Khái niệm văn học dân gian và một số đặc trưng tiêu biểu của văn học dân gian Việt Nam

5. Một số tác phẩm văn học dân gian hay

Văn học dân gian dùng để miêu tả toàn bộ những sáng tạo chủ yếu thuộc nghệ thuật ngôn từ của nhân dân từ thời xa xưa. Nó tồn tại và phát triển qua các tầng lớp xã hội và được lưu truyền cho đến ngày nay. Để hiểu rõ hơn về loại văn học này, hãy tham khảo bài viết dưới đây của timheald nhé!

1. Khái niệm văn học dân gian

• Văn học dân gian là khái niệm dùng để chỉ hình thức sáng tạo nghệ thuật truyền miệng trong mọi tầng lớp xã hội. Nó ra đời từ một xã hội nguyên thủy và phát triển cho đến ngày nay.
• Văn học dân gian cũng có hai thuật ngữ được xem là tương đương: Sáng tác nghệ thuật truyền miệng của nhân dân và Folklore văn học.
• Văn học dân gian trước đây còn có các tên gọi khác: Văn học bình dân, văn học truyền miệng, văn học bình dân. Những tên này hiện không được sử dụng.

2. Chức năng của văn học dân gian

• Văn học dân gian có chức năng nhận thức: Văn học dân gian lưu giữ và lưu truyền những hệ thống tri thức tự nhiên, xã hội … Bài học gần gũi, sâu sắc về các mặt khác nhau của cuộc sống.
• Văn học có chức năng giáo dục: Văn học có chức năng tư duy đạo đức là chuyển tải tính nhân văn trong đời sống xã hội. Nhưng văn học chứa đựng những ý nghĩa giáo dục tiềm ẩn, những ý nghĩa giáo dục gián tiếp.
• Văn học dân gian có những nét thẩm mỹ: Văn học là nghệ thuật, là một quan niệm thẩm mỹ mang tính cộng đồng, làm toát lên vẻ đẹp của con người, sự giản dị của con người.
• Văn học dân gian có chức năng sống: Văn học gắn liền với tầng lớp tri thức, văn học dân gian trở thành một phần đời sống tinh thần của nhân dân.

3. Phân loại văn học dân gian

Văn học dân gian thường được chia thành 3 cấp cơ bản là: Loại; thể loại; biến thể của thể loại.

Thể loại tự sự

• Văn xuôi tự sự: Truyền thuyết, thần thoại, sử thi, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn.
• Thơ ca tự sự: Sử thi và truyện thơ, văn vần các loại.
• Các câu nói vần: Tục ngữ, câu đố, câu thần chú.

Thể loại trữ tình

• Thơ ca trữ tình nghi lễ: Bài ca nghi lễ sinh hoạt, bài ca nghi lễ tế thân.
• Thơ ca trữ tình phi nghi lễ: Bài ca lao động, bài ca sinh hoạt, bài ca giao duyên.

Thể loại kịch

• Bao gồm các loại hình ca kịch và trò diễn dân gian như chèo sân đình, tuồng, múa rối,…

4. Đặc trưng của văn học dân gian

Tính nguyên hợp của văn học dân gian

• Tính nguyên hợp của văn học dân gian thể hiện ở sự tổng hòa của nhiều hình thái ý thức xã hội trong thể loại. Văn học dân gian được xem như một bộ bách khoa toàn thư về con người.
• Tính nguyên hợp về nội dung của văn học dân gian phản ánh trạng thái nguyên thuỷ của ý thức xã hội. Khi lĩnh vực sản xuất tinh thần chưa được chuyên môn hoá.
• Đặc điểm này không chỉ được thể hiện ở nghệ thuật ngôn ngữ thuần tuý mà còn ở phương diện nghệ thuật là sự tổng hòa của nhiều phương diện nghệ thuật khác nhau.
• Văn học dân gian có ba dạng tồn tại: tồn tại tiềm ẩn, tồn tại cố định và tồn tại hiện có. Trong đó, tồn tại hiện thực là tồn tại đích thực của văn học dân gian.

Văn học dân gian mang tính tập thể

• Tính tập thể chủ yếu là trong quá trình sử dụng tác phẩm, cho dù nó được hay không được biểu diễn hoặc thưởng thức. Trong quá trình đó, tập thể nhóm người tham gia vào công việc đồng sáng tạo các tác phẩm.
• Đặc điểm này có quan hệ mật thiết với các đặc điểm khác của văn học dân gian như tính hiện thực, tính vô danh và tính truyền miệng.

Văn học dân gian gắn liền với sinh hoạt của nhân dân

• Loại hình văn học này ra đời và tồn tại như một bộ phận không thể thiếu trong sinh hoạt của nhân dân. Hoạt động của nhân dân là môi trường của các tác phẩm văn học dân gian.
• Tác phẩm văn học dân gian rất có ích và đa chức năng. Đặc biệt là chức năng thực hành sinh hoạt.

5. Một số tác phẩm văn học dân gian hay

Trong kho tàng văn học Việt Nam, có một số tác phẩm văn học dân gian hay, truyền tải đến người đọc những bài học và giá trị nhân văn sâu sắc. Tiêu biểu có các tác phẩm sau:

Truyện Tấm cám

Truyện thể hiện ước mơ của những người lao động về hạnh phúc gia đình, công bằng xã hội và những phẩm chất, năng lực tuyệt vời của con người.

Truyện Lợn cưới áo mới

Lợn cưới áo mới là trò đùa nổi tiếng với kho tàng truyện cười dân gian. Rút ra bài học về đối nhân xử thế từ câu chuyện.

Truyện ngụ ngôn thầy bói xem voi

Truyện ngụ ngôn Thầy bói xem voi chỉ trích những đánh giá một chiều, phiến diện. Giúp mọi người rút ra bài học về cách giải quyết vấn đề một cách toàn diện và sâu sắc.

Ca dao Việt Nam

     “Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày

Ai ơi bưng bát cơm đầy

Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.”

Vè Ăn một bát cơm

Ăn một bát cơm,

Nhớ người cày ruộng.

Ăn đĩa rau muống,

Nhớ người đào ao.

Ăn một quả đào,

Nhớ người vun gốc.

Ăn một con ốc,

Nhớ người đi mò.

Sang đò,

Nhớ người chèo chống.

Nằm võng,

Nhớ người mắc dây.

Đứng mát gốc cây,

Nhớ người trồng trọt.

Trên đây là khái niệm về văn học dân gian và các đặc trưng cơ bản của thể loại văn học này. Hãy theo dõi các bài viết tiếp theo về tác phẩm văn học của chúng tôi trong chuyên mục văn học nhé!