành nghề có điều kiện nhanh chóng phục hồi. Vào ngày 30/11, tại Hà Nội, Việt Nam dự kiến sẽ tổ chức Diễn đàn ASEAN về hợp tác tiểu vùng vì phát triển bền vững và tăng trưởng bao trùm.