Đề cương Phương pháp tiếp cận khoa học | Tiến sĩ Phan Thị Vân

TT

Nội dung kiến thức

Số tiết

Phương pháp GD

 

PHẦN 1. LÍ THUYẾT

 

 

 

Chương 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ KHOA HỌC

4

 

1.1

Khái niệm và vai trò của khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn vµ tù nghiªn cøu

1.1.1

Khái niệm khoa học

1.1.1.1

Khái niệm khoa học dưới góc độ «Hệ thống tri thức»

1.1.1.2

Khái niệm khoa học dưới góc độ «Hình thái ý thức xã hội»

1.1.1.3

Khái niệm khoa học dưới góc độ «Thiết chế xã hội»

1.1.1.4

Khái niệm khoa học dưới góc độ «Hoạt động xã hội»

1.1.2

Vai trò của khoa học

1.1.2.1

Khoa học thúc đẩy sự phát triển xã hội

1.1.2.2

Khoa học thay đổi nhận thức của con người

1.1.2.3

Khoa học nâng cao chất lượng cuộc sống

1.2

Phân loại khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

1.2.1

Mục đích của phân loại khoa học

1.2.2.1

Phân loại khoa học theo cách hình thành

1.2.2.2

Phân loại khoa học theo chức năng

1.2.2.3

Phân loại khoa học theo cấu trúc của hệ thống tri thức

1.2.2.4

Phân loại khoa học theo đối tượng nghiên cứu

1.3

Sự hình thành và phát triển của khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

1.3.1.1

Phương hướng khoa học

1.3.1.2

Trường phái khoa học

1.3.1.3

Bộ môn khoa học

1.3.1.4

Ngành khoa học

1.3.2

Cách thức hình thành bộ môn khoa học

1.3.2.1

Tiền nghiệm

1.3.2.2

Hậu nghiệm

1.3.2.3

Phân lập

1.3.2.4

Tích hợp

1.4

Tiêu chí nhận biết bộ môn khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

1.4.1

Có đối tượng nghiên cứu

1.4.2

Có hệ thống lí thuyết

1.4.3

Có hệ thống phương pháp luận

1.4.4

Có mục đích ứng dụng

1.4.5

Có lịch sử nghiên cứu

 

Chương 2. ĐẠI CƯƠNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

5

 

2.1

Khái niệm về nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn

2.2

Các đặc điểm của nghiên cứu khoa học

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.2.1

Tính mới

2.2.2

Tính tin cậy

2.2.3

Tính thông tin

2.2.4

Tính khách quan

2.2.5

Tính rủi ro

2.2.6

Tính kế thừa

2.2.7

Tính cá nhân

2.3

Phân loại nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.3.1

Phân loại theo chức năng nghiên cứu

2.3.1.1

Nghiên cứu mô tả

2.3.1.2

Nghiên cứu giải thích

2.3.1.3

Nghiên cứu dự báo

2.3.1.4

Nghiên cứu sáng tạo

2.3.2

Phân loại theo phương thức thu thập thông tin

2.3.2.1

Nghiên cứu thư viện

2.3.2.2

Nghiên cứu thực địa (điền dã)

2.3.2.3

Nghiên cứu thực nghiệm (la-bô)

2.3.3

Phân loại theo tính chất của sản phẩm nghiên cứu

2.3.3.1

Nghiên cứu cơ bản

2.3.3.2

Nghiên cứu ứng dụng

2.3.3.3

Nghiên cứu triển khai

2.4

Một số sản phẩm đặc trưng của nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.4.1

Phát minh

2.4.2

Phát hiện

2.4.3

Sáng chế

2.4.4

Phân biệt sự khác nhau giữa phát minh, phát hiện và sáng chế

2.5

Khảo luận khoa học 

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.5.1

Khái niệm về khảo luận khoa học 

2.5.2

Cấu trúc logic của một khảo luận khoa học 

2.5.2.1

Luận đề

2.5.2.2

Luận cứ

2.5.2.3

Luận chứng

2.5.3

Phân tích một khảo luận khoa học theo cấu trúc logic

2.6

Trình tự logic của nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.6.1

Phát hiện vấn đề nghiên cứu (đặt câu hỏi)

2.6.2

Xây dựng giả thuyết khoa học (tìm câu trả lời sơ bộ)

2.6.3

Lập phương án thu thập thông tin

2.6.4

Xây dựng cơ sở lí luận của nghiên cứu

2.6.5

Thu thập thông tin

2.6.6

Phân tích và xử lí thông tin

2.6.7

Tổng hợp kết quả, kết luận và khuyến nghị

 

Chương 3. VẤN ĐỀ KHOA HỌC VÀ GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

3

 

3.1

Vấn đề khoa học

1,5

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

3.1.1

Khái niệm vấn đề khoa học

3.1.2

Các tình huống của vấn đề khoa học

3.1.3

Phương pháp phát hiện vấn đề khoa học

3.1.3.1

Nhận dạng những bất đồng trong tranh luận khoa học

3.1.3.2

Nghĩ ngược lại quan niệm thông thường

3.1.3.3

Nhận dạng những vướng mắc trong hoạt động thực tế

3.1.3.4

Lắng nghe lời phàn nàn của những người không am hiểu

3.1.3.5

Phát hiện mặt mạnh, mặt yếu trong nghiên cứu của đồng nghiệp

3.1.3.6

Những câu hỏi xuất hiện bất chợt

3.2

Giả thuyết khoa học

1,5

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

3.2.1

Khái niệm về giả thuyết khoa học 

3.2.2

Mối liên hệ giữa giả thuyết khoa học với vấn đề khoa học

3.2.3

Thuộc tính cơ bản của giả thuyết khoa học 

3.2.3.1

Tính giả định

3.2.3.2

Tính đa phương án

3.2.3.3

Tính dị biến

3.2.4

Tiêu chí để xem một giả thuyết khoa học

3.2.4.1

Giả thuyết phải dựa trên cơ sở quan sát

3.2.4.2

Giả thuyết phải không trái với lí thuyết

3.2.4.3

Giả thuyết phải có thể kiểm chứng

 

 

Chương 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

4

 

4.1

Khái niệm và vai trò của phương pháp nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

4.1.1

Khái niệm phương pháp nghiên cứu khoa học

4.1.2

Vai trò của phương pháp nghiên cứu khoa học

4.1.3

Cơ sở xác định phương pháp nghiên cứu khoa học

4.2

Thông tin trong nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

4.2.1

Khái niệm thông tin

4.2.2

Tiếp cận và khai thác thông tin

4.2.3

Xử lí thông tin

4.3

Các phương pháp nghiên cứu khoa học

2

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

4.3.1

Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết

4.3.1.1

Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết

4.3.1.2

Phương pháp chi tiết hóa và hệ thống hóa lí thuyết

4.3.1.3

Phương pháp mô hình hóa

4.3.1.4

Phương pháp giả thuyết

4.3.1.5

Phương pháp lịch sử

4.3.2

Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

4.3.2.1

Phương pháp quan sát khoa học

4.3.2.2

Phương pháp điều tra

4.3.2.3

Phương pháp thực nghiệm khoa học

4.3.2.4

Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm

4.3.2.5

Phương pháp chuyên gia

 

Chương 5. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

8

 

5.1

Khái niệm và phân loại đề tài nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.1.1

Khái niệm đề tài khoa học

5.1.2

Phân loại đề tài khoa học

5.1.2.1

Phân loại đề tài khoa học theo quy trình tổ chức nghiên cứu

5.1.2.2

Phân loại đề tài khoa học theo cấp quản lí

5.1.2.3

Phân loại đề tài khoa học theo các loại hình nghiên cứu

5.1.2.4

Phân loại đề tài khoa học theo trình độ đào tạo

5.2

Xây dựng đề cương và kế hoạch nghiên cứu

2

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.2.1

Xây dựng đề cương nghiên cứu

5.2.1.1

Khái niệm đề cương nghiên cứu

5.2.1.2

Lí do chọn đề tài (đặt vấn đề)

5.2.1.3

Lịch sử nghiên cứu liên quan đến đề tài (tổng quan tài liệu nghiên cứu)

5.2.1.4

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

5.2.1.5

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

5.2.1.6

Thời gian và địa điểm nghiên cứu của đề tài

5.2.1.7

Nội dung và phương pháp nghiên cứu của đề tài

5.2.1.8

Dự kiến kết quả đạt được của đề tài

5.2.2

Xây dựng kế hoạch nghiên cứu khoa học

5.2.2.1

Kế hoạch về thời gian

5.2.2.2

Kế hoạch về nhân lực

5.2.2.3

Kế hoạch về tài chính

5.2.2.4

Kế hoạch về vật tư

5.3

Triển khai thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.3.1

Phân công nhiệm vụ trong nhóm nghiên cứu

5.3.2

Nghiên cứu tài liệu

5.3.3

Nghiên cứu thực tế

5.3.3.1

Quan sát, điều tra thu thập, tổng kết kinh nghiệm

5.3.3.2

Bố trí thí nghiệm để theo dõi nghiên cứu

5.4

Tổng hợp kết quả và viết báo cáo khoa học

2

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.4.1

Tổng hợp kết quả

5.4.1.1

Dự kiến các bảng số liệu

5.4.1.2

Xử lí số liệu

5.4.2

Viết báo cáo khoa học

5.4.2.1

Cách trình bày báo cáo

5.4.2.2

Cách trích dẫn tài liệu tham khảo

5.4.2.3

Cách sắp xếp tài liệu tham khảo

5.5

Đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.5.1

Chỉ tiêu đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu

5.5.2

Chủ thể đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu

5.5.3

Phương pháp đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu

5.5.3.1

Phương pháp chuyên gia

5.5.3.2

Phương pháp hội đồng

5.5.4

Nhận xét phản biện khoa học

5.6

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học

1

ThuyÕt tr×nh, th¶o luËn, ph¸t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.6.1

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học dưới dạng báo cáo khoa học

5.6.2

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học dưới dạng bài báo khoa học

5.6.3

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học dưới dạng sách

 

PHẦN 2. THẢO LUẬN

 

 

 

Bài 1. Lựa chọn vấn đề nghiên cứu

4

H­íng dÉn, th¶o luËn, tù viÕt

1.1

Mục đích

1.2

Yêu cầu

1.3

Nội dung

1.4

Các bước tiến hành

 

Bài 2. Trình bày tổng quan nghiên cứu khoa học

4

H­íng dÉn, th¶o luËn, tù viÕt

2.1

Mục đích

2.2

Yêu cầu

2.3

Nội dung

2.4

Các bước tiến hành

 

Bài 3. Xây dựng đề cương nghiên cứu khoa học

4

H­íng dÉn, th¶o luËn, tù viÕt

3.1

Mục đích

3.2

Yêu cầu

3.3

Nội dung

3.4

Các bước tiến hành

 

Tổng

36