Nhận diện tội phạm sử dụng công nghệ cao: Đề phòng mắc bẫy

Theo thống kê từ Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Bộ Công an, năm 2020, cơ quan chức năng đã phát hiện hơn 4.000 vụ việc liên quan đến tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua không gian mạng. Năm 2021, số lượng các vụ việc tăng đáng kể.

Khó kiểm soát

Theo báo cáo của Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (gọi tắt là An ninh mạng), hiện nay nước ta có 70 triệu người sử dụng Internet (tương ứng với 70% dân số) với 154 triệu thiết bị kết nối Internet. Ngành công nghiệp công nghệ thông tin có thứ hạng cao, cơ sở hạ tầng số phát triển nhanh với 68 triệu tài khoản mạng xã hội Facebook. Bối cảnh trên đặt ra khó khăn, thách thức lớn trong công tác đảm bảo an ninh quốc gia và giữ gìn trật tự an toàn xã hội.

Công an TP Hà Nội làm việc với đối tượng Chen Jiong

Thượng úy Ngô Xuân Quyền – cán bộ đội Hướng dẫn và điều tra tội phạm có yếu tố nước ngoài và sử dụng công nghệ cao Phòng CSHS chia sẻ, thời gian qua tại một số khu vực trên địa bàn TP Hà Nội xảy ra tình trạng một số người dân nhận được các tin nhắn từ đầu số “8079” – tin nhắn giả nhà mạng được gửi đi từ các thiết bị giả mạo trạm BTS của các nhà mạng viễn thông tại Việt Nam. Toàn bộ dữ liệu này không đi qua hệ thống của các nhà mạng. Khi nhận được tin nhắn này, rất nhiều người dân tưởng tin đó là của các ngân hàng nên đã truy cập vào các đường link giả mạo. Từ đó họ đã bị các đối tượng chiếm đoạt số tiền rất lớn, lên đến hàng trăm tỷ đồng. Đây là một thủ đoạn mới, hết sức nguy hiểm. Dịp cuối năm Tân Sửu vừa qua, Phòng CSHS phối hợp với Cục An ninh mạng, Bộ Công an và Phòng An ninh mạng Công an TP Hà Nội tiến hành điều tra, phát hiện đối tượng Chen Jiong (Quốc tịch Trung Quốc) thực hiện hành vi xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác. Tại Cơ quan công an Chen Jiong khai mỗi ngày sử dụng thiết bị giả trạm BTS để phát tán khoảng 60.000 đến 70.000 tin nhắn thành công tới người dùng.

Tang vật Chen Jiong sử dụng để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên Internet

Còn tại địa bàn nông thôn gần đây xuất hiện một thủ đoạn mới để chiếm đoạt tiền của người dân. Đó là hình thức “Tham gia đặt đơn hàng để hưởng hoa hồng”. Thông tin từ cơ quan công an tỉnh Yên Bái, vụ việc được phát hiện tại thị trấn Mậu A, huyện Văn Yên. Nhóm đối tượng sẽ liên hệ với bị hại và rủ rê tham gia kiếm tiền online. Bọn chúng hứa hẹn chỉ cần làm theo những gì hướng dẫn, mỗi ngày sẽ kiếm được cả chục triệu đồng. Cụ thể bị hại sẽ truy cập vào đường link các đối tượng gửi cho để tạo lập tài khoản, nạp tiền vào tài khoản và lựa chọn thực hiện nhiệm vụ đặt đủ số đơn hàng theo mức nhất định 10/10, 30/30, 50/50, 80/80 trong ngày thì mới được nhận lại tiền đã đặt đơn hàng và tiền hoa hồng. Nếu không hoàn thành, hệ thống sẽ tự động làm mới nhiệm vụ vào 9h30 ngày hôm sau, chỉ khi hoàn thành nhiệm vụ trong thời gian một ngày thì toàn bộ số tiền đã đặt đơn hàng trước đó mới được hoàn trả về tài khoản. Tuy nhiên, số tiền để đặt đơn hàng trên hệ thống trên website luôn tăng dần để bị hại không thể hoàn thành được nhiệm vụ đặt đơn hàng của mình. Như vậy đồng nghĩa là số tiền mà bị hại bỏ ra lúc đầu cũng bị mất trắng.

Công an TP Hà Nội đã phối hợp với ngân hàng đặt nhiều biển cảnh báo về các hình thức lừa đảo trên không gian mạng

Trung tá Trần Thiện Giang, Trưởng Phòng An ninh mạng Công an tỉnh Nghệ An cho biết: Trong thời gian gần đây, hoạt động của tội phạm lợi dụng không gian mạng có xu hướng gia tăng, phức tạp, khó kiểm soát bởi loại tội phạm này thường sử dụng các loại phương tiện công nghệ cao, có tổ chức. Lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người dân cũng như những hạn chế trong việc tiếp xúc với thông tin thời sự và công nghệ mới để lừa đảo. Đáng quan ngại, xu thế dịch chuyển của loại tội phạm này từ khu vực thành thị về các vùng nông thôn, miền núi ngày càng rõ rệt. Trong đó, đã hình thành nên nhiều đối tượng, ổ nhóm là những người ở chính các vùng này để liên kết, móc nối với các đối tượng khác thực hiện hành vi lừa đảo.

Nhận diện các thủ đoạn

Qua thực tiễn thực hiện công tác phòng ngừa, đấu tranh và điều tra các loại tội phạm sử dụng công nghệ cao, Phòng CSHS Công an TP Hà Nội xác định các phương thức thủ đoạn các đối tượng thường sử dụng để thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản cụ thể như sau:

Một là các đối tượng sử dụng mạng xã hội như Zalo, Facebook, Telegram, Tinder… để kết bạn rồi làm quen với người bị hại. Sau một thời gian quen biết, đối tượng giới thiệu, dụ dỗ, lôi kéo bị hại tham gia đầu tư tiền vào các sàn giao dịch điện tử, theo giới thiệu các sản đều có nguồn gốc từ nước ngoài, liên kết với nền tảng giao dịch điện tử hàng đầu thế giới, cam kết người chơi sẽ được hưởng mức lãi suất cao nhưng lại an toàn có thể rút vốn bất kỳ lúc nào, không cần đầu tư trí tuệ, thời gian, thậm chí người chơi còn được đội ngũ chuyên gia của sàn hướng dẫn đặt lệnh giúp chắc chắn thắng, nhưng bản chất các sàn này đều là phần mềm do đối tượng lập ra.

Sau một thời gian, sàn giao dịch thông báo dừng hoạt động để bảo trì, hoặc lỗi không truy cập được, khách hàng không đăng nhập được để rút tiền hoặc bị mất hết tiền kỹ thuật số trong tài khoản, đồng thời các đối tượng cũng khóa các tài khoản Facebook, Zalo, Telegram, Tinder….

Hai là các đối tượng sử dụng phần mềm công nghệ cao (Voice over IP – cách gọi sử dụng ứng dụng truyền tải giọng nói qua mạng máy tính) có chức năng giả mạo đầu số, giả mạo số điện thoại gọi điện cho bị hại tự xưng là nhân viên bưu điện, bưu cục thông báo về việc người bị hại đang nợ tiền cước điện thoại, có bưu phẩm gửi ở các bưu điện lâu ngày không đến nhận, thiếu nợ tiền ngân hàng do người khác lấy CMND đăng ký mở tài khoản ngân hàng, hoặc liên quan đến các vụ án, vụ việc vi phạm luật giao thông đường bộ..; sau đó nối máy cho bị hại nói chuyện với một số đối tượng khác giả danh cán bộ đang công tác tại các cơ quan tư pháp (Công an, Viện kiểm sát, Tòa án). Các đối tượng thông báo người bị hại liên quan đến vụ án đặc biệt nghiêm trọng đang điều tra, nếu không thực hiện theo nội dung các đối tượng đưa ra sẽ bị khởi tố, bắt tạm giam khiến người bị hại hoang mang, lo sợ và cung cấp thông tin cá nhân, tài sản và làm theo yêu cầu của các đối tượng.

Cơ quan Công an khuyến cáo người dân cần cảnh giác cao với những tài khoản “ảo”, những món quà miễn phí trên mạng

Ba là đối tượng lập tài khoản mạng xã hội (Facebook, Zalo…) hoặc chiếm quyền quản trị tài khoản mạng xã hội (hack) của người khác rồi nhắn tin cho người thân, bạn bè trong danh sách liên lạc của chủ tài khoản giả vay, mượn tiền, hoặc nhờ chuyển tiền số lượng lớn vào tài khoản ngân hàng do đối tượng chỉ định hoặc gửi thông báo lệnh chuyển tiền giả, kèm đường link trang web giả mạo ngân hàng, yêu cầu bị hại truy cập, điền các thông tin tài khoản ngân hàng, tài khoản Internet banking, mã OTP để kiểm tra, xác minh, qua đó các đối tượng chiếm quyền kiểm soát tài khoản Internet banking và chiếm đoạt toàn bộ số tiền có trong tài khoản ngân hàng của bị hại.

Bốn là đối tượng sử dụng nền tảng nhắn tin qua mạng để gửi tin nhắn cho người bị hại thông báo trúng thưởng tài sản hoặc tiền mặt có giá trị lớn. Sau đó yêu cầu người bị hại nạp tiền qua thẻ điện thoại hoặc chuyển tiền qua tài khoản ngân hàng để làm thủ tục nhận thưởng. Việc chuyển khoản, nạp thẻ phải được thực hiện ngay (trong vòng 60 đến 90 phút) nếu không sẽ không được nhận và giải thưởng sẽ được chuyển cho người khác. Vì tâm lý muốn được nhận giải thưởng có giá trị lớn, nên người bị hại có tâm lý nôn nóng, chủ quan, lơ là, mất cảnh giác và chuyển tiền theo yêu cầu của các đối tượng.

Năm là đối tượng giả danh nhân viên các công ty viễn thông gọi điện tư vấn cho khách hàng để nâng cấp sim từ 3G lên 4G hoặc chuyển đổi từ sim vật lý sang eSim (sim điện tử), các đối tượng lấy lý do phòng ngừa dịch bệnh COVID-19, cần hạn chế tiếp xúc nên không giao dịch trực tiếp tại cửa hàng để liên lạc qua điện thoại với bị hại và đề nghị chuyển đổi sim để được hưởng khuyến mãi, nếu không nâng cấp sẽ không thể sử dụng nghe, gọi hoặc truy cập intemet…

Lợi dụng quy trình chuyển đổi sim trực tuyến của các nhà mạng, tranh thủ sự mất cảnh giác của bị hại, các đối tượng yêu cầu bị hại đọc mã OTP được gửi về máy điện thoại của bị hại, để chuyển kết nối số thuê bao của bị hại đến phôi sim điện thoại khác, đồng thời vô hiệu hóa sim điện thoại của bị hại đang sử dụng và chiếm đoạt số thuê bao này. Sau đó, các đối tượng thực hiện thao tác đăng nhập vào tài khoản ngân hàng, tài khoản Internet banking, ví điện tử, thẻ tín dụng được đăng ký bởi số điện thoại vừa chiếm đoạt được, qua đó đổi mật khẩu và chiếm đoạt tài khoản, tiền trong tài khoản.

Sáu là lợi dụng tình hình dịch bệnh COVID-19 phức tạp, nhu cầu làm việc online tăng cao, các đối tượng sử dụng dịch vụ nhắn tin iMessage trên các máy điện thoại Iphone để nhắn tin đến máy điện thoại của bị hại với nội dung tuyển dụng việc làm online và để lại thông tin liên lạc trong nội dung tin nhắn. Sau khi người bị hại liên lạc thì được đối tượng giao việc ứng tiền để chuyển tiền đến các tài khoản do đối tượng chỉ định, sau khi thực hiện thành công, các đối tượng chuyển khoản trả cả tiền gốc và tiền công cho người bị hại (với số tiền công lớn để tạo lòng tin của bị hại).

Sau một vài giao dịch thành công, do được hưởng lợi lớn và tin tưởng đối tượng sẽ chuyển trả lại tiền nên các bị hại đã thực hiện chuyển số tiền lớn đến các tài khoản ngân hàng theo yêu cầu của đối tượng. Tuy nhiên, sau đó đối tượng không chuyển trả tiền như đã hứa hẹn và cắt liên lạc với bị hại.

Tỉnh táo để tránh mắc bẫy

Để không bị các loại tội phạm sử dụng công nghệ thông tin, mạng lưới viễn thông lừa đảo, dụ dỗ, Cơ quan công an khuyến cáo người dân không tin tưởng vào những lời hứa hẹn, gửi tiền quà của những đối tượng “lạ” trên mạng xã hội. Không tham gia đầu tư vào các sàn chứng khoán, tiền ảo sinh lời khi không có hiểu biết về công nghệ thông tin và mạng internet. Người dân cần tỉnh táo trước nhưng thủ đoạn dùng thông tin cá nhân để giả danh các cơ quan nhà nước, ngân hàng, tổ chức tín dụng… đưa ra nhiều thông tin về đời sống nhằm lừa đảo, xác minh tài khoản để từ đó chuyển tiền cho bọn tội phạm; không đặt mua hàng hóa, giao dịch tài sản khi chưa biết thông tin qua mạng xã hội zalo, facebook; không tham gia vào các trò chơi trực tuyến, dự đoán kết quả có thưởng dẫn đến bị đánh cắp thông tin cá nhân, tài khoản và hạn chế đăng tải, chia sẻ những thông tin cá nhân, các vấn đề có liên quan đến đời sống cá nhân lên mạng xã hội vì đây có thể là đầu mối để tội phạm liên quan đến công nghệ cao lợi dụng việc tống tiền, phạm tội.

Khởi tố hơn 1.000 vụ lừa đảo bằng công nghệ cao

Thống kê 5 năm trở lại đây Bộ Công an đã phát hiện, đấu tranh, xử lý hơn 2.400 chuyên án, khởi tố hơn 1.000 vụ với 1.055 đối tượng và xử phạt hành chính 51 vụ liên quan tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua không gian mạng.