NGHỊ LUẬN VĂN HỌC | PHÂN TÍCH BỨC TRANH TỨ BÌNH TRONG “VIỆT BẮC” (TỐ HỮU)

Với những nét phác họa đơn sơ, bình dị, bức tranh tứ bình Việt Bắc được vẽ ra với sự hòa quyện giữa cổ điện và hiện đại, giữa con người và thiên nhiên, tất cả tạo nên một bức tranh tổng hòa về thiên nhiên và cuộc sống. Đoạn thơ chính là một nét độc đáo trong phong cách trữ tình chính trị của Tố Hữu mà khi nhắc đến Việt Bắc, người ta lại nhớ ngay đến những tâm hồn hồn hậu, giàu nghĩa tình, thủy chung.

BÀI PHÂN TÍCH BỨC TRANH TỨ BÌNH TRONG “VIỆT BẮC”

Nhắc đến những nhà văn, nhà thơ cách mạng trưởng thành trong hai cuộc kháng chiến, ta không hề không nhắc đến Tố Hữu với một giọng thơ đầy tính chiến đấu, đầy lý tưởng, một phong thái thơ trữ tình chính trị. Tuy nhiên, trong những bài thơ ấy vẫn chất chứa những hình ảnh đậm chất trữ tình, giàu chất thơ, mềm mại và mượt mà và tươi tắn. Bức tranh tứ bình trong bài thơ Việt Bắc chính là dẫn chứng tiêu biểu vượt trội :
” Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi tự do
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung ”
Đoạn thơ là một bức tranh Việt Bắc qua bốn mùa và hàm chứa trong đó một nỗi nhớ nhung da diết cùng tấm lòng thủy chung của tác giả nói riêng và người cán bộ nói chung dành cho Việt Bắc :
” Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người ”
Hai câu thơ là lời hỏi và kể của người ra đi, muốn biết lòng người ở lại thế nào và tự thể hiện tấm lòng của mình. Điệp ngữ ” ta về ” khởi đầu cho hai câu thơ như đặt ra những nỗi niềm của người từ giã. Cái đẹp của câu thơ là hình ảnh ” hoa cùng người “, phải chăng con người cũng là một bông hoa trong vườn hoa Việt Bắc. Hình ảnh tạo nên nét hài hòa giữa vạn vật thiên nhiên và con người, hoa và người khi hòa vào nhau, khi tách biệt để tôn lên vẻ đẹp của nhau. Tiếp sau hình ảnh hoa và người là bức tranh bốn mùa Việt Bắc được vẽ ra rất là chân thực cùng những sắc tố tươi tắn và âm thanh rộn ràng :
” Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đeo cao nắng ánh dao gài thắt lưng ”
Mùa đông với màu xanh tha thiết, ngút ngàn của núi rừng trùng điệp hiện ra tiên phong. Tác giả khắc họa mùa đông trước có lẽ rằng do tại khi người cách mạng đến đây cũng vào mùa đông của quốc gia và cũng chính thời gian ấy sau mười lăm năm, người cách mạng cũng từ biệt Việt Bắc – cái nôi cách mạng Nước Ta .
Giữa cái nền xanh tươi của rừng thẳm điển hình nổi bật hình ảnh những bông hoa chuối đỏ tươi, làm cho núi rừng không lạnh lẽo hoang vu mà trở nên ấm cúng quái đản. Những bông hoa chuối ẩn trong sương như những ngọn đuốc hồng soi sáng chặng đường mà ta từng phát hiện trong bài thơ Tây Tiến : ” Mường lát hoa về trong đêm hơi “. Cái ” đỏ tươi ” của hoa chuối như xóa nhòa đi sự lạnh lẽo cô độc của mùa đông lạnh lẽo của núi rừng, như chất chứa, tiềm ẩn sức sống của đất trời. Sự trái chiều trong sắc tố nhưng lại hòa giải trong cách diễn đạt khiến mùa đông nơi đây mang hơi hướng của mùa hè ấm cúng trong thơ Nguyễn Trãi :
” Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương ”

Giữa thiên nhiên ấy, nét đẹp của con người Tây Bắc hiện lên với một nét độc đáo rất riêng:

” Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng ”
Người Việt Bắc đi rừng khi nào cũng gài một con dao ở thắt lưng để phát quang những chướng ngại và đề phòng thú dữ. Ở đây tác giả không miêu tả khuôn mặt hay thần thái mà miêu tả ánh sáng phản chiếu nơi lưỡi dao gài ở thắt lưng. Ánh nắng mặt trời chiếu xuống làm cho con dao lấy lánh ánh sáng tạo nên hình ảnh con người thật đẹp không thể nào quên, tưởng chừng con người chính là nơi quy tụ của ánh sáng, vừa lộng lẫy vừa rực rỡ tỏa nắng. Con người được đặt giữa ” đèo cao, nắng ánh “, ở vị trí TT giữa núi rừng Tây Bắc, vượt lên cả khoảng trống với hình ảnh lớn lao, làm chủ vạn vật thiên nhiên, làm chủ quốc gia với hình ảnh kì vĩ, lớn lao .
Đông qua rồi xuân. Mùa xuân Việt Bắc hiện lên với sắc trắng của hoa mơ làm bừng sáng cả khu rừng :
” Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang ”
Nhắc đến mùa xuân, người ta lại nhắc đến thời gian khí hậu thoáng mát, cỏ cây hoa lá do đó tràn trề sức sống, đâm chồi, nảy lộc xanh non. Ngày xuân của Việt Bắc được Tổ Hữu nhìn với cái nhìn rất độc lạ : ” mơ nở trắng rừng “. Nghệ thuật hòn đảo ngữ ” trắng rừng ” sử dụng từ ” trắng ” với vai trò động từ chứ không còn là tính từ chỉ sắc tố. Thêm vào đó, động từ ” nở ” như sự lan tỏa của sắc trắng, ép chế mọi sắc xanh của lá rừng, tạo nên một khoảng trống trong lành, dịu mát của hoa mơ, khiến bức tranh trở nên thanh khiết hơn, trữ tình hơn .
Giữa cái nền trắng của hoa mơ ấy, điển hình nổi bật lên hình ảnh con người lao động cần mẫn, dịu dàng êm ả : ” chuốt từng sợi giang “. Con người đẹp một cách tự nhiên trong việc làm hàng ngày. Động từ ” chuối ” tích hợp với trợ từ ” từng ” đã biểu lộ bàn tay khôn khéo, tỉ mỉ, và tài hoa của người lao động. Đó cũng chính là những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Bắc hào hùng nhưng cũng rất hào hoa .

Mùa hè đến, tiếng ve rộn rã vang lên khắp núi rừng:

” Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình ”
Âm vang của tiếng ve làm lá phách đổ vàng. Tưởng chừng chỉ cần tiếng ve ngân lên đã làm tiết trời bất ngờ đột ngột chuyển từ xuân sang hè. Câu thơ có nét tương đương với ý thơ ” Một tiếng chim kêu sáng cả rừng ” của Khương Hữu Dụng. Chỉ với một câu thơ mà gợi lên cả sự hoạt động của thời hạn, của đời sống. Và trên cái nền vàng của rừng phách ấy, hiện lên hình ảnh thật đáng yêu làm cho bức tranh thêm nên thơ, trữ tình. Đó là hình ảnh : ” cô em gái hái măng một mình “, hái măng một mình nhưng không hề đơn độc mà lại toát lên vẻ đẹp của người phụ nữ chịu thương chịu khó. Câu thơ mang nỗi niềm cảm thông và cảm kích người Việt Bắc, mà người đi không khi nào quên được những tình cảm chân thành ấy .
Rồi mùa thu Việt Bắc hiện lên với ánh trăng thu vời vợi làm cảnh núi rừng Việt Bắc trở nên mơ màng, dịu dàng êm ả đầy không khí thanh thản. Từ giữa đêm trăng thu huyền ảo ấy, những tiếng hát ân tình thủy chung của con người Việt Bắc lại được cất lên làm nồng ấm cả lòng người :
” Rừng thu trăng rọi độc lập
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung ”
Ở đây không có tin thắng trận, nhưng lại có tiếng hát nghĩa tình của đồng bào Việt Bắc, là tiếng hát của núi rừng Tây Bắc gắn bó mười lăm năm ròng rã. Tiếng hát ” ân tình ” khép lại bức tranh tứ bình về vạn vật thiên nhiên và con người, gợi cho người đi, kẻ ở và cả những fan hâm mộ hiện tại có những rung động sâu xa về tình yêu Tổ quốc .
Nếu câu lục nói về cảnh thì câu bát lại nói về người. Cái đẹp của bài thơ là sự hòa quyện giữa vạn vật thiên nhiên và con người Việt Bắc. Phong cảnh Việt Bắc đẹp, nên thơ, trữ tình giàu sức sống như cái nền để làm điển hình nổi bật hình ảnh những con người Việt Bắc thật đáng yêu, chịu khó, giàu tình nghĩa, thủy chung, son sắt .

 
Với những nét phác họa đơn sơ, bình dị, bức tranh tứ bình Việt Bắc được vẽ ra với sự hòa quyện giữa cổ điện và hiện đại, giữa con người và thiên nhiên, tất cả tạo nên một bức tranh tổng hòa về thiên nhiên và cuộc sống. Đoạn thơ chính là một nét độc đáo trong phong cách trữ tình chính trị của Tố Hữu mà khi nhắc đến Việt Bắc, người ta lại nhớ ngay đến những tâm hồn hồn hậu, giàu nghĩa tình, thủy chung.

Để tham khảo thêm nhiều bài viết hay, và chạy nước rút hiệu quả, hãy đăng ký sở hữu các đầu sách và đăng ký khoá học của HVCH nhé!

Link đặt sách : https://bit.ly/2ZPn5bZ
Link đăng kí khoá VIP : http://bit.ly/KHOAHOCVANVIP2K4

Cập nhật thêm những bài viết hay tại các kênh truyền thông của HVCH:

Fanpage:  Học văn chị Hiên

Youtube : Học văn chị Hiên – Youtube
IG : Học văn chị Hiên
Tiktok : Học văn chị Hiên

Source: https://evbn.org
Category: Bài Tập