Văn hóa Đông Sơn – Wikipedia tiếng Việt

Văn hóa Đông Sơn là một nền văn hóa cổ đã xuất hiện vào khoảng năm 800 trước công nguyên, từng tồn tại ở một số tỉnh miền Bắc Việt Nam và Bắc Trung bộ Việt Nam (Phú Thọ, Yên Bái, Hòa Bình, Hà Nội, Nam Định, Ninh Bình, Hà Nam, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh mà trung tâm là khu vực Đền Hùng), và ba con sông lớn và chính của đồng bằng Bắc Bộ (sông Hồng, sông Mã và sông Lam) vào thời kỳ đồ đồng và thời kỳ đồ sắt sớm. Nền văn hóa này được đặt tên theo địa phương nơi các dấu tích đầu tiên của nó được phát hiện, gần sông Mã, Thanh Hóa. Nhiều dấu tích đặc trưng cho văn hóa Đông Sơn cũng được tìm thấy ở một số vùng lân cận Việt Nam như ở Vân Nam, Quảng Tây, Hải Nam của Trung Quốc, ở Lào hay ở Thái Lan…

Có những điều tra và nghiên cứu cho rằng trên cơ sở văn hóa truyền thống Đông Sơn, nhà nước văn minh tiên phong của người Việt, nhà nước Văn Lang của những Vua Hùng và tiếp nối đuôi nhau là nhà nước Âu Lạc của An Dương Vương đã tăng trưởng, trước khi bị tác động ảnh hưởng của nền văn minh Hán. Theo nhìn nhận của những nhà khoa học, thì nền Văn hóa Đông Sơn là sự tăng trưởng liên tục và thừa kế từ những thời kỳ tiền Đông Sơn trước đó là Văn hóa Phùng Nguyên đến Văn hóa Đồng Đậu và Văn hóa Gò Mun .

Lịch sử tò mò[sửa|sửa mã nguồn]

Trống đồng Ngọc Lũ – một mẫu sản phẩm của công nghệ tiên tiến luyện kim của dân cư Việt cổ cách thời nay từ 2000 – 3000 năm .

Năm 1924, một người câu cá tên Nguyễn Văn Lắm đã ngẫu nhiên tìm được một số đồ đồng ở làng Đông Sơn (thành phố Thanh Hóa) ven sông Mã, thuộc địa phận Thanh Hóa. Tiếp đó là những cuộc khai quật của một viên thuế quan Pháp yêu khảo cổ tên là L. Paijot, người đầu tiên khai quật thấy các hiện vật thuộc một nền văn hóa lớn mà 10 năm sau đó, năm 1934, đã được định danh là Văn hóa Đông Sơn. Tên của ngôi làng nhỏ nhắc tới ở trên đã trở thành tên của cả một nền văn hóa rực rỡ thuộc thời đại kim khí cách đây 2000-3000 năm. Người nói đến danh từ “Văn hóa Đông Sơn” đầu tiên là học giả R. Heine-Geldern. Năm đó là năm 1934. Sau 80 năm kể từ khi được khám phá, đã có hơn 200 di tích và hàng vạn di vật Đông Sơn được phát hiện và nghiên cứu.

Tuy nhiên, không như nữ học giả Madelène Colani ( người tiên phong dùng danh từ Văn hóa Hòa Bình ), Heine-Geldern đã định nghĩa về nền Văn hóa Đông Sơn như thể một nền văn hóa truyền thống gia nhập từ văn hóa truyền thống Hán và xa nữa từ Tây phương, thường được gọi là nền văn minh Hallstatt hay là nền văn minh La Tène của Châu Âu. Những học giả sau đó học giả Geldern, khi nghiên cứu và điều tra về Văn hóa Đông Sơn cũng có một cái nhìn tựa như giống Geldern – như V. Goloubew, E. Karlgren và nhất là O. Jansé. Những học giả này đều có những tác phẩm lớn ; vì thế không những có ảnh hưởng tác động đến những học giả quốc tế, mà còn tác động ảnh hưởng đến những học giả Nước Ta .Tuy nhiên tổng thể những lập luận tiên phong đều cho thấy sự nhìn nhận sai lầm đáng tiếc khi mà Văn hóa Phùng Nguyên có niên đại sớm hơn 1000 năm hé lộ, Văn hóa Đông Sơn là văn hóa truyền thống địa phương và có sự thừa kế từ Phùng Nguyên .Tất cả những giả thuyết trên đây đã vô tình đẩy những nhà khoa học đi xa trong những lập luận sau này. Nhưng lúc bấy giờ việc nhìn nhận lại nguồn gốc của những dân cư thuộc Văn hóa Đông Sơn đã hé mở những năng lực mới : người dân ở Đông Sơn cách ngày này trên 3.000 năm là thuộc một chủng tộc gọi là Mongoloid mà về mặt nhân chủng học thì họ có một vùng cư trú to lớn gồm có cả miền Nam Trung Quốc – chủ quyền lãnh thổ của nước Nam Việt sau khi Triệu Đà thắng lợi Vương quốc Âu Lạc .Văn hóa Đông Sơn có mối liên hệ mật thiết với những nền văn hóa truyền thống tăng trưởng cùng thời ven biển Đông như văn hóa truyền thống Sa Huỳnh ( ở Nam Trung Bộ ) và văn hóa truyền thống Đồng Nai ( ở lưu vực sông Đồng Nai ) .
Nói chung, đã có chứng cớ rõ ràng là người tân tiến cổ nhất tìm thấy là ở hòn đảo Kalimantan, mà hòn đảo đó với đất nay là Nước Ta thời đó 39.600 năm về trước là một dải đất liền không bị ngăn cách bằng biển cả. Những người gần với người Hiện đại nhất cũng tìm thấy ở ngay vùng gần biên cương miền Bắc nước Việt lúc bấy giờ là làng Mã Bá thuộc tỉnh Quảng Đông .

Hiện nay người ta bước đầu mới tìm thấy bằng chứng xưa nhất về các cư dân sinh sống ở vùng Bắc Bộ Việt Nam là khoảng 18.000 năm thuộc Di chỉ Sơn Vi. Nhưng một thực tế rằng, khu vực Bắc Bộ Việt Nam thuộc khu vực Bắc lục địa Đông Nam Á là một vùng đất trung gian nối liền hai trung tâm là Kalimantan và Mã Bá (Quảng Đông) là những nơi cho đến nay đã tìm thấy Người hiện đại (homo sapiens) có niên đại cách ngày nay trên dưới 40.000 năm.

Tại Hội nghị Quốc tế họp ở Berkeley bàn về nguồn gốc nền văn minh Nước Trung Hoa năm 1978, mà những bản tham luận, sau khi những dữ kiện được kiểm chứng, so sánh với quan điểm của những học giả khác, đã được xuất bản năm 1980 [ 1 ]. Cho đến lúc này ( tức 1980 ), người ta thấy đồ đồng Đông Sơn có niên đại xưa nhất ( đồ đồng tìm thấy được ở Tràng Kênh có niên đại C-14 = 1425 ± 100BC [ BLn – 891 ] so với đồ đồng cổ nhất của Trung Quốc ở Anyang có niên đại C-14 = 1300 BC theo Anderson hay 1384 BC theo Lichi ) [ 2 ] ( tuy nhiên những khai thác khảo cổ sau này đã tìm ra đồ đồng có niên đại tới gần 5.000 năm ở Trung Quốc, tức là sớm hơn 1.500 năm so với đồ đồng Đông Sơn ). Đồ đồng Đông Sơn có kỹ thuật cao vì đã biết pha với chì khiến kim loại tổng hợp có độ dai bền đặc biệt quan trọng ( hợp kim đồng ở xứ sở của những nụ cười thân thiện hay nhiều nơi khác hoàn toàn có thể pha chế đồng với sắt, thiếc, antimoin như Đông Sơn nhưng không có chì ) [ 3 ] .Văn hóa Đông Sơn là thời kỳ thừa kế của những nền Văn hóa Phùng Nguyên có niên đại cách thời nay khoảng chừng 4.000 năm, Văn hóa Đồng Đậu, Văn hóa Gò Mun và có những điểm chính phải nhấn mạnh vấn đề :

• Văn hóa lúa nước phát triển, thực phẩm dồi dào và có dự trữ dẫn đến sự phân cấp xã hội người Việt cổ.
• Kỹ thuật đúc đồng mà đỉnh cao là các trống đồng Đông Sơn.
• Kỹ thuật về quân sự mà đỉnh cao là thành Cổ Loa (thành, mũi tên đồng và nỏ).
• Sự tổ chức cộng đồng hoàn chỉnh theo phương thức xã thôn tự trị mà đỉnh cao là sự thành lập nhà nước Văn Lang.

Các mô hình văn hóa truyền thống Đông Sơn[sửa|sửa mã nguồn]

Loại hình sông Hồng[sửa|sửa mã nguồn]

Địa bàn đa phần của mô hình này là vùng miền núi phía Bắc, vùng Trung du và đồng bằng Bắc bộ, với TT là làng Cả ( nay ở thành phố Việt Trì ). Đặc trưng của mô hình là sự phong phú và đa dạng, phong phú, mang nhiều sắc thái địa phương rõ ràng .

Loại hình sông Mã[sửa|sửa mã nguồn]

Địa bàn phân bổ của mô hình đa phần thuộc lưu vực sông Mã, sông Chu, ranh giới phía Bắc của nó tiếp giáp với địa phận của Văn hóa Đông Sơn mô hình sông Hồng. Trung tâm là làng Đông Sơn, Thanh Hóa. Đặc trưng của mô hình sông Mã mang đặc trưng của Văn hóa Đông Sơn nổi bật. Đặc biệt những đồ đồng thuộc TT Đông Sơn là tiêu chuẩn để nhận biết cho đồ đồng thuộc những mô hình địa phương khác hay để phân biệt giữa Đông Sơn với những nền văn hóa truyền thống kim khí khác .

Loại hình sông Cả[sửa|sửa mã nguồn]

Loại hình này được phát hiện lần đầu vào năm 1972. Trung tâm là làng Vạc ( Nghĩa Đàn, Nghệ An ). Đặc trưng cơ bản của mô hình này là có sự giao lưu can đảm và mạnh mẽ với văn hóa truyền thống Sa Huỳnh ở miền Trung và văn hóa Điền ( Vân Nam, Trung Quốc ), đồng thời cũng mang những nét đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau, nằm trong toàn diện và tổng thể đồng nhất của Văn hóa Đông Sơn .

Xem bài chính Văn minh lúa nước

Điều kiện đồng bằng sông Hồng là nơi rất thích hợp cho lúa nước hoang và sau này là lúa nước trồng. Người Việt trong cộng đồng chủng Mongoloid là một phần của văn minh lúa nước .Trong di chỉ khảo cổ cho thấy một bộ sưu tập những lưỡi cày bằng đồng đa dạng và phong phú, vào giữa và cuối thời kỳ Đông Sơn đã Open khá nhiều đồ sắt và đồ đồng đã chuyển sang những loại đồ vật trang trí và tinh xảo hơn .Lưỡi cày và di cốt trâu, bò nuôi chứng tỏ một trình độ luân canh định cư của dân cư Đông Sơn dẫn đến có một lượng thặng dư về thực phẩm. Điều này thôi thúc một bộ phận dân cư chuyển sang làm những ngành nghề như đồ gốm, dệt, đồ trang sức đẹp, kiến thiết xây dựng, luyện kim, làm sơn …

Công nghệ luyện kim và sự tuyệt đối về công nghệ tiên tiến đúc đồng[sửa|sửa mã nguồn]

Thuật luyện kim[sửa|sửa mã nguồn]

Mảnh giáp dạng vảy bằng đồng, thế kỷ 3 – 1TCN .Miền Bắc Nước Ta từ nghìn xưa vốn có nhiều mỏ sắt kẽm kim loại như những mỏ vàng, bạc, chì, sắt, đồng … Các tỉnh Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái, Thanh Hóa … có hàng chục mỏ đồng. Những mỏ này thường nhỏ, nông và lộ thiên, thuận tiện cho cách khai thác giản đơn. Đó là điều kiện kèm theo tiên phong để hoàn toàn có thể tăng trưởng một nền văn hóa truyền thống đồ đồng tỏa nắng rực rỡ .Đến quá trình văn hóa truyền thống Đông Sơn, tiến trình cực thịnh của thời đại Hùng Vương thì thấy trong thành phần hợp kim đồng, tỷ suất đồng và thiếc giảm xuống và tỷ suất chì tăng lên .Việc phát minh sáng tạo ra loại kim loại tổng hợp mới này không phải là ngẫu nhiên mà là xuất phát từ những nhu yếu về kinh tế tài chính và kỹ thuật của cả một thời kỳ lịch sử vẻ vang. Trong những quá trình trước Đông Sơn hợp kim đồng đa phần dùng để sản xuất những đồ nghề, yên cầu có tính năng kỹ thuật sắc bén, bền chắc. Đến tiến trình Đông Sơn, đồng chuyển mạnh vào nghành nghề dịch vụ vật dụng hằng ngày ; những loại thạp, thố, trống đồng yên cầu sản xuất nhiều. Những vật phẩm này lại cần phải trang trí đẹp, phức tạp và như vậy cần kim loại tổng hợp có tính năng dễ đúc để thuận tiện tạo nên những cụ thể tinh xảo sắc nét trong khi đúc. Vì vậy mà người Việt cổ sử dụng hợp kim đồng – thiếc – chì .
Dao găm Đông Sơn Dao găm Đông Sơn có trang trí hình người ở chuôi dao .

Mặt khác, hợp kim mới với 3 thành phần chính có nhiệt độ nóng chảy thấp hơn, do đó giảm bớt những khó khăn trong việc nấu và đúc, và như vậy, người Việt cổ lúc đó đã bước đầu biết đến mối quan hệ giữa thành phần và tính chất của hợp kim, mà thuật ngữ khoa học kỹ thuật luyện kim hiện đại gọi là điểm nóng chảy thấp.

Điều nữa, còn nhận thấy rằng ở tiến trình Đông Sơn, thành phần của những sắt kẽm kim loại trong hợp kim đồng – thiếc – chì ( hoặc đồng – chì – kẽm ) lại biến hóa theo tính năng của từng loại đồ nghề, đồ dùng hay vũ khí .Ví dụ :

• Mũi tên đồng ở Cổ Loa có thành phần: đồng: 95%, chì: 3,4-4,2%, kẽm: 1-1,1%. Tỷ lệ này đảm bảo hợp kim có độ cứng lớn nhất để đảm bảo tính năng xuyên thủng áo giáp.
• Lưỡi giáo Thiệu Dương có thành phần: đồng: 73,3%, thiếc: 13,21%, chì: 5,95% để đảm bảo cho vũ khí vừa dẻo vừa bền.
• Rìu xòe cân Thiệu Dương có thành phần: đồng: 82,2%, thiếc: 10,92%, chì: 0,8% và rìu lưỡi xéo Thiệu Dương có thành phần: đồng: 82,2%, thiếc: 6,8%, chì: 1,4%, nhờ vậy vật liệu sẽ có độ cứng nhưng không giòn và có thể chặt, cắt tốt.

Về giải pháp chế tác những công cụ đồng, hoàn toàn có thể nhận thấy ngoài 1 số ít ít công cụ cỡ nhỏ như lưỡi câu, mũi nhọn … mang dấu vết của kỹ thuật rèn, còn hầu hết những di vật đồng là mẫu sản phẩm đúc. Cho đến nay đã tìm thấy hơn 30 loại khuôn đúc giáo, dao găm, rìu, mũi dùi, mũi tên … Những khuôn đúc này hoặc bằng đất hoặc bằng đá và sa thạch .Khuôn đúc bằng đất tìm thấy ở Đồng Đậu, Cam Thượng, đất sét làm khuôn được phát hiện ở nhiều khu vực trong những tỉnh Cao Lạng, Vĩnh Phú, Hà Sơn Bình, Thành Phố Hà Nội, Bình Trị Thiên. Các khuôn đá tìm thấy đều là khuôn có hai mảnh ( ví dụ những khuôn đúc rìu ), mặt giáp hai mảnh rất nhẵn và kín, nếu úp mặt 2 mảnh rồi soi lên, tất cả chúng ta không thấy có chút ánh sáng nào lọt qua .Di vật tìm thấy đã gặp những khuôn đúc đồng thời đúc được nhiều dụng cụ một lúc, ví dụ khuôn đất đúc 3 mũi dùi, khuôn đá đúc 2 mũi tên cùng một lúc ở Đồng Đậu. Việc tìm thấy những chiếc dao găm có chuôi hình người ở Tràng Kênh TP. Hải Phòng với cán dao trang trí đặc trưng hình người có khá đầy đủ mũ, áo, quần với trang trí tinh xảo .Công cụ sản xuất nông nghiệp Đông Sơn có những loại : lưỡi cày, thuổng, rìu, cuốc, mai, vời …Công cụ sản xuất thủ công bằng tay có những loại đục ( đục bẹt, đục vũm, đục một ), nạo, dùi, giũa, dao, dao khắc, rìu, kim, dây …Về mặt kỹ thuật, đặc trưng hợp kim đồng của quy trình tiến độ Đông Sơn là hàm lượng chì cao, có khi đến 20 %. Các nhà khảo cổ học cho rằng hợp kim đồng – thiếc – chì là một phát minh sáng tạo của kỹ thuật luyện đồng của người Đông Sơn. Vào cuối quá trình Đông Sơn, công cụ sắt đã tương đối thông dụng : đó là những loại cuốc, mai, búa, đục, dao, giáo, kiếm …

• Rìu gót vuông có trang trí hình chó săn hươu .
• Vòng đeo chân
• Vòng đeo tay
• Lẫy nỏ

Trống đồng lớn và thẩm mỹ và nghệ thuật[sửa|sửa mã nguồn]

Xem bài chính Trống đồng Đông Sơn

Trống đồng Ngọc Lũ loại IVăn hóa Đông Sơn, kể từ văn hóa truyền thống Phùng Nguyên tính đến thời gian này, vẫn hoàn toàn có thể coi là nền văn hóa truyền thống đồ đồng có niên đại xưa nhất so với niên đại văn hóa truyền thống đồ đồng ở những nơi khác trong vùng Khu vực Đông Nam Á và Đông Bắc Á .Bốn nhà nghiên cứu có uy tín khác viết về Văn hóa Đông Sơn tiên phong ở Nước Ta là V. Gouloubew, R.H. Geldern, B. Karlgren và O. Jansé, đều sai lầm đáng tiếc khi cho rằng nền văn minh độc lạ này có nguồn gốc từ bên ngoài. Người thì cho rằng nó bắt nguồn từ Trung Quốc ; người đi xa hơn cho nó bắt nguồn từ văn minh Hallstatt ở Ấu Châu, truyền qua vùng thảo nguyên Âu-Á, đến Trung Quốc trước khi truyền vào Đông Sơn. Có người lại dựng lên một nguồn gốc xa xôi từ văn minh Mycenae của Hi Lạp và theo một hành trình dài rất phức tạp qua trung gian những nền văn minh Trung Ấn, rồi Tây Á, đến đây mới chia hai ngả, một theo đường Tế Xuyên, Vân Nam truyền vào Nước Ta, và một theo lưu vực sông Hoàng Hà, sinh ra văn hóa truyền thống đồ đồng đời nhà Thương ở Nước Trung Hoa .Nhưng những lập luận của những nhà nghiên cứu trên chỉ đứng vứng khi chưa phát hiện ra văn hóa truyền thống Phùng Nguyên xưa hơn khoảng chừng 1.000 năm so với những di vật ở Đông Sơn .
Thổi Khèn thuộc văn hóa truyền thống Đông Sơn

Các sinh hoạt văn hóa của cư dân Đông Sơn được mô tả khá phong phú trên các hoa văn rất sắc nét của trống đồng. Thật may mắn cho những trang sử được chạm khắc trên chất liệu đồng đã lưu giữ cho người Việt Đông Sơn một trong những chứng cứ về Văn hóa Đông Sơn.

Các yếu tố thuộc về văn hóa truyền thống ở Đông Sơn không hề có bóng hình của yếu tố bên ngoài. Bởi vì thời gian Văn hóa Đông Sơn tăng trưởng bùng cháy rực rỡ nhất và trải qua niên đại xác lập bằng C-14, thì cách ngày này trên 2.500 năm .Nghệ thuật Đông Sơn cho ta thấy sự cảm nhận tinh xảo của những dân cư thời đó qua năng lực chạm khắc, tạo hình tinh xảo và một đời sống ca múa nhạc đa dạng chủng loại. Hình chạm khắc trên trống đồng Đông Sơn cho ta thấy những hình người thổi kèn, những vũ công đầu đội mũ lông chim trĩ, chim công ( một loài chim rực rỡ phương Nam nhiệt đới gió mùa ), nhà sàn của dân cư vùng nhiệt đới gió mùa Khu vực Đông Nam Á, bộ sưu tập về những loài chim cổ mà thời nay nhiều trong những số loài đó đã tuyệt chủng .

Đồ dùng Đông Sơn gồm có các loại thạp, có nắp hay không nắp, với những đồ án hoa văn trang trí phức tạp, những thổ hình lẵng hoa có chân đế và vành rộng, các loại gùi, vò, ấm, lọ, chậu. Qua đó làm chứng cứ về một xã hội phức tạp trên cơ sở các đại gia đình, các dòng họ trong cộng đồng làng xã đã định cư ổn định.

Người Đông Sơn trang sức bằng những loại vòng tay, vòng ống ghép, nhãn, hoa tai, móc đai sống lưng, bao tay, bao chân, ví dụ như bao tay và bao chân tìm thấy ở di tích lịch sử Làng Vạc, Nghệ An .Nghệ sĩ tạc tượng Đông Sơn để lại cho tất cả chúng ta nhiều loại tượng người, tượng quái vật như cóc, chim, gà, chó, hổ, voi …Nhạc sĩ Đông Sơn đã diễn tấu những loại chuông nhạc, lục lạc, khèn, trống đồng .Số lượng trống đồng Đông Sơn tìm được cho đến nay trên vùng đất Nước Ta đã khoảng chừng 140, chiếm già nửa số lượng trống loại này hiện đã biết ở Khu vực Đông Nam Á .

Tín ngưỡng – tập tục[sửa|sửa mã nguồn]

Thạp đồng có hình trai gái giao hoan . Cây đa bên cổng làng của người Việt .Tín ngưỡng phồn thực, tín ngưỡng sùng bái tự nhiên và tín ngưỡng sùng bái con người. Con người cần sinh sôi, mùa màng cần xanh tươi để duy trì và tăng trưởng sự sống, nên đã phát sinh tín ngưỡng phồn thực. Ở Nước Ta, tín ngưỡng đó sống sót vĩnh viễn, dưới hai dạng biểu lộ : thờ sinh thực khí nam và nữ và thờ cả hành vi giao phối .Người Việt tôn sùng cây cối, những loại cây lương thực chính. Các mẫu sản phẩm làm từ gạo nếp, gạo tẻ đã có lịch sử dân tộc hàng nghìn năm và còn lưu truyền đến thời nay. Các loại bánh trái đặc trưng của người Việt đã đi vào lịch sử một thời bằng văn hóa truyền thống truyền khẩu [ 4 ] .Trong tín ngưỡng người Việt, việc sùng bái con người, phổ cập nhất là tục thờ cúng tổ tiên, gần như trở thành một thứ tôn giáo của người Việt, mà ngày này vẫn còn như một thứ tín ngưỡng từ Bắc vào Nam .Tập tục ăn trầu cũng là đặc trưng chính của người Việt cổ, được biểu lộ qua câu truyện cổ Sự tích trầu cau .Người Việt cổ biết dùng hóa chất và những loại nhựa, sơn cây dùng để nhuộm răng đen, mà mãi đến giữa thế kỷ 20 cũng vẫn còn khá phổ cập ở đồng bằng Bắc Bộ Nước Ta [ 5 ] .
Mộ thuyền Châu Can cùng di vật – được tìm thấy ở Hà Tây năm 1977Ở đây ta cũng nhắc đến vài nét chính của thẩm mỹ và nghệ thuật chôn cất người chết mà những nhà khảo cổ học đã tìm thấy phần đông rải rác trên hàng loạt Bắc Bộ lê dài đến miền Trung Nước Ta – Mộ thuyền là một cách chôn cất khá độc lạ của người Việt cổ thuộc văn hóa truyền thống Đông Sơn .Năm 2004 những nhà khảo cổ học tìm thấy thêm một ngôi mộ bên triền sông Cửu An, thuộc thôn Động Xá, xã Lương Bằng, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên. Đây không chỉ là ngôi mộ có quan tài hình thuyền như những phát hiện trước đó, mà thực sự là một con thuyền độc mộc chở người Đông Sơn vào giấc vĩnh hằng từ 2.500 năm trước. Khi nắp quan tài bật mở, người ta thấy toàn bộ bùn đất tích tụ từ thiên niên kỷ I T CN phủ kín hiện vật. Khi lớp bùn được gạt ra, nhóm khai thác nhìn thấy người chết đặt nằm ngửa, thân bó vải, hai tay để xuôi, chân duỗi thẳng. Ngoài ra, còn có 1 số ít hiện vật đi kèm là đồ gốm, hạt thực vật .

So với các mộ thuyền Đông Sơn được phát hiện từ những năm 1960, 1970 tại Châu Can Hà Tây, Việt Khê Hải Phòng, La Đôi Hải Dương…, đây là mộ duy nhất còn nguyên vẹn xương cốt với quần áo hoàn chỉnh. Phát hiện này khiến các chuyên gia Viện Khảo cổ và Trung tâm nghiên cứu tiền sử Đông Nam Á vô cùng phấn khởi. Bởi tìm hiểu về nguồn gốc cư dân thì cốt sọ giữ vai trò quan trọng nhất, giúp các nhà khảo cổ làm sáng tỏ những người đã sáng tạo ra nền văn hóa Đông Sơn.

Mảnh hộ tâm phiến và mảnh giáp dạng vảy bằng đồng, thế kỷ thứ 3 – 1 TCN . máy bắn tên.Bộ phận khóa nỏVũ khí Đông Sơn rất phổ cập, phong phú về mô hình, độc lạ về hình dáng và phong phú và đa dạng về số lượng. Điều này gắn liền với những thần thoại cổ xưa và truyền thuyết thần thoại về truyền thống cuội nguồn chống giặc ngoại xâm, giữ nước của dân tộc bản địa Việt, ví dụ như câu truyện nỏ thần của vua Thục Phán An Dương Vương bắn mỗi phát ra hàng loạt mũi tên đồng làm cho tướng xâm lược Triệu Đà phải khiếp vía kinh hồn. Những cuộc khai thác ở thành Cổ Loa ( huyện Đông Anh, ngoài thành phố TP. Hà Nội ) đã phát hiện ra kho chứa hàng vạn mũi tên đồng. Mũi tên Cỗ Loa có những mô hình cánh én, hình lao có họng hay có chuôi, loại 3 cánh có chuôi dài. Ngoài ra còn có giáo, lao, dao găm, kiếm, qua, rìu chiến … Rìu chiến có đến gần 10 loại : những loại rìu xéo ( hình dao xéo, hình thuyền, hình hia, hình bàn chân ), rìu lưỡi xoè cân, rìu hình chữ nhật, rìu hình dao phạng. Dao găm có những loại lưỡi hình lá tre đốc củ hành, đốc bầu dục hay có chuôi là một tượng hình người, có loại dao găm lưỡi hình tam giác, cán dẹt hay tròn. Khải giáp gồm có những tấm che ngực có hình vuông vắn hay hình chữ nhật, áo giáp gồm những vảy đồng buộc lại với nhau, có hoa văn trang trí đúc nổi. Ở Hà Nam Ninh còn tìm thấy cả giáp che ngực và mũ chiến bằng đồng .

Một kỹ thuật đặc biệt cũng cần nhắc đến cho vũ khí Đông Sơn là vừa qua các nhà khảo cổ học Việt Nam đã khám phá ra kho mũi tên đồng Cổ Loa có hàng vạn chiếc ở khu vực thành Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội). Mũi tên đồng của vương quốc Âu Lạc có cấu tạo độc đáo ba cạnh. Xét về mặt xuyên thủng thì không phải là yếu tố chính. Nhưng xét về mặt giải phẫu, thì với mũi tên ba cạnh (quả khế) thì vết thương do mũi tên này gây ra có thể nói rằng, rất trầm trọng. Kẻ bị bắn trúng mũi tên này không dám rút mũi tên ra – việc này sẽ gây mất máu và dẫn đến tử vong rất nhanh.

Xem bài chính Thành Cổ Loa

Địa điểm Cổ Loa chính là Phong Khê, lúc đó là một vùng đồng bằng phong phú có xóm làng, dân chúng đông đúc, sống bằng nghề làm ruộng, đánh cá và thủ công nghiệp. Việc dời đô từ Phong Châu về đây, ghi lại một tiến trình tăng trưởng của dân cư Việt cổ, quá trình người Việt chuyển TT quyền lực tối cao từ vùng Trung du bán sơn địa về định cư tại vùng đồng bằng. Việc định cư tại đồng bằng chứng tỏ một bước tiến lớn trong những lãnh vực xã hội, kinh tế tài chính trong tiếp xúc, trao đổi con người thuận tiện đi lại bằng đường đi bộ hay bằng đường thủy ; trong nông nghiệp có bước tiến đáng kể về kỹ thuật trồng lúa nước, mức độ dân cư cũng đông đúc hơn .Trung tâm quyền lực tối cao của những dân cư Việt ở TT đồng bằng sông Hồng cũng bộc lộ sự tăng trưởng về chiều rộng của Văn hóa Đông Sơn .

Sự tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội[sửa|sửa mã nguồn]

Để phục vụ cho trồng trọt, cư dân Đông Sơn bấy giờ đã đẩy mạnh chăn nuôi trâu, bò để lấy sức kéo và phân bón. Nhiều di vật văn hóa Đông Sơn có xương trâu, bò. Các gia súc, gia cầm cũng được cư dân Đông Sơn chăn nuôi rộng rãi[cần dẫn nguồn] như lợn, gà, chó… Nghề thủ công đạt được bước tiến rất quan trọng từ khi cư dân Phùng Nguyên phát minh ra nghề luyện kim, đúc đồng, tiến lên nghề luyện sắt ở giai đoạn Đông Sơn. Việc phát hiện được những khuôn đúc đồng và xỉ đồng đã khẳng định nghề luyện kim do cư dân Hùng Vương sáng tạo ra.

Với kỹ thuật luyện đồng, cư dân Đông Sơn bấy giờ đã tạo nên bước ngoặt, loại trừ hẳn đồ đá. Trong một số di tích thời Hùng Vương như Tiên Hội, Đường Mây, Gò Chiền Vậy, Đồng Mõm, Vinh Quang đã tìm thấy các di vật bằng sắt[cần dẫn nguồn].

Nghề làm đồ gốm của những dân cư Đông Sơn cũng tăng trưởng lên một bước. Nghệ thuật nặn gốm bằng bàn xoay được nâng cấp cải tiến. Người thợ gốm bấy giờ còn biết dùng giải pháp tạo hình bằng cách đổ khuôn và nung trong lò kín chuyên sử dụng. Chất lượng gốm ngày càng cứng và ít thấm nước hơn, độ mịn ngày càng tăng. Trình độ tạo hình cũng ngày càng cao hơn. Các bình gốm ở phần miệng, rìa miệng, đoạn eo thắt ở cổ đều đặn, song song chạy quanh thân gốm, mô hình mẫu sản phẩm gốm đa dạng và phong phú, phong phú .

Sự phát triển của nền kinh tế trên nhiều mặt là cơ sở cho sự mở rộng trao đổi hàng hóa với nước ngoài. Hiện tượng một số trống đồng loại I Hêgơ của nước Văn Lang ở Thái Lan, Malaixia, Indonesia… cũng như sự có mặt của những lưỡi qua đồng Chiến quốc ở nhiều di tích văn hóa Đông Sơn đã chứng tỏ có sự buôn bán giữa người Việt cổ đương thời với các quốc gia quanh vùng. Một số đồ trang sức và trâu, bò cũng đã trở thành hàng hóa trong việc buôn bán giữa Văn Lang-Âu Lạc với các nước lân bang.

Xã hội phức tạp – phân hóa giàu nghèo[sửa|sửa mã nguồn]

Về tổ chức triển khai xã hội, sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của nền kinh tế tài chính, sự phân công lao động xã hội giữa nông nghiệp và thủ công nghiệp, sự trao đổi loại sản phẩm và những nguyên vật liệu giữa những địa phương ngày càng lan rộng ra dưới thời Hùng Vương đã tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho việc tăng thêm nguồn của cải xã hội. Sản phẩm thặng dư Open ngày càng nhiều hơn, đã tạo nên cơ sở cho sự phân hóa xã hội. Những của cải chung của xã hội ( do lao động công ích, do thu nhập từ ruộng đất công cộng của chiềng, chạ ) từ từ bị 1 số ít người tìm cách chiếm đoạt biến thành của riêng. Chế độ tư hữu gia tài sinh ra và ngày càng tăng trưởng theo sự tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội, đồng thời cũng dẫn đến một chuyển biến xã hội quan trọng là xã hội phân hóa thành kẻ giàu, người nghèo. Từ thời Phùng Nguyên, hiện tượng kỳ lạ phân hóa xã hội đã Open, nhưng chưa đáng kể. Trong số 12 ngôi mộ khai thác ở Lũng Hoà Vĩnh Phúc thì có 2 mộ chỉ có 2 hiện vật chôn theo người chết, 2 mộ có tới 20 hiện vật và 24 hiện vật, thông dụng ở số mộ còn lại đều có từ 3 đến 13 hiện vật. Đồ tùy táng giống nhau gồm gốm công cụ, vật dụng bằng đá, gốm. Như vậy là, ở quy trình tiến độ đầu thời Hùng Vương quan hệ hội đồng nguyên thủy mới bước vào quy trình tan rã .Từ sự nghiên cứu và phân tích những hiện vật trong những khu mộ táng thời Hùng Vương cho thấy xã hội bấy giờ đã có hiện tượng kỳ lạ phân hóa thành những những tầng lớp giàu, nghèo khác nhau. Sự phân hóa đó đã diễn ra từ từ, ngày càng rõ nét trải qua một quy trình lâu dài hơn từ Phùng Nguyên đến Đông Sơn. Tuy nhiên, sự phân hóa xã hội bấy giờ thành hai cực chưa thâm thúy. Sự phân hóa gia tài là bộc lộ của sự phân hóa xã hội. Gắn liền với hiện tượng kỳ lạ này là sự sinh ra của nô lệ gia trưởng, dẫn tới sự hình thành những những tầng lớp xã hội khác nhau :

• Quý tộc (gồm có các tộc trưởng, tù trưởng bộ lạc, thủ lĩnh liên minh bộ lạc và những người giàu có khác).
• Nô tì.
• Tầng lớp dân tự do của công xã nông thôn là tầng lớp đông đảo nhất trong xã hội, giữ vai trò là lực lượng sản xuất chủ yếu.
• Tầng lớp trên của xã hội ngày càng giàu có và nắm giữ các cương vị quản lý công việc công cộng của chiềng, chạ…

Như vậy, những tiền đề tiên phong cho sự hình thành vương quốc và nhà nước Văn Lang thời Hùng Vương vào quy trình tiến độ đầu Đông Sơn đã Open và tăng trưởng qua 18 đời và sau này chuyển tiếp cho vương quốc Âu Lạc của An Dương Vương vào tiến trình cuối Đông Sơn. ( Các chứng cứ đang được tò mò dần )

1. ^ David N. Keightly, ” The Origins of Chinese Civilization “, University of California Press, Berkeley, Los Angeles : 1983 .
2. ^ Li Chi, ” The Beginnings of Chinese Civilization “, Seattle : 1957 .
3. ^ I. R. Solin Khanov, 1979 : 37. Theo Trịnh Sinh, ” Những hiện vật đồng đỏ trong văn hóa truyền thống Đông Sơn “, Khảo cổ học số 1/1992 ; ” Nhận dạng trống giả cổ “, Khảo cổ học, số 4/1997. Đọc thêm ” The Cradle of the East ” của Ping-Ting – Ho, phần Appendix I “, ” Excavation at Non Nok Tha, Northeastern Thailand, 1968 “, Interim Report, Asia Perapective XIII ( 1970 ), p. 139 ; ” Early Bronze in Northern Thailand “, 1968 của W.G. Solheim II. ; ” Further Evidence to Support the Hypothesis of Indigenous Origins of Metallurgy in Ancient China ” do Noel Barnard đọc trong Hội nghị Berkeley 1978 và in trong The Origins of Chinese Civilization – University of California Press, 1980 .
4. ^ Sự tích bánh chưng bánh dầy thời Hồng Bàng .
5. ^

   Vua Quang Trung có câu nói nổi tiếng khi tiến quân giải phóng Thăng Long rằng, Đánh để được để răng đen – một ý chí bảo tồn văn hóa Việt.

   Xem thêm: Vé xe Phương Trang | Công ty cổ phần xe khách Phương Trang | FUTA Bus Lines | Tổng Đài đặt vé và Chăm Sóc Khách Hàng 19006067

• Minh Hiên, Di sản văn hóa Đông Sơn mới tìm được, tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, (số 34, tháng 10/1973).
• Vũ Thế Long và Trịnh Cao Tưởng, Tìm hiểu những di tích động vật và thực vật thuộc thời kỳ Hùng Vương, Hùng Vương dựng nước. (6-1976)
• Vũ Thế Long, Hình và tượng động vật trên trống và các đồ đồng Đông Sơn, tạp chí Khảo cổ học, số 14 (1974).
• Nguyễn Đổng Chi, Lược khảo về thần thoại Việt Nam, Nhà xuất bản Văn Sử Địa (1957)
• Theo Văn hiến thông khảo, Mã Đoan Lâm
• Theo sự nghiên cứu của nhà sử học, Trần Quốc Vượng
• Trần Quốc Vượng, Trên mảnh đất Cổ Loa lịch sử, sở Văn hóa thông tin Hà Nội xb, (1970).
• Tư Mã Thiên, Sử Ký
• Hà văn Tấn, Theo dấu các nền văn hóa cổ, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội (1998)
• Hà văn Tấn, Văn hóa Đông Sơn ở Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội (1994)

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Dừng Chân