Lễ hội: Từ làng ra phố

Trên thế giới, lễ hội Carnaval đường phố được hình thành, phát triển từ lâu. Theo sách Kỷ lục Guinness thì Carnaval ở Rio de Janeiro (Brazil) là lễ hội đường phố lớn nhất và nổi tiếng nhất thế giới. Lễ hội đường phố Carnaval ở Rio de Janeiro được coi là “chương trình biểu diễn hoành tráng và hấp dẫn nhất trái đất”. Hàng trăm ban nhạc, ca sĩ và những vũ công samba tụ hội trên những con phố, nhảy múa ngày đêm với hàng ngàn người tham dự. Các trang phục rực rỡ sắc màu, những kiểu tóc độc đáo cùng các kiểu hóa trang lạ mắt làm cho lễ hội trở nên tưng bừng và bắt mắt. Đây thực sự là một chương trình kỳ diệu với các biên đạo múa xuất sắc, những bộ trang phục hóa trang rực rỡ, gợi cảm, cùng những chiếc xe diễu hành đầy mê hoặc và thứ âm nhạc khiến du khách không thể cưỡng lại được.

Còn ở Việt Nam, loại hình lễ hội này lại rất mới mẻ. Các địa phương có thế mạnh về di sản thiên nhiên, văn hóa tộc người và du lịch đã đưa lễ hội đường phố vào chương trình hoạt động lễ hội như Festival Hoa Đà Lạt, lễ hội Cà phê Đak Lak, Festival Văn hóa cồng chiêng Gia Lai, Festival Thổ cẩm Đak Nông, Ngày hội văn hóa các dân tộc Tây Nguyên… Có thể nói, qua những hoạt động văn hóa này, lễ hội đường phố đã được kết hợp tổ chức trình diễn quy mô, ấn tượng và thành công.

Trẻ em dân tộc Bahnar đeo mặt nạ biểu diễn trong lễ hội đường phố. Ảnh: Tấn Vịnh

Nét độc đáo của lễ hội đường phố ở các tỉnh Tây Nguyên chính là sắc màu văn hóa truyền thống của các dân tộc. Đó là trang phục, âm nhạc cồng chiêng, tre nứa như đàn t’rưng, điệu múa xoang, múa khiên, các trò chơi dân gian như đi cà kheo… Sự tham gia diễn xuất của các nghệ nhân buôn làng trên đường phố hầu như không cần có đạo diễn, biên đạo, tập luyện mà là sự thể hiện tự nhiên, mang cái hồn của rừng núi đại ngàn. Những diễn viên nữ dân tộc Jrai, Bahnar múa xoang say đắm trong nhịp điệu cồng chiêng; những chàng trai Jrai, Bahnar, Ê Đê mạnh mẽ trong điệu múa khiên, múa tung khắc với âm thanh sôi động của trống cái và nhịp điệu rộn ràng của cồng chiêng.

Nét hoang sơ của văn hóa Tây Nguyên là điểm nhấn làm nên bức tranh độc lạ của lễ hội đường phố. Nếu các diễn viên nữ váy tấm, áo chui đầu, áo khoác thổ cẩm đậm màu đất bazan thì các nghệ nhân nam mặc áo vỏ cây, quấn khố, áo choàng quấn đơn sơ, đeo trang sức bằng nanh, vuốt thú, trên đầu có vòng cắm lông chim… Mỗi dịp lễ hội của người Bahnar, Jrai thường xuất hiện nhân vật đặc biệt gọi là Pơtual (người làm trò hề), được hóa trang, đeo mặt nạ, vẽ hình và bôi màu lên các bộ phận của cơ thể. Những Pơtual múa hề (xoang bram) thường bôi một lớp đất sét, miệng ngậm vật tròn để làm biến dạng, làm tăng sự biểu cảm trên gương mặt, sau lưng gắn một chiếc đuôi trông giống như chú khỉ. Còn có những Pơtual múa rối (xoang brim) thường hóa trang cầu kỳ hơn bằng rễ cây si, lá chuối khô, bao tải rách, tua rua vót từ nan tre nứa… Bram xuất hiện vừa làm trò vừa tạo tiếng hú, hô vui nhộn hòa điệu với nhịp trống, nhịp chiêng. Dấu ấn đặc biệt mang lại sự phấn khích, thích thú cho du khách trong lễ hội Cà phê Đak Lak là đoàn voi nhà diễu hành trên các tuyến phố.

Lễ hội Carnaval đường phố là hoạt động không thể thiếu vắng trong các sự kiện văn hóa lớn. Mô hình này đã được các tỉnh, thành phố trong nước hưởng ứng, nhất là trong các dịp tổ chức festival. Cuộc trình diễn trên không gian rộng lớn với nhiều lớp diễn viên, nhiều loại hình nghệ thuật, nhiều sắc thái đặc trưng thuộc tốp đầu, tinh hoa trong kho tàng di sản của các dân tộc Tây Nguyên là môi trường lý tưởng để giao lưu văn hóa, mang đến cho đông đảo công chúng, du khách những bữa tiệc nghệ thuật tràn đầy hương sắc. Mong rằng, trong các kỳ festival tới ở các tỉnh Tây Nguyên, chúng ta được tận hưởng những lễ hội đường phố có sức hấp dẫn, lôi cuốn và ý nghĩa mang đậm âm hưởng của rừng núi đại ngàn.​