Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp hiệu quả cho học sinh Việt Nam

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc trong nhà trường giúp học sinh hình thành các phẩm chất quan trọng và năng lực cốt lõi. Đây là làn gió mới được hi vọng có thể góp phần làm thay da đổi thịt nền giáo dục Việt Nam.

1. Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp là gì? 

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp là hoạt động giáo dục tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế; huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn. 

Qua đó, học sinh chuyển hoá kinh nghiệm thành tri thức và kĩ năng mới, phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, nghề nghiệp tương lai

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc trong nhà trường giúp học sinh hình thành các phẩm chất quan trọng và năng lực cốt lõi.

2. Mục tiêu của hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp  

Mục tiêu của hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp không phải mang lại tri thức như các bộ môn khác. Nó được xây dựng nhằm tạo cơ hội cho học sinh.

• Huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn. 
• Mặc dù được thiết kế theo chức năng, nhiệm vụ và mục tiêu riêng song hoạt động giáo dục này có quan hệ tương trợ với các môn học khác, góp phần đạt mục tiêu chung của chương trình tổng thể.

Cụ thể, học sinh được đặt vào các tình huống có thật trong cuộc sống (làm thế nào khi đi lạc, nên làm gì khi nhặt được tiền, cứu người bị tai nạn đuối nước thế nào…) và tìm phương pháp giải quyết. Trong quá trình này, các bạn cảm thấy hứng thú khi được kích thích sáng tạo, khơi dậy tiềm năng, phát huy tính chủ động, tự giác. Từ đó có thêm động lực để học hỏi, phát triển bản thân.

Học sinh tiểu học tham gia lớp tập huấn các kiến thức cơ bản về sơ cấp cứu.

• Hình thành các phẩm chất và năng lực cần thiết
• Trong quá trình tham gia các hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp, học sinh có điều kiện quan sát vẻ đẹp thiên nhiên; tìm hiểu nét đẹp của quê hương, con người; khám phá giá trị văn hóa, lịch sử… 

Nhờ vậy, học sinh hình thành những phẩm chất quan trọng như yêu nước, yêu thiên nhiên, nhân ái, sống có trách nhiệm, trung thực. Đồng thời, học sinh cũng được tích lũy và rèn giũa các năng lực chung như: tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo, thích ứng với cuộc sống, thiết kế và tổ chức hoạt động, định hướng nghề nghiệp.

Tham gia các loại hình nghệ thuật dân gian giúp học sinh thêm yêu, tự hào và gìn giữ văn hóa dân tộc

3. Nội dung của hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp 

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp được triển khai qua 2 giai đoạn gồm: giai đoạn giáo dục cơ bản (cấp Tiểu học và cấp THCS) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (cấp THPT). 

3.1. Giai đoạn giáo dục cơ bản

Giai đoạn giáo dục cơ bản của hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp được áp dụng cho cấp Tiểu học và Trung học cơ sở như sau.

Ở cấp Tiểu học

Nội dung chương trình tập trung vào các hoạt động khám phá bản thân, rèn luyện bản thân và phát triển quan hệ với bạn bè, thầy cô, người thân trong gia đình. Ngoài ra, các hoạt động xã hội và tìm hiểu một số nghề nghiệp gần gũi với học sinh cũng được tổ chức thực hiện với nội dung, hình thức phù hợp theo lứa tuổi.

Bằng hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa tham gia vừa tổ chức các hoạt động cho chính mình. Qua đó, các bạn tự khám phá, điều chỉnh bản thân, điều chỉnh cách tổ chức hoạt động để sống và làm việc hiệu quả. Ở giai đoạn này, mỗi học sinh bước đầu xác định được sở trường và chuẩn bị một số năng lực cơ bản của người lao động và người công dân có trách nhiệm. 

Tham gia các loại hình nghệ thuật dân gian giúp học sinh thêm yêu, tự hào và gìn giữ văn hóa dân tộc

Nhằm giúp học sinh trải nghiệm hoạt động thực tiễn và tạo ra nguồn thực phẩm sạch cho cộng đồng, mô hình “Vườn thực nghiệm” của Trường TH Nam Hoa đã ra đời.

Tổ chức cho học sinh tham gia những buổi trải nghiệm nghề là cách để định hướng nghề nghiệp cho học sinh tiểu học đang được nhiều trường áp dụng. Tại trường Tiểu học Tam Bình, toàn thể học sinh khối 1 và 2 đã tham gia ngoại khóa tại khu vui chơi giáo dục hướng nghiệp. 

Các bạn có cơ hội trở thành kiến trúc sư, bác sĩ, giáo viên… và tham gia vào các công việc của từng ngành nghề. Từ đó, mỗi học sinh hiểu được phải trân trọng các công việc trong xã hội, nhen nhóm ước mơ về nghề nghiệp trong tương lai. 

Tham gia vào các công việc là cách khơi dậy cảm hứng nghề nghiệp trong tương lai cho học sinh

Ở cấp trung học cơ sở

Chương trình tập trung nhiều hơn vào các hoạt động xã hội, hoạt động phục vụ cộng đồng và bắt đầu đẩy mạnh các hoạt động hướng nghiệp. 

Trong giai đoạn này, hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp được thực hiện dưới nhiều hình thức như: thực hành lao động, hoạt động tình nguyện, nghiên cứu theo dự án, hoạt động nhóm theo sở thích, tư vấn chọn nghề…

Cuộc thi nghiên cứu khoa học giúp học sinh bước đầu làm quen với NCKH, rèn luyện năng lực vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn.

Tại các trường học hiện nay, hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp đã trở thành “môn học” bắt buộc để học sinh phát triển toàn diện. Chẳng hạn, để thế hệ trẻ hiểu thế nào là lòng nhân ái và sự sẻ chia, trường Quốc tế Á Châu đã tổ chức cho gần 4.000 học sinh bậc THCS tham gia hoạt động thiện nguyện tại các Trung tâm Bảo trợ người khuyết tật trên địa bàn TP Hồ Chí Minh.

Các bạn học sinh mang đồ dùng học tập, sách vở, đồ chơi và vật dụng cá nhân đến các địa điểm như: 

• Trung tâm Bảo trợ người khuyết tật
• Trường khuyết tật thị giác (Quận 1)
• Trường khuyết tật khiếm thị (Quận Bình Thạnh)
• Mái ấm Thiên Ân (Quận 4)
• Làng trẻ S.O.S (Quận Gò vấp)…

Tại đây, các bạn học sinh cùng nhau thăm hỏi, trao quà cho các trung tâm và các trường học dành cho trẻ em nghèo khó, mồ côi và khuyết tật. Những món quà của các bạn tuy nhỏ nhưng mang lại giá trị tinh thần rất lớn: Lòng nhân ái, sự sẻ chia và đùm bọc giúp đỡ lẫn nhau giữa con người với con người.

Hoạt động này nhằm giáo dục cho các em tinh thần tương thân tương ái, biết quan tâm, chia sẻ đối với các em nhỏ mồ côi, gia đình nghèo khó và trẻ em khuyết tật.

3.2. Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp 

Ngoài các hoạt động đã được triển khai ở giai đoạn trước, hoạt động hướng nghiệp được quan tâm sâu sắc nhằm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp. 

Thông qua các chủ đề sinh hoạt tập thể, lao động sản xuất và các hoạt động định hướng nghề nghiệp khác, học sinh được đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường liên quan đến nghề nghiệp. Từ đó, tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp; được rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai.

Giao lưu văn hóa đa quốc gia là hoạt động trải nghiệm giúp học sinh nâng cao khả năng thực hành ngôn ngữ, tìm hiểu về văn hóa các nước.​​​​

Các hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp cho học sinh THPT đang dần được chú trọng với nhiều hình thức đa dạng và phong phú, góp phần phát triển phẩm chất, năng lực và định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Trong đó có thể kể tới buổi trải nghiệm, hướng nghiệp theo hình thức STEM do ĐH Sư phạm Hà Nội 2 tổ chức cho học sinh khối 11 trường PT Dân tộc Nội trú huyện Ba Vì. 

Học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động và tự tay chế tạo các sản phẩm có tính ứng dụng cao dưới sự hướng dẫn của thầy cô trong Ban chuyên môn Hội đồng giáo dục STEM. Trong 1 ngày trải nhiệm, các nhóm học sinh được tham quan, trải nghiệm lần lượt theo 3 chủ đề: Chế tạo đèn ngủ thông minh, Chế tạo giấy chỉ thị màu tự nhiên, Nuôi cấy mô thực vật.

Các em được phát triển kĩ năng đề xuất phương án, tự giải quyết vấn đề, báo cáo kết quả thực nghiệm, tạo sản phẩm cá nhân trong buổi học STEM “Đèn ngủ thông minh”.

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp định hướng giáo dục STEM là cơ hội tốt để học sinh làm quen với nghề nghiệp trong tương lai, phát triển ý tưởng sáng tạo và hướng nghiệp ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường, chuẩn bị cho học sinh nền tảng tốt nhất trong bối cảnh nền kinh tế cạnh tranh toàn cầu thế kỷ 21. 

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp có thể được tổ chức tại nhiều thời gian, địa điểm khác nhau với nhiều nội dung và quy mô khác nhau. Nhưng tựu chung, hoạt động này đều hướng tới phát triển toàn diện cho học sinh trong thời đại mới. Để tìm hiểu thêm về hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp, bạn có thể tham khảo tại đây.

(Nguồn ảnh: Internet, FPT Edu)